Վիքիպեդիա:Նախագիծ:Թարգմանչի անկյուն/Ռուսերենի աշխատասեղան/Արխիվ/Երկրորդ փուլ/մաս II

Իվան Տուրգենև

ռուսերեն հոդված

Դրամատուրգիա

Конец 1840-х — начало 1850-х годов стали временем наиболее интенсивной деятельности Тургенева в области драматургии и временем размышлений над вопросами истории и теории драмы. В 1848 году он написал такие пьесы, как «Где тонко, там и рвётся» и «Нахлебник», в 1849-м — «Завтрак у предводителя» и «Холостяк», в 1850-м — «Месяц в деревне», в 1851-м — «Провинциалка». Из них «Нахлебник», «Холостяк», «Провинциалка» и «Месяц в деревне» пользовались успехом благодаря прекрасным постановкам на сцене. Особенно ему был дорог успех «Холостяка», ставший возможным во многом благодаря исполнительскому мастерству А. Е. Мартынова, сыгравшего в четырёх его пьесах. Свои взгляды на положение русского театра и задачи драматургии Тургенев сформулировал ещё в 1846 году. Он считал, что кризис театрального репертуара, наблюдавшийся в то время, мог быть преодолён усилиями писателей, приверженных гоголевскому драматургизму. К последователям Гоголя-драматурга Тургенев причислял и себя.

Для освоения литературных приёмов драматургии писатель работал также над переводами Байрона и Шекспира. При этом он не пытался копировать драматургические приёмы Шекспира, он лишь интерпретировал его образы, а все попытки его современников-драматургов использовать творчество Шекспира в качестве образца для подражания, заимствовать его театральные приёмы вызывали у Тургенева лишь раздражение. В 1847 году он писал։ «Тень Шекспира тяготеет над всеми драматическими писателями, они не могут отделаться от воспоминаний; слишком много эти несчастные читали и слишком мало жили».

1840-ական թվականների վերջը և 1850-ական թվականների սկիզբը Տուրգենևի համար դարձան դրամատուրգիայի ոլորտում առավել ակտիվ գործունեության, պատմության հարցերի և դրամայի թեորիայի շուրջ մտորումների ժամանակաշրջան։ 1848 թվականին նա գրեց «Որտեղ բարակ է, այնտեղից էլ պոկվում է», և «Ձրիակերը», 1849 թվականին՝ «Նախաճաշ պարագլխի մոտ» և «Ամուրին», 1850 թվականին՝ «Մի ամիս գյուղում», 1851 թվականին՝ «Գավառացի կինը» պիեսները։ Դրանցից «Ձրիակերը», «Ամուրին», «Գավառական կինը» և «Մի ամիս գյուղում»-ը մեծ հաջողություն վայելեցին` հրաշալի բեմադրության շնորհիվ։ Նրա համար հատկապես թանկ էր «Ամուրին» պիեսի հաջողությունը, որը հնարավոր դարձավ մեծ մասամբ` շնորհիվ Ալեքսանդր Մարտինովի (ով խաղացել է նրա չորս պիեսներում) կատարողական վարպետության։ Ռուսական թատրոնի վիճակի և դրամատուրգիայի խնդիրների մասին իր հայացքները Տուրգենևը սահմանել էր դեռևս 1846 թվականին։ Նա գտնում էր, որ այն ժամանակ դիտվող` խաղացանկի հետ կապված ճգնաժամը կարող էր հաղթահարվել գոգոլյան դրամատուրգիայի հետևորդ գրողների ջանքերով, որոնց թվին Տուրգենևը դասում էր նաև ինքն իրեն։

Դրամատուրգիայի գրական հնարքները յուրացնելու նպատակով Տուրգենևն աշխատում էր նաև Բայրոնի և Շեքսպիրի թարգմանությունների վրա։ Դրանով հանդերձ, նա չէր ձգտում կրկնօրինակել Շեքսպիրի դրամատուրգիական հնարքները, այլ միայն մեկնաբանում էր նրա կերպարները, իսկ իր ժամանակակից դրամատուրգների` Շեքսպիրի ստեղծագործությունը որպես օրինակ կիրառելու, նրա դրամատուրգիական հնարքները փոխառելու փորձերը զայրացնում էին Տուրգենևին։ 1847 թվականին նա գրել է. «Շեքսպիրի ստվերը ծանրացել է բոլոր դրամատիկ գրողների վրա: Նրանք չեն կարողանում կտրվել հիշողություններից. այդ դժբախտները չափից ավելի են կարդացել և շատ քիչ` ապրել»։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ստրկություն

ռուսերեն հոդված

Ստրկության առաջացումը

Для достижения эффективности производства жизненно необходимо разделение труда. При организации такого разделения тяжёлый (прежде всего, физический) труд является наименее привлекательным. На определённом этапе развития общества (когда развитие технологий обеспечило производство работником большего объёма продукции, чем необходимо ему самому для поддержания жизни), военнопленных, которых прежде убивали, стали лишать свободы и принуждать их к тяжёлому труду на хозяина. Люди, лишённые свободы и превращенные в собственность господина, стали рабами.

Արտադրության արդյունավետության հասնելու համար կենսական անհրաժեշտություն է աշխատանքի բաժանումը։ Այդպիսի բաժանման կազմակերպման ժամանակ ծանր (առաջին հերթին` ֆիզիկական) աշխատանքն ամենեևին էլ գայթակղիչ չէ։ Հասարակության զարգացման որոշակի փուլում (երբ տեխնոլոգիաների զարգացումն ապահովում էր աշխատողի կողմից արտադրանքի ավելի մեծ ծավալ, քան անհրաժեշտ էր նրան` կյանքի ապահովման համար), ռազմագերիներին, որոնց նախկինում սպանում էին, սկսեցին զրկել ազատությունից և հարկադրել տիրոջ համար ծանր աշխատանքի։ Ազատությունից զրկված և տիրոջ սեփականության վերածված մարդիկ դարձան ստրուկներ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Պետություն

ռուսերեն հոդված

Պետության սահմանումը գիտության մեջ

В. В. Лазаревым предлагается следующее определение государства — это «особая организация политической власти общества, располагающая специальным аппаратом принуждения, выражающая волю и интересы господствующего класса или всего народа»[4].

Толковый словарь русского языка Ожегова и Шведовой даёт два значения։ «1. Основная политическая организация общества, осуществляющая его управление, охрану его экономической и социальной структуры» и «2. Страна, находящаяся под управлением политической организации, осуществляющей охрану её экономической и социальной структуры»[5].

Приведём ещё несколько определений государства։

«Государство — это специализированная и концентрированная сила поддержания порядка. Государство — это институт или ряд институтов, основная задача которых (независимо от всех прочих задач) — охрана порядка. Государство существует там, где специализированные органы поддержания порядка, как, например, полиция и суд, отделились от остальных сфер общественной жизни. Они и есть государство».

«Государство есть особая достаточно устойчивая политическая единица, представляющая отделённую от населения организацию власти и администрирования и претендующая на верховное право управлять (требовать выполнения действий) определёнными территорией и населением вне зависимости от согласия последнего; имеющая силы и средства для осуществления своих претензий».

«Государство — это независимая централизованная социально-политическая организация для регулирования социальных отношений. Оно существует в сложном, стратифицированном обществе, расположенном на определённой территории и состоящем из двух основных страт — правителей и управляемых. Отношения между этими слоями характеризуются политическим господством первых и налоговыми обязательствами вторых. Эти отношения узаконены разделяемой, по крайней мере, частью общества идеологией, в основе которой лежит принцип реципрокности».

«Государство есть машина для угнетения одного класса другим, машина, чтобы держать в повиновении одному классу прочие подчинённые классы». «Государство — аппарат насилия в руках господствующего класса».

«Государство есть воплощение права в обществе».

«…государство, спиритуалистическая сущность общества: это есть частная собственность бюрократии».

«Государство существует не для того, чтобы превращать земную жизнь в рай, а для того, чтобы помешать ей окончательно превратиться в ад». Николай Бердяев.

Վալերի Լազարևի կողմից առաջարկվում է պետության հետևյալ սահմանումը. դա «հասարակության քաղաքական իշխանության հատուկ կազմակերպություն է, որն իր տրամադրության տակ ունի հարկադրանքի հատուկ գործիք և արտահայտում է իշխող դասակարգի կամ աբողջ ժողովրդի կամքն ու հետաքրքրությունները»։

Օժեգովի և Շվեդովայի` ռուսերենի բացատրական բառարանը տալիս է երկու նշանակություն. «1. հասարակության գլխավոր քաղաքական կազմակերպություն, որն իրականացնում է նրա կառավարումը, տնտեսական և սոցիալական կառուցվածքի պահպանությունը» և «2. երկիր, որը գտնվում է քաղաքական կազմակերպության կառավարման ներքո, որն իրականացնում է նրա տնտեսական և սոցիալական կառուցվածքի պահպանությունը»։

Պետության ևս մի քանի սահմանում.

«Պետությունը կարգուկանոնի պահպանման մասնագիտացված և խտացված ուժ է: Պետությունը հաստատություն կամ հաստատությունների շարք է, որի գլխավոր խնդիրը (մյուս բոլոր խնդիրներից անկախ) կարգուկանոնի պահպանությունն է: Պետությունը գոյություն ունի այնտեղ, որտեղ կարգուկանոնի պահպանության մասնագիտացված օրգանները, ինչպես, օրինակ, ոստիկանությունն ու դատարանը, անջատվել են հասարակական կյանքի մյուս ոլորտներից: Դրանք էլ հենց պետությունն են»։.

«Պետությունը հատուկ և բավականին կայուն քաղաքական միավոր է, որը ներկայացնում է բնակչությունից առանձնացած իշխանության և ադմինիստրացիայի կազմակերպությունը, հավակնում է սահմանված տարածքը և բնակչությանը (առանց վերջինիս համաձայնության) կառավարելու (գործողությունների կատարման պահանջի) գերագույն իրավունքին և ունի դրա համար անհրաժեշտ ուժ և միջոցներ»։

«Պետությունը սոցիալական հարաբերությունները կարգավորող անկախ, կենտրոնացված սոցիալ-քաղաքական կազմակերպություն է: Այն գոյություն ունի բարդ, շերտավորված հասարակության մեջ, որը զետեղված է որոշակի տարածքում և բաղկացած է երկու հիմնական շերտից` կառավարողներ և կառավարվողներ։ Այդ շերտերի միջև հարաբերությունները բնութագրվում են առաջինների քաղաքական գերիշխանությամբ և երկրորդների հարկային պարտավորվածությամբ։ Այդ հարաբերություններն օրինականացված են հասարակության գոնե մի մասի ընդունած գաղափարախոսությամբ, որի հիմքում ընկած է փոխադարձության սկզբունքը»։.

«Պետությունը մի դասակարգի կողմից մյուսի շահագործման մեքենա է, մի դասակարգի կողմից մյուս ենթակա դասակարգերին հնազանդ պահելու մեքենա»։.

«Պետությունը բռնության գործիք է իշխող դասակարգի ձեռքում»

«Պետությունը իրավունքի մարմնավորումն է հասարակության մեջ»։

«...պետությունը հասարակության սպիրիտուալ էությունն է, բյուրոկրատիայի մասնավոր սեփականությունը»։

«Պետությունը գոյություն ունի ոչ նրա համար, որպեսզի երկրային կյանքը դրախտի վերածի, այլ` որպեսզի խանգարի նրա` վերջնականապես դժոխքի վերածվելուն», - Նիկոլայ Բերդյաև

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ճորտատիրություն

ռուսերեն հոդված

Ճորտատիրությունը Արևմտյան Եվրոպայում

Крайние формы крестьянской зависимости проходят волной от западного края Европы до восточного. Приход крепостного права соответствует определённому этапу развития общественно-политических отношений. Но поскольку развитие различных регионов Европы шло с разной скоростью (в зависимости от климата, населённости, удобства торговых путей, внешних угроз), то если крепостное право в одних европейских странах — это лишь атрибут средневековой истории, в других оно дожило практически до новейшего времени.

Во многих крупных европейских странах крепостная зависимость появляется в IX-X веках (Англия, Франция, западная Германия), в некоторых появляется гораздо позже, в XVI-XVII веках (северо-восточная Германия, Дания, восточные области Австрии). Исчезает крепостная зависимость либо целиком и в значительной мере ещё в средние века (западная Германия, Англия, Франция), либо удерживается в большей или меньшей степени до XIX века (Германия, Польша, Австро-Венгрия). В некоторых странах процесс освобождения крестьян от личной зависимости идёт параллельно с процессом либо полного (Англия), либо частичного и медленного обезземеления (северо-восточная Германия, Дания); в других освобождение не только не сопровождается обезземелением, а напротив, вызывает нарастание и развитие мелкой крестьянской собственности (Франция, отчасти западная Германия).

Գյուղացիական կախվածության ծայրահեղ ձևերը տարածվում են Եվրոպայի արևմտյան սահմաններից մինչև արևելյան սահմանները։ Ճորտատիրական իրավունքի հաստատումը համապատասխանում է հասարակական-քաղաքական հարաբերությունների որոշակի փուլին։ Սակայն, քանի որ Եվրոպայի տարբեր հատվածների զարգացումն անհամաչափ արագությամբ էր ընթանում (կախված կլիմայից, բնակեցվածությունից, առևտրային ուղիների հարմարությունից, արտաքին վտանգներից), ուստի, եթե մի շարք եվրոպական երկրներում ճորտատիրական իրավունքը զուտ միջնադարյան պատմության բնորոշ հատկանիշն է, ապա որոշ երկրներում այն գոյատևել է ընդհուպ մինչև նորագույն շրջանը։

Եվրոպական մի շարք խոշոր երկրներում ճորտատիրական իրավունքն ի հայտ է եկել 9-10-րդ դարերում (Անգլիա, Ֆրանսիա, Արևմտյան Գերմանիա), որոշ երկրներում` ավելի ուշ` 14-17-րդ դարերում (Հյուսիս-Արևելյան Գերմանիա, Դանիա, Ավստրիայի արևելյան շրջաններ)։ Ճորտատիրական կախվածությունը կամ ամբողջությամբ և զգաալի չափով անհետանում է դեռ միջին դարերում (Արևմտյան Գերմանիա, Անգլիա, Ֆրանսիա), կամ այս կամ այն չափով պահպանվում է մինչև 19-րդ դարը (Գերմանիա, Լեհաստան, Ավստրո-Հունգարիա)։ Որոշ երկրներում անձնական կախվածությունից գյուղացիների ազատագրման գործընթացն ուղեկցվում է կամ բացարձակ (Անգլիա), կամ մասնակի (Հյուսիս-Արևելյան Գերմանիա, Դանիա) հողազրկությամբ, մնացածում` ընդհակառակը` մանր գյուղացիական սեփականության աճով ու զարգացմամբ (Ֆրանսիա, մասնավորապես` Արևմտյան Գերմանիա)։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ցինկ

ռուսերեն հոդված

Պատմություն

Сплав цинка с медью — латунь — был известен ещё в Древней Греции, Древнем Египте, Индии (VII в.), Китае (XI в.). Долгое время не удавалось выделить чистый цинк. В 1738 году в Англии Уильямом Чемпионом[en] был запатентован дистилляционный способ получения цинка. В промышленном масштабе выплавка цинка началась также в XVIII в.։ в 1743 году в Бристоле вступил в строй первый цинковый завод, основанный Уильямом Чемпионом, где получение цинка проводилось дистилляционным способом. В 1746 А. С. Маргграф в Германии разработал похожий на способ Чемпиона дистилляционный способ получения чистого цинка путём прокаливания смеси его окиси с углём без доступа воздуха в глиняных огнеупорных ретортах с последующей конденсацией паров цинка в холодильниках. Маргграф описал свой метод во всех деталях и этим заложил основы теории производства цинка. Поэтому его часто называют первооткрывателем цинка.

В 1805 году Чарльз Гобсон и Чарльз Сильвестр из Шеффилда запатентовали способ обработки цинка — прокатка при 100—150 градусах. Первый в России цинк был получен на заводе «Алагир» 1 января 1905 года. Первые заводы, где цинк получали электролитическим способом появились в 1915 году в Канаде и США.

Արույրը՝ ցինկի և պղնձի համաձուլվածքը, հայտնի էր դեռևս Հին Հունաստանում, Հին Եգիպտոսում, Հնդկաստանում (VII դար) և Չինաստանում (XI դար)։ Երկար ժամանակ չէր հաջողվում անջատել մաքուր ցինկը։ Անգլիայում 1978 թվականին Ուիլիամ Չեմպիոնի կողմից արտոնագրվեց ցինկի առանձնացման մեթոդը։ Ցինկի արդյունաբերական նպատակով զտումը նույնպես սկսվել է XVIII դարում։ 1973 թվականին Բրիստոլում շահագործվեց Ուիլիամ Չեմպիոնի կողմից հիմնադրված առաջին ցինկի գործարանը, որտեղ ցինկի ստացումը կատարվում էր առանձնացման մեթոդով։ Ա.Ս. Մարգգրաֆը 1976-ին Գերմանիայում մշակեց մաքուր ցինկի առանձնացման մեթոդ, որը նման էր Չեմպիոնի մաքուր ցինկի առանձնացման եղանակին՝ կավե հրակայուն թորանոթներում առանց օդի հոսքի խառնուրդի օքսիդի և քարածխի հալման ապա սառնարաններւմ ցինկի գոլորշու հեղուկացման ճանապարհով։ Մարգգրաֆը իր մեթոդը ամենայն մանրամասնությամբ նկարագեց, ինչով հիմք դրվեց ցինկի արտադրությանը։ Այդ պատճառով նրան հաճախ անվանում են ցինկը հայտնագործող։

1805 թվականին շեֆիլդացի Չարլս Գոբսոնը և Չարլս Սիլվեստրը արտոնագրեցին ցինկի՝ գլանում 100-150 ջերմաստիճանում մշակման մեթոդը։ 1915 թվականին Կանադայում և ԱՄՆ-ում գործարկվեցին Էլեկտրոլիտային ձևով ցինկի ստացման առաջին գործարանները։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Քաղաքականություն

ռուսերեն հոդված

Քաղաքականության էությունը

В ходе развития научной и философской мысли предлагались различные определения политики։ общее «царское искусство», заключающееся во владении совокупностью конкретных (ораторским, военным, судебным и т. д.), умение «оберечь всех граждан и по возможности сделать их из худших лучшими» (Платон), знание о правильном и мудром правлении (Макиавелли), лидерство государственного аппарата или влияние на это лидерство (Макс Вебер), борьба классовых интересов (Карл Маркс). В настоящее время распространённым является толкование политики как деятельности, которая выражается в поведении общественных групп, равно как и совокупности моделей поведения и социальных институтов, управляющих общественными отношениями и создающих властный контроль как таковой вкупе с соревнованием за обладание силой власти. Существует также представление, что в самом общем виде политика может быть определена как социальная деятельность, направленная на сохранение или изменение существующего порядка распределения власти и собственности в государственно-организованном обществе (внутренняя политика) и мировом сообществе (внешняя политика, мировая политика).

Политика представляет собой многоплановое социальное явление, которое можно рассматривать как инструмент сознательного саморегулирования общества. Существует целый ряд определений политики, предлагаемых различными теоретическими направлениями, в которых подчёркивается один из основных аспектов политической деятельности։ институциональный, правовой, экономический, психологический, социальный, антропологический и т. д.

Գիտական և փիլիսոփայական մտքի զարգացմանը զուգընթաց` առաջարկվել են քաղաքականության տարբեր բնորոշումներ. ընդհանուր «արքայական արվեստ», որն իր մեջ ամբողջությամբ ներառում է մասնակիները (հռետորականը, զինվորականը, դատականը և այլն), «բոլոր քաղաքացիներին պահպանելու և նրանց հնարավորինս լավը դարձնելու կարողությունը» (Պլատոն), գիտելիք ճիշտ և հմուտ կառավարման մասին (Մաքիավելի), պետական ապարատի առաջնորդություն կամ ազդեցություն այդ առաջնորդության վրա (Մաքս Վեբեր), դասակարգային հետաքրքրությունների պայքար (Կարլ Մարքս)։ Այժմ առավել տարածված է քաղաքականության բնորոշումն իբրև գործունեության տեսակի, որն արտահայտվում է հասարակական խմբերի վարքագծում, ինչպես նաև` հասարակական հարաբերությունները կառավարող և իշխանությանը տիրանալու համար մրցապայքարը վերահսկող սոցիալական հաստատությունների վարքագծային տիպերի ամբողջության մեջ։ Գոյություն ունի նաև այն պատկերացումը, որ, լայն առումով, քաղաքականությունը կարող է բնորոշվել որպես սոցիալական գործունեություն, որն ուղղված է պետականորեն կազմակերպված հասարակության (ներքին քաղաքականություն) և համաշխարհային խմբակցության (արտաքին քաղաքականություն, միջազգային քաղաքականություն) մեջ գոյություն ունեցող իշխանության և սեփականության բաշխման կարգի պահպանմանը կամ փոփոխմանը։

Քաղաքականությունն իրենից ներկայացնում է բազմանախագծային սոցիալական երևույթ, որը կարելի է դիտարկել որպես հասարակության գիտակցված ինքնակարգավորում։ Գոյություն ունի տարբեր տեսական ուղղությունների կողմից առաջարկվող քաղաքականության բնորոշումների մի ամբողջ շարք, որոնցում ընդգծվում է քաղաքականության գործունեության հիմնական տեսանկյուններից որևէ մեկը` իրավական, տնտեսական, հոգեբանական, սոցիալական, մարդաբանական և այլն։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Լև Տոլստոյ

ռուսերեն հոդված

Զինվորական ծառայություն

Будучи юнкером, Лев Николаевич оставался два года на Кавказе, где участвовал во многих стычках с горцами, возглавляемыми Шамилем, и подвергался опасностям военной кавказской жизни. Он имел право на Георгиевский крест, однако в соответствии со своими убеждениями «уступил» его сослуживцу-солдату, посчитав, что существенное облегчение условий службы сослуживца стоит выше личного тщеславия. С началом Крымской войны Толстой перевёлся в Дунайскую армию, участвовал в сражении при Ольтенице и в осаде Силистрии, а с ноября 1854-го по конец августа 1855 года был в Севастополе.

Долгое время жил на 4-м бастионе, часто подвергавшемся нападениям, командовал батареей в сражении при Чёрной, был при бомбардировке во время штурма Малахова Кургана. Толстой, несмотря на все житейские тяготы и ужасы осады, в это время написал рассказ «Рубка леса», в котором отразились кавказские впечатления, и первый из трёх «Севастопольских рассказов» — «Севастополь в декабре 1854 г.». Этот рассказ он отправил в «Современник». Он был быстро издан и с интересом прочитан всей Россией, произведя потрясающее впечатление картиной ужасов, выпавших на долю защитников Севастополя. Рассказ был замечен российским императором Александром II; он велел беречь даровитого офицера.

Ещё при жизни императора Николая I Толстой предполагал издавать вместе с офицерами-артиллеристами «дешёвый и популярный» журнал «Военный листок», однако проект журнала Толстому осуществить не удалось։ «На проект мой Государь император всемилостивейше изволил разрешить печатать статьи наши в „Инвалиде“», — горько иронизировал Толстой по этому поводу.

За нахождение во время бомбардирования на Язоновском редуте четвёртого бастиона, хладнокровие и распорядительность. - — Из представления к ордену Святой Анны 4-й ст

За оборону Севастополя Толстой был награждён орденом Святой Анны 4-й степени с надписью «За храбрость», медалями «За защиту Севастополя 1854—1855» и «В память войны 1853—1856 гг.». Впоследствии его наградили двумя медалями «В память 50-летия защиты Севастополя»։ серебряной как участника обороны Севастополя и бронзовой как автора «Севастопольских рассказов».

Толстой, пользуясь репутацией храброго офицера и окружённый блеском известности, имел все шансы на карьеру. Тем не менее, его карьера оказалась испорченной написанием нескольких сатирических песен, стилизованных под солдатские. Одна из этих песен была посвящена неудаче военной операции 4 (16) августа 1855 года, когда генерал Реад, неправильно поняв приказание главнокомандующего, атаковал Федюхины высоты. Песня под названием «Как четвёртого числа, нас нелёгкая несла горы отбирать», задевавшая целый ряд важных генералов, имела огромный успех. За неё Льву Николаевичу пришлось держать ответ перед помощником начальника штаба А. А. Якимахом. Сразу после штурма 27 августа (8 сентября) Толстой был послан курьером в Петербург, где он закончил «Севастополь в мае 1855 г.» и написал «Севастополь в августе 1855 г.», опубликованный в первом номере «Современника» за 1856 год уже с полной подписью автора. «Севастопольские рассказы» окончательно укрепили его репутацию как представителя нового литературного поколения, и в ноябре 1856 года писатель навсегда оставляет военную службу.

Հուշասյուն Սևաստոպոլի պաշտպանության (1854-1855) մասնակից Լ․ Տոլստոյի հիշատակին

Լինելով յունկեր` Լև Նիկոլաևիչը երկու տարի մնաց Կովկասում, որտեղ մասնակցեց Շամիլի գլխավորած` լեռնականների հետ մի շարք ընդհարումներին` ենթարկվելով կովկասյան զինվորական կյանքի վտանգներին։ Նա Գեորգիևյան խաչի իրավունք ուներ, սակայն, սեփական սկզբունքներին համապատասխան, այն «զիջեց» իր պաշտոնակից ընկերոջը` պաշտոնակցի ծառայողական պայմանների զգալի բարելավումը վեր դասելով սեփական փառասիրությունից։ Ղրիմի պատերազմի սկսվելուն պես Տոլստոյը տեղափոխվեց Դունայի բանակ` մասնակցելով Օլթենիցի ճակատամարտին և Սիլիսթրիի շրջապատմանը, իսկ 1854 թվականի նոյեմբերից մինչև 1855 թվականի օգոստոսի վերջը մնաց Սևաստոպոլում։

Երկար ժամանակ ապրում էր 4-րդ բաստիոնում, որը հաճախակի հարձակումների էր ենթարկվում, Չորնիի ճակատամարտում մարտկոցի հրամանատար էր, ներկա է եղել Մալախով Կուրգանի գրոհի ժամանակ տեղի ունեցած ռմբակոծությանը։ Չնայած կենցաղային դժվարություններին և պաշարման սարսափներին` Տոլստոյն այդ ժամանակ գրեց «Անտառահատում» պատմվածքը, որում արտացոլվել են կովկասյան տպավորությունները, և «Սևաստոպոլյան պատմությունների» առաջին` «Սևաստոպոլը 1854 թվականի դեկտեմբերին» պատմվածքը, որն ուղարկեց «Սովրեմեննիկին»։ Պատմվածքն իսկույն տպագրվեց և հետաքրքրությամբ ընթերցվեց ռուս ընթերցողի կողմից` արտակարգ ազդեցություն գործելով Սևաստոպոլի պաշտպաններին բաժին հասած սարսափների նկարագրությամբ։ Պատմվածքը նկատվեց ռուս կայսր Ալեքսանդր 2-րդի կողմից.

Դեռ կայսր Նիկոլայ 1-ինի կենդանության օրոք Տոլստոյը մտադիր էր հրետանավոր սպաների հետ հրատարակել «Զինվորական թերթիկ» էժան և հանրամատչելի ամսագիրը, սակայն ամսագրի նախագիծն իրականացնել այդպես էլ չհաջողվեց։ «Իմ նախագծին ի պատասխան` ողորմած տեր կայսրը մեծահոգաբար թույլ տվեց մեր հոդվածները տպագրել «Ինվալիդ»-ում»,- դառնորեն հեգնում էր Տոլստոյն այդ առիթով։

Ռմբակոծության ժամանակ չորրորդ բաստիոնի Յազոնովյան ռեդուտում գտնվելու, սառնասրտության և իրավիճակը տնօրինելու ունակության համար: - Սուրբ Աննայի 4-րդ աստիճանի շքանշանին ներկայացումից:

Լև Տոլստոյի չիրականացված հրատարակության շապիկի նախագիծը, 1854

Սևաստոպոլի պաշտպանության համար Տոլստոյը պարգևատրվեց Սուրբ Աննայի 4-րդ աստիճանի շքանշանով` «Արիության համար» մակագրությամբ, «1854-1855 թվականներին Սևաստոպոլի պաշտպանության համար» և «1853-1856 թվականների պատերազմի հիշատակին» մեդալներով։ Արդյունքում նրան պարգևատրեցին «Սևաստոպոլի պաշտպանության 50-ամյակին նվիրված» երկու մեդալով. արծաթե` որպես Սևաստոպոլի պաշտպանության մասնակցի, և բրոնզե` որպես «Սևաստոպոլյան պատմություների» հեղինակի։

Տոլստոյը, խիզախ սպայի համբավն ու փայլուն հռչակը վայելելով, կարիերայի մեծ հնարավորություն ուներ։ Բայց և այնպես, նրա կարիերան ձախողվեց զինվորական ոճով գրված մի քանի երգիծական երգի պատճառով։ Երգերից մեկը նվիրված էր 1855 թվականի օգոստոսի 4 (16)-ին ձախողված ռազմական գործողությանը, երբ գեներալ Ռեադը, սխալ հասկանալով գլխավոր հրամանատարի հրամանը, գրոհեց Ֆեդյուխինյան բարձունքը։ «Как четвёртого числа, нас нелёгкая несла горы отбирать» վերնագրով երգը, որ մի շարք հայտնի գեներալների անուններ էր շոշափում, մեծ հաջողություն ունեցավ։ Երգի համար Լև Նիկոլաևիչը ստիպված էր պատասխան տալ շտաբի պետի օգնական Ալեքսեյ Յակիմախի առաջ։ Գրոհից անմիջապես հետո, օգոստոսի 27-ին (սեպտեմբերի 8-ին) Տոլստոյը որպես սուրհանդակ ուղարկվեց Պետերբուրգ, որտեղ նա ավարտեց «Սևաստոպոլը 1855 թվականի մայիսին» և գրեց «Սևաստոպոլը 1855 թվականի օգոստոսին, որը գրողի արդեն ամբողջական ստորագրությամբ տպագրվեց «Սովրեմեննիկի» 1856 թվականի առաջին համարում։ «Սևաստոպոլյան պատմությունները» վերջնականապես ամրապնդեց նրա հեղինակությունը` որպես նոր գրական սերնդի ներկայացուցչի, և 1856 թվականի նոյեմբերին գրողն ընդմիշտ լքեց զինվորական ծառայությունը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Դոլֆ Լունդգրեն

ռուսերեն հոդված

Կրթություն և զինվորական ծառայություն

По окончании школы Лундгрен отправился в США. Получив предложения стипендии, Дольф изучал химию в Вашингтонском университете и университете Клемсон, но вскоре вернулся обратно в Швецию для прохождения действительной срочной службы в Шведских вооружённых силах. После призыва он был направлен на прохождение курса тактико-специальной, специальной физической и водолазной подготовки в Учебный центр сил специального назначения шведского флота, который окончил в 1979 году. После этого Лундгрен был определён на службу в 1-й полк морской пехоты Швеции (швед. Amfibieregementet), где служил в подразделении подводных диверсионных сил и средств (швед. Kustjägare). Однако прослужить весь положенный срок в подразделении боевых пловцов ему было не суждено։ в ходе службы он получил серьёзную физическую травму, которая препятствовала дальнейшей службе в боевом подразделении. Лундгрен ушёл из подразделения в звании капрала и был направлен дослуживать «на берег», будучи переведённым обратно в Учебный центр специального назначения флота. Так или иначе, но комиссован по состоянию здоровья Лундгрен не был, и уволился по окончании положенного срока службы.

Уволившись в запас, Дольф поступил в Королевский технологический институт в Стокгольме и получил диплом бакалавра химического машиностроения. В 1982 году Лундгрен получил диплом магистра химического машиностроения в Сиднейском университете, а в 1983 — стал стипендиатом программы Фулбрайта Массачусетского технологического института (MIT), открывавшей путь к званию доктора наук. Однако в Бостон, где находится MIT, Лундгрен так и не уехал։ во время учёбы в Сиднейском университете Дольф подрабатывал вышибалой в ночном клубе, где был замечен певицей Грейс Джонс, приехавшей с концертом. Впечатлённая физическими данными Лундгрена, Джонс наняла его в качестве телохранителя. Впоследствии между ними сложились очень близкие отношения, и вместо Бостона Лундгрен отправился в Нью-Йорк.

Ստոկհոլմի Թագավորական տեխնոլոգիական ինստիտուտ

Դպրոցն ավարտելուց հետո Լունդգրենը մեկնեց ԱՄՆ։ Կրթաթոշակի առաջարկ ստանալով` Դոլֆը քիմիա էր ուսումնասիրում Վաշինգտոնի և Կլեմսոնի համալսարաններում, սակայն շուտով ստիպված էր վերադառնալ Շվեդիա` շվեդական զինված ուժերում պարտադիր զինվորական ծառայության անցնելու համար: Զորակոչվելուց հետո հատուկ տակտիկական, հատուկ ֆիզիկական և սուզորդական պատրաստություն անցնելու նպատակով նա ուղարկվեց Շվեդական նավատորմի հատուկ ուժերի ուսումնական կենտրոն, որն ավարտեց 1979 թվականին: Դրանից հետո Լունդգրենը ծառայության նշանակվեց Շվեդիայի ծովային հետևակի 1-ին գնդում (Կաղապար:Lange-sv), որտեղ ծառայում էր ստորջրյա դիվերսիոն ուժերի և միջոցների ստորաբաժանումում (շվեդ.՝ Kustjägare): Սակայն մարտական լողորդների ստորաբաժանման մեջ սահմանված ժամկետն ամբողջությամբ ծառայել նրան վիճակված չէր. ծառայության ընթացքում նա լուրջ ֆիզիկական վնասվածք ստացավ, որը խանգարում էր մարտական ստորաբաժանումում նրա հետագա ծառայությանը: Լունդգրենը հեռացավ ստորաբաժանումից կապրալի կոչումով և հետ ուղարկվեց «ափ»` նավատորմի հատուկ նշանակության ուսումնական կենտրոն` ծառայությունը շարունակելու։ Բայց և այնպես, Լունդգրենը առողջական վիճակի պատճառով չզորացրվեց և ծառայեց մինչև հատկացված ժամկետի վերջը։

Շվեդական ծովային հետևակի հատուկ ստորաբաժանումը մարտական պատրաստվածության ընթացքում

Զորացրվելով որպես պահեստային` Դոլֆն ընդունվեց Ստոկհոլմի Թագավորական տեխնոլոգիական ինստիտուտը և քիմիական մեքենաշինության բակալավրի դիպլոմ ստացավ։ 1982 թվականին Սիդնեյի համալսարանում Լունդգրենն ստացավ քիմիական մեքենաշինության մագիստրոսի դիպլոմ, իսկ 1983 թվականին դարձավ Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտի (MIT) Ֆուլբրայթ ծրագրի կրթաթոշակակիր, որը նրա առջև ճանապարհ բացեց դեպի գիտությունների դոկտորի աստիճան։ Սակայն նա այդպես էլ չմեկնեց Բոստոն, որտեղ գտնվում էր MIT-ը. Սիդնեյի համալսարանում ուսումնառությանը զուգահեռ Դոլֆը որպես դռնապան աշխատում էր գիշերային ակումբում, որտեղ նկատվեց համերգով ժամանած երգչուհի Գրեյս Ջոնսի կողմից։ Լունդգրենի ֆիզիկական տվյալներով տպավորված` Ջոնսը Լունդգրենին վարձեց որպես թիկնապահ։ Արդյունքում նրանց միջև շատ մտերմիկ հարաբերություններ հաստատվեցին, և Բոստոնի փոխարեն Լունդգրենը մեկնեց Նյու-Յորք։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Գլազգո

ռուսերեն հոդված

Քաղաքի հիմնում

Археологические находки свидетельствуют о том, что первые поселения в долине реки Клайд появились ещё во времена неолита. Позднее территорию современного Глазго населяли кельтские племена. В 142—144 годах завоевавшие Британию римляне воздвигли от одного побережья Шотландии до другого оборонительное укрепление, т. н. вал Антонина, для защиты бриттов от набегов северных племён. Остатки вала сохранились на окраине Глазго до сих пор.

Основание города приписывается христианскому миссионеру святому Мунго. Согласно легенде, в 543 году он основал монастырь на берегу реки Молендинар, там, где теперь расположен собор св. Мунго. Легенда была записана около 1185 года монахом-ариографом Жосленом из Фернесса и не подтверждена более никакими источниками, однако традиционно св. Мунго и его мать Тенева считаются покровителем Глазго, а его изображение присутствует на гербе города.

Հնագիտական պեղումները վկայում են, որ Կլայդ գետի հովտում առաջին բնակավայրերը հայտնվել են դեռևս նեոլիթի ժամանակաշրջանում։ Ավելի ուշ ժամանակակից Գլազգոյի տարածքը բնակեցրել են կելտական ցեղերը։ 142-144 թվականներին Բրիտանիան նվաճած հռոմեացիները, հյուսիսային ցեղերից բրիտների պաշտպանության նպատակով, Շոտլանդիայի մի ափից մյուսը կառուցեցին պաշտպանական ամրություն, այսպես կոչված` Անտոնինի պատնեշը։Պատնեշի մնացորդները մինչև այժմ պահպանվել են Գլազգոյի ծայրամասում։

Քաղաքի հիմնադրումը վերագրվում է քրիստոնեական միսիոներ սուրբ Մունգոյին։ Ավանդության համաձայն՝ 543 թվականին նա մի վանք է հիմնել Մոլենդինար գետի ափին, այնտեղ, որտեղ այժմ գտնվում է սուրբ Մունգոյի տաճարը։ Ավանդությունը գրի է առնվել 1185 թվականին, Ֆերնեսից վանական-տարեգիր Ժոսլենի կողմից և չի հաստատվում և ոչ մի այլ աղբյուրով, սակայն սուրբ Մունգոն և նրա մայրը` Տենևան, ավանդաբար համարվում են Գլազգոյի հովանավորները, իսկ Մունգոյի պատկերն առկա է քաղաքի զինանշանի վրա։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Վլադիմիր Պուտին

ռուսերեն

Պուտինի քաղաքականությանը սատարող երիտասարդական կազմակերպություններ

В период президентства Путина был создан ряд молодёжных организаций, ключевыми пунктами программ которых является сохранение суверенитета и целостности России, осуществление модернизации страны и формирование действующего гражданского общества. Путин регулярно встречался во время своего президентства с организацией «Наши». Некоторые из действий этих молодёжных организаций вызывали резкую критику со стороны прессы и политической оппозиции.

Պուտինի նախագահության շրջանում ստեղծվեցին մի շարք երիտասարդական կազմակերպություններ, որոնց ծրագրերի առանցքային կետերը Ռուսաստանի անկախության ու ամբողջականության պահպանումն էր, երկրի արդիականացման իրականացումը և գործող քաղաքացիական հասարակություն ստեղծելը։ Իր նախագահության ընթացքում Պուտինը պարբերաբար հանդիպում էր «Մերոնք» («Наши») կազմակերպության հետ։ Այս երիտասարդական կազմակերպության որոշ գործողություններ արժանացան մամուլի և քաղաքական ընդդիմության սուր քննադատությանը։

Ազգային փոքրամասնությունների վիճակը

По мнению, высказанному в 2004 году уполномоченным по правам человека в РФ Владимиром Лукиным, в президентство Путина отмечается рост шовинизма и расизма, что критики, включая общественный Комитет защиты свободы совести (под руководством Глеба Якунина), ставят в вину власти, обвиняя её в попустительстве пропаганде насилия и ненависти к национальным меньшинствам, ЛГБТ-меньшинствам и отдельным группам людей.

В 2007 году Путиным подписан 309-й закон, отменивший в средних школах региональный компонент образования, в состав которого входило преподавание вторых государственных языков некоторых национальных республик в обязательном порядке для всех школьников этих республик.

ՌԴ մարդու իրավունքների պաշտպան Վլադիմիր Լուկինի 2004 թվականին արտահայտած կարծիքի համաձայն՝ Պուտինի նախագահությունն աչքի է ընկնում ռասիզմի և շովինիզմի աճով, ինչը քննադատները, ներառյալ նաև Խղճի ազատության պաշտպանության հասարակական կոմիտեն (Գլեբ Յակունինի ղեկավարությամբ), մեղադրում են իշխանություններին՝ մեղադրելով նրան ազգային փոքրամասնությունների և մարդկանց առանձին խմբերի հանդեպ բռնությունների և ատելության քարոզարշավին օժանդակելու մեջ։

2007 թվականին Պուտինը ստորագրեց 309-րդ օրենքը, որը չեղարկեց միջնակարգ դպրոցներում կրթության տարածաշրջանային բաղադրիչը և որի կազմում մտնում էին որոշ ազգային հանրապետությունների երկրորդ պետական լեզուների պարտադիր ուսուցում այդ հանրապետությունների բոլոր դպրոցականների համար։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Վանա լիճ

ռուսերեն հոդված

Ջրի բաղադրություն

Средняя солёность воды в озере Ван составляет 22 ‰, что ниже среднего уровня солёности морской воды на 35 ‰, однако в южной части озера присутствуют впадины глубиной свыше 100 м, где солёность воды достигает 67 ‰. Водородный показатель (pH) воды составляет 9,5—9,8, вода озера щелочная. Среди солей озера преобладают соли натрия, включая карбонат натрия (Na₂CO₃), сульфат натрия (Na₂SO₄) и хлорид натрия (NaCl), что придаёт воде моющие свойства (многие виды мыла содержат эти соли в качестве активного компонента).

В воде озера Ван содержится также карбонат кальция (CaCO₃). Содержание кальция составляет около 4 мг/л.

Анионовая последовательность։ HCO₃⁻·CO₃²⁻ > Cl⁻ > SO₄²⁻. Содержание кислорода в воде составляет 8 мг/л у поверхности, падает до 5 мг/л на глубине 75 метров, далее до 1,5 мг/л на глубинах 400 метров.

Состав воды озера Ван по данным немецкой экспедиции 1995 года

	Содержание щелочей мэкв/л	Cl− мэкв/л	SO42− мэкв/л	Na+ мэкв/л	Mg2+ мэкв/л	Ca2+ мэкв/л	pH
На глубине 3 м	151,2	160,2	48,86	337,9	8,870	0,210	9,74
На глубине 440 м	155,8	166,5	50,9	347,5	9,072	0,174	9,69
Морская вода у поверхности (для сравнения)	2,33	546	56,6	468	106,2	20,6	8,24

Վանա լճի ջրի միջին աղիությունը կազմում է 22 ‰, ինչը ծովի ջրի միջին աղիության մակարդակից ցածր է 35 ‰, բայց լճի հարավային մասում առկա են ավելի քան 100 մետր խորությամբ իջվածքներ, որտեղ ջրի աղիությունը հասնում է 67 ‰. Ջրի ջրածնային ցուցիչը (pH) կազմում է 9,5-9,8, լճի ջուրն ալկալիական է։ Լճի աղերի շարքում են նատրիումի աղերը, ներառյալ նատրիումի կարբոնատը (Na₂CO₃), նատրիումի սուլֆատը (Na₂SO₄) և նատրիումի քլորիդը (NaCl), որը ջրին տալիս է լվացող հատկություններ (օճառների շատ տեսակներ որպես ակտիվ բաղադրիչ պարունակում են հենց այս աղերը)։

Վանա լճի ջրերում առկա է նաև կալցիումի կարբոնատ (CaCO₃)։ Կալցիումի պարունակությունը կազմում է մոտավորապես 4 մգ/լ։

Անիոնային հերթագայությունը՝ HCO₃⁻•CO₃²⁻ > Cl⁻ > SO₄²⁻։ Թթվածնի պարունակությունը ջրում կազմում է 8 մգ/լ մակերևույթին, 75 մետր խորությունում իջնում է մինչև 5 մգ/լ, 400 մետր խորություններում՝ մինչև 1,5 մգ/լ։

Վանա լճի ջրի բաղադրությունը 1995 թվականի գերմանական արշավախմբի տվյալներով

	Ալկալիների պարունակությունը մէք/լ	Cl− մէք/լ	SO42− մէք/լ	Na+ մէք/լ	Mg2+ մէք/լ	Ca2+ մէք/լ	pH
3 մ խորությունում	151,2	160,2	48,86	337,9	8,870	0,210	9,74
440 մ խորությունում	155,8	166,5	50,9	347,5	9,072	0,174	9,69
Ծովի ջուր մակերևույթին (համեմատության համար)	2,33	546	56,6	468	106,2	20,6	8,24

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Մայքլ Ֆարադեյ

ռուսերեն հոդված

Թագավորական ինստիտուտի լաբորանտ (1812-1815)

Майкл не только с интересом выслушал, но и подробно записал и переплёл четыре лекции Дэви, которые послал ему вместе с письмом с просьбой взять его на работу в Королевский институт. Этот, как выразился сам Фарадей, «смелый и наивный шаг» оказал на его судьбу решающее влияние. Профессор, сам прошедший путь от ученика аптекаря до лорда, был восхищён обширными знаниями юноши, но в тот момент в институте не было вакантных мест, и просьба Майкла была удовлетворена лишь через несколько месяцев. В начале 1813 года Дэви, который был в Институте директором химической лаборатории, пригласил 22-летнего юношу на освободившееся место лаборанта Королевского института.

В обязанности Фарадея входили в основном помощь профессорам и другим лекторам Института при подготовке лекций, учёт материальных ценностей и уход за ними. Но сам он старался использовать любую возможность для пополнения своего образования, и в первую очередь — внимательно слушал все подготовленные им лекции. Одновременно Фарадей, при благожелательном содействии Дэви, проводил собственные химические эксперименты по интересующим его вопросам. Свои служебные обязанности Фарадей исполнял настолько тщательно и умело, что вскоре стал незаменимым помощником Дэви.

Осенью 1813 года Фарадей отправился вместе с профессором и его женой, как помощник и секретарь, в двухлетнее путешествие по научным центрам Европы, только что разгромившей Наполеона. Это путешествие имело для Фарадея большое значение։ Дэви как знаменитость мирового масштаба приветствовали многие выдающиеся учёные того времени, в том числе А. Ампер, М. Шеврель, Ж. Л. Гей-Люссак и А. Вольта. Некоторые из них обратили внимание на блестящие способности молодого англичанина.

Թագավորական ինստիտուտ
Լոնդոն, 1830-ական թվականներ

Մայքլը ոչ միայն հետաքրքրությամբ լսեց, այլ նաև մանրամասն գրի առավ և կազմեց Դևիի 4 դասախոսությունները, որը ուղարկել էր նրան նամակի հետ միասին, խնդրանքով, որ աշխատանքի ընդունի նրան Թագավորական ինստիտուտ։ Ինչպես ինքը` Ֆարադեյը արտահայտվեց, այդ «խիզախ և միամիտ քայլը» որոշիչ ազդեցություն ունեցավ նրա ճակատագրի վրա։ Պրոֆեսորը, ինքն անցնելով ճանապարհը դեղագործի աշակերտից մինչև լորդ, հիացած էր պատանու ծավալուն աշխատանքով, բայց այդ պահին ինստիտուտում չկային թափուր աշխատատեղեր, և Մայքլի խնդրանքը կատարված էր միայն մի քանի ամիս անց։ 1813 թվականի սկզբին Դևին, ով ինստիտուտում քիմիական լաբորատորիայի տնօրենն էր, հրավիրեց 22-ամյա պատանուն Թագավորական ինստիտուտի լաբորանտի ազատված տեղ։

Հեմֆրի Դևի

Ֆարադեյի պարտականությունների մեջ էին մտնում հիմնականում օգնություն պրոֆեսորներին և ինստիտուտի մնացած դասախոսներին դասախոսության պատրաստման հարցում, նյութական արժեքների հաշվառում և խնամք։ Բայց նա ջանում էր օգտագործել ցանկացած հնարավորություն իր կրթությունը լրացնելու համար, և առաջին հերթին` ուշադիր լսում էր բոլոր պատրաստած դասախոսությունները։ Միաժամանակ Ֆարադեյը, Դևիի բարյացակամ աջակցությամբ, անց էր կացնում սեփական քիմիական փորձերն իրեն հետաքրքրող հարցերով։ Իր աշխատանքային պարտականությունները Ֆարադեյը կատարում էր այնպես ուշադիր և հմտորեն, որ շուտով դառնում է Դևի անփոխարինելի օգնականը։

1813 թվականի աշնանը Ֆարադեյը պրոֆեսորի և նրա կնոջ հետ, որպես օգնական և քարտուղար, ուղևորվեց երկամյա ճանապարհորդության դեպի Եվրոպայի գիտական կենտրոններ, քիչ առաջ պարտված Նապոլեոնին։ Այս ճանապարհորդությունը Ֆարադեյի համար մեծ նշանակություն ունեցավ. Դևիին, ինչպես համաշխարհային մասշտաբով նշանավոր անձնավորություն, դիմավորում էին այդ ժամանակների շատ աչքի ընկնող գիտնականներ, այդ թվում` Անդրե Ամպերը, Միշել Շևրոլը, Ժոզեֆ Լուի Գեյ-Լյուսակը և Ալեսսանդրո Վոլտան։ Նրանցից ոմանք ուշադրություն դարձրին փայլուն հնարավորություններով երիտասարդ անգլիացուն։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Մանե Մարգարյան	Արված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Տիգրան Չուխաջյան

ռուսերեն հոդված

Արշակ Բ

Опера «Аршак II» — первая армянская национальная опера и крупнейшее произведение Чухаджяна. Работу над оперой композитор закончил в 1868 году в Константинополе, автор двуязычного (армянский, итальянский) либретто поэт и драматург Товмас Терзян, опера издана в 1871 году. По своему стилю либретто Терзяна относится к лирико-драматическому жанру. Записка о завершении оперы в книге Терзяна на итальянском языке обозначила рождение армянской национальной оперы.

Первая постановка осуществилась 10 марта 1868 года в отрывках в театре «Наум» итальянской оперной труппой. Композитор планировал поставить оперу целиком в следующем 1869 году, однако как из-за неблагоприятных условий Османской империи, так и из-за отсутствия нужных материальных ресурсов, осуществить эту идею не удаётся. При жизни автора отдельные номера из оперы звучали в концертном исполнении в Константинополе (исполнялось под названием «Олимпия»), Венеции и Париже. В 1873 году фрагменты из оперы были представлены в Всемирной выставке в Вене.

Монументальный «Аршак II» написан в традициях итальянской историко-романтической оперы первой половины XIX века — Россини, Беллини и особенно раннего Верди. Воплощая лирическую идею либретто, Чухаджян тонко раскрывает также героические и драматические линии оперы. Главные действующие лица ― царь Великой Армении Аршак II, царица Олимпия, княгиня Парандзем, князя Гнел, Тирит и другие. Сюжет из истории Армении основан на сведениях древнеармянских историков Мовсеса Хоренаци и Фавстоса Бузанда. Действия разворачиваются в 365—367 годах в Армавире в эпоху сложных взаимоотношений Великой Армении, Персии и Рима. Музыкально-литературной идеей опера отражает также стремление армянского народа XIX века к национальному и социальному освобождению. По своему жанру «Аршак II» относится к европейской «большой опере» (Grand opera), где используется большой симфонический оркестр, хоровой и духовой ансамбль, развёрнутые массовые сцены.

После смерти Чухаджяна его оригинальные рукописи были отправлены в Армению в 1920 годах его вдовой А. Абазян. Они были обнаружены музыковедом Г. Тиграновым в 1942 году, после чего началась вторая жизнь этого произведения. Целиком опера была представлена широкой публике 29 ноября 1945 года. Для новой постановки либретто оперы было обработано А. Гулакяном, дирижёром выступил М. Тавризян. «Аршак II» был поставлен в Неаполе, Вене и других городах мира. В 1956 году опера была поставлена в Большом театре Москвы. В 2001 году «Аршак II» был поставлен в США.

Музыкальный руководитель оперы Сан-Франциско, музыковед Клифорд Кранна пишет об «Аршаке II»։

- «Своими бесподобными дворцовыми переворотами, попытками убийства и любовной враждой опера „Аршак II“ предлагает всё, что можно ожидать от настоящей драмы.»

Говоря об «Аршаке II» музыкальный критик Д. Стивенс отмечает влияние итальянской оперы середины XIX столетия, подчеркивая сильную лирическую выразительность произведения и идиому с творчеством Верди.

Հիմնական հոդված՝ Արշակ Բ (օպերա)

«Արշակ Բ»-ն առաջին հայ ազգային օպերան է և Չուխաջյանի գլուխգործոցը։ Երգահանն օպերան ավարտեց 1868 թվականին Կոստանդնուպոլսում։ Երկլեզու (հայերեն, իտալերեն) լիբրետոյի հեղինակն էր բանաստեղծ և դրամատուրգ Թովմաս Թերզյանը։ Օպերան հրապարակվեց 1871 թվականին։ Իր ոճով Թերզյանի լիբրետոն դասվում է քնարա-դրամատիկական ժանրին։ Թերզյանի` իտալերենով գրված գրքում օպերայի ավարտի մասին գրառումը նշանավորեց հայ ազգային օպերայի ծնունդը։

Առաջին բեմադրությունը հատվածաբար իրականացվեց 1868 թվականի մարտի 10-ին` «Նաում» թատրոնում, իտալական թատերախմբի կողմից։ Երգահանը մտադիր էր օպերան ամբողջությամբ բեմադրել հաջորդ` 1869 թվականին, սակայն, Օսմանյան կայսրության անբարենպաստ պայմանների և անհրաժեշտ նյութական ռեսուրսների բացակայության պատճառով, մտադրությունն իրականացնել չհաջողվեց։ Հեղինակի կենդանության օրոք օպերայից առանձին համարներ համերգային կատարմամբ հնչում էին Կոստանդնուպոլսում (կատարվում էր «Օլիմպիա» անվանումով), Վենետիկում և Փարիզում։ 1873 թվականին օպերայից հատվածներ ներկայացվեցին Միջազգային ցուցահանդեսում` Վիեննայում։

«Արշակ Բ» օպերայի նախերգանքի դաշնամուրային փոխակերպման առաջին էջը՝ հրատարակված «Օլիմպիա» անվամբ Կոստանդնուպոլսում, 1900թ

Մոնումենտալ «Արշակ Բ» գրվել է Ռոսսինիի, Բելլինիի և, հատկապես, վաղ շրջանի Վերդիի` 19-րդ դարի առաջին կեսի իտալական պատմական-ռոմանտիկ օպերայի ավանդույթներով: Մարմնավորելով լիբրետոյի քնարական գաղափարը` Չուխաջյանը նրբորեն բացահայտում է նաև օպերայի հերոսական և դրամատիկ գծերը։ Գլխավոր կերպարներն են Մեծ Հայքի թագավոր Արշակ Երկրորդը, Օլիմպիա թագուհին, Փառանձեմ իշխանուհին, իշխան Գնելը, Տիրիթը և ուրիշներ։ Հայոց պատմությունից վերցված սյուժեն հիմնված է հայ հին պատմիչներ Մովսես Խորենացու և Փավստոս Բուզանդի տված տեղեկությունների վրա։ Գործողությունները ծավալվում են Արմավիրում, 365-367 թվականներին, Հայաստանի, Պարսկաստանի և Հռոմի միջև բարդ հարաբերությունների ժամանակաշրջանում։ Իր գրական-երաժշտական գաղափարով օպերան արտացոլում է նաև 19-րդ դարի հայ ժաղավրդի ձգտումը ազգային և սոցիալական ազատագրման։ Ժանրային առումով «Արշակ Երկրորդը» պատկանում է եվրոպական «Մեծ օպերա» (Grand opera) դասին, որտեղ օգտագործվում են սիմֆոնիկ մեծ նվագախումբ, երգչախումբ, փողային անսամբլ, ծավալվում են մասսայական տեսարաններ։

Չուխաջյանի մահից հետո, 1920 թվականին, նրա այրին` Ա. Աբազյանը, երգահանի ձեռագրերն ուղարկեց Հայաստան։ Դրանք հայտնաբերվեցին երաժշտագետ Գ. Տիգրանովի կողմից 1942 թվականին, որից հետո սկսվեց ստեղծագործության երկրորդ կյանքը։ Օպերան ամբողջությամբ ներկայացվեց լայն հասարակայնությանը 1945 թվականի նոյեմբերի 29-ին։ Նոր բեմադրության համար լիբրետոն մշակեց Արմեն Գուլակյանը, խմբավարն էր Միխայիլ Թավրիզյանը։ «Արշակ Երկրորդը» բեմադրվեց Նեապոլում, Վիեննայում և այլուր։ 1956 թվականին օպերան բեմադրվեց Մոսկվայի Մեծ թատրոնում, 2001 թվականին՝ ԱՄՆ-ում։

Սան-Ֆրանցիսկոյի օպերայի երաժշտական ղեկավար, երաժշտագետ Քլիֆորդ Կրաննը «Արշակ Երկրորդ»-ի մասին գրում է.

- «Իր անզուգական պալատական հեղաշրջումներով, սպանության փորձերով և սիրային հակամարտությամբ «Արշակ Բ» օպերան տալիս է այն ամենը, ինչ կարելի է սպասել իսկական դրամայից:»

«Արշակ Բ»-ի մասին խոսելով` երաժշտական քննադատ Դ. Սթիվենսը նկատում է 19-րդ դարի կեսի իտալական օպերայի ազդեցությունը` ընդգծելով ստեղծագործության հզոր քնարական արտահայտչականությունը և աղերսները Վերդիի ստեղծագործության հետ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Սելին Դիոն

ռուսերեն հոդված

1990-1992: Unison, Dion chante Plamondon և Celine Dion

Выучив английский, в 1990 году Дион дебютировала на англоязычном рынке с альбомом Unison, главный сингл которого первоначально был записан Лорой Брэниган. Она приняла помощь многих признанных музыкантов, в том числе Вито Лупрано и канадского продюсера Дэвида Фостера[38]. Unison получил хорошую оценку критиков։ Джим Фабер из Entertainment Weekly написал, что вокальные партии Дион были исполнены «со вкусом без всяких украшений»[39], Стивен Эрльюин из Allmusic назвал альбом «прекрасным утончённым американским дебютом»[40]. В альбом были включены синглы «(If There Was) Any Other Way» («(Если был) любой другой путь»), «The Last to Know» («Узнать последним»), «Unison» («Унисон») и «Where Does My Heart Beat Now» («Где моё сердце бьётся сейчас»). Последний стал её первым синглом, попавшим в топ-10 американского чарта Billboard Hot 100, в котором он занял четвёртое место. Альбом утвердил Дион как восходящую певицу в США и по всей континентальной Европе и Азии.

В 1991 году Дион также была солисткой в песне «Voices That Care», посвящённой американским войскам, участвовавшим в операции «Буря в пустыне». Реальный международный прорыв Дион произошёл, когда она записала в дуэте с Пибо Брайсоном заглавный трек к мультфильму «Красавица и Чудовище» в 1991 году[41]. Став и критическим, и коммерческим хитом, песня стала вторым её синглом в американском топ-10 и принесла ей «Оскар» за лучшую песню к фильму и «Грэмми» за лучшее поп-исполнение дуэтом. Дион включила сингл «Красавица и Чудовище» в названный в честь себя альбом 1992 года. Благодаря успеху начинающего сингла и сотрудничеству с Фостером и Дайан Уоррен, альбом был принят так же хорошо, как Unison. Умеренного успеха достиг сингл «If You Asked Me To» («„Если бы ты попросил меня“») — кавер-версия песни Патти Лабель из фильма «Лицензия на убийство», занявший четвёртое место в американском чарте Billboard Hot 100, а также синглы «Love Can Move Mountains» («Любовь может двигать горы») и «Nothing Broken But My Heart» («Ничто не разбито, кроме моего сердца»).

В это же время, в 1991 году, Дион выпустила франкоязычный альбом Dion chante Plamondon. Альбом состоял в основном из кавер-версий, но включал четыре новые песни։ «Des mots qui sonnent», «Je danse dans ma tête», «Quelqu’un que j’aime, quelqu’un qui m’aime» и «L’amour existe encore». Первоначально он был выпущен в Канаде и Франции в 1991—1992 годах, но затем состоялся международный релиз в 1994 году. Таким образом, он стал первым международным французским альбомом Селин Дион. Сингл «Un garçon pas comme les autres (Ziggy)» стал хитом во Франции, достигнув второго места и став золотым. В Квебеке альбому был присвоен статус золотого в день выпуска.

К 1992 году Unison, Céline Dion и выступления принесли Дион статус суперзвезды в Северной Америке. Она достигла одной из своих главных целей։ закрепиться на англоязычном рынке и достичь славы. Однако, во время роста популярности в США, её французские поклонники в Канаде критиковали её за пренебрежение ими. Она позже вернула благосклонность фанатов, когда, получив премию «Феликс» в номинации «Английский артист года», публично отказалась от награды. Она заявила, что была и всегда будет французской, а не английской певицей. Кроме коммерческого успеха, произошли изменения и в личной жизни Дион։ Анжелил, старший её на двадцать шесть лет, превратился из её менеджера в любовника. Тем не менее, они держали свои отношения в секрете, поскольку опасались, что публика сочтёт их неподобающими

1990 թվականին, անգլերենը յուրացնելուց հետո, տեղի ունեցավ Դիոնի դեբյուտն անգլիալեզու շուկայում` Unison ալբոմով, որի գլխավոր սինգլը սկզբնապես ձայնագրվել էր Լորա Բրենիգանի կողմից։ Սելինն ընդունեց մի շարք անվանի երաժիշտների օգնությունը, այդ թվում և Վիտո Լուպրանոյի և կանադացի պրոդյուսեր Դևիդ Ֆոստերի։ Unison-ը քննադատների կողմից լավ գնահատականի արժանացավ. Ջիմ Ֆաբերը Entertainment Weekly-ից գրեց, որ Դիոնի վոկալային մասը կատարված է «ճաշակով և առանց ավելորդ զարդարանքի», Սթիվեն Էրլյուինը Allmusic-ից ալբոմն անվանեց «հիասքանչ և նրբաճաշակ ամերիկյան դեբյուտ»։ Ալբոմում ընդգրկված էին «(If There Was) Any Other Way» («(Եթե միայն...) ցանկացած այլ ուղի»), «The Last to Know» («Իմանալ վերջինը»), «Unison» («Ունիսոն») և «Where Does My Heart Beat Now» («Որտեղ իմ սիրտն է այժմ բաբախում») սինգլները։ Վերջինս դարձավ նրա առաջին սինգլը, որն ընդգրկվեց ամերիկյան Billboard Hot 100 աղյուսակում` գրավելով 4-րդ տեղը։ Ալբոմը հաստատեց Դիոնին` որպես ԱՄՆ-ի և ամբողջ եվրոպական ու ասիական մայրցամաքի աճող երգչուհի։

1991 թվականին Սելինը «Փոթորիկ անապատում» օպերացիային մասնակցած ամերիկյան զորքերին նվիրված «Voices That Care» երգի մեներգչուհին էր։ Դիոնին իրական միջազգային ճանաչում բերեց 1991 թվականին «Գեղեցկուհին և հրեշը» մուլտֆիլմի գլխավոր սաունդթրեքի դուետի ձայնագրությունը Պիբո Բրայսոնի հետ։ Լինելով և՛ քննադատական, և՛ կոմերցիոն հիթ` երգը դարձավ նրա երկրորդ սինգլը ամերիկյան թոփ-10-ում` բերելով նրան «Օսկար»` ֆիլմի լավագույն երգի և «Գրեմմի»` դուետով լավագույն պոպ-կատարման համար: «Գեղեցկուհին և հրեշը» սինգլը Դիոնն ընդգրկեց 1992 թվականին իր պատվին անվանակոչված ալբոմում: Սինգլի հաջողության և Ֆոստերի ու Դայան Ուորենի հետ համագործակցության շնորհիվ, ալբոմը նույնքան լավ ընդունվեց, որքան Unison-ը: Չափավոր հաջողության հասավ «If You Asked Me To» («Եթե դու ինձ խնդրեիր») սինգլը` «Արտոնագիր և Սպանություն» ֆիլմից Պատտի Լաբելի երգի սեփական տարբերակը, որն ամերիկյան Billboard Hot 100 աղյուսակում գրավեց 4-րդ տեղը, ինչպես նաև` «Love Can Move Mountains» («Սերը կարող է սարեր շրջել») և «Nothing Broken But My Heart» («Ոչինչ չի կոտրվել, բացի իմ սրտից») սինգլները:

Նույն` 1991 թվականին Դիոնը թողարկեց Dion chante Plamondon ֆրանսիալեզու ալբոմը, որը կազմված էր հիմնականում արդեն հայտնի երգերի սեփական կատարումներից, սակայն ընդգրկում էր նաև չորս նոր երգ՝ «Des mots qui sonnent», «Je danse dans ma tête», «Quelqu’un que j’aime, quelqu’un qui m’aime» և «L’amour existe encore»: Սկզբնապես ալբոմը թողարկվեց Կանադայում և Ֆրանսիայում` 1991-1992 թվականներին, սակայն 1994 թվականին իրականացավ նաև միջազգային թողարկումը: Այսպիսով, այն դարձավ Սելին Դիոնի առաջին միջազգային ֆրանսիական ալբոմը: «Un garçon pas comme les autres (Ziggy)» սինգլը հիթ դարձավ Ֆրանսիայում` գրավելով 2-րդ տեղը և դառնալով ոսկե հիթ։ Կվեբեկում հենց թողարկման օրը ալբոմն արժանացավ «ոսկե» տիտղոսի։

1992 թվականին Unison, Céline Dion ալբոմներն ու ելույթները Դիոնին գերաստղի ճանաչում բերեցին Հյուսիսային Ամերիկայում։ Նա հասավ իր գլխավոր նպատակներից մեկին` ամրապնդվեց անգլիալեզու շուկայում և փառքի հասավ։ Սակայն ԱՄՆ-ում հռչակի վերելքի ճանապարհին նրա կանադա-ֆրանսիացի երկրպագուներն սկսեցին քննադատել երգչուհուն` իրենց իբր արհամարհելու համար։ Ավելի ուշ նա վերադարձրեց իր ֆանատների բարեհաճությունը, երբ, «Տարվա անգլիացի արվեստագետ» անվանակարգում «Ֆելիքս» մրցանակի արժանանալով, հասարակայնորեն հրաժարվեց դրանից։ Նա հայտարարեց, որ միշտ եղել է և կլինի ֆրանսիացի, այլ ոչ անգլիացի երգչուհի։ Բացի կոմերցիոն հաջողությունից, Դիոնի կյանքում տեղի ունեցան նաև անձնական փոփոխություններ. Անժելիլիը, որը մեծ էր նրանից քսանվեց տարով, երգչուհու մենեջերը լինելուց բացի դարձավ նաև նրա սիրեկանը։ Այնուամենայնիվ, նրանք իրենց հարաբերությունները գաղտնի էին պահում` վախենալով հասարակության բացասական վերաբերմունքից։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Ինկվիզիցիա

ռուսերեն հոդված

Դատական գործընթաց

- VIII. Инквизитор допрашивал свидетелей в присутствии секретаря и двух священников, которым было поручено наблюдать, чтобы показания верно записывались, или, по крайней мере, присутствовать, когда они были даны, чтобы выслушивать их при чтении полностью. Это чтение происходило в присутствии свидетелей, у которых спрашивали, признают ли они то, что сейчас им было прочитано. Если преступление или подозрение в ереси было доказано на предварительном следствии, то оговоренного арестовывали и сажали в церковную тюрьму, в случае если в городе не было доминиканского монастыря, который обыкновенно заменял ее. После ареста подсудимый подвергался допросу, и против него тотчас же начиналось дело согласно правилам, причем делалось сравнение его ответов с показаниями предварительного следствия.

- IX. В первые времена инквизиции не существовало прокурора, обязанного обвинять подозреваемых лиц; эта формальность судопроизводства выполнялась словесно инквизитором после заслушания свидетелей; сознание обвиняемого служило обвинением и ответом. Если обвиняемый признавал себя виновным в одной ереси, напрасно уверял он, что он не виновен по отношению к другим; ему не разрешалось защищаться, потому что преступление, за которое он был предан суду, было уже доказано. Его спрашивали только, расположен ли он сделать отречение от ереси, в которой признавал себя виновным. Если он соглашался, то его примиряли с Церковью, накладывая на него каноническую епитимью одновременно с каким-нибудь другим наказанием. В противном случае он объявлялся упорным еретиком, и его предавали в руки светской власти с копией приговора.

- Смертная казнь, как и конфискация, была мерою, которую в теории Инквизиция не применяла. Её дело было употребить все усилия, чтобы вернуть еретика в лоно Церкви; если он упорствовал, или если его обращение было притворным, ей нечего было с ним более делать. Как не католик, он не подлежал юрисдикции Церкви, которую он отвергал, и Церковь была вынуждена объявить его еретиком и лишить своего покровительства. Первоначально приговор был только простым осуждением за ересь и сопровождался отлучением от Церкви или объявлением, что виновный не считается более подсудным суду Церкви; иногда добавлялось, что он передаётся светскому суду, что он отпущен на волю — ужасное выражение, обозначавшее, что окончилось уже прямое вмешательство Церкви в его судьбу. С течением времени приговоры стали пространнее; часто уже начинает встречаться замечание, поясняющее, что Церковь ничего не может более сделать, чтобы загладить прегрешения виновного, и передача его в руки светской власти сопровождается следующими знаменательными словами: debita animadversione puniendum, то есть «да будет наказан по заслугам». Лицемерное обращение, в котором Инквизиция заклинала светские власти пощадить жизнь и тело отпавшего, не встречается в старинных приговорах и никогда не формулировалось точно.

- Инквизитор Пегна не задумывается признать, что это воззвание к милосердию было пустою формальностью, и объясняет, что к нему прибегали только с той целью, чтобы не казалось, что инквизиторы согласны на пролитие крови, так как это было бы нарушением канонических правил. Но в то же время Церковь зорко следила за тем, чтобы её резолюция не толковалась превратно. Она поучала, что не может быть и речи о каком-либо снисхождении, если еретик не раскается и не засвидетельствует своей искренности выдачей всех своих единомышленников. Неумолимая логика св. Фомы Аквината ясно установила, что светская власть не могла не предавать еретиков смерти, и что только вследствие своей безграничной любви Церковь могла два раза обращаться к еретикам со словами убеждения раньше, чем предать их в руки светской власти на заслуженное наказание. Сами инквизиторы нисколько не скрывали этого и постоянно учили, что осужденный ими еретик должен быть предан смерти; это видно, между прочим, из того, что они воздерживались произносить свой приговор над ним в пределах церковной ограды, которую осквернило бы осуждение на смертную казнь, а произносили его на площади, где происходило последнее действие аутодафе. Один из их докторов XIII века, цитируемый в XIV веке Бернаром Ги, так аргументирует это: «Цель Инквизиции — уничтожение ереси; ересь же не может быть уничтожена без уничтожения еретиков; а еретиков нельзя уничтожить, если не будут уничтожены также защитники и сторонники ереси, а это может быть достигнуто двумя способами: обращением их в истинную католическую веру или обращением их плоти в пепел, после того, как они будут выданы в руки светской власти».

- VIII. Հավատաքննիչը վկաներին հարցաքննում էր քարտուղարի և երկու հոգևորականների ներկայությամբ, որոնց հանձնարարված էր հետևել, որպեսզի ցուցմունքները ճիշտ արձանագրվեին կամ ծայրահեղ դեպքում ներկա գտնվել, երբ դրանք տրվում էին, որպեսզի լսեին դրանք ամբողջովին կարդալիս: Ընթերցումն իրականացվում էր վկաների ներկայությամբ, որոնց հարցնում էին՝ արդյոք հաստատում են ընթերցվածքը: Եթե հերձվածության մեջ հանցանքը կամ կասկածանքը ապացուցվում էր նախաքննության ժամանակ, ապա մեղադրյալին ձերբակալում էին և փակում էին եկեղեցական բանտում, եթե քաղաքում չկար դոմինիկական եկեղեցի, որը սովորաբար փոխարինում էր բանտին: Ձերբակալումից հետո դատապարտյալը ենթարկվում էր հարցաքննության և ընդդեմ նրա, համաձայն կարգի, անմիջապես սկսվում էր գործը, ընդ որում նրա պատասխանները համեմատվում էին նախաքննության ժամանակ տրված պատասխանների հետ:

- IX. Նախապես հավատաքննիչ դատարանում գոյություն չուներ դատախազ, ով պարտավոր էր մեղադրել կասկածյալներին. դատական գործընթացի այս ձևական քայլը կատարվում էր բանավոր հավատաքննիչի կողմից վկաներին լսելուց հետո. մեղադրյալի խոստովանությունը հանդիսանում էր և՛ մեղադրական, և՛ պաշտպանական ճառ: Եթե մեղադրյալը իրեն մեղավոր էր ճանաչում մեկ հերձվածության մեջ, իզուր էին նրա ջանքերը համոզելու, որ մյուսներում անմեղ է. նրան չէր թույլատրվում պաշտպանվել, որովհետև այն հանցագործությունը, որի համար նրան դատում էին, համարվում էր ապացուցված: Նրան հարցնում էին՝ արդյոք մտադիր է երես թեքել հերձվածությունից, որի համար նրան մեղավոր էին ճանաչել: Եթե նա համաձայնում էր, ապա նրան հաշտեցնում էին Եկեղեցու հետ՝ որևէ այլ պատժի հետ նրան պարտադրվում էր կանոնական զղջումը: Հակառակ դեպքում նա մեղադրվում էր որպես ընդդիմացող հերձվածող, և նրան դատավճռի կրկնօրինակով հանձնում էին աշխարհիկ իշխանություններին:

- Մահապատիժը՝ որպես փոխհատուցում, միջոց էր, որը Հավատաքննությունը տեսականորեն չէր կիրառում: Նրա գործն էր ջանքերի ներդնում, որպեսզի հերձվածողին վերադարձներ Եկեղեցու գիրկը. եթե վերջինս ընդդիմանում էր, կամ եթե դիմելաձևը ծաղրական էր, նրա հետ Հավատաքննությունն այլևս գործ չուներ: Ինչպես ոչ կաթոլիկի՝ նա չէր մտնում Եկեղեցու իրավասության տակ, որին նա մերժել էր, և Եկեղեցին ստիպված էր նրան հերձվածող ճանաչել և զրկել հովանավորչությունից: Ի սկզբանե դատավճիռը հերձվածության համար սովորական դատվածություն էր և ուղեկցվում էր Եկեղեցուց հեռացումով կամ հայտարարությամբ, որ մեղավորն այլևս չի համարվում Եկեղեցու դատարանի մեղադրյալ, երբեմն ավելացվում էր, որ նա տրվում է աշխարհիկ դատարանին, որ նա ազատված է. սոսկալի արտահայտություն, որը նշանակում էր, որ վերջացել է Եկեղեցու միջամտությունը նրա ճակատագրին: Ժամանակի ընթացքում դատավճիռներն ավելի ընդհանրական դարձան. շատ հաճախ սկսում է բացատրություն հանդիպել, որ Եկեղեցին այլևս ոչինչ չի կարող անել և մեղադրյալի հանձնումը աշխարհիկ իշխանություններին ուղեկցվում էր հետևյալ նշանակալի խոսքերով՝ debita animadversione puniendum, այսինքն՝ «թող պատժվի ըստ արժանվույն»։ Կեղծավոր դիմում, որում Հավատաքննությունը հորդորում էր աշխարհիկ իշխանություններին խնայել ընկածի կյանքն ու մարմինը, հնագույն դատավճիռներում չի հանդիպում և երբեք ճշգրտորեն չի ձևակերպվել:

- Հավատաքննիչ Պեգնան չի տատանվում խոստովանել, որ բարեգթության այդ կոչը ձևական էր, և բացատրում է, որ դրան դիմում էին այն նպատակով, որ չթվա՝ հավատաքննիչները համաձայն են արյունահեղության, քանի որ դա կհամարվեր կանոնական օրենքների խախտում: Բայց միևնույն ժամանակ Եկեղեցին աչալրջորեն հետևում էր, որպեսզի իր հռչակագիրը այլ կերպ չմեկնաբանվի: Նա սովորեցնում էր, որ գթասրտության մասին խոսք լինել չէր կարող, եթե հերձվածողը չի ապաշխարում և չի վկայում իր համախոհներին մատնելու իր անկեղծության մեջ: Սուրբ Ֆոմին Ակվինատոսի անողորմ տրամաբանությունը հստակ ձևակերպել է, որ աշխարհիկ իշխանությունը չէր կարող հերձվածողին մահապատժի չենթարկել, և միայն իր մեծ սիրո շնորհիվ Եկեղեցին կարող էր երկու անգամ դիմել հերձվածողին համոզելու խոսքերով, մինչ նրան կհանձնեին աշխարհիկ իշխանություններին արդարացի պատժի համար: Իրենք՝ հավատաքննիչները, ոչ մի կերպ դա չէին թաքցնում և մշտապես սովորեցնում էին, որ իրենց կողմից դատապարտված հերձվածողը պետք է մահվան դատապարտվի. սրա մասին է վկայում նաև այն, որ նրանք խուսափում էին իրենց դատավճիռները կարդալ եկեղեցու տարածքում, որը մերժել էր մահապատժի դատապարտումը, այլ կարդում էին հրապարակում, որտեղ տեղի էր ունենում հրադատությունը: 13-րդ դարի մի բժիշկ, որը մեջբերվում է 14-րդ դարում Բերնար Գիի կողմից, դա հիմնավորում է այսպես. «Հավատաքննության նպատակը հերձվածությունը վերացնելն է, հերձվածությունն էլ չի կարող վերանալ առանց հերձվածողներին վերացնելու, իսկ հերձվածողներին չի կարելի վերացնել, եթե չեն վերացվի հերձվածության պաշտպաններն ու հետևորդները, իսկ դա հնարավոր է երկու ճանապարհով՝ դարձնել նրանց իսկական կաթոլիկ հավատին կամ նրանց մարմինները դարձնել մոխիր, հենց որ նրանք կհնաձնվեն աշխարհիկ իշխանություններին»:

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Գրականություն

ռուսերեն հոդված

Փաստագրական արձակ

Документальная проза — вид литературы, для которого характерно построение сюжетной линии исключительно на реальных событиях, с редкими вкраплениями художественного вымысла. Документальная проза включает биографии чем-либо выдающихся людей, истории каких-либо событий, страноведческие описания, расследования громких преступлений.

Փաստագրական արձակ, գրականության ձև, որին բնորոշ է բացառապես իրական դեպքերի վրա կառուցված սյուժե, հազվադեպ գեղարվեստական հնարումներով։ Փաստագրական արձակը ներառում է նշանավոր մարդկանց կենսագրություններ, ինչ-որ դեպքերի պատմություններ, միջմշակութային նկարագրություններ, աղմկոտ հանցագործությունների հետաքննություններ։

Հուշագրություն

Мемуары — записки современников, повествующие о событиях, в которых автор мемуаров принимал участие или которые известны ему от очевидцев. Важная особенность мемуаров заключается в установке на «документальный» характер текста, претендующего на достоверность воссоздаваемого прошлого.

Հուշագրություն, ժամանակակիցների գրառումներն են, ուր պատմվում է այն իրադարձությունների մասին, որոնցում հեղինակը մասնակցություն է ունեցել կամ որոնք հայտնի են ականատեսներից։ Հուշագրությունների կարևոր առանձնահատկությունը հանդիսանում է տեքստի «փաստագրական» ոճը, որը հավակնում է անցյալի ճշմարտացիության վերստեղծմանը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Manemargaryan	Արված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Աղավնազգիներ

ռուսերեն հոդված

Տարածում

Голубиные широко представлены на всех континентах, за исключением Антарктиды. Обитают в большом диапазоне наземных биотопов, от густых лесов до пустынь, на высоте до 5000 м над уровнем моря, а также на урбанизированных территориях. Наибольшее биоразнообразие видов представлено в Южной Америке и Австралазии, где они живут в основном во влажных тропических лесах. Более 60 % всех видов являются исключительно островными, не встречающимися на материках. Некоторые виды, такие как сизый голубь, интродуцированы во многие регионы мира и является обычнейшей городской птицей. На территории Российской Федерации в дикой природе обитают 11 видов голубиных, в том числе сизый голубь, скалистый голубь, японский зелёный голубь, клинтух, вяхирь, японский вяхирь, обыкновенная горлица, большая горлица, кольчатая горлица, короткохвостая горлица и малая горлица.

Աղավնազգիները տարածված են բոլոր մայրցամաքներում, բացի Անտարկտիդա մայրցամաքից։ Ապրում են հիմնականում ցամաքային միջավայրում՝ խիտ անտառներից մինչև անապատներ, ծովի մակարդակից 5000 մ բարձրության վրա, ինչպես նաև քաղաքային տարածքներում։ Ամենաշատ կենսաբազմազանության տեսակները գտնվում են Հարավային Ամերիկայում և Ավստրալիայում, որտեղ նրանք ապրում են արևադարձային անտառներում։ Տեսակների 60% - ից ավելին ապրում են կղզիներում, այլ ոչ թե մայրցամաքներում։ Որոշ տեսակներ, ինչպիսին է թխակապույտ աղավնին, շատ երկրների քաղաքների սովորական բնակիչներ են։ Հայաստանում տարածված է 6 տեսակ՝ թխակապույտ աղավնի, անտառային աղավնի, սովորական տատրակ, օղակավոր տատրակ, փոքր տատրակ, հոբալ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Artureganyan	Արված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Լև Տոլստոյ

ռուսերեն հոդված

Ճանապարհորդություններ Եվրոպայում

В Петербурге молодого писателя радушно встретили в великосветских салонах и в литературных кружках. Наиболее близко он сдружился с И. С. Тургеневым, с которым они какое-то время жили на одной квартире. Тургенев представил его в кружке «Современника», после чего у Толстого установились дружеские отношения с такими известными литераторами, как Н. А. Некрасов, И. С. Гончаров, И. И. Панаев, Д. В. Григорович, А. В. Дружинин, В. А. Соллогуб.

В это время были написаны «Метель», «Два гусара», закончены «Севастополь в августе» и «Юность», продолжено написание будущих «Казаков».

Однако весёлая и насыщенная жизнь оставила горький осадок в душе Толстого, в это же время у него начался сильный разлад с близким ему кружком писателей. В результате «люди ему опротивели, и сам он себе опротивел» — и в начале 1857 года Толстой без всякого сожаления оставил Петербург и отправился за границу.

В первой заграничной поездке он посетил Париж, где его ужаснул культ Наполеона I («Обоготворение злодея, ужасно»), в то же время он посещал балы, музеи, восхищался «чувством социальной свободы». Однако присутствие на гильотинировании произвело столь тяжкое впечатление, что Толстой покинул Париж и отправился в места, связанные с французским писателем и мыслителем Ж.-Ж. Руссо — на Женевское озеро. Весной 1857 года И. С. Тургенев следующим образом описывал свои встречи со Львом Толстым в Париже после внезапного отъезда того из Петербурга։

«Действительно, Париж вовсе не приходится в лад его духовному строю; странный он человек, я таких не встречал и не совсем понимаю. Смесь поэта, кальвиниста, фанатика, барича — что-то напоминающее Руссо, но честнее Руссо — высоконравственное и в то же время несимпатическое существо». - И. С. Тургенев, Полн. собр. соч. и писем. Письма, т. III, с. 52.

Поездки по Западной Европе — Германии, Франции, Англии, Швейцарии, Италии (в 1857 и 1860—1861 годах) произвели на него скорее отрицательное впечатление. Своё разочарование в европейском образе жизни он высказал в рассказе «Люцерн». Разочарование Толстого вызвал глубокий контраст между богатством и бедностью, который он сумел рассмотреть сквозь великолепный внешний покров европейской культуры.

Лев Николаевич пишет повесть «Альберт». Одновременно друзья не перестают удивляться его чудачествам։ в своём письме И. С. Тургеневу осенью 1857 года П. В. Анненков рассказывал проект Толстого по засадке всей России лесами, а в своём письме В. П. Боткину Лев Толстой сообщал, как остался очень рад тому, что не сделался только литератором вопреки совету Тургенева. Однако в промежутке между первой и второй поездками писатель продолжил работу над «Казаками», написал рассказ «Три смерти» и роман «Семейное счастие».

Последний роман был им опубликован в «Русском вестнике» Михаила Каткова. Сотрудничество Толстого с журналом «Современник», продолжавшееся с 1852 года, завершилось в 1859 году. В этом же году Толстой принял участие в организации Литературного фонда. Но жизнь его не исчерпывалась литературными интересами։ 22 декабря 1858 года он едва не погиб на медвежьей охоте. Приблизительно в это же время у него завязался роман с крестьянкой Аксиньей Базыкиной, зреют планы женитьбы.

В следующей поездке его интересовали, в основном, народное образование и учреждения, имеющие целью поднятие образовательного уровня рабочего населения. Вопросы народного образования он пристально изучал в Германии и Франции и теоретически, и практически — в беседах со специалистами. Из выдающихся людей Германии его больше всех заинтересовал Бертольд Ауэрбах как автор посвящённых народному быту «Шварцвальдских рассказов» и как издатель народных календарей. Толстой нанёс ему визит и постарался с ним сблизиться. Кроме того, он встретился также с немецким педагогом Дистервегом. Во время пребывания в Брюсселе Толстой познакомился с Прудоном и Лелевелем. В Лондоне посетил А. И. Герцена, был на лекции Чарльза Диккенса.

Серьёзному настроению Толстого во время второго путешествия по югу Франции содействовало ещё то, что почти на его руках умер от туберкулёза его любимый брат Николай. Смерть брата произвела на Толстого огромное впечатление.

Постепенно критика лет на 10—12 охладевает к Льву Толстому, до самого появления «Войны и мира», и сам он не стремился к сближению с литераторами, делая исключение лишь для Афанасия Фета. Одна из причин этого отчуждения состояла в размолвке Льва Толстого с Тургеневым, которая произошла в то время, когда оба прозаика находились в гостях у Фета в имении Степановка в мае 1861 года. Ссора едва не закончилась дуэлью и испортила отношения между писателями на долгие 17 лет.

Պետերբուրգում երիտասարդ գրողին գրկաբաց ընդունեցին բարձրաշխարհիկ սրահներում և գրական խմբակներում։ Նա հատկապես մտերմացավ Ի. Ս. Տուրգենևի հետ, որի հետ որոշ ժամանակ ապրում էին նույն բնակարանում։ Տուրգենևը նրան ներկայացրեց «Սովրեմեննիկ»-ի խմբակում, որից հետո Տոլստոյն ընկերական հարաբերություններ հաստատեց այնպիսի անվանի գրական գործիչների հետ, ինչպիսիք էին Ն. Ա. Նեկրասովը, Ի. Ս. Գոնչարովը, Ի. Ի. Պանաևը, Դ. Վ. Գրիգորովիչը, Ա. Վ. Դրուժինինը, Վ. Ա. Սոլոգուբը։

Այդ ժամանակ գրվեցին «Բուքը», «Երկու հուսար», ավարտվեցին «Սևաստոպոլն օգոստոսին» և «Պատանեկությունը», շարունակվում էր աշխատանքն ապագա «Կազակների» վրա։

Սակայն ուրախ և հագեցած կյանքն իր դառը հետքը թողեց Տոլստոյի հոգում։ Նույն այդ ժամանակ նրա և գրկան խմբակի գրողների միջև տարաձայնություններ ծագեցին։ Արդյունքում «մարդիկ զզվեցրին նրան, և նա ինքն իրեն զզվեցրեց»։ Եվ 1857 թվականի սկզբին Տոլստոյն, առանց որևէ ափսոսանքի, թողեց Պետերբուրգն ու մեկնեց արտասահման։

Առաջին արտերկրյա ուղևորության ընթացքում նա այցելեց Փարիզ, որտեղ նրան սարսափեցրեց Նապոլեոն 1-ինի անձի պաշտամունքը («Չարագործի աստվածացում. սարսափելի է»), միաժամանակ նա այցելում էր պարահանդեսներ, թանգարաններ, հիանում էր «սոցիալական ազատության զգացումով»։ Սակայն գիլյոտինով մահապատժին ներկա գտնվելն այնպիսի ծանր ազդեցություն թողեց Տոլստոյի վրա, որ նա լքեց Փարիզը և ուղևորվեց դեպի ֆրանսիացի գրող և մտածող Ժ. Ժ. Ռուսոյի հետ կապված վայրեր` Ժնևյան լիճ։ 1857 թվականի գարնանը Ի. Ս. Տուրգենևն այսպես է նկարագրում իր հանդիպումները Տոլստոյի հետ` վերջինիս` Պետերբուրգից անսպասելի հեռանալուց հետո։

«Իսկապես, Փարիզն ամենևին համահունչ չէ նրա հոգեկերտվածքին: Տարօրինակ մարդ է նա. ես այդպիսիններին չեմ հանդիպել և չեմ հասկանում: Բանաստեղծի, կալվինականի, ֆանատիկոսի, բարոնի խառնուրդ, որն ինչ-որ կերպ հիշեցնում է Ռուսոյին, բայց Ռուսոյից ավելի ազնիվ, բարձր բարոյականության տեր և միաժամանակ ոչ հաճելի անձնավորություն»: - Ի. Ս. Տուրգենև, ստեղծ. և նամակ. ամբողջ. հավաքածու, Նամակներ, հատ. 3-րդ, էջ 52

Ուղևորություններն Արևմտյան Եվրոպայով (Գերմանիա, Անգլիա, Ֆրանսիա, Շվեյցարիա, Իտալիա, 1857 և 1860-1861 թվականներին) գրողի վրա ավելի շատ բացասական ազդեցություն ունեցան։ Եվրոպական կենսակերպից իր հիասթափությունը նա արտահայտել է «Առվույտ» պատմվածքում։ Տոլստոյի հիասթափության պատճառը հարստության և աղքատության միջև այն ահռելի հակասությունն էր, որ նա կարողացավ տեսնել եվրապական մշակույթի հոյակապ արտաքին շղարշի տակ։

Սովրեմեննիկի գրականագետների լուսանկարման օրը, Լևիցկին իր սրահում նկարեց յուրաքանչյուր գրողին:

Սովրեմեննիկի ռուս գրողները՝ Գոնչարով, Տուրգենև, Տոլստոյ, Գրիգորովիչ, Դրուժինին, Օստրովսկի: Լևիցկիի լուսանկարը, 1856 թվականի փետրվարի 15:

Լև Նիկոլաևիչը գրում է «Ալբերտ» վիպակը։ Միաժամանակ ընկերները շարունակում են զարմանալ նրա տարօրինակություններով։ 1857 թվականի աշնանը Ի. Ս. Տուրգենևին ուղղված նամակում Պ. Վ. Աննենկովը պատմում է ամբողջ Ռուսաստանն անտառապատելու` Տոլստոյի ծրագրի մասին, իսկ Վ. Պ. Բոտկինին ուղղված իր նամակում Լև Տոլստոյը հայտնում է, թե շատ ուրախ է, որ չի հետևել Տուրգենևի` զուտ գրող դառնալու խորհրդին։ Այնուամենայնիվ, առաջին և երկրորդ ուղևորությունների միջև գրողը շարունակեց աշխատանքը «Կազակներ»-ի վրա, գրեց «Երեք մահ» պատմվածքը և «Ընտանեկան երջանկություն» վեպը։

Վերջին վեպը հրատարակվեց Մ. Կատկովի «Ռուսկիյ վեստնիկ»-ում։ «Սովրեմեննիկ» ամսագրի հետ Տոլստոյի համագործակցությունը, որ սկիզբ էր առել 1852 թվականից, ավարտվեց 1859 թվականին։ Նույն թվականին Տոլստոյը մասնակցեց Գրական ֆոնդի կազմակերպմանը։ Սակայն նրա կյանքը չէր սահմանապակվում զուտ գրական հետաքրքրություններով. 1858 թվականի դեկտեմբերի 22-ին նա քիչ էր մնում զոհվեր արջաորսի պահին։ Մոտավորապես այդ նույն ժամանակ սիրավեպ է սկսում գեղջկուհի Ակսինյա Բազիկինայի հետ, հասունանում են ամուսնության պլանները։

Հաջորդ ուղևորության ընթացքում նրան հիմնականում հետաքրքրում էին ժողովրդական կրթությունն ու այն հաստատությունները, որոնք նպատակ ունեին բարձրացնել աշխատավոր ժողովրդի կրթության մակարդակը։ Ժողովրդական կրթության հարցերը նա, թե՛ տեսականորեն, թե՛ պրակտիկայում, մանրազնին ուսումնասիրում էր Գերմանիայում և Ֆրանսիայում` մասնագետների հետ զրույցներով։ Գերմանիայի ականավոր մարդկանցից նրան առավել հետաքրքրեց Բերտոլդ Աուերբախը, որը ժողովրդական կենցաղին նվիրված «Շվարցվալդյան պատմվածքներ»-ի հեղինակն էր և մի շարք ժողովրդական օրացույցների խմբագիր։ Տոլստոյն այցելեց նրան և փորձեց մտերմանալ։ Բացի այդ, նա հանդիպեց նաև գերմանացի մանկավարժ Դիստերվեգի հետ։ Բրյուսելում գտնվելու ընթացքում Տոլստոյը ծանոթացավ Պրուդոնի և Լելևելի հետ։ Լոնդոնում այցելեց Ա. Ի. Գերցենին, ներկա գտնվեց Չարլզ Դիքենսի դասախոսությանը։

Ֆրանսիայի հարավով երկրորդ ճանապարհորդության ընթացքում Տոլստոյի տրամադրության լրջությանը նպաստեց նաև այն, որ տուբերկուլոզից,հենց նրա ձեռքերի վրա, մահացավ նրա սիրելի եղբայրը` Նիկոլայը։ Եղբոր մահը Տոլստոյի վրա հսկայական ազդեցություն ունեցավ։

Աստիճանաբար գրաքննությունը 10-12 տարով սառեց Լև Տոլստոյի նկատմամբ, ընդհուպ մինչև «Պատերազմ և խաղաղություն» վեպի ի հայտ գալը. նա ինքն էլ չէր ձգտում գրական գործիչների հետ մտերմության, բացառություն անելով միայն Աֆանասի Ֆետի համար։ Այդ խորթացման պատճառներից մեկը Տոլստոյի և Տուրգենևի միջև ծագած տարաձայնություններն էին, որոնք ծագեցին այն ժամանակ, երբ երկու արձակագիրները հյուրընկալվել էին Ֆետի կալվածքում` Ստեպանովկայում, 1861 թվականի մայիսին։ Վեճը, որ քիչ էր մնում ավարտվեր մենամարտով, փչացրեց երկու գրողների միջև հարաբերությունները հետագա 17 տարիների ընթացքում։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Ռուալ Ամունդսեն

ռուսերեն հոդված

Նախապատրաստություն

Вернувшись из Бельгии, Амундсен отбыл на военные сборы, после которых в сентябре 1899 года братья Леон и Руаль на велосипедах проехали из Кристиании в Коньяк. Из Франции Руаль на том же транспорте через Мадрид добрался до Картахены. Оттуда он пошёл на барке «Оскар», принадлежавшем его семье, в Пенсаколу. Амундсен вернулся в Европу в апреле 1900 года, причём во время пребывания в Великобритании собрал себе исчерпывающую библиотечку трудов, посвящённых покорению Северо-Западного прохода. По результатам плавания он был удостоен диплома капитана торгового флота. В сентябре 1900 года Амундсен прибыл в Германскую морскую геофизическую обсерваторию в Гамбурге, где его тепло принял директор Георг фон Ноймайер. Амундсен работал над овладением необходимыми сведениями едва ли не фанатично. Позднее он вспоминал, что из 40 дней, проведённых в Гамбурге, 250 часов посвятил геофизике, что составляло более 6 часов занятий в сутки. У Ноймайера Амундсен был представлен Хенрику Мону, который на Рождество 1900 года познакомил его с Фритьофом Нансеном — величайшим из норвежских полярников того времени. Отношения между Нансеном и Амундсеном описывались разными биографами по-разному. Так, Хантфорд утверждал, что в «них не было ни лёгкости, ни сердечности», однако Т. Буманн-Ларсен писал, что «нет оснований считать, что в Люсакере Амундсена принимали с меньшим восторгом, чем в Гамбурге». По воспоминаниям Лив Нансен-Хейер — старшей дочери полярника, в обществе Нансена Амундсен всегда выглядел смущённым и неуверенным.

Բելգիայից վերադառնալով` Ամունդսենը ներկայացավ զինվորական հավաքներին, որից հետո, 1899 թվականի սեպտեմբերին, Լեոն և Ռուալ եղբայրները հեծանիվներով Կրիստիանիից հասան Կոնյակ։ Ֆրանսիայից նույն տրանսպորտով, Մադրիդով, Ռուալը հասավ Կարթախեն։ Այնտեղից իր ընտանիքին պատկանող «Օսկար» առագաստանավով հասավ Պենսակոլ։ Ամունդսենը Եվրոպա վերադարձավ 1900 թվականի ապրիլին, իսկ Մեծ Բրիտանիայում եղած ժամանակ Հյուսիս-Արևմտյան անցման նվաճմանը նվիրված աշխատությունների բազմակողմանի գրադարան հավաքեց։ Նավարկության արդյունքների հիման վրա նա արժանացավ առևտրային նավատորմի կապիտանի դիպլոմի։ 1900 թվականի սեպտեմբերին Ամունդսենը ժամանեց Համբուրգի Գերմանական ծովային երկրաֆիզիկական աստղադիտարան, որտեղ նրան ջերմորեն ընդունեց տնօրեն Գեորգ ֆոն Նոյմայյերը։ Ամունդսենը գրեթե ֆանատիկորեն աշխատում էր անհրաժեշտ տեղեկություններին տիրապետելու ուղղությամբ։ Ավելի ուշ նա հիշում էր, որ Համբուրգում անցկացրած 40 օրվա ընթացքում 250 ժամ նվիրել է երկրաֆիզիկային, որը կազմում էր օրական ավելի քան 6 ժամ։ Նոյմայյերի մոտ Ամունդսենը ներկայացվեց Հենրիկ Մոնին, որը 1900 թվականի Սուրբ Ծննդյան օրը ծանոթացրեց նրան Ֆրիտյոֆ Նանսենի` ժամանակի մեծագույն նորվեգացի բևեռախույզի հետ: Նանսենի և Ամունդսենի միջև հարաբերությունները տարբեր կենսագիրներ տարբեր ձևով են ներկայացնում: Այսպես, Հանտֆորդը պնդում է, որ «նրանց միջև չկար ոչ թեթևություն, ոչ ջերմություն», այնինչ Տ. Բուման-Լարսենը գրում է, որ «պատճառ չկա համարելու, թե Լյուսակերում Ամունդսենին ընդունում էին պակաս հիացմունքով, քան Համբուրգում»: Ըստ Նանսենի ավագ դստեր` Լիվ Նանսեն-Հեյերի հիշողությունների, մեծ բևեռախույզի ներկայությամբ Ամունդսենը միշտ կաշկանդված և անվստահ էր երևում:

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Դիեգո Մարադոնա

ռուսերեն հոդված

Los Cebollitas

Когда Марадоне было 8 лет, он познакомился с Гойо Каррисо, 10-летним мальчиком, игравшим в детской команде клуба «Архентинос Хуниорс». Каррисо очень сильно увлекался футболом, на этой почве ребята и сдружились — более опытный Каррисо рассказывал Марадоне о великих футболистах прошлого, которыми Марадона интересовалс.

Каррисо, в середине 1969 года, познакомил Марадону с Франсиско Корнехо, скаутом «Архентинос Хуниорс» и тренером команды в возрасте до 14-ти лет. На первом просмотре в команду Диего играл так хорошо, что Корнехо не поверил в возраст Марадоны, решив, что тот является карликом. Корнехо пригласил Марадону посещать тренировки взрослой команды клуба, где Диего, как и другие юные игроки, подавал мячи футболистам. Из этих ребят Корнехо создал команду «Лос Себольитас» («Луковички»), являвшейся молодёжной командой «Архентинос Хуниорс». Он обеспечил их формой и полем, где регулярно проводились тренировки. Команда подобралась довольно сильная: молодые футболисты обыгрывали все местные юношеские команды. Лидером «Луковичек» был Марадона, обладавший отличной техникой, умением принимать правильные решения на поле и прекрасной физической формой, благодаря которой он мог бегать оба тайма почти не уставая. Ещё одним ценным качеством Диего было то, что после ударов по ногам он не падал. Франсиско Корнехо говорил: «Уже тогда Диего Марадона умел делать с мячом почти всё. Он был похож на деревянную куклу-неваляшку: сколько его ни толкай, он всегда остается на ногах». При этом, Диего был младше остальных игроков команды на три года.

С каждым матчем «Луковички» прогрессировали, регулярными стали победы с двузначным счётом. Апофеозом их игры стал матч, прошедший 28 сентября 1971 года, в котором команда Марадоны одержала победу над молодёжным составом «Ривер Плейта» со счётом 7:1. В этой игре Диего, которому на тот момент было всего 10 лет, забил 5 голов. При этом, до начала игры он пообещал своему травмированному партнёру по команде, что забьёт 2 гола за себя и три за него: «На поле мы напоминали машину. Обыгрывали всех даже со счетом 20:0. Мы мечтали сыграть против знаменитых юниоров из „Ривер-Плейта“, которые были чемпионами Аргентины. Наконец этот матч состоялся. Мы выиграли 7:1, и мне удался потрясающий гол, а всего я их забил, как и обещал, пять. Надо было видеть, как противник злился и гонял за мной по всему полю». С того матча о Марадоне стали говорить как о будущей звезде аргентинского футбола, а газета Clarín написала о Диего заметку, в которой ошибочно назвала его Карадоной. Команда играла настолько сильно, что достигла показателя в 136 игр подряд без поражений. Перед игрой с молодёжной командой «Банфилда» Диего серьёзно поранил руку, ему было наложено семь швов, Корнехо не хотел выпускать его на поле, но Марадона уговорил тренера и смог сыграть в матче, где забил 5 голов, а его клуб победил 7:1. Вместе с выступлениями во внутренних соревнованиях, команда участвовала в турнирах в Перу и в Уругвае. Помимо игры за «Луковичек» Марадона выступал в перерывах матчей «Архентинос Хуниорс», чеканя мяч. За это умение он был вызван на телевидение в телепрограмму «Sabados Circulares».

С 12 лет Марадона играл за молодёжный состав «Архентинос Хуниорс». Для того, чтобы Диего мог выступать за «Хуниорс», главный тренер команды был вынужден скрывать возраст Диего, который был ниже минимально допустимого. Поэтому Марадона выступал за «Красных жуков» под чужим именем[26]. В 1973 году молодёжная команда «Архентинос» победила в финале Кубка Эвиты «Ривер Плейт» со счётом 5:4, в этой игре Марадона забил гол, обыграв семь человек. Спустя неделю после игры, Уильям Кейт, являвшийся президентом «Ривер Плейта», предложил отцу Диего купить Марадону, но тот отказал. На следующий год команда выиграла чемпионат девятой лиги Аргентины, выйдя в восьмую лигу. В 1975 году клуб добился отрыва от ближайшего преследователя в чемпионате в 10 очков, и Диего был отправлен в седьмую команду «Архентинос». В седьмой команде он сыграл только две игры, и его сразу перевели в пятую команду. В пятой команде Марадона сыграл 4 матча и был переведён в третью команду. В третьей команде Диего провёл три игры. После этого Марадону перевели в основной состав «Архентинос Хуниорс».

Несмотря на эти достижения, семья Марадоны по-прежнему бедствовала. У Диего родились братья Рауль и Уго, а затем сестра Клаудия. Отец поощрял увлечение сына, каждый день после работы отводя его в клуб на тренировку, надеясь, что он сможет стать знаменитым футболистом и вывести семью из нищеты: «Отец продолжал работать на мельнице. Он всегда приходил с работы усталый. Работал в две смены — утром и вечером. Зерно привозилось почти круглые сутки, и свежий помол тут же возвращался хозяину. Однако днём, пообедав, он брал меня за руку и отводил в клуб…»

Ութ տարեկանում Մարադոնան ծանոթացավ տասնամյա Գոյյո Կարիսոյի հետ, որը խաղում էր «Արխենտինոս Խունիորս» ակումբի մանկական թիմում: Կարիսոն տարված էր ֆուտբոլով, այդ հողի վրա էլ տղաներն ընկերացան. առավել փորձված Կարիսոն կրտսեր ընկերոջը պատմում էր անցյալի ականավոր ֆուտբոլիստների մասին, որոնք Մարադոնային շատ էին հետաքրքրում:

1969 թվականի կեսերին Կարիսոն Մարադոնային ծանոթացրեց «Արխենտինոս Խունիորս»-ի սկաուտ և մինչև 14 տարեկանների թիմի մարզիչ Ֆրանսիսկո Կորնեխոյի հետ: Առաջին իսկ ցուցադրական խաղում Մարադոնան այնքան լավ խաղաց, որ Կորնեխոն կասկածեց նրա տարիքի հարցում` մտածելով, որ տղան գաճաճ է: Կորնեխոն Մարադոնային հրավիրեց այցելել ավագ թիմի խաղերը, որտեղ Դիեգոն, մյուս պատանի խաղացողների նման, գնդակ էր տալիս ֆուտբոլիստներին: Այդ տղաներից Կորնեխոն ստեղծեց «Սոխուկներ» (իսպ.՝ Los Cebollitas) թիմը, որը «Արխենտինոս Խունիորս»-ի պատանեկան թիմն էր հանդիսանում: Նա տղաներին ապահովեց համազգեստով և դաշտով, որտեղ պարբերաբար անցկացվում էին մարզումները: Թիմը բավականին ուժեղ էր ստացվել. պատանի ֆուտբոլիստները հաղթում էին տեղի բոլոր պատանեկան թիմերին: «Սոխուկներ»-ի առաջնորդը Մարադոնան էր, որը տիրապետում էր հրաշալի տեխնիկայի, դաշտում ճիշտ որոշումներ կայացնելու ունակությանը և գտնվում էր գերազանց ֆիզիկական վիճակում, ինչի շնորհիվ կարողանում էր երկու խաղակեսի ընթացքում անընդհատ վազել` գրեթե առանց հոգնելու: Դիեգոյի անգնահատելի արժանիքներից մեկն էլ այն էր, որ նա ոտքերին հարվածներ ստանալուց վայր չէր ընկնում: Ֆրանսիսկո Կորնեխոն ասում էր. «Դեռ այն ժամանակ Մարադոնան կարողանում էր գնդակի հետ անել գրեթե ամեն ինչ: Նա նման էր փայտե չընկնող տիկնիկի. ինչքան ուզում ես` հրիր, նա, միևնույն է, կանգնած կմնա»: Այդ ամենով հանդերձ` Դիեգոն թիմի մյուս անդամներից փոքր էր երեք տարով:

«Սոխուկները» գնալով կատարելագործվում էին. հաճախակի էին դառնում երկնիշ թվով հաղթանակները: Մարադոնայի թիմի ապոթեոզը դարձավ «Ռիվեր Փլեյթ» երիտասարդական թիմի հետ մրցախաղը 1971 թվականի սեպտեմբերի 21-ին, որն ավարտվեց 7:1 հաղթական հաշվով: Այդ խաղում Դիեգոն, որն ընդամենը 10 տարեկան էր, 5 գոլ խփեց: Բանն այն է, որ նա խաղից առաջ խոստացել էր վնասվածք ստացած ընկերոջը, որ երկու գոլ կխփի իր, երեքն` ընկերոջ փոխարեն: «Դաշտում մենք մեքենաներ էինք հիշեցնում: Բոլորին հաղթում էինք, նույնիսկ 20:0 հաշվով: Մենք երազում էինք խաղալ հանրահայտ «Ռիվեր Փլեյթ»-ի պատանեկան թիմի հետ, որն այդ ժամանակ Արգենտինայի չեմպիոնն էր։ Վերջապես այդ մրցախաղը կայացավ։ Մենք հաղթեցինք 7։1 հաշվով, և ես մի հրաշալի գոլ խփեցի, իսկ ընդամենը խփեցի 5-ը, ինչպես և խոստացել էի։ Պետք էր տեսնել, թե հակառակորդն ինչպես էր կատաղում և դաշտով մեկ վազում հետևիցս»:

Այդ մրցախաղից հետո Մարադոնայի մասին սկսեցին խոսել` որպես արգենտինական ֆուտբոլի ապագա գերաստղի, իսկ Clarín թերթը Դիեգոյի մասին հոդված գրեց, որում սխալմամբ նրան անվանել էին Կարադոնա: Թիմն այնքան ուժեղ էր խաղում, որ հասավ 136 խաղ անընդմեջ առանց պարտության ցուցանիշին: «Բենֆիլդ»-ի երիտասարդական թիմի հետ խաղից առաջ Դիեգոն լուրջ վնասեց ձեռքը, վերքի վրա 7 կար դրվեց, և Կորնեխոն չէր ցանկանում նրան դաշտ թողնել: Սակայն Մարադոնան, մարզչին համոզելով, խաղաց այդ մրցախաղում` խփելով 5 գոլ, և նրա ակումբը հաղթեց 7:1 հաշվով: Ներքին մրցաշարերից բացի` թիմը մասնակցում էր նաև Պերուում և Ուրուգվայում տեղի ունեցող մրցույթներին: «Սոխուկներ»-ում խաղի հետ միաժամանակ` Մարադոնան ելույթ էր ունենում «Արխենտինոս Խունիորս»-ի խաղերի ընդմիջումներում` գնդակով հնարքներ ցուցադրելով: Այդ ունակության համար նա հրավիրվեց հեռուստատեսություն` «Sabados Circulares» հեռուսատածրագրի կողմից:

12 տարեկանից Մարադոնան սկսեց խաղալ «Արխենտինոս Խունիորս»-ի երիտասարդական կազմում: Որպեսզի Դիեգոն կարողանար խաղալ «Խունիրս»-ում, մարզիչն ստիպված էր թաքցնել նրա տարիքը, որը ցածր էր թույլատրելի սահմանից: Այդ պատճառով Մարադոնան սկսեց խաղալ «Կարմիր բզեզներ» թիմում` ուրիշի անվան տակ: 1973 թվականին «Արխենտինոս»-ի երիտասարդական թիմը Էվիթի գավաթի եզրափակչում հաղթեց «Ռիվեր Փլեյթին»` 5:4 հաշվով: Այդ խաղում Մարադոնան գոլ խփեց` շրջանցելով 7 խաղացողի: Խաղից մեկ շաբաթ անց «Ռիվեր Փլեյթ»-ի նախագահ Ուիլյամ Քեյթը Դիեգոյի հորն առաջարկեց գնել Մարադոնային, սակայն մերժում ստացավ: Հաջորդ տարի թիմը հաղթեց Արգենտինայի իններորդ լիգայի չեմպիոնատը` դուրս գալով ութերորդ լիգա: 1975 թվականին թիմը կարողացավ առաջ անցնել ամենամոտ գտնվող թիմից 10 միավորով, և Դիեգոն ուղարկվեց «Արխենտինոս»-ի յոթերորդ թիմ: Յոթերորդ թիմում նա խաղաց ընդամենը երկու խաղ, և նրան անմիջապես տեղափոխեցին հինգերորդ թիմ: Հինգերորդ թիմում Մարադոնան խաղաց չորս մրցախաղ և տեղափոխվեց երրորդ թիմ: Երրորդ թիմում Դիեգոն անցկացրեց երեք խաղ, որից հետո նրան տեղափոխեցին «Արխենտինոս Խունիորս»-ի հիմնական կազմ:

Չնայած այս նվաճումներին, Մարադոնայի ընտանիքն առաջվա պես աղքատ էր: Դիեգոյից հետո ընտանիքում ծնվել էին եղբայրները` Ռաուլը և Ուգոն, և քույրը` Կլավդիան: Հայրը խրախուսում էր որդու նախասիրությունը` ամեն օր աշխատանքից հետո նրան ակումբ մարզումների տանելով, հույս ունենալով, որ որդին հռչակավոր ֆուտբոլիստ կդառնա և դուրս կբերի ընտանիքն այդ աղքատություհից: «Հայրս շարունակում էր աշխատել ալրաղացում: Նա միշտ աշխատանքից գալիս էր հոգնած: Աշխատում էր երկու հերթով` առավոտյան և երեկոյան։ Ցորենը բերվում էր ամբողջ օրն անընդմեջ, և թարմ աղացած ալյուրն անմիջապես վերադարձվում էր տիրոջը։ Այնուամենայնիվ, ցերեկը նա բռնում էր ձեռքս և տանում ինձ ակումբ...»:

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Տիգրան Չուխաջյան

ռուսերեն հոդված

Զեմիրե

«Земире» — последняя масштабная опера Чухаджяна, написана в 1890 году. Автор либретто — Тигран Келамджян. Опера состоит из четырёх действий. В основе сюжета лежит арабская сказка. Первоначальное название — «Ebudia e Zemire».

Опера поставлена в Константинополе силами французских и итальянских трупп. Впервые «Земире» была полностью представлена 12 апреля 1891 года во французском театре «Concordia». Несколькими годами позже был сделан итальянский перевод (Т. Франсини) для европейской премьеры оперы. Есть данные о постановке оперы итальянской театральной компанией в театре «French Palais de Crystal Theater» в 1894 году Томассо Франсини. Согласно сообщениям тогдашней константинопольской прессы, планировалось также поставить произведение в Вене, а затем в Париже, однако эти планы остаются не осуществлёнными. Несмотря на успех «Земире», она не приносит автору материального благополучия.

Опера-феерия содержит элементы комедии и относится к жанру semiseria, то есть «полусерьезному». «Земире» — трогательная история любви с фантастическим сюжетом, где присутствуют и такие персонажи, как мистические творения и всемогущий Великий волшебник. Главные действующие лица։ Земире (дочь вождя племени Бенезар), Эбудия (Великий волшебник), Элсантур (сын вождя племени Эбулгана) и другие. В 1965 году Б. Саккилари была сделана попытка поставить произведение в Ереване. Были записаны также отдельные фрагменты оперы. В 2008 году «Земире» была поставлена в США. Данная постановка стало первой полноценной постановкой оперы через более чем столетнего перерыва.

«В течение всего представления со мною оставался чувство восхищения к огромному опыту и мастерству Чухаджяна, как он владеет оперным жанром и проникает его самые глубины …» - Тигран Мансурян

Как отмечают Э. Уегель Уильямс и Д. Джай Гроут, премьера «Земире» в Константинолопе практически стало началом развития традиций оперного искусства в Турции.

Հիմնական հոդված՝ Զեմիրե

«Զեմիրեն» Չուխաջյանի վերջին լայնածավալ օպերան է, գրված 1890 թվականին։ Լիբրետոյի հեղինակն է Տիգրան Քելիմջյանը։ Օպերան կազմված է չորս գործողությունից։ Սյուժեի հիմքում ընկած է արաբական հեքիաթը։ Նախնական անվանումն է` «Ebudia e Zemire»։

Օպերան բեմադրվել է Կոստանդնուպոլսում, ֆրանսիական և իտալական թատերախմբերի համատեղ ուժերով։ Առաջին անգամ «Զեմիրեն» ամբողջությամբ ցուցադրվել է 1891 թվականի ապրիլի 12-ին ֆրանսիական «Concordia» թատրոնում։ Մի քանի տարի անց, եվրոպական պրեմիերայի համար, թարգմանվել է իտալերեն (Ֆրանսինի)։ Տեղեկություններ կան, որ օպերան բեմադրվել է իտալական թատերական ընկերության և Թոմասսո Ֆրանսինիի կողմից, «French Palais de Crystal Theater» թատրոնում, 1894 թվականին։ Այն ժամանակվա կոստանդնուպոլսյան մամուլի հաղորդագրությունների համաձայն` նախատեսվում էր ստեղծագործությունը բեմադրել նաև Վիեննայում, այնուհետև` Փարիզում, սակայն այդ մտադրությունները մնացին անկատար։ Չնայած «Զեմիրե»-ի հաջողությանը, այն չբարելավեց հեղինակի նյութական վիճակը։

Օպերա-ֆեերիան ընդգրկում է կոմեդիայի տարրեր և դասվում է semiseria (այսինքն` «կիսալուրջ») ժանրին։ «Զեմիրեն» ֆանտաստիկ սյուժեով սիրո հուզիչ պատմություն է, որտեղ ներկա են այնպիսի կերպարներ, ինչպիսիք են միստիկ արարածները և ամենազոր Մեծ հրաշագործը։ Գլխավոր գործող անձիք են` Զեմիրեն` Բենեզար ցեղի առաջնորդի դուստրը, Էբուդիան` Մեծ հրաշագործը, Էլսանթուրը` Էբուլգանա ցեղի առաջնորդի որդին և ուրիշներ։ 1965 թվականին Բ. Սակկիլարին փորձեց բեմադրել ստեղծագործությունը Երևանում։ Ձայնագրվեցին նաև օպերայի առանձին հատվածներ։ 2008 թվականին «Զեմիրեն» բեմադրվեծ ԱՄՆ-ում։ Դա ավելի քան հարյուր տարվա ընդմիջումից հետո օպերայի առաջին ամբողջական բեմադրությունն էր։

«Ներկայացման ամբողջ ընթացքում ինձ հետ էր Չուխաջյանի հսկայական փորձի և վարպետության հանդեպ հիացմունքի զգացողությունը, ինչպես է նա տիրապետում օպերային ժանրին և թափանցում նրա ամենախորքերը...» - Տիգրան Մանսուրյան

Ինչպես նշում են Է. Ուեգել Ուիլյամսը և Ջայ Գրոութը, «Զեմիրե» օպերայի պրեմիերան Կոստանդնուպոլսում փաստացի դարձավ Թուրքիայում օպերային արվեստի ավանդույթների զարգացման սկիզբը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Յուրի Գագարին

ռուսերեն հոդված

Կարիերան ռազմածովային ավիացիայում

27 октября 1955 года Гагарин был призван в Советскую армию и направлен в Чкалов (ныне Оренбург), в 1-е военное авиационное училище лётчиков имени К. Е. Ворошилова. Обучался Гагарин у известного в те времена лётчика-испытателя Я. Ш. Акбулатова. Несмотря на некоторые сложности, возникавшие в процессе обучения, 25 октября 1957 года Гагарин окончил училище с отличием. В течение двух лет служил в Луостари (Мурманская область) в 769-м истребительном авиационном полку 122-й истребительной авиационной дивизии ВВС Северного флота, вооружённом самолётами МиГ-15бис. К октябрю 1959 года налетал в общей сложности 265 часов. Имел квалификацию «Военный лётчик 1-го класса». Воинское звание старший лейтенант.

1955 թվականի հոկտեմբերի 27-ին Յուրի Գագարինը զորակոչվել է խորհրդային բանակ և ուղարկվել է Չկալովի (այժմ` Օրենբուրգ), Վորոշիլովի անվան առաջին ռազմական օդային ուսումնարանը։ Գագարինը աշակերտում էր այն ժամանակների հայտնի օդաչու Ակբուլատովին։ Չնայած որոշ դժվարություններին, որոնք առաջացել էին սովորելու ընթացքում, 1957 թվականի հոկտեմբերի 25-ին Գագարինը ավարտեց ուսումնարանը գերազանցիկությամբ։ Երկու տարվա ընթացքում ծառայել է Լուոստարիի (Մուրմանսկի մարզ) 769-րդ կործանիչ ավիացիոն գնդի 122-րդ կործանիչավիացիոն դիվիզոնի Հյուսիսային նավատորմի ռազմաօդային ուժերում, զիված ՄԻԳ-15բիս ինքնաթիռով։ 1959 թվականի հոկտեմբերին թռավ 265 ժամ։ Ուներ «Ռազմական օդաչու առաջին կարգի» որակում։ Զինվորական կոչումը ավագ լեյտենանտ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Artureganyan	Արված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Կով

ռուսերեն հոդված

Ցեղատեսակների առաջացումը

Вероятно, первые попытки продуманной селекции были предприняты в Древнем Риме. Спустя несколько веков центрами улучшения крупного рогатого скота стали Великобритания, Нидерланды, Франция и Швейцария. На основе местных стад животноводы начали создавать крупный рогатый скот с теми или иными признаками. Так появились породы, то есть генетически устойчивые разновидности, возникшие в результате искусственного отбора.

В мире насчитывается более 1080 пород коров, а также 121 порода зебу и 29 пород гибридного происхождения. Как правило, породы мясного направления, содержащиеся в более крупных стадах и требующие меньше ухода, чем молочный скот, доминируют в регионах, где обширные площади занимают пастбища, относительно мало рабочих рук и почвенно-климатические условия не благоприятствуют ведению сельского хозяйства более интенсивного типа.

Հավանաբար գիտակցական սելեկցիայի առաջին փորձերը կատարվել են հին Հռոմում։ Մի քանի դար անց խոշոր եղջերավոր անասունների բարելավման օջախներ զարգացան Մեծ Բրիտանիայում, Հոլանդիայում, Ֆրանսիայում և Շվեցարիայում։ Հիմնվելով տեղական հոտերի ժառանգական հատկությունների վրա՝ անաստաբույծները բուծեցին խոշոր եղջերավոր անասուններ՝ օժտված այս կամ այն հատկանիշներով։ Հենց այսպես առաջացան կենդանիների առաջին ցեղատեսակները, այսինքն՝ արհեստական ընտրության արդյունքում ձևավորված գենետիկորեն կայուն տարատեսակները։

Աշխարհում կա կովերի ավելի քան 1080, զեբուների՝ 121 և 29 հիբրիդային ծագում ունեցող ցեղատեսակներ։ Սովորաբար մսատու ցեղատեսակները ավելի քիչ խնամք են պահանջում, քան կաթնատու ձևերը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Artureganyan	Արված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Իվան Տուրգենև

ռուսերեն հոդված

1850-ական թվականներ

В 1850 году Тургенев вернулся в Россию, однако с матерью, умершей в том же году, он так и не увиделся. Вместе с братом Николаем он разделил крупное состояние матери и, по возможности, постарался облегчить тяготы доставшихся ему крестьян.

В 1850—1852 годах жил то в России, то за границей, виделся с Н. В. Гоголем. После смерти Гоголя Тургенев написал некролог, который петербургская цензура не пропустила. Причиной её недовольства стало то, что, как выразился председатель Петербургского цензурного комитета М. Н. Мусин-Пушкин, «о таком писателе преступно отзываться столь восторженно». Тогда Иван Сергеевич отослал статью в Москву, В. П. Боткину, который напечатал её в «Московских ведомостях». Власти усмотрели в тексте бунт, и автора водворили на съезжую, где он провёл месяц. 18 мая Тургенева выслали в его родную деревню, и только благодаря хлопотам графа А. К. Толстого через два года писатель вновь получил право жить в столицах.

Существует мнение, что истинной причиной ссылки был не некролог Гоголю, а чрезмерный радикализм взглядов Тургенева, проявившийся в симпатиях к Белинскому, подозрительно частых поездках за границу, сочувственных рассказах о крепостных крестьянах, хвалебный отзыв эмигранта-Герцена о Тургеневе. К тому же необходимо учитывать предупреждение В. П. Боткина Тургеневу в письме 10 марта, чтобы он был осторожен в своих письмах, ссылаясь на сторонних передатчиков совета быть осмотрительнее (указанное письмо Тургенева полностью неизвестно, но его выдержка — по копии в деле III Отделения — содержит резкий отзыв о М. Н. Мусине-Пушкине). Восторженный тон статьи о Гоголе лишь переполнил чашу жандармского терпения, став внешним поводом для наказания, смысл которого обдумывался властями заранее. Тургенев опасался, что его арест и ссылка станут помехой выходу в свет первого издания «Записок охотника», но его опасения не оправдались — в августе 1852 года книга прошла цензуру и вышла в свет.

Однако цензор Львов, пропустивший в печать «Записки охотника», был по личному распоряжению Николая I уволен со службы с лишением пенсии. Российская цензура наложила запрет также на повторное издание «Записок охотника», объясняя этот шаг тем, что Тургенев, с одной стороны, опоэтизировал крепостных крестьян, а с другой стороны, изобразил, «что крестьяне эти находятся в угнетении, что помещики ведут себя неприлично и противозаконно… наконец, что крестьянину жить на свободе привольнее».

Во время ссылки в Спасском Тургенев ездил на охоту, читал книги, писал повести, играл в шахматы, слушал бетховенского «Кориолана» в исполнении А. П. Тютчевой с сестрой, проживавших в то время в Спасском, и время от времени подвергался наездам станового пристава.

В 1852 году, ещё находясь в ссылке в Спасском-Лутовинове, написал ставший хрестоматийным рассказ «Муму». Большая часть «Записок охотника» создана писателем в Германии. «Записки охотника» в 1854 году были выпущены в Париже отдельным изданием, хотя в начале Крымской войны эта публикация носила характер антирусской пропаганды, и Тургенев вынужден был публично выразить свой протест против недоброкачественного французского перевода Эрнеста Шаррьера. После смерти Николая I одно за другим были опубликованы четыре из наиболее значительных произведений писателя։ «Рудин» (1856), «Дворянское гнездо» (1859), «Накануне» (1860) и «Отцы и дети» (1862). Первые два были опубликованы в некрасовском «Современнике», два других — в «Русском вестнике» М. Н. Каткова.

Сотрудники «Современника» И. С. Тургенев, Н. А. Некрасов, И. И. Панаев, М. Н. Лонгинов, В. П. Гаевский, Д. В. Григорович собирались иногда в кружке «чернокнижников», организованном А. В. Дружининым. Юмористические импровизации «чернокнижников» порой выходили за рамки цензуры, так что издавать их приходилось за границей. Позднее Тургенев принял участие в деятельности «Общества для пособия нуждающимся литераторам и учёным» (Литературный фонд), основанного по инициативе того же А. В. Дружинина. С конца 1856 года писатель сотрудничал с журналом «Библиотека для чтения», выходившим под редакцией А. В. Дружинина. Но его редакторство не принесло ожидаемого успеха изданию, и Тургенев, надеявшийся в 1856 году на близкий журнальный успех, в 1861 году называл «Библиотеку», редактируемую к тому времени А. Ф. Писемским, «глухой дырой».

Осенью 1855 года круг друзей Тургенева пополнился Львом Толстым. В сентябре того же года в «Современнике» был опубликован рассказ Толстого «Рубка леса» с посвящением И. С. Тургеневу.

Լ․ Վաքսելի ծաղրանկարը՝ «Որսորդի հիշատակարանի» այրումը, 1852

1850 թվականին Տուրգենևը վերադարձավ Ռուսաստան, սակայն մոր հետ, ով մահացել էր նույն թվականին, նրան այդպես էլ տեսնվել չհաջողվեց։ Եղբոր` Նիկոլայի հետ մոր հսկայական ունեցվածքը բաժանելով` նա հնարավորինս թեթևացրեց իրեն բաժին ընկած գյուղացիների հոգսերը։

1850-1852 թվականներին ապրել է մեկ Ռուսաստանում, մեկ արտասահմանում, հանդիպել է Նիկոլայ Գոգոլի հետ։ Վերջինիս մահից հետո Տուրգենևը գրեց մահախոսականը, որն արգելվեց պետերբուրգյան գրաքննության կողմից։ Դժգոհության պատճառն այն էր, որ, ինչպես նշել էր Պետերբուրգի գրաքննության կոմիտեի նախագահ Միխայիլ Մուսին-Պուշկինը, «այդպիսի գրողի մասին այդպես հիացական արտահայտվելը հանզանք է»։ Այնժամ Իվան Սերգեևիչը հոդվածն ուղարկեց Մոսկվա` Վասիլի Բոտկինին, որն էլ տպագրեց այն «Մոսկովսկիե վեդոմոստի»-ում։ Իշխանությունները տեքստում խռովության երանգներ նկատեցին և հեղինակին բանտարկեցին մեկ ամսով։ Մայիսի 18-ին Տուրգենևին ուղարկեցին հայրենի գյուղ, և միայն կոմս Ալեքսեյ Տոլստոյի ջանքերով երկու տարի հետո նրան թույլատրեցին կրկին բնակվել մայրաքաղաքներում։

Կարծիք կա, որ աքսորի պատճառը ոչ այնքան Գոգոլի մահախոսականն էր, որքան Տուրգենևի հայացքների չափազանց արմատականությունը, որն արտահայտվում էր Բելինսկու հանդեպ համակրանքով, կասկածելի հաճախակի արտասահմանյան ուղևորություններով, ճորտ գյուղացիների մասին կարեկցական պատմվածքներով, էմիգրանտ Գերցենի` Տուրգենևի մասին գովեստի խոսքով։ Միաժամանակ չպետք է անտեսել Վ. Պ. Բոտկինի` Տուրգենևին ուղղված նախազգուշացումը մարտի 10-ի նամակում, որպեսզի գրողն ավելի զգույշ լինի իր նամակներում, խորհրդի անդամների մասին հղումներում լինի ավելի շրջահայաց (Տուրգենևի տվյալ նամակն ամբողջությամբ հայտնի չէ, բայց դրա քաղվածքը, 3-րդ բաժանմունքի գործի պատճենում, Մ. Ս. Մուսին-Պուշկինի հասցեին կտրուկ արձագանքներ է պարունակում)։ Գոգոլի մասին հոդվածի հիացական տոնը լոկ լցրեց ժանդարմական համբերության բաժակը` հանդիսանալով պատժի համար հարմար առիթ, որն իշխանությունների կողմից նախապես էր որոշված։ Տուրգենևը մտավախություն ուներ, որ իր կալանավորումն ու աքսորը արգելք կհանդիսանան «Որսորդի հիշատակարանի» առաջին հրատարակության լույսընծայման համար, սակայն նրա մտավախությունը չիրականացավ. 1852 թվականի օգոստոսին գիրքն անցավ գրաքննությունը և լույս տեսավ։

Սակայն գրաքննիչ Լվովը, որը թույլատրել էր գրքի տպագրությունը, Նիկոլայ I-ինի անձնական կարգադրությամբ ազատվեց աշխատանքից` զրկվելով նաև կենսաթոշակի իրավունքից։ Գրաքննությունը նաև արգելք դրեց «Որսորդի հիշատակարանի» կրկնակի հրատարակության վրա` այդ քայլը պատճառաբանելով այն հանգամանքով, որ Տուրգենևը մի կողմից բանաստեղծականացրել է ճորտ գյուղացիներին, մյուս կողմից ներկայացրել է, որ «այդ գյուղացիները գտնվում են շահագործման մեջ, որ կալվածատերերն իրենց անհարկի և անօրինական են պահում․․․ վերջապես, որ գյուղացին պետք է ապրի ազատ և անկաշկանդ կյանքով»։

«Սովրեմեննիկ» ամսագրի աշխատակիցները, 1856

Սպասկոյեում աքսորի ժամանակ Տուրգենևն զբաղվում էր որսորդությամբ, գրքեր էր կարդում, պատմվածքներ էր գրում, շախմատ խաղում, ունկնդրում Բեթհովենի «Կորեոլանը»` Ալեքսանդրա Տյուտչևայի և քրոջ կատարմամբ, որոնք այդ ընթացքում ապրում էին Սպասկոյեում, և ժամանակ առ ժամանակ ենթարկվում էր գավառական պրիստավի այցելություններին:

1852 թվականին, դեռևս Սպասկոյե-Լուտովինովոյում աքսորի ընթացքում, գրեց հետագայում քրեստոմատիական դարձած «Մումու» պատմվածքը: «Որսորդի հիշատակարանի» մեծ մասը հեղինակի կողմից գրվել է Գերմանիայում։ 1854 թվականին «Որսորդի հիշատակարանն» առանձին հրատարակությամբ լույս տեսավ Փարիզում, չնայած Ղրիմի պատերազմի սկզբում այդ հրատարակությունը հակառուսական քարոզչության բնույթ էր կրում, և Տուրգենևն ստիպված եղավ հրապարակայնորեն բողոքել Էռնեստ Շառյերի կողմից ֆրանսերեն անորակ թարգմանության համար։ Նիկոլայ I-ինի մահից հետո մեկը մյուսի հետևից լույս տեսան գրողի առավել նշանակալից ստեղծագործություններից չորսը` «Ռուդինը» (1856), «Ազնվականների ապաստանը» (1859), «Նախօրեին» (1860) և «Հայրեր և որդիներ» (1862)։ Առաջին երկուսը լույս տեսան նեկրասովյան «Սովրեմեննիկ»-ում, մյուս երկուսը` Միխայիլ Կատկովի «Ռուսկի վեստնիկ»-ում։

«Սովրեմեննիկ»-ի աշխատակիցներ Ի. Ս. Տուրգենևը, Նիկոլայ Նեկրասովը, Իվան Պանաևը, Միխայիլ Լոնգինովը, Վիկտոր Գաևսկին, Դմիտրի Գրիգորովիչը երբեմն հավաքվում էին Ա. Վ. Դրուժինինի կազմակերպած, այսպես կոչված, «գրբացների» խմբակում։ «Գրբացների» հումորային իմպրովիզացիաները երբեմն դուրս էին գալիս գրաքննության շրջանակներից, ուստի դրանք հիմնականում տպագրվում էին արտասահմանում։ Ավելի ուշ Տուրգենևը մասնակցեց նույն Ա. Վ. Դրուժինինի նախաձեռնությամբ հիմնված «Կարիքավոր գրողների և գիտնականների օգնության խմբակցության» (Գրական ֆոնդ) գործունեությանը։ 1856 թվականի վերջերից գրողը համագործակցում էր Ա. Վ. Դրուժինինի խմբագրությամբ հրատարակվող «Գրադարան ընթերցանության համար» ամսագրի հետ։ Բայց վերջինիս խմբագրական գործունեությունը հրատարակությանն սպասված հաջողություն չբերեց, և Տուրգենևը, 1856 թվականին արագ ամսագրային հաջողություն ակնկալելով, 1861 թվականին, այդ պահի դրությամբ արդեն Ալեքսեյ Պիսեմսկու կողմից խմբագրվող «Գրադարանն» անվանեց «խուլ գավառական»։

1855 թվականի աշնանը Տուրգենևի ընկերական շրջապատը համալրեց Լև Տոլստոյը։ Նույն թվականի սեպտեմբերին «Սովրեմեննիկ»-ում տպագրվեց Տոլստոյի «Անտառահատում» պատմվածքը` Ի. Ս. Տուրգենևին ընծայականով։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Հասարակություն

ռուսերեն հոդված

Սոցիոլոգիայի մեջ

Социолог Джерард Ленски предлагал различать типы общества на основании уровня их технологического, коммуникационного и экономического развития; его классификация включала пять разновидностей — общество охоты и собирательства, простое и сложное сельскохозяйственные, индустриальное и особое (то есть не подпадающее под какой-либо конкретный тип). Похожую систему несколько ранее разработали культурные антропологи Мортон Фрид и Элман Сервис; в ней наличествовали четыре этапа социальной эволюции, выделяемые на базе показателей общественного неравенства и роли государства в жизни общества, а именно — группы охотников и собирателей (где производилось разделение обязанностей и ответственности), племена (где появились первые признаки социальных рангов и общественного престижа), стратифицированные сообщества и цивилизации (характеризуемые наличием сложной общественной иерархии и организованного институционализированного правительства). Кроме того, в качестве отдельных типов могут рассматриваться всё человечество в целом и виртуальное общество, характерное для информационного века и существующее в Интернете.

С течением времени некоторые общества развивались по направлению к более сложным формам организации и управления. Соответствующая культурная эволюция оказала значительное воздействие на общественные модели։ племена охотников и собирателей оседали вокруг сезонных источников пищи, преобразуясь в деревни, те, в свою очередь, разрастались и превращались в города того или иного размера, а затем эволюционировали в города-государства и национальные государственные объединения. По мере развития общества разнообразные явления, характерные для людских коллективов, подвергаются институционализации, происходит выработка определённых норм, которым надлежит следовать.

Для многих форм общества характерны одни и те же явления։ совместная деятельность, избегание, возложение вины (англ. scapegoating), щедрость, разделение рисков, вознаграждение и т. п. Общество, к примеру, может официально признавать заслуги индивида или группы, наделяя их определённым статусом, если они совершают некоторое желаемое или одобряемое действие. Практически во всех сообществах наблюдается совершение самоотверженных действий в интересах группы, и т. д.

Սոցիոլոգ Ջերարդ Լենսկին առաջարկում էր հասարակության տիպերն առանձնացնել դրանց տեխնոլոգիական, հաղորդակցման և տնտեսական զարգացման մակարդակի հիման վրա։ Նրա դասակարգումն ընդգրկում էր հինգ տարատեսակ. որսորդության և հավաքչության հասարակություն, պարզ և բարդ գյուղատնտեսական, արդյունաբերական և հատուկ (որևէ կոնկրետ տիպի չպատկանող)։ Նման համակարգ ավելի վաղ մշակել են մարդաբաններ Մորտոն Ֆրիդը և Էլման Սերվիսը. դրանում առկա էին սոցիալական էվոլյուցիայի չորս փուլ, որոնք առանձնանում են հասարակական անհավասարության և հասարակության կյանքում պետության դերի ցուցանիշների հիման վրա, այսինքն` որսորդների և հավաքողների խմբեր (որտեղ իրականացվում էր պարտականությունների և պատասխանատվության բաժանում), ցեղեր (որտեղ ի հայտ եկան սոցիալական շերտավորման և հասարակական հեղինակության առաջին նշանները), շերտավորված համայնքներ և քաղաքակրթություններ (որոնք բնութագրվում են բարդ հասարակական հիերարխիայի և կազմակերպված հաստատություններով իշխանության առկայությամբ)։ Բացի այդ, որպես առանձին տիպեր կարող են դիտարկվել ողջ մարդկությունն ամբողջությամբ և վիրտուալ հասարակությունը, որ բնորոշ է տեղեկատվական դարաշրջանին և գոյություն ունի համացանցում։

Ժամանակի ընթացքում որոշ հասարակություններ զարգացել են կազմակերպման և կառավարման ավելի բարդ ձևերի ուղղությամբ։ Համապատասխան մշակութային էվոլյուցիան զգալի ազդեցություն է ունեցել հասարակական կառուցվածքային տիպերի վրա. որսորդների և հավաքողների ցեղերը բնակություն էին հաստատում սննդի սեզոնային աղբյուրների շուրջը` վերածվելով գյուղերի, դրանք էլ իրենց հերթին, ծավալվելով, վերածվում էին այս կամ այն չափի քաղաքների, իսկ այնուհետև զարգանալով` վերափոխվում էին քաղաք-պետությունների և ազգային պետական միավորումների։ Հասարակության զարգացմանը զուգընթաց, մարդկային կոլեկտիվներին բնորոշ տարաբնույթ երևույթները ենթարկվում են ինստիտուտացման, տեղի է ունենում որոշակի նորմերի մշակում, որոնց պետք է հետևել։

Հասարակական տարբեր ձևերի համար բնորոշ են միևնույն երևույթները. համատեղ գործունեություն, խուսափում, մեղադրում (անգլ.՝ scapegoating), մեծահոգություն, ռիսկերի բաժանում, վարձատրություն և այլն։ Օրինակ, հասարակությունը կարող է պաշտոնապես ճանաչել անհատի կամ խմբի արժանիքները` նրանց որոշակի կարկավիճակ շնորհելով, եթե վերջիններս իրականացնում են ցանկալի կամ հավանության արժանացած որոշակի գործողություն։ Բացառապես բոլոր խմբակցություններում դիտվում է խմբի հետաքրքրությունների շրջանակում անձնազոհ գործողությունների իրականացում և այլն։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ստրկություն

ռուսերեն հոդված

Ստրուկի կարգավիճակը

С точки зрения философа Варрона, раб представляет собой лишь «говорящее орудие», одушевлённую собственность, вьючный скот (на языке римского права — res, то есть вещь). Рабы обычно используются как рабочая сила в сельскохозяйственном и другом производстве, в качестве слуг, либо для удовлетворения иных потребностей хозяина. Вещный характер раба, прежде всего, выражается в том, что все продукты рабского труда становятся собственностью владельца; зато и забота о прокормлении и о других нуждах рабов лежит на хозяине. Раб не имеет своей собственности, он может распоряжаться лишь тем, что господин пожелает дать ему. Раб не может вступать в законный брак без разрешения господина, продолжительность брачной связи — если она дозволена — зависит от произвола рабовладельца, которому принадлежат также и дети раба. Как и всякая составная часть имущества, раб может стать предметом всевозможных торговых сделок.

Условия жизни раба определяются лишь гуманностью или выгодой рабовладельца. Первая была и остаётся редкостью; вторая заставляет действовать различно в зависимости от того, насколько трудно доставать новых рабов. Процесс выращивания рабов с детства — медленный, дорогой, требующий достаточно большого контингента рабов-«производителей», поэтому даже абсолютно антигуманный рабовладелец вынужден обеспечивать рабам уровень жизни, достаточный для поддержания работоспособности и общего здоровья; но в местах, где добывать взрослых и здоровых рабов легко, их жизнью не дорожат и изнуряют работой.

Раб не является субъектом права как личность. Ни в отношении к своему господину, ни в отношении к третьим лицам раб не пользуется никакой правовой защитой как самостоятельное лицо. Господин может обращаться с рабами по своему усмотрению. Убийство раба господином — законное право последнего, а кем-то другим — рассматривается как покушение на имущество господина, а не как преступление против личности. Во многих случаях за ущерб, нанесённый рабом интересам третьих лиц, также несёт ответственность хозяин раба. Лишь на поздних этапах существования рабовладельческого общества рабы получили некоторые права, но весьма незначительные.

Ըստ փիլիսոփա Մարկ Վարրոնի տեսակետի, ստրուկն իրենից ներկայացնում է լոկ «խոսող զենք», շնչավոր սեփականություն, բեռնակիր անասուն (հռոմեական օրենքի լեզվով` res, այսինքն` իր)։ Ստրուկները սովորաբար օգտագործվում են որպես աշխատուժ` գյուղատնտեսական և այլ արտադրության մեջ, որպես ծառաներ, կամ տիրոջ այլ կարիքները հոգալու համար։ Ստրուկի իրային էությունը, նախևառաջ, կայանում է նրանում, որ ստրկական աշխատանքի ողջ արդյունքը դառնում է տիրոջ սեփականությունը, չնայած ստրուկներին կերակրելու և նրանց մնացած կարիքները հոգալու հոգսը նույնպես դրված է տիրոջ վրա։ Ստրուկը չունի սեփականություն, նա կարող է տնօրինել միայն այն, ինչ տերը կցանկանա նրան տալ։ Ստրուկը չի կարող օրինական ամուսնանալ առանց տիրոջ թույլտվության։ Ամուսնական կապի տևողությունն էլ, եթե այն թույլատրվել է, կախված է ստրկատիրոջ քմահաճույքից, որին պատկանում են նաև ստրուկի երեխաները։ Ինչպես ունեցվածքի ցանկացած մաս, ստրուկը կարող է դառնալ ամենատարբեր առևտրային գործարքների առարկա։

Ստրուկի կյանքի պայմանները որոշվում են միայն ստրկատիրոջ մարդասիրությամբ և շահով։ Առաջինը եղել և մնում է հազվադեպ երևույթ, երկրորդն ստիպում է տարբեր ձևով գործել` կախված այն բանից, թե որքանով է դյուրին նոր ստրուկներ ձեռք բերելը։ Ստրուկներին մանկությունից մեծացնելը դանդաղ, թանկ, ստրուկ-«արտադրողների» բավականին մեծ քանակ պահանջող գործընթաց է, ուստի նույնիսկ բացարձակ անմարդկային ստրկատերն ստիպված է ստրուկների համար աշխատունակությունն ու ընդհանուր առողջությունն ապահովող կյանքի բավարար պայմաններ ստեղծել։ Սակայն այն վայրերում, որտեղ հասուն և առողջ ստրուկներ հայթայթելը հեշտ է, նրանց կյանքի համար չեն անհանգստանում և ուժասպառ են անում ծանր աշխատանքով։

Ստրուկը, որպես անհատ, իրավունքի սուբյեկտ չի հանդիսանում։ Ո՛չ տիրոջ, ո՛չ երրորդ անձի հետ հարաբերություններում ստրուկը, որպես ինքնուրույն անձ, պաշտպանված չէ օրենքով։ Տերը կարող է վարվել ստրուկների հետ իր հայեցողությամբ։ Ստրուկի սպանությունը տիրոջ կողմից վերջինիս օրինական իրավունքն է, իսկ մեկ ուրիշի կողմից` դիտվում է որպես ունեցվածքի հանդեպ ոտնձգություն, այլ ոչ որպես անձի դեմ ուղղված հանցագործություն։ Շատ դեպքերում երրորդ կողմին ստրուկի կողմից հասցրած վնասը ևս հատուցում է ստրուկի տերը։ Ստրկատիրական հասարակարգի գոյության միայն վերջին շրջանում ստրուկները որոշակի իրավունքներ ստացան, բայց շատ աննշան։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Սելին Դիոն

ռուսերեն հոդված

1990-1992: Unison, Dion chante Plamondon և Celine Dion

В 1993 году Дион объявила о чувствах к своему менеджеру, назвав его «цветом [своей] любви» в посвящении к своему третьему англоязычному альбому The Colour of My Love. Однако вместо того, чтобы критиковать их отношения, как опасалась Дион, фанаты приняли пару. В конце концов Анжелил и Дион поженились, проведя экстравагантную свадебную церемонию в декабре 1994 года, которая транслировалась в прямом эфире канадского телевидения.

Поскольку альбом был посвящён её менеджеру, мотивом альбома была любовь и романтика. Он стал самой успешной её записью на тот момент — было продано более шести миллионов экземпляров в США и два миллиона в Канаде, а во многих странах он занял первые места в чартах. Сингл «The Power of Love» («Сила любви») — ремейк хита Дженнифер Раш 1985 года — занял первое место в чартах США, Канады и Австралии, став её самым узнаваемым хитом, пока она не достигла новых высот карьеры в конце 1990-х. Сингл «When I Fall in Love» («Когда я влюбляюсь») — дуэт с Клайвом Гриффином — достиг умеренного успеха в чартах США и Канады и был номинирован на две премии «Грэмми», получив одну. The Colour of My Love также стал первым хитом Дион в Европе и в частности в Великобритании. И альбом, и сингл «Think Twice» одновременно занимали вершину британских чартов в течение пяти недель подряд. «Think Twice», который оставался номером один в течение семи недель, в конце концов стал четвёртым синглом певицы, копии которого были проданы в количестве свыше одного миллиона в Великобритании, а альбом в конечном счёте пять раз стал платиновым после двух миллионов проданных экземпляров.

Дион придерживалась своих французских корней и продолжала выпускать много франкоязычных записей между каждым английским выпуском. Как правило, они имели больше успеха, чем её англоязычные работы. Она выпустила À l’Olympia — концертный альбом, записанный во время одного из концертов Дион в парижской «Олимпии» в 1994 году. В него был включен один рекламный сингл — концертная версия «Calling You», занявшая 75-е место во французском чарте. Она также записала двуязычную версию «Petit Papa Noël» с группой «Элвин и бурундуки» в 1994 году для праздничного альбома A Very Merry Chipmunk («Очень весёлый Бурундук»). D’eux (также известный в США как «Французский альбом») был выпущен в 1995 году и стал наиболее продающимся франкоязычным альбомом всех времён. Альбом был главным образом написан и продюсирован Жан-Жаком Гольдманом и имел огромный успех с синглами «Pour que tu m’aimes encore» и «Je sais pas». «Pour que tu m’aimes encore» достиг № 1 во Франции и оставался на верхней позиции в течение двенадцати недель. Позже он стал платиновым во Франции. Сингл также попал в топ-10 в Великобритании и Ирландии — редкое достижение для французской песни. Второй сингл альбома, «Je sais pas», тоже достиг номера один во французском чарте и стал серебряным во Франции. Эти песни позже стали синглами «If That’s What It Takes» и «I Don’t Know» в следующем английском альбоме Дион Falling into You.

Тогда как критические отзывы колебались, релизы Дион занимали всё лучшие и лучшие места в международных чартах, а в 1996 году она получила премию World Music Awards как «наиболее продающаяся в мире певица года» в третий раз. К середине 1990-х годов она утвердилась как одна из самых продаваемых певиц в мире․

1993 թվականին Դիոնը հայտարարեց իր մենեջերի հանդեպ ունեցած զգացմունքների մասին` իր երրորդ անգլիալեզու The Colour of My Love ալբոմի ընծայականում նրան «իր սիրո գույնը» անվանելով։ Սակայն, փոխանակ նրանց հարաբերությունները քննադատելու, ինչից և Դիոնը վախենում էր, երկրպագուներն ընդունեցին զույգին։ Վերջիվերջո, Անժելիլն ու Դիոնն ամուսնացան` 1994 թվականի դեկտեմբերին մի արտասովոր հարսանեկան արարողություն կազմակերպելով, որն ուղիղ եթերով ցուցադրվեց կանադական հեռուստատեսությամբ։

Քանի որ ալբոմը նվիրված էր մենեջերին, ալբոմի մոտիվը սերն էր և ռոմանտիկան։ Այն դարձավ նրա ամենահաջող ձայնագրություններից մեկն այդ պահի դրությամբ. վաճառվեց ավելի քան վեց միլիոն նմուշ ԱՄՆ-ում և երկու միլիոն` Կանադայում, իսկ շատ երկրներում այն զբաղեցրեց աղյուսակների առաջին տեղերը։ «The Power of Love» («Սիրո ուժը») սինգլը` Ջենիֆեր Ռաշի 1985 թվականի հիթի փոփոխված տարբերակը, ԱՄՆ-ում, Կանադայում և Ավստրալիայում զբաղեցրեց աղյուսակների առաջին տեղերը` դառնալով Դիոնի ամենաճանաչված հիթը, մինչև նրա` 1990-ականներին կարիերայի նոր բարձունքներին հասնելը։ «When I Fall in Love» («Երբ ես սիրահարվում եմ») սինգլը` Կլեյվ Գրիֆինի հետ դուետով, ԱՄՆ-ում և Կանադայում որոշակի հաջողության հասնելով, ներկայացվեց երկու «Գրեմմի» մրցանակի` ստանալով մեկը։ The Colour of My Love-ը նույնպես դարձավ Դիոնի առաջին հիթը Եվրոպայում, մասնավորապես Մեծ Բրիտանիայում։ Ե՛վ ալբոմը, և՛ «Think Twice» սինգլը հինգ շաբաթ անընդմեջ միաժամանակ զբաղեցնում էին բրիտանական աղյուսակների գագաթները։ «Think Twice»-ը, որը յոթ շաբաթ շարունակ առաջին տեղում էր, վերջիվերջո դարձավ երգչուհու չորրորդ սինգլը, որի օրինակները Մեծ Բրիտանիայում վաճառվեց ավելի քան մեկ միլիոն թվաքանակով, իսկ ալբոմը, երկու միլիոն նմուշով վաճառվելու արդյունքում հինգ անգամ դարձավ պլատինե։, а альбом в конечном счёте пять раз стал платиновым после двух миллионов проданных экземпляров.

Դիոնն իր ֆրանսիական արմատներին հարազատ մնալով` յուրաքանչյուր անգլիական ալբոմի թողարկման արանքում շարունակում էր մի շարք ֆրանսիալեզու ձայնագրություններ թողարկել։ Որպես կանոն, դրանք ավելի մեծ հաջողություն էին ունենում, քան նրա անգլերեն լեզվով աշխատանքները։ Նա թողարկեց À l’Olympia համերգային ալբոմը` ձայնագրված փարիզյան «Օլիմպիայում» համերգներից մեկի ժամանակ` 1994 թվականին։ Ալբոմում ընդգրկված էր մեկ գովազդային սինգլ` «Calling You»-ի համերգային տարբերակը, որը ֆրանսիական աղյուսակում 75-րդ տեղն էր գրավել։ Նա ձայնագրեց նաև «Petit Papa Noël»-ի երկլեզու տարբերակը` «Էլվինը և բուրունդուկները» խմբի հետ, 1994 թվականին, A Very Merry Chipmunk («Շատ ուրախ բուրունդուկ») տոնական ալբոմի համար։ D’eux-ը (ԱՄՆ-ում հայտնի նաև որպես «ֆրանսիական ալբոմ») թողարկվեց 1995 թվականին և դարձավ բոլոր ժամանակների ամենավաճառվող ֆրանսիալեզու ալբոմը։ Ալբոմի պրոդյուսերը Ժան-Ժակ Գոլդմանն էր, և ալբոմը հսկայական հաջողություն ունեցավ իր «Pour que tu m’aimes encore» և «Je sais pas» սինգլներով։ «Pour que tu m’aimes encore»-ը Ֆրանսիայում նվաճեց առաջին հորիզոնականը և բարձունքում մնաց տասներկու շաբաթ։ Ավելի ուշ Ֆրանսիայում այն դարձավ պլատինե։ Մեծ Բրիտանիայում և Իռլանդիայում սինգլն ընդգրկվեց թոփ-10-ում, որը ֆրանսիական երգի համար բացառիկ նվաճում էր։ Ալբոմի երկրորդ սինգլը` «Je sais pas»-ը, նույնպես հասավ առաջին հորիզանականին և Ֆրանսիայում դարձավ արծաթե։ Այդ երգերը վերածվեցին «If That’s What It Takes» և «I Don’t Know» սինգլների` Դիոնի հերթական` Falling into You անգլիալեզու ալբոմում։

Մինչ քննադատական արձագանքները տատանվում էին, Դիոնի դիրքերը միջազգային աղյուսակներում ավելի ու ավելի էին ամրապնդվում, իսկ 1996 թվականին նա արժանացավ World Music Awards մրցանակի` որպես երրորդ անգամ «աշխարհում ամենաշատ վաճառվող տարվա երգչուհի»։ 1990-ական թվականների կեսերին Դիոնը հաստատվեց որպես աշխարհում ամենաշատ վաճառվող երգչուհիներից մեկը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ցինկ

ռուսերեն հոդված

Սֆալերիտ

Անվան ստուգաբանություն

Слово «цинк» впервые встречается в трудах Парацельса, который назвал этот металл словом «zincum» или «zinken» в книге Liber Mineralium II. Это слово, вероятно, восходит к нем. Zinke, означающее «зубец» (кристаллиты металлического цинка похожи на иглы).

Առաջին անգամ «ցինկ» բառը հանդիպում է Պարացելսի աշխատանքներում, ով այդ մետաղը Liber Mineralium II գրքում անվանել է «zincum» կամ «zinken»։ Ցինկ բառը, հավանաբար, ծագել է այս բառից։ Գերմաներենից թարգմանաբար zinke նշանակում է «ատամիկ» (մետաղական ցինկի բյուրեղները նման են ասեղների)։

Հանքավայրեր

Месторождения цинка известны в Иране, Австралии, Боливии, Казахстане. В России крупнейшим производителем свинцово-цинковых концентратов является ОАО «ГМК Дальполиметалл».

Ցինկի հանքավայրեր հայտնի են Իրանում, Ավստրալիայում, Բոլիվիայում, Ղազախստանում։ Հայաստանում ցինկ արդյունահանվում է Արմանիսի, Շահումյանի հանքավայրերում։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Manemargaryan	Արված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Բանան

ռուսերեն հոդված

Նկարագրություն

Плоды развиваются только из женских цветков (обоеполые цветки бесплодны); по мере развития каждый ряд плодов всё больше напоминают кисть руки со множеством пальцев, каждый из которых представляет собой толстокожую, многосемянную ягоду. Размер, цвет и форма плодов могут значительно различаться в зависимости от вида или сорта, но чаще всего они имеют продолговатую цилиндрическую или трёхгранную форму, выпрямленную либо закруглённую. Длина плода варьирует в пределах от 3 до 40 см, толщина — от 2 до 8 см. Цвет кожицы может быть жёлтым, зелёным, красным или даже серебристым. Мякоть плода белая, кремовая, жёлтая или оранжевая. В незрелом состоянии она твёрдая и клейкая, но по мере созревания становится мягкой и сочной. У культурных форм плод часто лишён семян и растение способно размножаться только вегетативно, однако у дикорастущих растений мякоть плода наполнена большим количеством округлых либо заострённых твёрдых семян длиной 3—16 мм, причём по своей массе они могут превалировать над мякотью. На одной оси может располагаться до 300 плодов с общей массой в 50—60 кг. Бананам свойственен биологический феномен, известный как отрицательный геотропизм — во время образования плоды под действием силы тяготения направлены вниз, однако по мере роста под действием гормонов одна или несколько осей начинают расти вертикально вверх. После окончания плодоношения наземная часть растения отмирает.

Բանանի վայրի ձևերից մեկի պտղի հորիզոնական կտրվածքը:

Պտուղները զարգանում են միայն իգական ծաղիկներից (երկսեռ ծաղիկները անպտուղ են); Զարգացման չափով պտուղների շարքը ավելի ու ավելի է հիշեցնում ձեռքի դաստակը` բազմաթիվ մատներով, որոնցից յուրաքանչյուրը իրենից ներկայացնում է հաստ կեղևով, բազմասերմ հատապտուղ։ Տեսակից կամ սորտից կախված բանանների չափը, գույնը և ձևը կարող են նշանակալիորեն տարբերվել։ Հաճախ դրանք ունեն երկարաձգված գլանաձև կամ եռանիստի ձև՝ ուղիղ կամ կորացած։ Պտղի երկարությունը տատանվում է 3-ից 40 սմ-ի սահմաններում, հաստությունը ` 2-ից 8 սմ-ի սահմաններում: Կեղևի գույնը կարող է լինել դեղին, կանաչ, կարմիր և նույնիսկ արծաթագույն: Միջուկը սպիտակ է, մարմնագույն, դեղին կամ նարնջագույն: Չհասած վիճակում այն պինդ է և կպչուն, բայց հասունացման ընթացքում դառնում է փափուկ և հյութալի: Մշակովի տեսակներում պտուղը հաճախ զուրկ է սերմերից և բույսը կարող է բազմանալ միայն վեգետատիվ ճանապարհով: Վայրի բույսերի միջուկը լցված է մեծ քանակությամբ կլորավուն կամ սրացած պինդ, 3 - 16 մմ երկարությամբ սերմերով, որոնք իրենց ծավալով կարող են գերազանցել պտղամսի ծավալը: Մեկ առանցքի վրա կարող է տեղավորվել 300 պտուղ ընդհանուր՝ 50-60 կգ զանգվածով: Բանաններին բնորոշ է բացասական գեոտրոպիզմ կոչվող կենսաբանական երևույթը. պտուղները ձևավորման ժամանակ ձգողական ուժի ազդեղությամբ ուղղված են ներքև, սակայն աճի ընթացքում հորմոնների ազդեցությամբ մեկ կամ մի քանի առանցքներ սկսում են աճել դեպի վեր: Պտղաբերումից բույսի վերգետնյա մասը մահանում է:

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Manemargaryan	Արված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Վլադիմիր Պուտին

ռուսերեն

«Կուրսկ» սուզանավի խորտակումը

Гибель подводной лодки вызвала критику не только в адрес вооружённых сил РФ, но и в адрес самого президента. 12 августа 2000 года на борту подлодки произошли взрывы, при которых погибло 118 человек. есть предположения, что несколько человек возможно выжили после взрыва и пробовали позвать на помощь. Спасателям не удалось вызволить матросов из затонувшей подлодки, и они погибли. Официальные источники далеко не сразу сообщили о катастрофе. Спасательная операция началась лишь спустя сутки։ 13 августа в 18.30 мск. По утверждению «Новой газеты», долгое время командование ВМФ отказывалось от иностранной помощи, уверяя, что в состоянии справиться своими силами․ Владимир Путин дал санкцию командованию ВМФ на привлечение иностранной помощи лишь спустя четверо суток после катастрофы, 16 августа 2000 года.

14 августа Путин дал указание о расследовании причин гибели «Курска», для чего была создана Правительственная комиссия во главе с заместителем председателя Правительства РФ И. И. Клебановым.

После трагедии, в интервью американскому телеканалу CNN на вопрос Ларри Кинга, что случилось с АПЛ «Курск» Путин, всё ещё улыбаясь, ответил։ «Она утонула». Однако, непосредственно перед этим вопросом Ларри Кинг задал Путину шутливый вопрос, а потом резко перешёл к этому серьёзному вопросу, пока Путин ещё не кончил смеяться. Потом, в ответ на вопросительную фразу ведущего «Но почему? Что послужило причиной? Что об этом известно?», Путин сразу перестал улыбаться и рассказал о происшествии. Также известны высказывания Путина о том, что вины военных в гибели подлодки по сути нет։ «Это бывает, осуждать за это военных я бы не стал».

По итогам расследования причин гибели «Курска», «за серьёзные упущения в организации повседневной и учебно-боевой деятельности флота» от своих должностей были отстранены 15 адмиралов и офицеров Северного флота и главкомата ВМФ, в том числе командующий Северным флотом Вячеслав Попов.

Սուզանավի կործանումը քննադատության ալիք բարձրացրեց ոչ միայն ՌԴ զինված ուժերի, այլև նախագահի հասցեին։ 2000 թվականի օգոստոսի 12-ին սուզանավում պայթյուններ գրանցվեցին, որոնց հետևանքով զոհվեց 118 մարդ. վարկած կա, որ մի քանի մարդ, հնարավոր է, փրկվել են և փորձել օգնություն կանչել։ Փրկարարներին չհաջողվեց նավաստիներին դուրս բերել խորտակված սուզանավից, և նրանք էլ մահացան։ Պաշտոնական աղբյուրները միանգամից չհայտնեցին աղետի մասին։ Փրկարարական գործողությունները սկսվեցին միայն մեկ օր անց՝ օգոստոսի 13-ին՝ Մոսկվայի ժամանակով 18.30։ «Նովայա գազետա»-ի պնդմամբ՝ ՌԾՈՒ հրամանատարությունը երկար ժամանակ հրաժարվում էր օտարերկրյա օգնությունից՝ հավաստիացնելով, որ ի զորու է սեփական ուժերով լուծել խնդիրը։}} Վլադիմիր Պուտինը միայն չորս օր անց՝ 2000 թվականի օգոստոսի 16-ին, հրամայեց դիմել օտարերկրյա օգնությանը։

Օգոստոսի 14-ին Պուտինը հրաման արձակեց հետաքննել «Կուրսկ»-ի կործանման պատճառները, որի համար ստեղծվեց Կառավարական հանձնաժողով՝ ՌԴ փոխվարչապետ Իլյա Կլեբանովի ղեկավարությամբ։

Ողբերգությունից հետո ամերիկյան CNN հեռուսաալիքին տրված հարցազրույցում Լարրի Քինգի այն հարցին, թե ինչ պատահեց «Կուրսկ» ԱՍ հետ, Պուտինը, շարունակելով ժպտալ, պատասխանեց. «Խորտակվեց»։ Բայց անմիջապես այդ հարցից առաջ Լարրի Քինգը Պուտինին հումորային հարց էր տվել, իսկ հետո կտրուկ անցում կատարեց լուրջ հարցի, երբ Պուտինը դեռ ծիծաղում էր։ Այնուհետև հաղորդավարի «Ինչո՞ւ: Ի՞նչը պատճառ դարձավ: Ի՞նչ է հայտնի» հարցերին Պուտինը դադարեց ծիծաղել և պատմեց վթարի մասին։ Հայտնի է նաև Պուտինի արտահայտությունը, որ ըստ էության սուզանավի կործանման մեջ զինվորականների մեղքն այնքան էլ չկա. «Այդպես լինում է, և դրա համար ես չեմ մեղադրի զինվորականներին»։

«Կուրսկ»-ի կործանման հետաքննության արդյունքներով՝ «նավատորմի ամենօրյա կազմակերպչական և ուսումնա-ռազմական գործունեության մեջ լուրջ բացթողումների համար» իրենց պաշտոններից ազատվեցին Հյուսիսային նավատորմի 15 ծովակալներ և սպաներ, ինչպես նաև Հյուսիսային նավատորմի հրամանատար Վյաչեսլավ Պոպովը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Վանա լիճ

ռուսերեն հոդված

Բուսական և կենդանական աշխարհ

В озере Ван водится единственный вид рыбы. Эндемический вид лат. Alburnus tarihi (тур. dareh, арм. տարեխ) на самом деле родственный европейской уклейке и принадлежит семейству карповых, однако по внешнему виду сильно напоминает сельдь. Alburnus tarihi может жить как в пресной воде, так и в солёной, максимум до солёности 23 ‰, однако размножается только в пресной воде, в устьях рек и ручьёв, впадающих в озеро Ван.

Солёность воды в озере Ван колеблется от почти пресной вблизи устьев рек до гиперсолёной в глубоких котловинах южной части озера, поэтому в озере, в разных его зонах, присутствуют многие организмы, приспособленные к разной солёности воды, в частности։ лат. Hexarthra fennica polydonta, B. plicatitis, B. angularis, Filinia maior, Colurella adriatica, Keratella cochlearis (2 вида), K. quadrata, Trichocerca taurocephala, H. f. Polydonta, H. fennica, Acrodiaptomus spinosus и M. Viridis.

Воды озера смягчают климат близлежащих окрестностей Армянского нагорья, что способствует земледелию и садоводству, позволяя выращивать на высоте 1700 м над уровнем моря разнообразные плодовые деревья.

Наконец, район озера Ван известен редкой породой кошки — турецкий ван, которая, в отличие от большинства пород кошек, любит купаться в воде.

Վանա լճում տարածված է ձկան միայն մեկ տեսակ։ Տառեխ (լատին․՝ Alburnus tarihi, թուրքերեն՝ dareh,) էնդեմիկ տեսակը իրականում ցեղակից է եվրոպական կպչողաձկանը (սպիտակաձուկ) ծածանների ընտանիքից, բայց արտաքինից հիշեցնում է ծովատառեխ (հարինգ)։ Alburnus tarihi-ն կարող է ապրել ինչպես քաղցրահամ, այնպես էլ առավելագույնը 23 ‰ աղի ջրերում, բայց բազմանում է միայն քաղցրահամ ջրերում՝ Վանա լիճ թափվող գետերի և գետակների գետաբերաններում։

Վանա լճի ջրի աղիությունը տատանվում է համարյա քաղցրահամից՝ գետաբերաններում մինչև գերաղի՝ լճի հարավային խորություններում, դրա համար լճում՝ նրա տարբեր մասերում, առկա են ջրի տարբեր աղիության հատվածներում հարմարված տարբեր օրգանիզմներ, մասնավորապես՝ Hexarthra fennica polydonta, B. plicatitis, B. angularis, Filinia maior, Colurella adriatica, Keratella cochlearis (2 տեսակ), K. quadrata, Trichocerca taurocephala, H. f. Polydonta, H. fennica, Acrodiaptomus spinosus և M. Viridis:

Լճի ջրերը մեղմացնում են Հայկական լեռնաշխարհի մոտակա տարածքների կլիման, որը նպաստում է հողագործությանը և այգեգործությանը՝ հնարավորություն տալով ծովի մակարդակից 1700 մ բարձրության վրա աճեցնել պտղատու ծառեր։

Վերջապես, Վանա լճի շրջանը հայտնի է հազվագյուտ կատվի տեսակով՝ վանա կատուն (թուրքական վանը), որը, ի տարբերություն կատուների մեծամասնության, սիրում է լողալ ջրում։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Ուգո Չավես

ռուսերեն հոդված

Քաղաքական գործունեության սկիզբ

После того как Чавес провёл два года в тюрьме, он был помилован президентом Рафаэлем Кальдера в 1994 г. Сразу же по освобождении создал «Движение V республика». В декабре того же года впервые побывал на Кубе. Выступая в Гаванском университете, он огласил свои революционные принципы, впоследствии воплощённые им в жизнь. В то время Уго Чавес находился под идеологическим влиянием аргентинца Норберто Сересоле, который и убедил его обратить внимание на идеи ливийского лидера Каддафи. Через много лет — в ноябре 2004 — Уго Чавесу будет вручена в Триполи Международная премия имени Муамара Каддафи за вклад в защиту прав человека. Будучи на посту президента республики, Чавес прославился тем, что вопреки эмбарго против Ирака отправился в эту страну, дабы лично встретиться с Саддамом Хусейном. Тем самым он стал первым главой иностранного государства, который встречался с Саддамом Хусейном после иракской агрессии против Кувейта в 1990 году.

Այն բանից հետո, երբ Չավեսը անց կացրեց երկու տարի բանտում, համաներում շնորհվեց նախագահի` Ռաֆաել Կալդերի կողմից 1994 թվականին։ Ազատ արձակվելուց անմիջապես հետո ստեղծեց «5-րդ հանրապետության շարժում»-ը։ Նույն թվականի դեկտեմբերին առաջին անգամ եղավ Կուբայում։ Ելույթ ունենալով Հավանայի համալսարանում` նա բարձրաձայնեց իր հեղափոխական սկզբունքները, հետագայում կյանքի կոչված: Այդ ժամանակ Ուգո Չավեսը գտնվում էր արգենտինացի Նորբերտո Սերսոլեի գաղափարական ազդեցության տակ, ով նրան համոզեց ուշադրություն դարձնել լիբիական առաջնորդ Քադաֆիի գաղափարների վրա: Շատ տարիներ անց` 2004 թվականի նոյեմբերին Տրիպոլիում Ուգո Չավեսին շնորհվեց Մուհամար Քադդաֆիի անվան մրցանակ մարդու իրավունքների պաշտպանության գործում մեծ ավանդի համար։ Լինելով երկրի նախագահի պաշտոնում՝ Չավեսը հայտնի դարձավ նրանով, որ չնայած էմբարգոյին` Իրաքի դեմ, մեկնեց այդ երկիր, որպեսզի անձամբ հանդիպի Սադամ Հուսեյնի հետ։ Այդ ամենով նա դարձավ առաջին օտարերկրյա ղեկավարը, ով հանդիպեց Սադամ Հուսեյնի հետ իրաքյան ագրեցիայից հետո` 1990 թվականին ուղղված Քուվեյթի դեմ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Մանե Մարգարյան	Արված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Իվան Տուրգենև

ռուսերեն հոդված

1860-ական թվականներ

Тургенев принял горячее участие в обсуждении готовившейся Крестьянской реформы, участвовал в разработке различных коллективных писем, проектов адресов на имя государя Александра II, протестов и прочее. С первых месяцев издания герценовского «Колокола» Тургенев был его деятельным сотрудником. Сам он в «Колоколе» не писал, но помогал в сборе материалов и их подготовке к печати. Не менее важная роль Тургенева состояла в посредничестве между Герценом и теми корреспондентами из России, кто по различным причинам не хотел быть в прямых отношениях с опальным лондонским эмигрантом. Кроме того, Тургенев направлял Герцену подробные обзорные письма, информация из которых без подписи автора также публиковалась в «Колоколе». При этом Тургенев всякий раз выступал против резкого тона герценовских материалов и излишней критики правительственных решений։ «Не брани, пожалуйста, Александра Николаевича, — а то его и без того жестоко бранят в Петербурге все реаки, — за что же его эдак с двух сторон тузить, — эдак он, пожалуй, и дух потеряет».

В 1860 году в «Современнике» вышла статья Н. А. Добролюбова «Когда же придёт настоящий день?», в которой критик весьма лестно отозвался о новом романе «Накануне» и творчестве Тургенева вообще. Тем не менее Тургенева не устроили далеко идущие выводы Добролюбова, сделанные им по прочтении романа. Добролюбов поставил в связь замысел тургеневского произведения с событиями приближавшегося революционного преобразования России, с чем либерал Тургенев примириться никак не мог. Добролюбов писал։ «Тогда и в литературе явится полный, резко и живо очерченный, образ русского Инсарова. И не долго нам ждать его: за это ручается то лихорадочное мучительное нетерпение, с которым мы ожидаем его появления в жизни. <…> Придёт же он, наконец, этот день! И, во всяком случае, канун недалёк от следующего за ним дня: всего-то какая-нибудь ночь разделяет их!…» Писатель поставил Некрасову ультиматум։ или он, Тургенев, или Добролюбов. Некрасов предпочёл Добролюбова. После этого Тургенев ушёл из «Современника» и перестал общаться с Некрасовым, а впоследствии Добролюбов стал одним из прототипов образа Базарова в романе «Отцы и дети».

Тургенев тяготел к кругу литераторов-западников, исповедовавших принципы «чистого искусства», противостоявшего тенденциозному творчеству революционеров-разночинцев։ П. В. Анненкову, В. П. Боткину, Д. В. Григоровичу, А. В. Дружинину. Недолгое время к этому кругу примыкал и Лев Толстой. Некоторое время Толстой жил на квартире Тургенева. После женитьбы Толстого на С. А. Берс Тургенев обрёл в Толстом близкого родственника, однако ещё до свадьбы, в мае 1861 года, когда оба прозаика находились в гостях у А. А. Фета в имении Степаново, между ними произошла серьёзная ссора, едва не закончившаяся дуэлью и испортившая отношения между писателями на долгие 17 лет. Какое-то время сложные отношения складывались у писателя и с самим Фетом, а также и с некоторыми другими современниками — Ф. М. Достоевским, И. А. Гончаровым.

В 1862 году начали осложняться хорошие отношения с былыми друзьями молодости Тургенева — А. И. Герценом и М. А. Бакуниным. С 1 июля 1862 года по 15 февраля 1863 года герценовский «Колокол» опубликовал цикл статей «Концы и начала» из восьми писем. Не называя адресата писем Тургенева, Герцен отстаивал своё понимание исторического развития России, которая, по его мысли, должна двигаться по пути крестьянского социализма. Герцен противопоставлял крестьянскую Россию буржуазной Западной Европе, чей революционный потенциал он считал уже исчерпанным. Тургенев возражал Герцену в частных письмах, настаивая на общности исторического развития для разных государств и народов.

В конце 1862 года Тургенев был привлечён к процессу 32-х по делу о «лицах, обвиняемых в сношениях с лондонскими пропагандистами». После предписания властей о незамедлительной явке в сенат Тургенев решил написать письмо к государю, постаравшись убедить его в лояльности своих убеждений, «вполне независимых, но добросовестных». Допросные пункты он попросил выслать ему в Париж. В конце концов он вынужден был выехать в 1864 году в Россию на сенатский допрос, где сумел отвести от себя все подозрения. Сенат признал его невиновным. Обращение Тургенева лично к императору Александру II вызвало жёлчную реакцию Герцена в «Колоколе». Много позднее этот момент в отношениях двух писателей использовал В. И. Ленин для иллюстрации различия либеральных колебаний Тургенева и Герцена։ «Когда либерал Тургенев написал частное письмо Александру II с уверением в своих верноподданнических чувствах и пожертвовал два золотых на солдат, раненных при усмирении польского восстания, „Колокол“ писал о „седовласой Магдалине (мужеского рода), писавшей государю, что она не знает сна, мучась, что государь не знает о постигнувшем её раскаянии“. И Тургенев сразу узнал себя». Но колебания Тургенева между царизмом и революционной демократией проявляли себя и иначе.

В 1863 году Тургенев поселился в Баден-Бадене. Писатель активно участвовал в культурной жизни Западной Европы, устанавливая знакомства с крупнейшими писателями Германии, Франции и Англии, пропагандируя русскую литературу за рубежом и знакомя русских читателей с лучшими произведениями современных ему западных авторов[45]. В числе его знакомых или корреспондентов были Фридрих Боденштедт, Уильям Теккерей, Чарльз Диккенс, Генри Джеймс, Жорж Санд, Виктор Гюго, Шарль Сен-Бёв, Ипполит Тэн, Проспер Мериме, Эрнест Ренан, Теофиль Готье, Эдмон Гонкур, Эмиль Золя, Анатоль Франс, Ги де Мопассан, Альфонс Доде, Гюстав Флобер. С 1874 года в парижских ресторанах Риша или Пелле проходили знаменитые холостяцкие «обеды пяти» — Флобера, Эдмона Гонкура, Доде, Золя и Тургенева. Идея принадлежала Флоберу, но Тургеневу на них отводилась главная роль. Обеды проходили раз в месяц. На них поднимали разные темы — об особенностях литературы, о структуре французского языка, рассказывали байки и просто наслаждались вкусной пищей. Обеды проходили не только у парижских рестораторов, но и дома у самих писателей.

И. С. Тургенев выступал как консультант и редактор зарубежных переводчиков русских писателей, писал предисловия и примечания к переводам русских писателей на европейские языки, а также к русским переводам произведений известных европейских писателей. Он переводил западных писателей на русский язык и русских писателей и поэтов на французский и немецкий языки. Так появились переводы произведений Флобера «Иродиада» и «Повесть о св. Юлиане Милостивом» для русских читателей и произведений Пушкина для французских читателей. На какое-то время Тургенев стал самым известным и самым читаемым русским автором в Европе, где критика причислила его к первым писателям века. В 1878 году на международном литературном конгрессе в Париже писатель был избран вице-президентом. 18 июня 1879 году его удостоили звания почётного доктора Оксфордского университета, при том что до него университет не оказывал такой чести ни одному беллетристу.

Несмотря на жизнь за границей, все мысли Тургенева по-прежнему были связаны с Россией. Он написал роман «Дым» (1867 год), вызвавший много споров в русском обществе. По словам автора, роман ругали все։ «и красные, и белые, и сверху, и снизу, и сбоку — особенно сбоку».

В 1868 году Тургенев стал постоянным сотрудником либерального журнала «Вестник Европы» и разорвал связи с М. Н. Катковым. Разрыв не прошёл легко — писателя стали преследовать в «Русском вестнике» и в «Московских ведомостях». Нападки особенно ужесточились в конце 1870-х годов, когда по поводу оваций, выпавших на долю Тургенева, катковская газета уверяла, что писатель «кувыркается» перед прогрессивной молодёжью.

Տուրգենևն ակտիվ մասնակցություն ունեցավ ծրագրվող Գյուղացիական ռեֆորմի քննարկմանը, մասնակցեց նաև թագավոր Ալեքսանդր II-ին հասցեագրված տարաբնույթ կոլեկտիվ նամակների, բողոքների մշակմանը և այլն։ Գերցենյան «Կոլոկոլի» հրատարակման առաջին իսկ ամիսներից Տուրգենևը նրա գործունյա աշխատակիցն էր։ Գրողն ինքը «Կոլոկոլում» չէր գրում, սակայն օգնում էր նյութերի հավաքման և տպագրության նախապատրաստելու գործում։ Ոչ պակաս կարևոր էր նաև Տուրգենևի միջնորդային դերը Գերցենի և Ռուսաստանի այն թղթակիցների միջև, ովքեր այս կամ այն պատճառով չէին ցանկանում անմիջական հարաբերություններ հաստատել շնորհազրկված լոնդոնյան էմիգրանտի հետ։ Բացի այդ, Տուրգենևը Գերցենին էր ուղարկում մանրակրկիտ ակնարկային նամակներ, որոնցից քաղված ինֆորմացիան, առանց հեղինակի ստորագրության, նույնպես տպագրվում էր «Կոլոկոլում»։ Այդ ամենով հանդերձ, Տուրգենևն ամեն անգամ դեմ էր արտահայտվում գերցենյան նյութերի կտրուկ տոնին և կառավարական որոշումների ավելորդ քննադատությանը. «Մի՛ նախատիր, խնդրում եմ, Ալեքսանդր Նիկոլաևիչին: Նրան առանց այդ էլ անխնա քարկոծում են Պետերբուրգի բոլոր աղմկարարները: Ինչի՞ համար նրան այդպես երկու կողմից ճնշել: Այդպես նա, հավանաբար, հոգեկան կորովն էլ կկորցնի»։

1860 թվականին «Սովրեմեննիկում» լույս տեսավ Նիկոլայ Դոբրոլյուբովի «Ե՞րբ կգա այսօրը» հոդվածը, որում քննադատը շատ դրական էր արտահայտվել «Նախօրեին» վեպի և Տուրգենևի ողջ ստեղծագործության մասին։ Այդուհանդերձ, Տուրգենևին դուր չեկան Դոբրոլյուբովի` վեպն ընթերցելուց հետո արված հեռուն գնացող ենթադրությունները։ Դոբրոլյուբովը տուրգենևյան ստեղծագործության մտահղացումը կապել էր Ռուսաստանում մոտեցող հեղափոխական վերափոխման դեպքերի հետ, ինչի հետ լիբերալ Տուրգենևը ոչ մի կերպ համակերպվել չէր կարող։ Դոբրոլյուբովը գրում էր. «Այնժամ գրականության մեջ էլ կհայտնվի ռուս Ինսարովի ամբողջական, հստակ գծագրված կենդանի կերպարը: Եվ երկար չենք սպասի նրան. այդ մասին է խոսում այն տենդագին տանջալից անհամբերությունը, որով մենք սպասում ենք նրա հայտնվելուն իրական կյանքում: Կգա, վերջապես, այդ օրը: Ամեն դեպքում, նախօրեն հեռու չէ իրեն հաջորդող օրվանից. ընդամենն ինչ-որ գիշեր է բաժանում նրանց»։ Գրողը Նեկրասովին վերջնագիր ներկայացրեց. կամ ինքը` Տուրգենևը, կամ Դոբրոլյուբովը։ Նեկրասովը գերադասեց Դոբրոլյուբովին, ինչից հետո Տուրգենևը հեռացավ «Սովրեմեննիկից» և դադարեց շփվել Նեկրասովի հետ, իսկ արդյունքում Դոբրոլյուբովը դարձավ Բազարովի նախատիպերից մեկը «Հայրեր և որդիներ» վեպում։

Տուրգենևը ձգտում էր արևմտյան գրական գործիչների խմբին, ովքեր քարոզում էին «մաքուր արվեստի» սկզբունքները` հակադրվելով տարատոհմիկ հեղափոխականների` Պ. Վ. Աննենկովի, Վ. Պ. Բոտկինի, Դ. Վ. Գրիգորովիչի, Ալեքսանդր Դրուժինինի գաղափարամետ ստեղծագործությանը։ Կարճ ժամանակ այդ խմբին էր հարում նաև Լև Տոլստոյը։ Որոշ ժամանակ Տոլստոյն ապրում էր Տուրգենևի բնակարանում։ Տոլստոյի` Ս. Ա. Բերսի հետ ամուսնանալուց հետո, Տուրգենևը, հանձինս Տոլստոյի, մտերիմ ազգական ձեռք բերեց։ Սակայն, դեռևս մինչև հարսանիքը, 1861 թվականի մայիսին, երբ երկու արձակագիրները հյուրընկալվել էին Ստեպանովոյում` Ա. Ա. Ֆետի կալվածքում, նրանց միջև լուրջ վիճաբանություն տեղի ունեցավ, որը քիչ մնաց ավարտվեր մենամարտով, ինչը փչացրեց երկու գրողների միջև հարաբերությունները հետագա 17 տարիների ընթացքում: Որոշ ժամանակ Տուրգենևը բարդ հարաբերությունների մեջ էր հենց Ֆետի և որոշ այլ ժամանակակիցների` Ֆեոդոր Դոստոևսկու, Իվան Գոնչարովի հետ։

1862 թվականին սկսեցին բարդանալ Տուրգենևի հարաբերությունները երիտասարդության ընկերների` Ա. Ի. Գերցենի և Մ. Ա. Բակունինի հետ։ 1862 թվականի հուլիսի 1-ից 1863 թվականի փետրվարի 15-ը գերցենյան «Կոլոկոլը» հրապարակեց «Վերջ և սկիզբ» հոդվածաշարը` բաղկացած ութ նամակից։ Չհիշատակելով հասցեատիրոջ` Տուրգենևի անունը, Գերցենը պաշտպանում էր Ռուսաստանի պատմական զարգացման մասին իր պատկերացումը, որը, նրա կարծիքով, պետք է առաջ շարժվի գյուղացիական սոցիալիզմի ճանապարհով։ Գերցենը հակադրում էր գյուղացիական Ռուսաստանը բուրժուական արևմտյան Եվրոպային, որի հեղափոխական պոտենցիալը համարում էր արդեն սպառված։ Տուրգենևը հակաճառում էր Գերցենին անձնական նամակներում` պնդելով տարբեր պետությունների և ժողովուրդների համար ընդհանուր պատմական զարգացման մասին իր հայեցակետը։

1862 թվականին Տուրգենևը ներքաշվեց 32-ի գործի գործընթացի մեջ, որպես «լոնդոնյան քարոզիչների հետ հարաբերություններում մեղադրվող անձ»։ Իշխանությունների կողմից անհետաձգելի կերպով սենատ ներկայանալու գրավոր հրամանն ստանալով` Տուրգենևը որոշեց նամակ գրել թագավորին` վերջինիս վստահեցնելով իր համոզմունքների օրինապահության, «անկախ, բայց օրինական» լինելու մեջ։ Նա խնդրեց հարցաքննության կետերն ուղակել իրեն` Փարիզ։ Վերջիվերջո, 1864 թվականին նա ստիպված եղավ գալ Ռուսաստան, ներկայանալ սենատի հարցաքննությանը, որտեղ կարողացավ իր վրայից հանել բոլոր կասկածները։ Սենատը նրան անմեղ ճանաչեց։ Տուրգենևի դիմումն անձամբ Ալեքսանդր II-ին արժանացավ Գերցենի թունոտ արձագանքին «Կոլոկոլում»։ Ավելի ուշ Վլադիմիր Լենինն օգտագործեց երկու գրողների միջև հարաբերությունների այդ պահը` Տուրգենևի և Գերցենի լիբերալ տատանումների տարբերության լուսաբանման համար։ «Երբ լիբերալ Տուրգենևը անձնական նամակ գրեց Ալեքսանդր II-ին` հավաստիացնելով իր հավատարմության մեջ և երկու ոսկի նվիրաբերելով լեհական ապստամբությունը ճնշելիս վիրավորված զինվորներին, «Կոլոկոլը» գրեց «ճերմակահեր Մագդալինայի (արական սեռի) մասին, որը գրել էր թագավորին, թե քուն ու հանգիստ չունի այն պատճառով, որ թագավորը չգիտի, թե որքան խորն է ինքը զղջում», և Տուրգենևն իսկույն ճանաչեց ինքն իրեն»։ Սակայն Տուրգենևի երկընտրանքը ցարիզմի և հեղափոխական դեմոկրատիայի միջև արտահայտվում էր նաև այլ կերպ։ref name="Бялый" />

Դասականների ճաշկերույթը, Ա․ Դոդե, Գ․ Ֆլոբեր, Է․ Զոլա, Ի․ Տուրգենև

1863 թվականին Տուրգենևը հաստատվեց Բադեն-Բադենում։ Գրողն ակտիվ մասնակցում էր Արևմտյան Եվրոպայի մշակութային կյանքին, ծանոթություն հաստատում Գերմանիայի, Անգլիայի և Ֆրանսիայի մեծագույն գրողների հետ, գովազդելով ռուս գրականությունն արտասահմանում և ռուս ընթերցողին ծանոթացնելով ժամանակակից եվրոպացի հեղինակների լավագույն ստեղծագործություններին։ Նրա ծանոթների կամ թղթակիցների շարքում էին Ֆրիդրիխ Բոդենշտեդտը, Ուիլյամ Թեքերեյը, Չարլզ Դիքենսը, Հենրի Ջեյմսը, Ժորժ Սանդը, Վիկտոր Հյուգոն, Շառլ Օգյուստեն դը Սենտ-Բյովը, Հիպոլիտ Տենը, Պրոսպեր Մերիմեն, Էռնեստ Ռենանը, Թեոֆիլ Գոտյեն, Էդմոն Հոնկուրը, Էմիլ Զոլան, Անատոլ Ֆրանսը, Գի դը Մոպասանը, Ալֆոնս Դոդեն, Գյուստավ Ֆլոբերը։ 1874 թվականին փարիզյան Ռիշա կամ Պելլե ռեստորաններում անցնում էին հանրահայտ ամուրիների` Ֆլոբերի, Էդմոն Հոնկուրի, Դոդեի, Զոլայի և Տուրգենևի` «հինգի ճաշկերույթները»։ Մտահղացումը Ֆլոբերինն էր, սակայն Տուրգենևին հատկացվում էր գլխավոր դերը։ Ճաշկերույթն անցկացվում էր ամիսը մեկ։ Դրա ընթացքում բարձրացվում էին տարբեր թեմաներ` գրականության առանձնահատկությունների, ֆրանսերենի լեզվական կառուցվածքի մասին, պատմում էին տարբեր պատմություններ և պարզապես վայելում էին համեղ կերակուրը։ Ճաշկերույթներն անցկացվում էին ոչ միայն փարիզյան ռեստորաններում, այլև հենց գրողների տանը։

Տուրգենևը հանդես էր գալիս որպես ռուս գրողների ստեղծագործությունների արտասահմանյան թարգմանիչների խորհրդատու և խմբագիր, գրում էր նախաբաններ և ծանոթագրություններ ռուս գրողների` եվրոպական լեզուներով թարգմանությունների, ինչպես նաև` հայտնի եվրոպական գրողների ստեղծագործությունների ռուսերեն թարգմանությունների համար։ Նա թարգմանում էր եվրոպացի գրողներին ռուսերեն, իսկ ռուս գրողներին ու բանաստեղծներին` ֆրանսերեն ու գերմաներեն։ Այդպես հայտնվեցին Ֆլոբերի «Հերովդիադա» և «Պատմություն սուրբ Հուլիոս Ողորմածի մասին» ստեղծագործությունների թարգմանությունները` ռուս և Պուշկինի գործերի թարգմանությունները` ֆրանսիացի ընթերցողի համար։ Որոշ ժամանակ Տուրգենևը Եվրոպայում ամենահայտնի և ամենակարդացվող ռուս հեղինակն էր. այստեղ գրաքննությունը նրան դասել էր դարի լավագույն գրողների շարքում։ 1878 թվականին Փարիզում գրողն ընտրվեց միջազգային գրական կոնգրեսի փոխնախագահ։ 1879 թվականի հունիսի 18-ին նրան շնորհվեց Օքսֆորդի համալսարանի պատվավոր դոկտորի կոչում, այն դեպքում, որ համալսարանը մինչ այդ նման պատվի չէր արժանացրել և ոչ մի վիպասանի։

Չնայած արտասահմանյան կյանքին, Տուրգենևի բոլոր մտքերն առաջվա պես կապված էին Ռուսաստանի հետ։ Նա գրեց «Ծուխը» վեպը (1867 թվականին), որը ռուս հասարակության մեջ բազմաթիվ վեճերի առիթ դարձավ։ Հեղինակի խոսքով, վեպը քննադատում էին բոլորը` «և՛ կարմիրները, և՛ սպիտակները, և՛ ներքևից, և՛ վերևից, և՛ կողքից... հատկապես կողքից»։

1868 թվականին Տուրգենևը դարձավ «Եվրոպայի լրաբեր» լիբերալ ամսագրի մշտական աշխատակից և խզեց հարաբերությունները Մ. Ն. Կատկովի հետ։ Խզումն անհետևանք չմնաց. գրողին սկսեցին հետապնդել «Ռուսկի վեստնիկում» և «Մոսկովսկիե վեդոմոստիում»։ Հարձակումները հատկապես ակտիվացան 1870-ական թվականների վերջերին, երբ Տուրգենևի հասցեին ուղղված գովեստների առիթով կատկովյան լրագիրը հաստատում էր, որ գրողը «գլուխկոնծի է տալիս» առաջադեմ երիտասարդության առաջ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Լև Տոլստոյ

ռուսերեն հոդված

Բուժումը բաշկիրական քոչվորական Կարալիկ ավանում

В мае 1862 года Лев Николаевич, страдающий депрессией[28], по рекомендации врачей отправился в башкирский хутор Каралык, Самарская губерния, чтобы лечиться новым и модным в то время методом кумысолечения. Изначально он собирался находиться в кумысолечебнице Постникова недалеко от Самары, но, узнав, что в то же время должно было приехать множество высокопоставленных чиновников (светское общество, которое молодой граф терпеть не мог), отправился в башкирское кочевье Каралык, на реке Каралык, в 130 верстах от Самары. Там Толстой жил в башкирской кибитке (юрте), питался бараниной, принимал солнечные ванны, пил кумыс, чай, а также развлекался с башкирами игрой в шашки. В первый раз он пробыл там полтора месяца. В 1871 году, когда он уже написал «Войну и мир», он вновь приехал туда из-за ухудшения здоровья. О своих впечатлениях он писал так։ «Тоска и равнодушие прошли, чувствую себя приходящим в скифское состояние, и все интересно и ново… Ново и интересно многое: и башкиры, от которых Геродотом пахнет, и русские мужики, и деревни, особенно прелестные по простоте и доброте народа».

Очарованный Каралыком, Толстой купил в этих местах имение, и уже лето следующего, 1872 года провёл вместе со всей семьёй в нём.

1862 թվականի մայիսին Լև Նիկոլաևիչը, որ տառապում էր ընկճախտից, բժիշկների խորհրդով մեկնեց Սամարայի նահանգի բաշկիրական Կարալիկ ֆերման, որպեսզի բուժվի այն ժամանակ նոր և մոդայիկ կումիսաբուժության մեթոդով։ Սկզբնապես նա պատրաստվում էր գնալ Սամարայից ոչ հեռու գտնվող Պոստնիկով կումիսաբուժարան, սակայն, իմանալով, որ այդ նույն ժամանակ այնտեղ են գալու բազմաթիվ բարձրաստիճան չինովնիկներ (բարձրաշխարհիկ հասարակություն, որին երիտասարդ կոմսը տանել չէր կարողանում), ուղղվեց դեպի բաշկիրական Կարալիկ քոչվորական գյուղակը, որ գտնվում էր Կարալիկ գետի ափին, Սամարայից 130 մղոն հեռավորության վրա։ Այնտեղ Տոլստոյն ապրում էր բաշկիրական վաչկավրանում (յուրտում), սնվում էր գառան մսով, ընդունում էր արևային լոգանքներ, խմում էր կումիս, թեյ, բացի այդ, բաշկիրների հետ շաշկի խաղալով էր զբաղվում։ Առաջին անգամ նա այնտեղ մնաց մեկուկես ամիս։ 1871 թվականին, երբ նա արդեն գրել էր «Պատերազմ և խաղաղությունը», նա կրկին վերադարձավ Կարալիկ` առողջության վատթարացման պատճառով։ Իր տպավորությունների մասին նա այսպես է գրել. «Ձանձրույթն ու անտարբերությունն անցան, ինձ զգում եմ սկյութացու կարգավիճակում, և ամեն ինչ նոր է ու հետաքրքիր...Նոր և հետաքրքիր շատ բան կա. և՛ բաշկիրները, որոնք Հերոդոտոսին են հիշեցնում, և՛ ռուս մուժիկները, և՛ գյուղերը` սքանչելի հատկապես ժողովրդի պարզությամբ ու բարությամբ»։

Կարալիկով հիացած` Տոլստոյն այստեղ կալվածք գնեց և արդեն հաջորդ` 1872 թվականի ամառն անցկացրեց սեփական կալվածքում, ողջ ընտանիքի հետ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ստրկություն

ռուսերեն հոդված

Ստրուկների աղբյուրներ

1. На первых стадиях развития единственным, а в дальнейшем весьма существенным источником рабов у всех народов служила война, сопровождаемая пленением воинов противника и похищением людей, проживающих на его территории.
2. Когда институт рабовладения упрочился и стал основанием экономического строя, к этому источнику добавились другие, прежде всего Естественный прирост рабского населения.
3. Кроме того, появились законы, по которым должник, не имеющий возможности уплатить свой долг, становился рабом кредитора, за некоторые преступления карали рабством, наконец, широкая отцовская власть позволяла продавать своих детей и жену в рабство. Одним из способов превратиться в раба — холопа на Руси была возможность продать самого себя в присутствии свидетелей.
4. Существовала (и продолжает существовать) практика обращения в рабство свободных людей путём прямого безосновательного принуждения. Каков бы ни был, впрочем, источник рабства, всегда и везде сохранялась основная идея о том, что раб есть пленник — и этот взгляд отразился не только на участи отдельных рабов, но и на всей истории развития рабства.

1. Բոլոր ժողովուրդների մոտ զարգացման առաջին փուլերում ստրուկների հայթայթման միակ, իսկ հետագայում` նշանակալից աղբյուրը եղել է պատերազմը, որն ուղեկցվել է հակառակորդի զինվորների և նրա տարածքում ապրող մարդկանց գերեվարությամբ։
2. Երբ ստրկատիրական հաստատությունն ամրապնդվեց և դարձավ տնտեսական կարգի հիմք, այդ աղբյուրին ավելացան ուրիշներ, նախևառաջ` ստրուկ ազգաբնակչության բնական աճը։
3. Բացի այդ, ի հայտ եկան օրենքներ, ըստ որոնց պարտապանը, ով հնարավորություն չուներ պարտքը մարելու, դառնում էր պարտատիրոջ ստրուկը։ Որոշ հանցագործությունների համար պատժում էին ստրկությամբ։ Վերջապես, հայրական անսահմանափակ իրավունքը թույլ էր տալիս ստրկության վաճառել կնոջն ու երեխաներին։ Ստրուկի վերածվելու տարբերակներից մեկն էլ Ռուսաստանում վկաների ներկայությամբ ինքնիրեն վաճառելն էր։
4. Գոյություն է ունեցել (և շարունակում է ունենալ) ազատ մարդկանց ուղղակի, առանց հիմնավորման, ստիպողաբար ստրկացնելու պրակտիկան։ Ինչևիցե, ինչպիսին էլ լինի ստրկացման աղբյուրը, միշտ և ամենուր պահպանվել է հիմնական գաղափարն այն մասին, որ ստրուկը գերի է, և այդ հայացքն անդրադարձել է ոչ միայն առանձին ստրուկների ճակատագրի, այլև ստրկության զարգացման պատմության ողջ ընթացքի վրա։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ռուալ Ամունդսեն

ռուսերեն հոդված

Յոա

В январе 1901 года Амундсен купил подержанную 47-тонную зверобойную яхту «Йоа» (Gjøa) — свою «ровесницу» (построена в 1872 году). Заняв у брата Густава 10 000 крон, Руаль Амундсен переоборудовал яхту (был поставлен керосиновый двигатель в 13 л. с. и механизированы парусные лебёдки). В апреле он отправился в полугодовое плавание в Баренцево море, как для испытания судна, так и для проведения океанографических работ под руководством Нансена. Попутно удалось добыть двух китов и нескольких моржей, что принесло прибыль в 8000 крон. Примечательно, что командовал плаванием бывший владелец яхты — Ханс Кристиан Йоханнесен. Поздней осенью 1901 года Амундсен сделал доклад в Географическом обществе Норвегии.

1902 год прошёл для Амундсена напряжённо, поскольку не удавалось раздобыть достаточно средств на проведение экспедиции, а первоначально заложенный бюджет в 50 000 крон оказался недостаточным. В конце года Амундсен впервые побывал в Лондоне — в Королевском географическом обществе, однако выступление оказалась неудачным — Амундсен скверно владел английским языком. К началу 1903 года финансовый дефицит Амундсена достиг 70 000 крон. Проблема безденежья преследовала полярника всю жизнь. Существенную помощь при подготовке этой и последующих экспедиций Амундсену оказал Фриц Цапфе — аптекарь из Тромсё, который также являлся корреспондентом кристианийской газеты «Моргенбладет».

До последней минуты отправление экспедиции было под угрозой։ общая сумма расходов составила 150 000 крон, не считая стоимости судна и натуральных пожертвований фабрикантов консервов, при этом 14 тысяч крон было взято в долг под поручительство братьев Густава и Леона буквально за несколько дней до отплытия. Амундсен в автобиографии, опубликованной спустя 22 года, описывал начало экспедиции как едва ли не криминальное предприятие։ спасаясь от кредиторов, команда «Йоа» отправилась в путь глубокой ночью под проливным дождём. Тур Буманн-Ларсен, располагая личными письмами и дневниками полярника, ставшими доступными только в 1990-е годы, писал, что это не соответствовало действительности։ при отплытии ночью 17 июня 1903 года на борту «Йоа» находились все четверо братьев Амундсен, а список спонсоров открывали король Швеции и Норвегии Оскар II и Фритьоф Нансен. За два дня до отплытия Руаль Амундсен передал доверенность на ведение всех своих дел брату Леону

Յոա առագաստանավը:

1901 թվականի հունվարին Ամունդսենը գնեց օգտագործված, 47 տոննա կշռող «Յոա» որսորդական զբոսանավը (Gjøa), որն իր հասակակիցն էր (կառուցվել էր 1872 թվականին)։ Եղբորից` Գուստավից պարտքով 10000 կրոն վերցնելով` Ռուալ Ամունդսենը վերասարքավորեց զբոսանավը (դրվեց 13 լ տարողությամբ կերոսինային շարժիչ և մեքենայացվեցին առագաստային ճախարակները)։ Ապրիլին նա մեկնեց կեստարյա նավարկության` Բարենցի ծով, ինչպես նավի փորձարկման, այնպես էլ` Նանսենի գլխավորությամբ օվկիանոսագծագրական աշխատանքներ իրականացնելու համար։ Միաժամանակ հաջողվեց երկու կետ և մի քանի ծովացուլ որսալ, ինչը 8000 կրոնի եկամուտ բերեց։ Հետաքրքիր է, որ նավարկությունը ղեկավարում էր նավի նախկին տերը` Հանս Քրիստիան Յոհաննեսենը։ 1901 թվականի ուշ աշնանը Ամունդսենը զեկույց կարդաց Նորվեգիայի Աշխարհագրական միությունում։

1902 թվականն Ամունդսենի համար լարված անցավ, քանի որ չէր հաջողվում արշվախմբի համար բավարար միջոցներ հայթայթել, իսկ նախնական 50000 կրոն բյուջեն չէր բավարարում։ Տարվա վերջում Ամունդսենն առաջին անգամ եղավ Լոնդոնում` Արքայական աշխարհագրական միությունում, սակայն ելույթն անհաջող ստացվեց. Ամունդսենը չէր տիրապետում անգլերենին։ 1903 թվականի սկզբին Ամունդսենի ֆինանսական դեֆիցիտը հասավ 70000 կրոնի։ Ֆինանսական խնդիրը հետապնդում էր բևեռախույզին ողջ կյանքի ընթացքում։ Այս և հաջորդ արշավախմբերի կազմակերպման հարցում Ամունդսենին զգալի օգնություն ցուցաբերեց Ֆրից Ցապֆեն` Տրոմսյոյից մի դեղագործ, որը նույնպես «Մորգենբլադետ» թերթի թղթակից էր։

Մինչև վերջին պահը արշավախմբի ուղևորությունը կասկածի տակ էր. ծախսերի ընդհանուր գումարը կազմում էր 150000 կրոն, չհաշված նավի արժեքը և պահածոյացնող ֆաբրիկանտների բնական նվիրատվությունները։ Ընդ որում, 14000 կրոնը պարտքով էր վերցվել եղբայրների` Գուստավի և Լեոնի երաշխավորությամբ, ուղևորությունից ընդամենը մի քանի օր առաջ։ Դրանից 22 տարի հետո հրապարակված ինքնակենսագրության մեջ Ամունդսենը արշավախմբի սկիզբը նկարագրելէ որպես գրեթե քրեական նախաձեռնություն. պարտատերերից խուսափելով, «Յոան» ճանապարհ ընկավ ուշ գիշերով, հորդառատ անձրևի ներքո։ Տուր Բուման-Լարսենը, որը տնօրինում էր բևեռախույզի` միայն 1900-ական թվականներին հանրությանը մատչելի դարձած անձնական նամակներն ու օրագրերը, գրում է, որ դա չի համապատասխանում իրականությանը. 1903 թվականի հունիսի 17-ին նավարկության մեկնելիս «Յոայի» վրա էին բոլոր չորս Ամունդսեն եղբայրները, իսկ հովանավորների ցանկը գլխավորում էին Շվեդիայի ու Նորվեգիայի թագավոր Օսկար 2-րդը և Ֆրիտյոֆ Նանսենը։ Մեկնելուց երկու օր առաջ Ամունդսենն իր բոլոր գործերի վարման լիազորագիրը հանձնեց եղբորը` Լեոնին։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Դիեգո Մարադոնա

ռուսերեն հոդված

1976 թվական

20 октября 1976 года Марадона за 10 дней до своего 16-летия дебютировал в основном составе «Архентинос Хуниорс», выйдя за 10 минут до конца встречи под номером 16 в матче чемпионата Аргентины. Несмотря на то, что «Красные жуки» проиграли тот матч клубу «Тальерес», Марадона сразу показал себя, сделав несколько проходов, а также организовал голевой момент, не реализованный Хорхе Лопесом, после которого защитнику «Тальереса» Хуану Кабрере было поручено с тренерской скамейки персонально опекать 16-летнего футболиста. Вечером после матча Марадона сказал։ «В этот день я коснулся неба руками». После игры Марадона получил даже небольшой гонорар, но самой большой наградой стало уважение болельщиков, а также отзывы прессы։

- Вышедший на поле в конце матча молодой игрок Марадона (через десять дней ему исполняется шестнадцать лет) заметно усилил атаку. Его умение владеть мячом выделяется даже на фоне игры футболистов из Кордобы, которые справедливо считаются лучшими «технарями» в аргентинском футболе. Однако даже этот ловкач не сумел протаранить железную защиту «Тальерес», и «Архентинос» вынужден был уступить 0:1

В следующей игре с клубом «Ньюэллс Олд Бойз» Марадона вышел в стартовом составе. Однако матч вышел неудачным как для Марадоны, так и для клуба, проигравшего 2։4. После этого молодого игрока на несколько месяцев отправили играть за второй состав «Хуниорс». Лишь 14 ноября он вновь вышел на поле в матче основы с клубом «Сан-Лоренсо», заменив в конце второго тайма Гьякобетти. И здесь Марадона проявил свой талант, за короткое время забив два мяча. После этого матча Диего уже стал игроком основы «Красных жуков», проведя 11 матчей и забив 2 гола. Пресса положительно отзывалась об игре молодого футболиста, но сам он говорил, что ему ещё многому предстоит научиться.

1976 թվականի հոկտեմբերի 20-ին, իր 16-ամյակից 10 օր առաջ, Մարադոնան դեբյուտով հադես եկավ «Արխենտինոս Խունիորսի» հիմնական կազմում` Արգենտինայի առաջնության խաղի ավարտից 10 րոպե առաջ 16 համարի տակ դաշտ դուրս գալով։ Չնայած նրան, որ «Կարմիր բզեզներն» այդ խաղը տանուլ տվեցին «Տալերես» ակումբին, Մարադոնան անմիջապես ցույց տվեց իրեն` մի քանի խաղանցում անելով, ինչպես նաև իրականացրեց Խորխե Լոպեսի ձախողած գլխով կոմբինացիան, որից հետո «Տոլերեսի» պաշտպան Խուան Կաբրերեին հանձնարարվեց մարզչի աթոռից անձամբ հետևել 16-ամյա ֆուտբոլիստին։ Երեկոյան, խաղից հետո, Մարադոնան ասաց. «Այսօր ես ձեռքերով հպվեցի երկնքին»։ Խաղից հետո Մարադոնան նույնիսկ մի փոքր հոնորար ստացավ, սակայն մեծագույն պարգևը երկրպագուների հարգանքն էր և մամուլի արձագանքը։

- Խաղի վերջում դաշտ դուրս գալով` երիտասարդ մարզիկ Մարադոնան (տաս օրից կլրանա նրա տասնվեց տարին) զգալիորեն հզորացրեց հարձակումը: Գնդակին տիրապետելու նրա ունակությունն ըհդգծվում է նույնիսկ Կորդոբայի ֆուտբոլիստների խաղի ֆոնի վրա, որոնք, ի դեպ, համարվում են լավագույն «տեխնիկները» արգենտինական ֆուտբոլում: Բայց նույնիսկ այդ ճարպիկ պատանին չկարողացավ ճեղքել «Տոլերեսի» երկաթյա պաշտպանությունը, և «Արխենտինոսն» ստիպված էր զիջել 0:1 հաշվով

Հաջորդ խաղում, «Նյուէլս Օլդ Բոյս» ակումբի հետ, Մարադոնան հանդես եկավ մեկնարկային կազմում։ Սակայն խաղն անհաջող ստացվեց ինչպես Մարադոնայի, այնպես էլ ակումբի համար, որը պարտվեց 2։4 հաշվով։ Դրանից հետո երիտասարդ խաղացողին մի քանի ամսով ուղարկեցին խաղալու «Խունիորսի» երկրորդ կազմում։ Միայն նոյեմբերի 14-ին նա կրկին դաշտ դուրս եկավ հիմնական կազմում` «Սան Լորենս» ակումբի հետ խաղի երկրորդ խաղակեսի վերջում փոխարինելով Գյակոբետտիին։ Այստեղ էլ Մարադոնոն ցուցադրեց իր տաղանդը` կարճ ժամանակում երկու գոլ խփելով։ Այս խաղից հետո արդեն Մարադոնան դարձավ «Կարմիր բզեզների» հիմնական խաղացող` 11 խաղի ընթացքում խփելով 2 գոլ։ Մամուլը դրական էր արտահայտվում երիտասարդ ֆուտբոլիստի խաղի մասին, սակայն ինքը` Մարադոնան ասում էր, որ դեռ շատ բան ունի սովորելու։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Տիգրան Չուխաջյան

ռուսերեն հոդված

Ինդիանա

Наименее известное из оперных произведений Чухаджяна, по разным мнениям написано в 1897-ом[34] или во второй половине 1870-гг. Либретто Иозефа (Овсепа) Язычяна, написано по мотивам одноименного произведения Абуюлхак Гамида[53]. По своему жанру «Индиана» — патриотическая опера, по мнению музыковеда А. Асатрян, один из лучших произведений композитора[53]. Рукописи оперы хранятся в архиве Чухаджяна Ереванского музея литературы и искусства. Опера изучена также музыковедами Г. Степаняном и М. Мурадяном.

Չուխաջյանի առավել հայտնի օպերային ստեղծագործությունն է` գրված, տարբեր տվյալներով, 1897 թվականին կամ 1870-ական թվականների երկրորդ կեսին։ Լիբրետոն` Հովսեփ Յազիչյանի, գրված Աբույուլհակ Համիդի համանուն ստեղծագործության հիման վրա։ Իր ժանրով «Ինդիանան» հայրենասիրական օպերա է, երաժշտագետ Ա. Ասատրյանի կարծիքով, երգահանի լավագույն ստեղծագործություններից մեկը։ Օպերայի ձեռագրերը պահպանվում են Երևանի գրականության և արվեստի թանգարանում, Չուխաջյանի արխիվում։ Օպերան ուսումնասիրվել է նաև երաժշտագետներ Գ. Ստեփանյանի և Մ. Մուրադյանի կողմից։

Լեբլեբիջի

«Леблебиджи» («Продавец гороха») — вторая и самая популярная оперетта Чухаджяна, написана в 1875 году. Автор либретто — Тагвор Налян. Произведение первоначально была исполнена на турецком языке, для обхода официальной цензуры, хотя либретто оперетты было переведено на армянский язык уже при жизни Чухаджяна. Премьера оперетты произошла 17 ноября 1875 года в театре «Français». Сразу после первой постановки оперетта имела огромный успех, в Константинополе и в Закавказье была исполнена более чем 100 раз. Произведение сочетает черты бытовой комедии с социальной сатирой на буржуазно-аристократическое общество XIX века. Популяризации «Леблебиджи» и других оперетт Чухаджяна способствовала также профессиональная опереточная труппа Серовбе Бенкляна (Пенкляна) — организатора (совместно с Чухаджяном) первой на Ближнем Востоке постоянно действующей профессиональной опереточной труппы. В начале XX века оперетта была переведена на греческий и немецкий языки. «Леблебиджи» была представлена на разных сценах Франции, Египта, Балкан, Ближнего Востока и других регионов, принося автору общественное признание.

В 1943 году Т. Сарьяном оперетта была впервые поставлена в Армении. Тогда же был предложен новое название произведения — «Каринэ». Были переименованы также имена главных героев и героинь кроме Гор-гор ага.

В 2011 году оперетта была показана в знаменитом марсельском театре «Одеон».

1870-ական թվականներին Լեյբլեբիջի օպերետը կատարող խումբը:

«Լեբլեբիջին» («Ոլոռ վաճառողը») Չուխաջյանի երկրորդ և ամենաճանաչված օպերետն է, գրված 1875 թվականին։ Լիբրետոյի հեղինակ` Թագվոր Նալյան։ Ստեղծագործությունը սկզբնապես կատարվել է թուրքերեն` պաշտոնական գրաքննությունը շրջանցելու նպատակով, չնայած օպերետի լիբրետոն թարգմանվել է հայերեն դեռևս Չուխաջյանի կենդանության օրոք։ Օպերետի պրեմիերան տեղի է ունեցել 1875 թվականի նոյեմբերի 17-ին «Français» թատրոնում։ Առաջին իսկ բեմադրությունից հետո օպերետը հսկայական հաջողություն ունեցավ, Կոստանդնուպոլսում և Անդրկովկասում բեմադրվեց ավելի քան 100 անգամ։ Ստեղծագործությունը համադրում է կենցաղային կոմեդիայի գծերն ու 19-րդ դարի բուրժուա-արիստոկրատական հասարակության սոցիալական երգիծանքը։ «Լեբլեբիջիի» և Չուխաջյանի մյուս օպերետների մասսայականացմանը նպաստեց նաև Սերովբե Բենկլյանի (Պենկլյան) պրոֆեսիոնալ օպերետային թատերախումբը` Բենկլյանի և Չուխաջյանի համատեղ ուժերով կազմակերպված առաջին մշտապես գործող պրոֆեսիոնալ օպերետային թատերախումբը Մերձավոր Արևելքում։ 20-րդ դարի սկզբին օպերետը թարգմանվեց հունարեն և գերմաներեն։ «Լեբլեբիջին» ներկայացվել է Ֆրանսիայի, Եգիպտոսի, Բալկանների, Մերձավոր Արևելքի տարբեր բեմերի վրա` հասարակական ճանաչում բերելով հեղինակին։

1943 թվականին Տ. Սարյանն առաջին անգամ օպերետը բեմադրեց Հայաստանում։ Այդ ժամանակ էլ առաջարկվեց ստեղծագործության նոր անվանումը` «Կարինե»։ Անվանափոխվեցին նաև գլխավոր հերոսներն ու հերոսուհիները, բացի Գոռ-Գոռ աղայից։

2011 թվականին օպերետը ներկայացվեց մարսելյան հանրահայտ «Օդեոն» թատրոնում։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Իվան Տուրգենև

ռուսերեն հոդված

1870-ական թվականներ

Плодом размышлений писателя 1870-х годов стал самый крупный по объёму из его романов — «Новь» (1877), который также подвергся критике. Так, например, М. Е. Салтыков-Щедрин расценивал этот роман как услугу самодержавию.

Тургенев дружил с министром просвещения А. В. Головниным, с братьями Милютиными (товарищем министра внутренних дел и военным министром), Н. И. Тургеневым, был близко знаком с министром финансов М. Х. Рейтерном. В конце 1870-х годов Тургенев теснее сошёлся с деятелями революционной эмиграции из России, в круг его знакомых входили П. Л. Лавров, Кропоткин, Г. А. Лопатин и многие другие. Среди прочих революционеров Германа Лопатина он ставил выше всех, преклоняясь перед его умом, отвагой и нравственной силой.

В апреле 1878 года Лев Толстой предложил Тургеневу забыть все бывшие между ними недоразумения, на что Тургенев с радостью согласился. Дружеские отношения и переписка возобновились. Тургенев объяснял значение современной русской литературы, в том числе творчества Толстого, западному читателю. В целом Иван Тургенев сыграл большую роль в пропаганде русской литературы за рубежом.

Однако Достоевский в романе «Бесы» изобразил Тургенева в виде «великого писателя Кармазинова» — крикливого, мелкого, исписавшегося и практически бездарного литератора, считающего себя гением и отсиживающегося за границей. Подобное отношение к Тургеневу вечно нуждавшегося Достоевского было вызвано в том числе обеспеченным положением Тургенева в его дворянском быту и самыми по тем временам высокими литературными гонорарами։ «Тургеневу за его „Дворянское гнездо“ (я наконец прочёл. Чрезвычайно хорошо) сам Катков (у которого я прошу 100 руб. с листа) давал 4000 рублей, то есть по 400 рублей с листа. Друг мой! Я очень хорошо знаю, что я пишу хуже Тургенева, но ведь не слишком же хуже, и наконец, я надеюсь написать совсем не хуже. За что же я-то, с моими нуждами, беру только 100 руб., а Тургенев, у которого 2000 душ, по 400?»

Тургенев, не скрывая своей неприязни к Достоевскому, в письме М. Е. Салтыкову-Щедрину 1882 года (после смерти Достоевского) так же не пощадил своего оппонента, назвав его «русским маркизом де Садом».

В 1880 году писатель принял участие в пушкинских торжествах, приуроченных к открытию первого памятника поэту в Москве, устроенных Обществом любителей российской словесности.

Ի․ Տուրգենևը Միլյուտին եղբայրների Բադեն-Բադենի ամառանոցում, 1867թ

Գրողի 1870-ական թվականների մտորումների պտուղը եղավ նրա վեպերից ամենածավալունը` «Նորը» (1877), որը նույնպես քննադատության ենթարկվեց։ Այսպես, օրինակ, Միխայիլ Սալտիկով-Շչեդրինը վեպը դիտարկում էր որպես ծառայություն ցարական ինքնակալությանը։

Տուրգենևը մտերիմ էր լուսավորության նախարար Ալեքսանդր Գոլովնինի, Միլյուտին եղբայրների (ներքին գործերի նախարարի ընկերոջ և զինվորական նախարարի), Նիկոլայ Տուրգենևի հետ, լավ ծանոթ էր ֆինանսների նախարար Միխայիլ Ռեյտերնին։ 1870-ական թվականների վերջերին Տուրգենևն ավելի մտերմացավ ռուսաստանցի էմիգրանտ հեղափոխական գործիչների հետ. նրա ծանոթների շարքում էին Պյոտր Լավրովը, Կրոպոտկինը, Գերման Լոպատինը և ուրիշներ։ Բոլոր հեղափոխական գործիչների մեջ Տուրգենևն առավել բարձր էր գնահատում Գերման Լոպատինին` խոնարհվելով նրա մտքի, խիզախության և բարոյական ուժի առջև։

1878 թվականի ապրիլին Լև Տոլստոյն առաջարկեց Տուրգենևին մոռանալ նախկին թյուրիմացությունները, ինչին Տուրգենևն ուրախությամբ համաձայնեց։ Ընկերական հարաբերություններն ու նամակագրությունը վերսկսվեցին։ Տուրգենևն արևմտյան ընթերցողին բացատրում էր ժամանակակից ռուս գրականության, այդ թվում և Տոլստոյի ստեղծագործության նշանակությունը։ Ընդհանուր առմամբ, Իվան Տուրգենևը հսկայական դեր խաղաց արտասահմանում ռուս գրականության տարածման հարցում։

Սակայն Դոստոևսկին իր «Չար ոգիներ» վեպում Տուրգենևին մարմնավորել է «մեծագույն գրող Կարմազինովի» կերպարում, աղմկարար, չնչին, խզբզող և բացարձակ անտաղանդ մի գրողի, որը, արտասահմանում հաստատված, իրեն հանճար է զգում։ Մշտապես կարիքի մեջ գտնվող Դոստոևսկու նման վերաբերմունքը Տուրգենևի հանդեպ պայմանավորված էր նաև Տուրգենևի ազնվականական կենցաղով ու նյութական ապահովվածությամբ և այն ժամանակվա չափանիշներով ամենաբարձր գրական հոնորարներով. «Տուրգենևին իր «Ազնվականների ապաստարանի» (ես վերջապես կարդացի. արտակարգ լավ է) համար ինքը` Կատկովը (որից ես մեկ թերթի դիմաց 100 ռուբլի եմ խնդրում) տվել է 4000 ռուբլի, այսինքն` 400 ռուբլի մեկ թերթի դիմաց։ Բարեկա՛մս, ես շատ լավ գիտակցում եմ, որ Տուրգենևից վատ եմ գրում, բայց ո՛չ այդքան վատ, և, վերջապես, ես պատրաստվում եմ գրել շատ ավելի լավ։ Եվ ինչու՞ պիտի ես, իմ կարիքներով հանդերձ, վերցնեմ 100 ռուբլի, իսկ Տուրգենևը, որն ունի 2000 շունչ, 400»։

Տուրգենևը, չթաքցնելով իր հակակրանքը Դոստոևսկու հանդեպ, 1882 թվականին (արդեն Դոստոևսկու մահից հետո) Մ․ Սալտիկով-Շչեդրինին ուղղված նամակում ևս չի խնայում իր հակառակորդին` նրան անվանելով «ռուս մարկիզ դը Սադ»։

1880 թվականին գրողը մասնակցեց պուշկինյան հանդիսություններին` նվիրված Մոսկվայում բանաստեղծի առաջին հուշարձանի բացմանը և կազմակերպված Ռուս գրականության սիրահարների միության կողմից։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Լև Տոլստոյ

ռուսերեն հոդված

Մանկավարժական գործունեություն

В 1859 г. ещё до освобождения крестьян Толстой деятельно занялся устройством школ в своей Ясной Поляне и во всём Крапивенском уезде.

Яснополянская школа принадлежала к числу оригинальных педагогических экспериментов։ в эпоху преклонения перед немецкой педагогической школой Толстой решительно восстал против всякой регламентации и дисциплины в школе. По его мысли всё в преподавании должно быть индивидуально — и учитель, и ученик, и их взаимные отношения. В яснополянской школе дети сидели, кто где хотел, кто сколько хотел и кто как хотел. Определённой программы преподавания не было. Единственная задача учителя заключалась в том, чтобы заинтересовать класс. Занятия шли успешно. Их вёл сам Толстой при помощи нескольких постоянных учителей и нескольких случайных, из ближайших знакомых и приезжих.

С 1862 года Толстой стал издавать педагогический журнал «Ясная Поляна», где главным сотрудником являлся он сам. Не испытывая призвания издателя, Толстой сумел выпустить только 12 номеров журнала, последние из которых появились с отставанием в 1863 году. Помимо статей теоретических, он написал также ряд рассказов, басен и переложений, адаптированных для начальной школы. Соединённые вместе, педагогические статьи Толстого составили целый том собрания его сочинений. В своё время они остались незамеченными. На социологическую основу идей Толстого об образовании, на то, что Толстой в образованности, науке, искусстве и успехах техники видел только облегчённые и усовершенствованные способы эксплуатации народа высшими классами, никто не обратил внимания. Мало того։ из нападок Толстого на европейскую образованность и «прогресс» многие вывели заключение, что Толстой — «консерватор».

Вскоре Толстой оставил занятия педагогикой. Женитьба, рождение собственных детей, планы, связанные с написанием романа «Война и мир», на десять лет отодвинули его педагогические мероприятия. Лишь в начале 1870-х он приступил к созданию собственной «Азбуки» и опубликовал её в 1872 году, а затем выпустил «Новую азбуку» и серию из четырёх «Русских книг для чтения», одобренных в результате долгих мытарств Министерством народного просвещения в качестве пособий для начальных учебных заведений. В начале 1870-х годов учебные занятия в яснополянской школе вновь восстановились на непродолжительное время.

Опыт яснополянской школы впоследствии пригодился некоторым отечественным педагогам. Так С. Т. Шацкий, создавая в 1911 году собственную школу-колонию «Бодрая жизнь», отталкивался от экспериментов Льва Толстого в области педагогики сотрудничества[34].

Տոլստոյի երկրորդ ամսագիրն ավելի հաջողակ էր, քան առաջինը, սակայն հրատարակվել էր միայն մեկ տարի:

Լ.Ն. Տոլստոյի, 1862 թվականին: Տուլինովի լուսանկարը, Մոսկվա:

1859 թվականին, դեռևս ճորտ գյուղացիների ազատագրումից առաջ, Տոլստոյը գործնականորեն սկսեց զբաղվել դպրոցների կազմակերպմամբ ինչպես իր Յասնոյե Պոլյանայում, այնպես էլ` ողջ Կրապիվենյան գավառում։

Յասնոպոլյանյան դպրոցը պատկանում էր մանկավարժական յուրօրինակ փորձարկումների թվին. գերմանական մանկավարժության դպրոցի առջև խոնարհման դարաշրջանում Տոլստոյը կտրականապես մերժեց ամեն տեսակի կանոնակարգում և կարգապահություն դպրոցում։ Նրա կարծիքով, ուսուցման պրոցեսում ամեն ինչ պետք է լինի անհատական` և՛ ուսուցիչը, և՛ աշակերտը, և՛ նրանց փոխհարաբերությունները։ Յասնոպոլյանյան դպրոցում երեխաները նստում էին` ով որտեղ կամենար, որքան կամենար և ինչպես կամենար։ Դասավանդման որոշակի ծրագիր գոյություն չուներ։ Ուսուցչի միակ խնդիրը կայանում էր նրանում, որ կարողանար հետաքրքրել դասարանին։ Պարապմունքներն հաջող էին ընթանում։ Դրանք վարում էր ինքը` Տոլստոյը, մի քանի հիմնական և մի քանի ժամանակավոր (իր մտերիմ ծանոթներից և այցելուներից) ուսուցիչների օգնությամբ։

1862 թվականին Տոլստոյն սկսեց հրատարակել «Յասնայա Պոլյանա» մանկավարժական ամսագիրը, որտեղ գլխավոր աշխատակիցը հենց ինքն էր։ Չչարաշահելով հրատարակչի կոչումը` Տոլստոյը կարողացավ թողարկել ամսագրի միայն 12 համար, որոնցից վերջինները լույս տեսան ուշացումով` 1863 թվականին։ Տեսական հոդվածներին զուհագեռ, նա գրեց նաև մի շարք պատմվածքներ, առակներ և փոխադրություններ` հարմարեցված տարրական դպրոցի համար։ Միասին վերցրած` Տոլստոյի մանկավարժական հոդվածները կազմում են նրա ստեղծագործությունների ժողովածուի մի ամբողջ հատոր։ Այն ժամանակ դրանք աննկատ մնացին։ Կրթության մասին Տոլստոյի տված սոցիոլոգիական հիմքին, այն բանին, որ Տոլստոյը կրթվածության, գիտության, մշակույթի և տեխնիկայի հաջողությունների մեջ տեսնում էր բարձր դասակարգի կողմից ժողովրդի շահագործման միայն հեշտացված և կատարելագործված ձևեր, ոչ ոք ուշադրություն չդարձրեց։ Ավելին, եվրոպական կրթվածությանն ու «առաջադիմությանն» ուղղված Տոլստոյի հարձակումներից շատերը եզրակացրին, որ Տոլստոյը «պահպանողական» է։

Շուտով Տոլստոյը թողեց մանկավարժությամբ զբաղվելը։ Ամուսնությունը, սեփական երեխաների ծնունդը, «Պատերազմ և խաղաղություն» վեպը գրելու հետ կապված պլանները տաս տարով հետաձգեցին նրա մանկավարժական միջոցառումները։ Միայն 1870-ականների սկզբին նա հանձն առավ սեփական «Այբբենարանի» ստեղծումը և հրատարակեց այն 1872 թվականին, իսկ այնուհետև լույս ընծայեց «Նոր այբբենարանը» և «Ռուսերեն գրքեր ընթերցանության համար» չորս գրքից բաղկացած շարքը, որը, երկար քաշքշուքից հետո, Ժողովրդական լուսավորության նախարարության կողմից հաստատվեց որպես ձեռնարկ տարրական կրթական հաստատությունների համար։ 1870-ական թվականների սկզբին յասնոպոլյանյան դպրոցի ուսումնական պարապմունքները կարճ ժամանակով վերականգնվեցին։

Յասնոպոլյանյան դպրոցի փորձը հետագայում պիտանի եղավ մի շարք հայրենական մանկավարժների համար։ Այսպես, Ս. Տ. Շացկին, 1911 թվականին հիմնելով իր «Առույգ կյանք» դպրոց-գաղութը, առաջնորդվում էր մանկավարժական համագործակցության ոլորտում Տոլստոյի փարձով։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Սելին Դիոն

ռուսերեն հոդված

1996-1999: Falling into You, Let’s Talk About Love և S’il suffisait d’aimer

В 1996 году Дион выпустила четвёртый альбом на английском языке Falling into You, будучи уже в зените своей популярности. В попытке привлечь больше аудитории альбом комбинировал многие элементы, такие как сложные оркестровые звуки, африканские песнопения и музыкальные эффекты. Кроме того, такие инструменты, как скрипка, испанская гитара, тромбон, кавакиньо и саксофон, создали новое звучание. Синглы охватили множество музыкальных стилей. Заглавный трек «Falling into You» и «River Deep, Mountain High» (кавер Тины Тёрнер) использовали ударные инструменты; «It’s All Coming Back to Me Now» (римейк песни Джима Штейнмана) и ремейк Эрика Кармена «All By Myself» сохранили свою атмосферу софт-рока, но были комбинированны с классическими звуками фортепиано; а сингл номер один «Because You Loved Me», который написала Дайан Уоррен, был балладой, послужившей темой фильма «Близко к сердцу».

Falling into You получил лучшие отзывы за карьеру Дион. Хотя Дэн Лерой писал, что он не очень отличается от её предыдущих работ[54], а Стивен Холден из The New York Times и Натали Николс из Los Angeles Times написали, что альбом был шаблонным, другие критики, такие как Чак Эдди из Entertainment Weekly, Стивен Томас Эрльюин из AMG и Даниэль Дурххольц назвали альбом «убедительным», «страстным», «стильным», «элегантным» и «удивительно хорошо продуманным». Falling into You стал наиболее критически и коммерчески успешным альбомом Дион։ он возглавил чарты во многих странах и стал одним из самых продаваемых альбомов всех времён. В США альбом стал номером один и позже стал 11 раз платиновым после 11 миллионов проданных экземпляров. В Канаде альбом стал бриллиантовым после миллиона проданных экземпляров. Международная федерация производителей фонограмм сертифицировала Falling into You как 9 раз платиновый — награда, которой было удостоено только два других альбома в истории, один из которых тоже альбом Дион — Let’s Talk About Love. Альбом также получил «Грэмми» как лучший поп-альбом и лучший альбом года. Статус Дион на мировой арене ещё сильнее утвердился, когда ей было предложено исполнить «The Power of the Dream» на церемонии открытия Олимпийских игр 1996 года в Атланте. В марте 1996 года Дион организовала тур в поддержку Falling into You, исполнив концерты по всему миру.

В 1997 году Дион выпустила Let’s Talk About Love, который был представлен как продолжение Falling into You. Для процесса записи, проходившего в Лондоне, Нью-Йорке и Лос-Анджелесе, были привлечены специальные гости, такие как Барбра Стрейзанд для «Tell Him», Bee Gees для «Immortality», Лучано Паваротти для «I Hate You Then I Love You», а также Кэрол Кинг, сэр Джордж Мартин, Брайан Адамс и ямайская певица Диана Кинг, которая добавила оттенок регги к «Treat Her Like a Lady». Как и Falling into You, Let’s Talk About Love стал крупным успехом для Дион, достигнув номера один во всём мире и платинового статуса в 24 территориях продаж, став самым быстро продаваемым альбомом Дион за её карьеру. В США альбом возглавил чарт через семь недель после выхода и позже стал 10 раз платиновым после 10 миллионов проданных экземпляров. В Канаде альбом был продан тиражом 230 212 экземпляров в первую неделю после выпуска, что до сих пор остаётся рекордом. В конечном итоге он стал бриллиантовым в Канаде после миллиона проданных экземпляров. Самым успешным синглом альбома стала баллада «My Heart Will Go On», которая была написана Джеймсом Хорнером и Уиллом Дженнингсом и продюсирована Хорнером и Уолтером Афанасьевым. Послужив любовной темой для блокбастера «Титаник», песня возглавила чарты по всему миру, став самой узнаваемой песней Дион, а также получив «Оскар» и «Золотой глобус» как лучшая песня для фильма. Песня также принесла Дион две премии «Грэмми» как «лучшее женское вокальное поп-исполнение» и «запись года» (сама песня получила четыре награды, но две были присуждены авторам песни). «My Heart Will Go On» и «Think Twice» сделали её единственной певицей в Великобритании с двумя синглами, проданными по миллиону раз. В поддержку альбома «Let’s Talk About Love» Дион организовала концертный тур.

Дион завершила 1990-е ещё тремя чрезвычайно успешными альбомами — рождественским альбомом These Are Special Times (1998), франкоязычным альбомом S’il suffisait d’aimer и сборником All the Way… A Decade of Song (1999). При создании These Are Special Times Дион стала более активно участвовать в процессе написания. Она написала песню «Don’t Save It All For Christmas Day» вместе с Риком Уэйком и Питером Зиззо. Этот альбом наиболее подвержен классическому влиянию, оркестровые аранжировки присутствуют практически на каждом треке. «I’m Your Angel» в дуэте с R. Kelly стал для Дион четвёртым американским синглом номером один и ещё одним хитом во всём мире. All the Way… A Decade of Song включил её самые успешные хиты в сочетании с семью новыми песнями, в том числе с заглавным синглом «That’s the Way It Is» — кавер-версией «The First Time Ever I Saw Your Face» Роберты Флэк — и с синглом «All the Way» в дуэте с Фрэнком Синатрой. Сам альбом стал очень успешным во всём мире, достигнув номера один в США в течение трёх недель. Альбом позже стал 7 раз платиновым в США после 7 миллионов проданных экземпляров. All the Way… A Decade of Song также возглавил чарты в Великобритании, Канаде и Австралии. Её последний франкоязычный студийный альбом 1990-х годов, S’il suffisait d’aimer, стал очень успешным, заняв вершины чартов во всех крупных франкоязычных странах, включая Францию, Швейцарию, бельгийскую Валлонию и Канаду. Во Франции альбом стал бриллиантовым после 1,5 миллиона проданных экземпляров. К концу 1990-х годов Селин Дион продала более 100 миллионов альбомов по всему миру и получила множество отраслевых наград. Её статус как одной из крупнейших поп-див музыкальной индустрии ещё более утвердился, когда ей предложили выступить в Divas Live на VH1 в 1998 году с суперзвёздами Аретой Франклин, Глорией Эстефан, Шанайей Твейн и Мэрайей Кэри. В том же году она получила две из самых высоких наград своей родной страны։ «офицер Ордена Канады за выдающийся вклад в мир современной музыки» и «офицер Национального ордена Квебека». Год спустя она была введена в канадский Зал славы и была удостоена звезды на канадской Аллее славы.

Սելին Դիոնի աստղը հոլիվուդյան «Փառքի ծառուղում»

1996 թվականին արդեն ճանաչման գագաթնակետին հասած Սելին Դիոնը թողարկեց իր չորրորդ անգլերեն ալբոմը` Falling into You վերնագրով։ Ավելի մեծ լսարան գրավելու նպատակով, ալբոմը համադրել էր բազմաթիվ տարրեր, այնպիսիք, ինչպիսիք են` նվագախմբային բարդ հնչյուններ, աֆրիկյան երգեցողություն և երաժշտական էֆեկտներ։ Բացի այդ, այնպիսի գործիքներ, ինչպիսիք են ջութակը, իսպանական կիթառը, տրոմբոնը, կավակինոն և սաքսոֆոնը, ստեղծեցին նոր հնչողություն։ Ազդանշաններն ընդգրկեցին բազմաթիվ երաժշտական ոճեր։ Խորագրային` «Falling into You» թրեքում և «River Deep, Mountain High»-ում (Թինա Թերների երգի քովերը) օգտագործվել են հարվածային գործիքներ, «It’s All Coming Back to Me Now» (Ջիմ Շտեյնմանի երգի ռիմեյքը) և Էրիկ Կարմենի «All By Myself» երգի ռիմեյքը պահպանել են թեթև ռոքային մթնոլորտը` համադրվելով դաշնամուրային դասական հնչյունների հետ, իսկ «Because You Loved Me» համար մեկ սինգլը, որ գրել էր Դայան Ուորենը, դարձավ բալլադ, որը թեմա հանդիսացավ «Սրտին մոտ» ֆիլմի համար։

Falling into You-ն Դիոնի կարիերայի ընթացքում լավագույն արձագանքներն ստացավ, չնայած Դեն Լերոյը գրում էր, որ այն շատ չի տարբերվում երգչուհու նախկին աշխատանքներից, իսկ Սթիվեն Հոլդենը Նյու Յորք Թայմս-ից և Նատալի Նիքոլսը Los Angeles Times-ից գրեցին, որ ալբոմը շաբլոնային է, այլ քննադատներ, ինչպիսիք են Չակ Էդդին Entertainment Weekly-ից, Սթիվեն Թոմաս Էրլյուինը AMG-ից և Դանիել Դուրհոլցն ալբոմն անվանեցին «համոզիչ», «կրքոտ», «ոճային», «էլեգանտ» և «զարմանալիորեն լավ մտածված»։ Falling into You-ն դարձավ քննադատական և կոմերցիոն առումով Դիոնի ամենահաջողված ալբոմը. այն շատ երկրներում գլխավորեց աղյուսակները և դարձավ բոլոր ժամանակների ամենավաճառվող ալբոմներից մեկը։ ԱՄՆ-ում ալբոմը դարձավ համար մեկը և, ավելի ուշ, 11 միլիոն նմուշի վաճառք ապահովելով` 11 անգամ դարձավ պլատինե։ Կանադայում, 1 միլիոն նմուշի վաճառքից հետո ալբոմը դարձավ ադամանդե։ Ֆոնոգրամներ արտադրողնեի միջազգալին ֆեդերացիան Falling into You-ն արտոնագրեց որպես իննանգամյա պլատինե պարգև, որին պատմության մեջ ընդամենը երկու ալբոմ էին արժանացել, որոնցից մեկը Դիոնի Let’s Talk About Love-ն էր։ Ալբոմն արժանացավ նաև երկու «Գրեմմիի»` որպես լավագույն պոպ-ալբոմ և որպես տարվա լավագույն ալբոմ: Դիոնի հեղինակությունը համաշխարհային ասպարեզում է՛լ ավելի բարձրացավ, երբ նրան առաջարկվեց կատարել «The Power of the Dream» երգը 1996 թվականի օլիմպիական խաղերի բացման արարողությանը Ատլանտայում: 1996 թվականի մարտին Դիոնը Falling into You ալբոմի աջակցությանն ուղղված շրջագայություն կազմակերպեց` աշխարհով մեկ համերգներ տալով։

1997 թվականին Դիոնը թողարկեց Let’s Talk About Love ալբոմը, որը ներկայացվեց որպես Falling into You-ի շարունակություն։ Ձայնագրության գործընթացում, որն անցկացվում էր Լոնդոնում, Նյու-Յորքում և Լոս-Անջելեսում, ներգրավվեցին հատուկ հյուրեր, ինչպիսիք են` Բարբարա Սթրեյզենթը` «Tell Him»-ի համար, Բիի Գեսը` «Immortality»-ի համար, Լուչիանո Պավարոտտին` «I Hate You Then I Love You»-ի համար, ինչպես նաև Քերոլ Քինգը, սեր Ջորջ Մարտինը, Բրայան Ադամսը և յամայկացի երգչուհի Դիանա Քինգը, որը ռեգիի երանգ հաղորդեց «Treat Her Like a Lady» երգին: Ինչպես Falling into You-ն, Let’s Talk About Love-ը նույնպես Դիոնին մեծ հաջողություն բերեց` դառնալով համար մեկն աշխարհում, Դիոնի կարիերայի ընթացքում ամենարագ վաճառվող ալբոմը և նվաճելով պլատինե ստատուս վաճառքի 24 գոտիներում: ԱՄՆ-ում ալբոմը յոթ շաբաթվա ընթացքում գրավեց աղյուսակի առաջին հորիզոնականը, իսկ ավելի ուշ, 10 միլիոն նմուշի վաճառքի արդյունքում 10 անգամ դարձավ պլատինե: Կանադայում առաջին իսկ շաբաթում վաճառվեց ալբոմի 230 212 օրինակ, ինչը մինչև այժմ ռեկորդային թիվ է մնում: Վերջնական արդյունքում, մեկ միլիոն օրինակի վաճառքից հետո ալբոմը Կանադայում դարձավ ադամանդե: Ալբոմի ամենահաջողակ սինգլը դարձավ «My Heart Will Go On» բալլադը, որի հեղինակներն էին Ջեյմս Հորներն ու Ուիլ Ջենինգսը, իսկ պրոդյուսերները` Հորներն ու Ուոլտեր Աֆանասևը: «Տիտանիկ» ֆիլմի համար որպես սիրային թեմա ծառայելով` երգը գլխավորեց աշխարհի բոլոր աղյուսակները` դառնալով ամենաճանաչվածն աշխարհում, ստանալով «Օսկար» և «Ոսկե գլոբուս»` որպես ֆիլմի համար լավագույն երգ: Երգը Դիոնին բերեց նաև երկու «Գրեմմի» մրցանակ` որպես «լավագույն կանացի վոկալ պոպ-կատարում» և «տարվա ձայնագրություն» (երգն ինքը ստացել է չորս մրցանակ, բայց երկուսը շնորհվել է երգի հեղինակներին): «My Heart Will Go On»-ը և «Think Twice»-ը Դիոնին դարձրին Մեծ Բրիտանիայում միակ երգչուհի, որի երկու սինգլները վաճառվել են միլիոն անգամ: «Let’s Talk About Love» ալբոմի աջակցության նպատակով Դիոնը համերգային շրջագայություն կազմակերպեց:

1990-ականները Դիոնն ավարտեց չափազանց հաջողված ևս երեք ալբոմով` These Are Special Times (1998) Ծննդյան տոներին տոներին նվիրված ալբոմը, ֆրանսալեզու S’il suffisait d’aimer ալբոմը և All the Way… A Decade of Song (1999) հավաքածուն: These Are Special Times-ի ստեղծման ընթացքում Դիոնն սկսեց ավելի ակտիվ մասնակցել ձայնագրման գործին: Նա Ռիկ Ուեյքի և Պիտեր Զիզոյի հետ ձայնագրեց «Don’t Save It All For Christmas Day» երգը: Այս ալբոմն առավելագույնս ենթարկված է դասական ազդեցության. նվագախմբային դաշնակումներն առկա են բացառապես բոլոր թրեքներում: «I’m Your Angel» դուետը Ռ. Քելլիի հետ դարձավ Դիոնի չորրորդ լավագույն ամերիկյան սինգլը և ևս մեկ համաշխարհային հիթ: All the Way… A Decade of Song-ը ներառեց նրա ամենահաջող հիթերը` յոթ նոր երգերի համադրությամբ, այդ թվում` վերնագրային «That’s the Way It Is» երգը` Ռոբերտա Ֆլեքի երգի քովերը և «All the Way» սինգլը` Ֆրենկ Սինատրայի հետ դուետով: Ալբոմը մեծ ճանաչում ստացավ ամբաղջ աշխարհում` երեք ամսվա ընթացքում դառնալով համար մեկն ԱՄՆ-ում և 7 անգամ դառնալով պլատինե` 7 միլիոն օրինակ վաճառքից հետո: All the Way… A Decade of Song-ը գլխավորեց աղյուսակները նաև Մեծ Բրիտանիայում, Կանադայում և Ավստրալիայում: 1990-ականների նրա վերջին ֆրանսալեզու ալբոմը՝ S’il suffisait d’aimer, մեծ հաջողություն ունեցավ` առաջնային դիրքեր գրավելով բոլոր ֆրանսալեզու երկրներում, այդ թվում` Ֆրանսիայում, Շվեյցարիայում, բելգիական Վալոնիայում և Կանադայում: Ֆրանսիայում ալբոմը դարձավ պլատինե` 1,5 միլիոն օրինակ վաճառքից հետո: 1990-ականների վերջերին Սելին Դիոնն արդեն 100 միլիոն ալբոմ էր վաճառել ամբողջ աշխարհում և ստացել բազմաթիվ բնագավառային մրցանակներ: Նրա հեղինակությունը, որպես մեծագույն պոպ-երգչուհի, է՛լ ավելի ամրապնդվեց, երբ նրան 1998 թվականին առաջարկեցին ելույթ ունենալ Divas Live-ում VH1-ում գերաստղեր Արետա Ֆրանկլինի, Գլորիա Էստեֆանի, Շանայա Թվեյնի և Մարայա Քերրիի հետ։ Նույն տարում նա արժանացավ իր հայրենի երկրի բարձրագույն պարգևներից երկուսին` «ժամանակակից երաժշտության բնագավառում խոշորագույն ներդրման համար Կանադայի շքանշան» և «Քվեբեկի ազգային շքանշան»։ Մեկ տարի անց նա ներկայացվեց կանադական Փառքի սրահում և կանադական Փառքի ծառուղում աստղի արժանացավ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Մարտական արվեստներ

ռուսերեն հոդված

Աշխարհի մարտարվեստներ

Боевые искусства обычно ассоциируются с культурами Восточной Азии, но ни в коей мере не являются уникальными для Азии.

По всей Европе существовала широко распространенная система боевых искусств, которые называют «историческими европейскими боевыми искусствами». Они существовали до недавнего времени, а теперь реконструируются. Так например, сават является французским стилем боя ногами, который был разработан моряками и уличными бойцами.

В Америке индейцы имеют традицию боя открытыми руками, включающий борьбу. Гавайцы исторически практиковали искусство манипулирования суставами. Смешанные по происхождению искусства появились в атлетических движениях Капоэйры, которая была создана в Бразилии рабами и базировалась на их искусстве, привезённом из Африки.

Մարտական արվեստները հիմնականում ասոցացվում են Արևելյան Ասիայի մշակույթի հետ, բայց ոչ մի դեպքում չեն համարվում ունիկալ Ասիայի համար։

Ամբողջ Եվրոպայում գոյություն ուներ լայնորեն տարածված մարտական արվեստների համակարգ, որոնց անվանում են «եվրոպական պատմական մարտական արվեստներ»։ Դրանք գոյություն են ունեցել մինչ վերջին ժամանակներս, իսկ այժմ վերականգնվում են։ Այսպես օրինակ, սավատը հանդիսանում է ոտքերով մարտարվեստի ֆրանսիական ոճ, որը ստեղծված է եղել նավաստիների և փողոցային մարտիկների կողմից։

Ամերիկայում հնդկացիներն ունեն բաց ձեռքերով մարտի սովորույթ, որը ներառում է ըմբշամարտը։ Հավայացիները պատմականորեն գործնականացրել են հոդերի մանիպուլյացիայի արվեստը։ Ծագումով խառը մարտարվեստներն ի հայտ են եկել Կապոեյրայի ատլետիկ շարժումներում, որը ստեղծվել է Բրազիլիայում` Աֆրիկայից բերված ստրուկների կողմից, հիմնված է եղել նրանց արվեստի վրա:

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Manemargaryan	Արված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ինկվիզիցիա

ռուսերեն հոդված

Դատական գործընթաց

Хронологически историю инквизиции можно разделить на три этапа։

1. додоминиканский (преследования еретиков до XII века)
2. доминиканский (со времени Тулузского собора 1229 г.)
3. испанская инквизиция

В 1-м периоде суд над еретиками составлял часть функций епископской власти, а преследование их имело временный и случайный характер; во 2-м создаются постоянные инквизиционные трибуналы, находящиеся в специальном ведении доминиканских монахов; в З-м инквизиционная система тесно связывается с интересами монархической централизации в Испании и притязаниями её государей на политическую и религиозную супрематию в Европе, сперва служа орудием борьбы против мавров и евреев, а потом, вместе с Иезуитским орденом, являясь боевою силою католической реакции XVI века против протестантизма.

Ժամանակագրորեն հավատաքննության պատմությունը կարելի է բաժանել 3 շրջանի՝

1. մինչդոմինիկյան (հերձվածողների հետապնդում մինչ 12-րդ դարը)
2. դոմինիկյան (Թուլուզյան տաճարի ժամանակից՝ 1229 թվական)
3. իսպանական հավատաքննություն

Առաջին շրջանում հերձվածողների դեմ դատերը եպիսկոպոսական իշխանության գործառույթներից մեկն էր, իսկ հետապնդումն ուներ ժամանակավոր և պատահական բնույթ. 2-րդ շրջանում ստեղծվում են մշտական հավատաքննական տրիբունալներ, որոնք գտնվում էին դոմինիկյան վանահայրերի հատուկ վարույթում. 3-րդ շրջանում հավատաքննական համակարգը սերտ աղերսներ ունի Իսպանիայում միապետական կենտրոնացման և այնտեղի տիրակալներին ներգրավելու Եվրոպայի քաղաքական և հոգևոր գերիշխանության մեջ՝ սկզբում որպես զենք ծառայեցնելով ընդդեմ մավրերի և հրեաների, իսկ հետո 16-րդ դարում բողոքականության դեմ կաթոլիկ եկեղեցու մարտական ուժ հանդիսացող ճիզվիտական շարժման հետ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Լև Տոլստոյ

ռուսերեն հոդված

Լև Տոլստոյի հասարակական գործունեությունը 1860-ական թվականներին

По возвращении из Европы в мае 1861 года Л. Н. Толстому предложили стать мировым посредником по 4-му участку Крапивенского уезда Тульской губернии. В отличие от тех, кто смотрел на народ как на младшего брата, которого надо поднять до себя, Толстой думал наоборот, что народ бесконечно выше культурных классов и что господам надо заимствовать высоты духа у мужиков, поэтому он, приняв должность посредника, активно защищал земельные интересы крестьян, часто нарушая царские указы. «Посредничество интересно и увлекательно, но нехорошо то, что всё дворянство возненавидело меня всеми силами души и суют мне des bâtons dans les roues (фр. палки в колёса) со всех сторон». Работа посредником расширила круг наблюдений писателя над жизнью крестьян, дав ему материал для художественного творчества.

В июле 1866 года Толстой выступил на военно-полевом суде в качестве защитника Василя Шабунина, ротного писаря стоявшего недалеко от Ясной Поляны Московского пехотного полка. Шабунин ударил офицера, который приказал наказать его розгами за нахождение в нетрезвом виде. Толстой доказывал невменяемость Шабунина, но суд признал его виновным и приговорил к смертной казни. Шабунин был расстрелян. Этот эпизод произвёл большое впечатление на Толстого, так как он в этом страшном явлении видел беспощадную силу, которую представляло собою государство, основанное на насилии. По этому поводу он писал своему другу публицисту П. И. Бирюкову։

- «Случай этот имел на всю мою жизнь гораздо более влияния, чем все кажущиеся более важными события жизни: потеря или поправление состояния, успехи или неуспехи в литературе, даже потеря близких людей».

1861 թվականի մայիսին Եվրոպայից վերադառնալուց հետո Լ. Ն. Տոլստոյին առաջարկեցին դառնալ խաղաղարար միջնորդ Տուլայի նահանգի Կրապիվենյան գավառի 4-րդ տեղամասում։ Ի տարբերություն նրանց, ովքեր ժողովրդին վերաբերվում էին որպես փոքր եղբոր, որին պետք է բարձրացնել, Տոլստոյը, ընդհակառակը, մտածում էր, որ ժողովուրդն անսահմանորեն բարձր է մշակութային դասակարգերից, և որ պարոնայք պետք է ընդօրինակեն ռուս մուժիկի ոգու վեհությունը։ Այդ պատճառով էլ, ընդունելով միջնորդի պաշտոնը, նա ակտիվորեն պաշտպանում էր գյուղացիների հողային իրավունքները՝ հաճախ խախտելով թագավորական հրամանները։ «Միջնորդությունը հետաքրքիր և գրավիչ գործ է, սակայն վատն այն է, որ ամբողջ ազնվականությունն սկսեց ատել ինձ ողջ հոգով»։ Միջնորդի աշխատանքն ընդլայնեց գյուղացիների կյանքի հետազոտման շրջանակը՝ գրողին գեղարվեստական ստեղծագործության նյութ հաղորդելով։

1866 թվականի հուլիսին Տոլստոյը հանդես եկավ զինվորական դաշտային դատարանում՝ որպես Յասնոյե Պոլյանայից ոչ հեռու տեղակայված Մոսկովյան հետևակային գնդի վաշտային գրագիր Վասիլի Շաբունինի պաշտպան։ Շաբունինը հարվածել էր սպային, որը հրամայել էր ճիպոտահարել իրեն՝ ոչ սթափ վիճակում գտնվելու համար։ Տոլստոյն ապացուցում էր Շաբունինի անմեղսունակությունը, սակայն դատարանը վերջինիս մեղավոր ճանաչեց և դատապարտեց մահապատժի։ Շաբունինին գնդակահարեցին։ Այս դրվագը մեծ ազդեցություն ունեցավ Տոլստոյի վրա, քանի որ նա այդ սարսափելի երևույթի մեջ տեսնում էր այն անողոք ուժը, որ բռնության վրա հիմնված պետությունն էր ներկայացնում։ Այդ առիթով նա գրեց իր հրապարակախոս ընկերոջը՝ Պ. Ի. Բիրյուկովին.

- «Այդ դեպքն իմ կյանքի վրա առավել մեծ ազդեցություն ունեցավ, քան նախկին բոլոր կարևոր թվացող իրադարձությունները՝ կարողության կորուստ կամ հավելում, հաջողություններ կամ անհաջողություններ գրականության մեջ, նույնիսկ մտերիմների կորուստը»:

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Ջամբո

ռուսերեն հոդված

Ներածություն

Джа́мбо (англ. Jumbo; около декабря 1860, Абиссиния — 15 сентября 1885, Сейнт-Томас, Онтарио, Канада) — саванный слон (лат. Loxodonta africana); первое в истории зоопарковое и цирковое животное, получившее устойчивую всемирную известность. В 1862 году был доставлен из Африки в зверинец при парижском Саде растений. С 1865 года содержался в Лондонском зоопарке, откуда в 1882 году был продан в цирк американского антрепренёра и шоумена Финеаса Тейлора Барнума. Погиб в результате несчастного случая на железной дороге. С конца XIX века до настоящего времени — талисман университета Тафтса (США). Հայտնի կենդանի Ջամբո (անգլ.՝ Jumbo՝ մոտավորապես 1860 թվականի դեկտեմբեր, Էրիթրեա - 1885 -ի սեպտեմբերի 15, Սեյնթ-Թոմաս, Օնտարիո, Կանադա) - սավանայան փիղ (լատին․՝ Loxodonta africana) (համարվում է աֆրիկական փղերի (Elephas africanus rotschildi) անցյալում անհայտ տեսակ) , պատմության մեջ համաշխարհային ճանաչում ստացած առաջին կենդանաբանական այգու և կրկեսային կենդանին։ 1862 թվականին բերվել է Աֆրիկայի փարիզյան բուսաբանական այգու մոտ գտնվող գազանանոց։ 1865 թվականից պահվում էր Լոնդոնի կենդանաբանական այգում, որտեղից 1882 թվականին վաճառվել է ամերիկացի ձեռնարկատեր և հաղորդավար Ֆինաես Թեյլոր Բարնումային։ Մահացել է երկաթուղու վրա դժբախտ պատահարի պատճառով։ 19-րդ դարի վերջից մինչ օրս Թաֆթսա համալսարանի (ԱՄՆ) թալիսմանն է։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Manemargaryan	Արված է
Վերստուգող	Դավիթ (∅)	Արված է

Ռուալ Ամունդսեն

ռուսերեն հոդված

Հյուսիս-արևմտյան անցուղու հաղթահարում

Амундсен прошёл через Северную Атлантику, Баффинов залив, проливы Ланкастер, Барроу, Пил, Франклина, Джеймса Росса и 9 сентября остановился на зимовку у юго-восточного берега острова Кинг-Вильям, которая, как оказалось, продлилась два года. Гавань получила название Йоа-Хейвен. Эскимосы местного племени нетсилик появились 29 октября, отношения с ними складывались вполне удачно. Однако во время зимовки оказалось, что подбор маленького экипажа — всего 7 человек — был ошибочным, в результате уже с ноября возникло противостояние между Начальником (как называли Амундсена в дневниковых записях все члены экспедиции) и мотористом Педером Ристведтом. Кок Адольф Хенрик Линдстрём страдал алкоголизмом, со временем Амундсен испортил отношения и с другими членами команды.

1 марта 1904 года Амундсен, Хансен и Ристведт, экипированные по-эскимосски, отправились в санный поход к Северному магнитному полюсу, в тот день стоял мороз в −53 °С. Вечером того же дня температура опустилась до −57 °С. В результате уже утром 5 марта команда вернулась на «Йоа», причём при возвращении собаки за 4 часа преодолели 10 миль, на которые по пути на полюс потребовалось потратить 2½ дня. Впрочем, уже 16 марта Амундсен и Хансен выступили во второй раз, 24 апреля они достигли позиции Северного магнитного полюса, определённой Джеймсом Кларком Россом в 1831 году. Поскольку полюс изменил положение, Амундсен вернулся на корабль, проведя в походе семь недель.

После этого, судя по дневникам членов экспедиции, Амундсен охладел к магнитным исследованиям и переключился на этнографию эскимосов, как оказалось в дальнейшем, его открытия в этой области способствовали успеху его экспедиций. В начале 1905 года он обнаружил у эскимосов сифилис и настрого запретил команде общаться с местными женщинами. В феврале отношения с эскимосами испортились։ не имея понятия о частной собственности, местные жители позаимствовали съестные припасы из трюмов «Йоа», после чего Начальник взорвал ледяное иглу с помощью динамита и вообще стал относиться к аборигенам крайне воинственно.

13 августа 1905 года корабль продолжил плавание и уже 26 августа оказался в заливе Маккензи на острове Хершел — месте зимовки китобоев. К удивлению Амундсена, все они были в курсе его экспедиции։ брат Леон при поддержке Нансена провёл в США большую рекламную кампанию[64] Амундсен для закрепления отношений поделился с зимовщиками мучными продуктами, которых на «Йоа» было в избытке. Несмотря на то, что канадское побережье и северные берега Аляски в августе — сентябре 1905 года были свободны ото льда, Амундсен решил остаться на третью зимовку. Его спутники недоумевали о причинах такого решения։ Амундсен объяснял зимовку именно тяжёлым состоянием льдов. Т. Буманн-Ларсен полагал, что главной причиной было то, что Начальник считал двухгодичное путешествие слишком кратким, ведь эпохальные экспедиции Нансена и Свердрупа длились 3 и 4 года, соответственно.

Поскольку «Йоа» была лишена прямой связи с внешним миром, Амундсен 24 октября 1905 года на нартах с 12 собаками и эскимосской семейной парой в качестве ассистентов выступил в 700-километровый путь до ближайшего телеграфа в Игл-Сити на Аляске. Однако аппарат не работал, и только 5 декабря, преодолев 1300 км, полярник прибыл в Форт-Эгберт — золотопромышленный город на Юконе. Лучший дневной переход равнялся 65 км за 10 часов. Первая телеграмма была послана брату Леону, 9 декабря удалось связаться с Нансеном. За время отсутствия Амундсена резко изменилась политическая ситуация — Норвегия стала независимой страной. По совету Нансена, Амундсен известил о своём успехе нового короля Хокона VII.

3 февраля 1906 года Амундсен пустился в обратный путь на остров Хершел и прибыл на «Йоа» 12 марта, преодолев 1300 км за 30 походных дней. Вскоре началось потепление։ уже 22 марта температура поднялась выше нуля, заболел самый младший член команды — Густав Вик. Лечением его занимался Амундсен, поначалу последовало улучшение, но 30 марта болезнь обострилась. К врачу, имевшемуся у китобоев, обратились слишком поздно, и 31 марта Вик скончался.

Только 1 июля 1906 года «Йоа» смогла сняться с места, мыс Барроу преодолели 30 августа в сильный шторм. На этом покорение Северо-западного прохода было завершено. 19 октября «Йоа» прибыла в Сан-Франциско, где стеснённый в средствах Амундсен продал яхту норвежскому землячеству для публичного обозрения. 18 ноября команда прибыла в Кристианию.

Экспедиция тяжело далась Амундсену. В «Автобиографии» он писал։

- …По возвращении все определяли мой возраст между 59 и 75 годами, хотя мне было только.

Յոայի անձնակազմը 1903 թվականի ձմեռմանը:

Ամունդսենն անցավ Հյուսիսային Ատլանտիկայով, Բաֆինի ծովածոցը, Լանկաստեր, Բարրոու, Պիլ, Ֆրանկլինի, Ջեյմս Ռոսի նեղուցները և սեպտեմբերի 9-ին կանգ առավ ձմեռելու Քինգ Վիլյամ կղզու հարավ-արևելյան ափի մոտ, որն, ինչպես պարզվեց, պիտի տևեր երկու տարի։ Նավահանգիստն ստացավ Յոա-Հեյվեն անվանումը։ Տեղական նետսիլիկ ցեղի էսկիմոսները հայտնվեցին հոկտեմբերի 29-ին. հարաբերությունները նրանց հետ բավականին հաջող էին դասավորվում։ Սակայն ձմեռման ընթացքում պարզվեց, որ փոքր անձնակազմի ընտրությունը (ընդամենը 7 հոգի) սխալ էր. արդյունքում արդեն նոյեմբերին հակամարտություն ծագեց Ղեկավարի (ինչպես իրենց օրագրերի նշումներում Ամունդսենին անվանում էին արշավախմբի բոլոր անդամները) և մոտորիստ Պետեր Ռիստվեդտի միջև։ Նավի խոհարար Ադոլֆ Հենրիկ Լինդստրյոմը տառապում էր ալկոհոլիզմով։ Ժամանակի ընթացքում Ամունդսենը փչացրեց հարաբերությունները նաև արշավախմբի մյուս անդամների հետ։

1904 թվականի մարտի 1-ին Ամունդսենը, Հանսենը և Ռիստվեդտը, էսկիմոսների ոճով հանդերձավորված, սահնակներով ուղևորվեցին դեպի Հյուսիսային մագնիսական բևեռ։ Այդ օրը −53 °С սառնամանիք էր։ Նույն օրվա երեկոյան արդեն ջերմաստիճանն իջավ մինչև −57 °С։ Արդյունքում արդեն մարտի 5-ի առավոտյան խումբը վերադարձավ Յոա, ընդ որում, վերադարձի ճանապարհին շները 4 ժամում հաղթահարեցին 10 մղոն, մինչդեռ այդ նույն ճանապարհն անցնելու համար պահանջվել էր 2½ օր։ Չնայած դրան, արդեն մարտի 18-ին Ամունդսենն ու Հանսենը երկրորդ անգամ ճանապարհ ընկան և ապրիլի 24-ին հասան Հյուսիսային մագնիսական բևեռի՝ 1831 թվականին Ջեյմս Կլարկ Ռոսի սահմանած կետին։ Քանի որ բևեռի դիրքը փոխվել էր, Ամունդսենը նավ վերադարձավ միայն 7 շաբաթ հետո։

Դրանից հետո, դատելով արշավախմբի անդամների օրագրերից, Ամունդսենը հրաժարվեց մագնիսական հետազոտություններից և անցավ էսկիմոսների ազգաբանությանը։ Ինչպես հետագայում պարզվեց, այդ բնագավառում նրա բացահայտումները նպաստեցին նրա գիտարշավի հաջողությանը։ 1905 թվականի սկզբին նա էսկիմոսների մոտ սիֆիլիս հայտնաբերեց և խստիվ արգելեց անձնակազմին շփվել տեղացի կանանց հետ։ Փետրվարին էսկիմոսների հետ հարաբերությունները վատացան. պատկերացում չունենալով մասնավոր սեփականության մասին՝ տեղի բնակիչները «Յոայի» պահեստից վերցրին կերակրի պաշարները, որից հետո Ղեկավարը դինամիտի օգնությամբ պայթեցրեց սառցե աստղաբյուրեղը և ընդհանրապես մարտականորեն տրամադրվեց բնիկների հանդեպ։

1905 թվականի օգոստոսի 13-ին «Յոան» շարունակեց նավարկությունը և արդեն օգոստոսի 26-ին հայտնվեց Մաքենզի ծոցում՝ Հերշել կղզու մոտ, կետորսական նավերի ձմեռման կայանում։ Ի զարմանս Ամունդսենի, բոլորը տեղյակ էին իր գիտարշավից. եղբայրը՝ Լեոնը, Նանսենի աջակցությամբ ԱՄՆ-ում մեծ գովազդային արշավ էր կազմակերպել ։ Ամունդսենը, հարաբերություններն ամրապնդելու նպատակով, ձմեռողների հետ կիսեց ալյուրից մթերքը, որը «Յոայի» վրա ավելի քան բավարար էր։ Չնայած այն բանին, որ կանադական ափը և Ալյասկայի հյուսիսային ափերը 1905 թվականի օգոստոս-սեպտեմբերին ազատ էին սառույցից, Ամունդսենը որոշեց դարձյալ ձմեռել։ Նրա ուղեկիցները չէին հասկանում այդ որոշման պատճառը, իսկ Ամունդսենն այն բացատրում էր հենց սառույցների բարդ վիճակով։ Տ. Բուման-Լարսենը գտնում է, որ գլխավոր պատճառն այն էր, որ Ղեկավարը երկամյա ճանապարհորդությունը չափազանց կարճ էր համարում, քանի որ Նանսենի և Սվերդրուպի դարի արշավանքները տևել էին համապատասխանաբար 3 և 4 տարի։

Քանի որ «Յոան» զրկված էր արտաքին աշխարհի հետ ուղիղ կապից, 1905 թվականի հոկտեմբերի 24-ին Ամունդսենը 12 շներին լծված շնասայլակով, որպես ասիստենտ վերցնելով էսկիմոս ընտանեկան մի զույգի, դուրս եկավ 700 կիլոմետր ձգվող ուղևորության՝ դեպի մոտակա հեռագրատունը Ալյասկայի Իգլ-Սիթի ավանում։ Սակայն հեռագրամեքենան չէր աշխատում, և միայն դեկտեմբերի 5-ին, հաղթահարելով 1300 կիլոմետր, բևեռախույզը հասավ Յուկոնում գտնվող, ոսկու արդյունաբերությամբ զբաղվող Ֆորտ-Էգբերտ քաղաքը։ Ցերեկային լավագույն անցումը կազմում էր 65 կմ 10 ժամում։ Առաջին հեռագիրն ուղարկվեց եղբորը՝ Լեոնին, դեկտեմբերի 9-ին հաջողվեց կապվել Նանսենի հետ։ Ամունդսենի բացակայության ընթացքում կտրուկ փոխվել էր քաղաքական իրավիճակը. Նորվեգիան անկախացել էր։ Նանսենի խորհրդով Ամունդսենն իր հաջողության մասին հայտնեց նոր՝ Խոկոն VII թագավորին։

1906 թվականի փետրվարի 3-ին Ամունդսենը բռնեց վերադարձի ուղին՝ դեպի Հերշել կղզի և «Յոա» հասավ մարտի 12-ին՝ 30 օրվա ընթացքում հաղթահարելով 1300 կմ։ Շուտով սկսվեցին տաքացումները. արդեն մարտի 12-ին ջերմաստիճանը բարձրացավ 0-ից բարձր, հիվանդացավ անձնակազմի ամենակրտսեր անդամը՝ Գուստավ Վիկը։ Նրա բուժմամբ զբաղվում էր Ամունդսենը. սկզբում վիճակը լավացավ, սակայն մարտի 30-ին հիվանդությունը սրվեց։ Կետորսական նավի բժշկին չափազանց ուշ դիմեցին, և մարտի 31-ին Վիկը մահացավ։

Միայն 1906 թվականի հուլիսի 1-ին «Յոան» կարողացավ տեղից շարժվել, օգոստոսի 30-ին ուժեղ փոթորկի պայմաններում հաղթահարեցին Բարրոու հրվանդանը։ Այսպիսով Հյուսիս-արևմտյան անցուղու նվաճումն ավարտվեց։ Հոկտեմբերի 19-ին «Յոան» ժամանեց Սան Ֆրանցիսկո, որտեղ ֆինանսական նեղության մեջ գտնվող Ամունդսենը նավը վաճառեց նորվեգական հայրենակցական միությանը՝ հանրային ցուցադրության համար։ Նոյեմբերի 18-ին խումբը ժամանեց Քրիստիանիա։

Գիտարշավը Ամունդսենի վրա շատ թանկ նստեց։ Իր ինքնակենսագրականում նա գրել է.

- ...Վերադարձից հետո բոլորն ինձ տալիս էին 59-75 տարեկան, մինչդեռ ես ընդամենը 34 էի:

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Իվան Տուրգենև

ռուսերեն հոդված

Վերջին տարիներ

Последние годы жизни Тургенева стали для него вершиной славы как в России, где писатель вновь стал всеобщим любимцем, так и в Европе, где лучшие критики того времени (И. Тэн, Э. Ренан, Г. Брандес и др.) причислили его к первым писателям века. Его приезды в Россию в 1878—1881 годах стали настоящими триумфами. Тем тревожнее в 1882 году были вести о тяжёлом обострении его обычных подагрических болей. Весной 1882 года обнаружились и первые признаки заболевания, вскоре оказавшегося для Тургенева смертельным. При временном облегчении болей он продолжал работать и за несколько месяцев до кончины издал первую часть «Стихотворений в прозе» — цикл лирических миниатюр, который стал своеобразным его прощанием с жизнью, родиной и искусством. Книгу открывало стихотворение в прозе «Деревня», а завершал её «Русский язык» — лирический гимн, в который автор вложил свою веру в великое предназначение своей страны։

Во дни сомнений, во дни тягостных раздумий о судьбах моей родины, ты один мне поддержка и опора, о великий, могучий, правдивый и свободный русский язык!.. Не будь тебя — как не впасть в отчаяние при виде всего, что совершается дома. Но нельзя верить, чтобы такой язык не был дан великому народу!

Парижские врачи Шарко и Жакко поставили писателю диагноз — грудная жаба; вскоре к ней присоединилась межрёберная невралгия[62]. Последний раз Тургенев был в Спасском-Лутовинове летом 1881 года. Зимы больной писатель проводил в Париже, а на лето его перевозили в Буживаль в имение Виардо.

К январю 1883 года боли усилились настолько, что он не мог спать без морфия. Ему сделали операцию по удалению невромы в нижней части брюшной полости, но операция помогла незначительно, поскольку никак не облегчала болей в грудной области позвоночника. Болезнь развивалась, март и апрель писатель так мучился, что окружающие начали замечать минутные помутнения рассудка, вызванные отчасти приёмами морфия. Писатель полностью осознавал свою близкую кончину и смирился с последствиями болезни, которая лишила его возможности ходить или просто стоять.

«Вестник Европы», 1882, դեկտեմբեր

Տուրգենևն իր կյանքի վերջին տարիներին փառքի գագաթնակետին հասավ ինչպես Ռուսաստանում, որտեղ գրողը համընդհանուր սիրո արժանացավ, այնպես էլ՝ Եվրոպայում, որտեղ ժամանակի լավագույն քննադատները (Իպոլիտ Տենը, Է. Ռենանը, Գեորգ Բրանդեսը և այլք) նրան դասեցին դարի առաջնակարգ գրողների շարքում։ Նրա այցելությունները Ռուսաստան 1878-1881 թվականներին իսկական հաղթանակ էին։ 1882 թվականին տագնապալի լուրեր ստացվեցին գրողի մոտ հոդատապի սովորական ցավերի սաստկացման մասին։ 1882 թվականի գարնանը ի հայտ եկան մահացու հիվանդության առաջին նշանները։ Ցավերի ժամանակավոր մեղմացման պահերին Տուրգենևը շարունակում էր աշխատել և մահվանից մի քանի ամիս առաջ հրատարակեց «Արձակ բանաստեղծությունների» առաջին մասը, մանրածավալ քնարական երկերի շարք, որը դարձավ նրա յուրօրինակ հրաժեշտը կյանքին, հայրենիքին ու արվեստին։ Գիրքն սկսվում էր «Գյուղը» արձակ բանաստեղծությամբ և ավարտվում «Ռուսաց լեզու» ստեղծագործությամբ, քնարական մի հիմն, որում հեղինակն արտահայտել էր հայրենիքի մեծ ապագայի հանդեպ իր հավատը։

Անվստահության, հայրենիքիս ճակատագրի մասին ծանր մտորումների օրերին դու եղար իմ միակ աջակիցն ու հենարանը, օ մեծագույն, հզոր, ազնիվ և ազատ ռուսաց լեզու: Եթե չլինեիր դու, ես հուսահատության գիրկը կընկնեի՝ տեսնելով այն ամենը, ինչ կատարվում է իմ տանը: Սակայն չի կարելի չհավատալ, որ այդպիսի լեզուն տրված է մեծ ազգի...

Փարիզյան բժիշկներ Ժան Շարկոն և Ժակոն գրողի մոտ ախտորոշեցին կրծքահեղձուկ, որին շուտով գումարվեց նաև միջկողային նևրալգիա։ Տուրգենևը վերջին անգամ Սպասկոյե-Լուտովինովոյում եղավ 1881 թվականի ամռանը։ Ձմեռները գրողն անց էր կացնում Փարիզում, իսկ ամռանը նրան տեղափոխում էին Բուժիվալի Վիարդո կալվածք։

1883 թվականի հունվարին ցավերն այնպես սաստկացան, որ նա չէր կարողանում քնել առանց մորֆինի։ Նրան վիրահատեցին՝ հեռացնելով որովայնի ստորին հատվածի նևրոման, սակայն վիրահատությունը միայն չնչին փոփոխություն տվեց, քանի որ ոչ մի կերպ չէին թեթևանում ողնաշարի կրծքային հատվածի ցավերը։ Հիվանդությունն արագ զարգանում էր. մարտին ու ապրիլին գրողն այնպես էր տանջվում, որ շրջապատողներն սկսեցին նրա մոտ գիտակցության րոպեական մթագնումներ նկատել, որոնք մասնավորապես կապված էին նաև մորֆինի ընդունման հետ։ Գրողը քաջ գիտակցում էր իր մոտալուտ վախճանը և հարմարվեց հիվանդության հետևանքներին՝ չկարողանալով այլևս քայլել կամ ուղղակի կանգնել։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Դիեգո Մարադոնա

ռուսերեն հոդված

1977 և 1978 թվականներ

В 1977 году Сесар Луис Менотти, главный тренер сборной Аргентины, вызвал Марадону на товарищеский матч со сборной Венгрии, проходивший 27 февраля. Марадона вышел за 20 минут до конца встречи, заменив Леопольдо Луке, но ничем особенным себя не проявил. Сам Диего остался недоволен своей игрой в этом матче. Вызов был неожиданным։ к тому моменту Марадона провёл за основной состав «Хуниорс» лишь 12 игр.

- В феврале (тогда мне было шестнадцать лет) я дебютировал в сборной в игре на знакомом стадионе «Бока Хуниорс» против венгерской сборной. Меня пригласил сам Менотти. Он позвонил мне по телефону: «Марадона, Марадона, это ты? — переспросил он дважды. — Я включил тебя в состав на игру с венграми. Ты приедешь?» Менотти лукавил, задавая этот вопрос. Он знал, что позови он в сборную любого аргентинского футболиста, и тот тут же примчится на сборы․

3 апреля того же года Марадона дебютировал в составе молодёжной сборной Аргентины, в составе которой играл на юношеском чемпионате Южной Америки, прошедшем в том же году в Венесуэле. Там Диего сыграл все 3 матча национальной команды. За «Красных жуков» Марадона также провёл хороший сезон, сыграв в 49 матчах и забив 19 голов. За молодым аргентинским дарованием стали «охотиться» ведущие южноамериканские и европейские клубы, но Диего всем отказывал, предпочитая в спокойной обстановке готовиться к чемпионату мира, на поездку куда Марадона был одним из кандидатов.

Но на чемпионат мира Диего не поехал։ за 13 дней до старта турнира он стал последним исключённым из предварительной заявки сборной. Это объявление вызвало у молодого Диего истерику. Через три дня он даже позвонил Менотти домой и умолял дать ему поехать на мундиаль, но тот ответил отказом. Марадона говорил։ «Это было самым тяжелым поражением в моей жизни. Быть в отличной форме, сгорать от желания выступить за свою команду и оказаться не у дел — такое нельзя пережить».

- Я так и не простил Менотти и не прощу — я до сих пор думаю, что он упустил свой шанс, — но ненависти к нему я никогда не испытывал. Ненавидеть — не то же самое, что не прощать․ Дома было ужасно. Это было похоже на похороны. Мама плакала, папа плакал, плакали братья и сёстры. Они говорили мне, что я самый лучший, что мне нечего расстраиваться, потому что я успею сыграть ещё на пяти чемпионатах. Но все они плакали. И это было хуже всего. В тот день, самый печальный в моей карьере, я поклялся, что возьму своё. Ногами, сердцем, мыслями я ощущал, что я им всем ещё покажу. Я сыграю ещё на многих чемпионатах мира.

Возможной причиной неприглашения Марадоны на турнир стало то, что Менотти не нравился его чрезвычайно взрывной характер. Главный тренер называл его «дикарём» и обвинял в том, что он даёт интервью только за деньги, по совету своего импресарио. Другой причиной называлось то, что лидер команды Даниэль Пассарелла не хотел видеть в составе молодых футболистов, а особенно Диего. Вернувшись в «Архентинос» из расположения сборной, Марадона сыграл матч с клубом «Чакарита Хуниорс», где забил 2 гола и сделал 2 голевые передачи; его клуб выиграл матч 5։0. Всего в сезоне Марадона забил 25 голов в 35 проведённых матчах, из них 22 гола в Метрополитано, став лучшим бомбардиром первенства. После чемпионата мира, где Аргентина выиграла свой первый в истории титул, Менотти вызвал в стан главной аргентинской команды нескольких игроков молодёжной сборной, среди которых был и Марадона. в Насьонале чемпионата Аргентины Марадона провёл 4 игры и забил в них 4 гола․

1977 թվականին Արգենտինայի հավաքականի գլխավոր մարզիչ Սեզար Լուիս Մենոտտին Մարադոնային կանչեց Հունգարիայի հետ ընկերական խաղին, որն անցկացվում էր փետրվարի 27-ին։ Մարադոնան դաշտ դուրս եկավ խաղի ավարտից 20 րոպե առաջ՝ փոխարինելով Լեոպոլդո Լուկեին, բայց ոչնչով աչքի չընկավ։ Ինքը՝ Դիեգոն դժգոհ մնաց իր այդ խաղից։ Հրավերն անակնկալ էր. այդ պահի դրությամբ Մարադոնան «Խունիորսի» հիմնական կազմում անց էր կացրել ընդամենը 12 խաղ։

- Փետրվարին (այն ժամանակ ես տասնվեց տարեկան էի) ես մեկնարկեցի հավաքականում, ինձ ծանոթ «Բոկա Խունիորս» մարզադաշտում, Հունգարիայի հավաքականի դեմ: Ինձ հրավիրել էր ինքը՝ Մենոտտին: Նա զանգահարեց ինձ. «Մարադոնա, Մարադոնա, այդ դու՞ ես,-երկու անգամ հարցրեց նա:-Ես ընդգրկել եմ քեզ հունգարացիների հետ խաղում: Կգա՞ս:»: Մենոտտին խորամանկում էր. նա լավ գիտեր, որ արգենտինացի ցանկացած ֆուտբոլիստ իր կանչին ուղղակի կվազեր հավաքներին:

Նույն տարվա ապրիլի 3-ին Մարադոնան մեկնարկեց Արգենտինայի երիտասարդական հավաքականի կազմում, մասնակցեց Հարավային Ամերիկայի երիտասարդական խաղերին, որոնք կայացան Վենեսուելայում։ Այնտեղ Դիեգոն խաղաց ազգային թիմի բոլոր երեք խաղերում։ «Կարմիր բզեզների» կազմում ևս Մարադոնան հաջող սեզոն անցկացրեց՝ խաղալով 49 խաղ և խփելով 19 գոլ։ Արգենտինացի երիտասարդ տաղանդով հետաքրքրվեցին հարավամերիկյան և եվրոպական առաջատար ակումբները, սակայն Դիեգոն բոլորին մերժեց՝ գերադասելով հանգիստ պայմաններում պատրաստվել աշխարհի առաջնությանը, որի հավանական մասնակիցների թվում էր։

Սակայն աշխարհի առաջնությանը Դիեգոն չմեկնեց. մրցաշարի մեկնարկից 13 օր առաջ նա դուրս մնաց հավաքականի նախնական կազմից։ Այդ հայտարարությունը երիտասարդ Դիեգոյի մոտ հիստերիկ նոպա առաջացրեց։ Երեք օր անց նա նույնիսկ զանգահարեց Մենոտտիին՝ խնդրելով թույլ տալ իրեն մեկնել, բայց մերժում ստացավ։ Մարադոնան ասում էր. «Դա իմ կյանքի ամենածանր պարտությունն էր. լինել գերազանց մարզավիճակում, վառվել հարազատ թիմի համար պայքարելու ցանկությունից և դուրս մնալ...նման բանը չի հաղթահարվում»։

- Ես այդպես էլ չներեցի Մենոտտիին և չեմ ների: Ես մինչև հիմա էլ մտածում եմ, որ նա բաց թողեց իր հնարավորությունը, սակայն ատելություն նրա հանդեպ ես չեմ զգում: Ատելն ու չներելը նույնը չէ: Տանն ահավոր էր. նման էր թաղման արարողության. մայրս լալիս էր, հայրս լալիս էր, լալիս էին քույրերս և եղբայրներս: Նրանք ասում էին, որ ես լավագույնն եմ, որ ընկճվելու առիթ չկա, քանի որ ես դեռ կհասցնեմ խաղալ հինգ մրցաշարերում: Բայց բոլորը լալիս էին: Եվ դա վատթարագույնն էր: Այդ օրը, իմ կարիերայի ամենատխուր օրը ես երդվեցի, որ կհասնեմ նպատակիս: Ոտքերով, սրտով, մտքով ես զգում էի, որ դեռ ցույց կտամ բոլորին: Ես աշխարհի շատ խաղերի դեռ կմասնակցեմ:

Մարադոնային մրցաշարին չհրավիրելու հնարավոր պատճառ կարող էր լինել այն, որ Մենոտտիին դուր չէր գալիս նրա չափազանց բռնկուն բնավորությունը։ Գլխավոր մարզիչը նրան անվանում էր «վայրենի» և մեղադրում նրանում, որ նա հարցազրույց է տալիս միայն գումարի դիմաց՝ իր իմպրեսարիոյի խորհրդով։ Որպես մեկ այլ պատճառ բերվում էր այն հանգամանքը, որ թիմի առաջատար Դանիել Պասարելլան չէր ցանկանում հավաքականի կազմում տեսնել երիտասարդ ֆուտբոլիստների, հատկապես՝ Դիեգոյին։ Հավաքականի տեղակայման վայրից վերադառնալով «Արխենտինոս»՝ Մարադոնան մասնակցեց «Չակարիտա Խունիորս» ակումբի հետ խաղին, որտեղ խփեց 2 գոլ և կատարեց 2 գոլային փոխանցում։ Նրա ակումբը խաղը շահեց 5։0 հաշվով։ Ողջ սեզոնի ընթացքում Մարադոնան խփեց 25 գոլ 35 խաղում, դրանցից 22-ը Մետրոպոլիտանոյում՝ դառնալով առաջնության գլխավոր ռմբարկու։ Աշխարհի առաջնությունից հետո, որտեղ Արգենտինան նվաճեց պատմության մեջ իր առաջին տիտղոսը, Մենոտտին արգենտինական գլխավոր թիմի ճամբար կանչեց մի քանի երիտասարդ ֆուտբոլիստների, որոնց թվում էր և Մարադոնան. Արգենտինայի առաջնությունում Մարադոնան խաղաց 4 խաղ՝ խփելով 4 գոլ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Տիգրան Չուխաջյան

ռուսերեն հոդված

Այլ ստեղծագործություններ

Чухаджян — автор ряда музыкальных произведений для театральных постановок и пьес. Его сочинения, национальные по тематике и по музыкальному языку, проникнуты патриотизмом. Наиболее известны его музыкальные произведения для спектаклей «Роза и лилия» П. Дуряна, «Ара Прекрасный, или Любовь и родина» Т. Галемчяна, «Сандухт» Т. Терзяна, «Трдат Великий и Григорий Просветитель» С. Тхляна. В этом периоде его творчества особенно примечательна музыка для постановки «Вардан Мамиконян — спаситель Отчизны» (1867) Р. Сефечяна, представление которой превратилось в политический митинг против режима, существовавшего в Османской империи. Согласно Е. Барварт произведение «Мы есть сыны армянской нации» также являлось протестом против турецкого господства. Его «Театральная песня» получает значение и ценность манифеста армянского театра. Чухаджян также автор романса «Весна» (на слова М. Пешикташляна), одного из первых в армянской классической музыке, и «Марша зейтунцев», получившего значение гимна национально-освободительной борьбы. Согласно А. Асатрян это произведение было представлено Арамом Хачатуряном в качестве варианта гимна Армянской ССР. Тема национально-освободительной борьбы занимала важное место в творчестве композитора. Ш. Перинчек отмечает։

- «Марш Гамидие», написанный Чухаджяном, был направлен, в основном, против султанского режима. «Родина или Силистра», «Эгейские народные марши» также написаны этим композитором.

Автор «Реквиема» в память константинопольского армянского патриарха Нерсеса Варжапетяна. Кроме того, его перу принадлежит комическая опера «Зейбеглер», рукописи которой, впрочем, ныне утеряны.

Из симфонических и фортепианных произведений известны его «Гавот» (для скрипки, виолончели, фортепиано и гармониума), «Четыре фука» (для струнного оркестра и квартета) «Аве Мария» (фортепиано) и так далее. Его фортепианные произведения были изданы уже в 1870—1880-е годы. Наиболее известная токката «Cascade de Couz» была опубликована в Константинополе в 1887 году.

Չուխաջյանը հեղինակ է թատերական ներկայացումների և պիեսների համար գրված մի շարք երաժշտական ստեղծագործությունների։ Նրա աշխատանքները, ազգային` թեմատիկայով և երաժշտական լեզվով, տոգորված են հայրենասիրությամբ։ Առավել հայտնի են նրա երաժշտական ստեղծագործությունները` գրված Պետրոս Դուրյանի «Վարդ և Շուշան», Տ. Գելեմչյանի «Արա Գեղեցիկ կամ սեր և հայրենիք», Տ. Թերզյանի «Սանդուխտ», Ս. Թխլյանի «Տրդատ Մեծ և Գրիգոր Լուսավորիչ» ներկայացումների համար։ Ստեղծագործության այս շրջանում առավել հատկանշական է Ռ. Սեֆեջյանի «Վարդան Մամիկոնյան` հայրենյաց փրկիչ» բեմադրության համար գրված երաժշտությունը (1867), որի ներկայացումը վերածվեց Օսմանյան կայսրությունում տիրող ռեժիմի դեմ քաղաքական բողոքի։ Ըստ Ե. Բարվարտի, «Մենք հայ ազգի զավակներն ենք» ստեղծագործությունը նույնպես բողոք է թուրքական տիրապետության դեմ։ Նրա «Թատրոնի երգը» հայկական թատրոնի մանիֆեստի արժեք ու նշանակություն ստացավ։ Չուխաջյանը հեղինակն է նաև «Գարուն» ռոմանսի (խոսք` Մկրտիչ Պեշիկթաշլյանի), որն առաջիններից էր հայ դասական երաժշտության մեջ, և «Զեյթունցիների քայլերգի», որն ազգային-ազատագրական պայքարի հիմնի նշանակություն ստացավ։ Ըստ Ա. Ասատրյանի՝ այդ ստեղծագործությունն Արամ Խաչատրյանի կողմից առաջարկվել է որպես Հայկական ԽՍՀ հիմնի տարբերակ։ Ազգային-ազատագրական պայքարի թեման կարևոր տեղ էր գրավում երգահանի ստեղծագործության մեջ։ Շ. Պերինչեկը նշում է.

- «Համիդիե քայլերգը», գրված Չուխաջյանի կողմից, ուղղված էր հիմնականում սուլթանական ռեժիմի դեմ: «Հայրենիք կամ Սիլիստրան», «Էգեյան ժողովրդական քայլերգերը» նույնպես գրված են այս երգահանի կողմից:

Չուխաջյանը Կոստանդնուպոլսի հայ պատրիարք Ներսես Վարժապետյանի հիշատակին նվիրված «Ռեքվիեմի» հեղինակն է։ Բացի այդ, նրա գրչին է պատկանում նաև «Զեյբեգլեր» երգիծական օպերան, որի ձեռագրերը, ցավոք, չեն պահպանվել։

Սիմֆոնիկ և դաշնամուրի համար գրված ստեղծագործություններից հայտնի են «Գավոտը» (ջութակի, թավջութակի, դաշնամուրի և հարմոնիումի համար), «Չորս ֆուգան» (լարային նվագախմբի և քառյակի համար), «Ավե Մարիան» (դաշնամուրի համար) և այլն։ Նրա դաշնամուրային ստեղծագործությունները հրատարակվել են դեռ 1870-1880-ական թվականներին։ Առավել հայտնի «Cascade de Couz» տոկատան հրատարակվել է Կոստանդնուպոլսում 1887 թվականին։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Սելին Դիոն

ռուսերեն հոդված

2000-2003, ընդմիջում, A New Day Has Come, One Heart և 1 fille & 4 types

После выпуска тринадцати альбомов в 1990-х годах Дион заявила, что ей нужно успокоиться, избавиться от всеобщего внимания и насладиться жизнью. Диагностирование рака пищевода у Анжелила тоже побудило её к перерыву[97]. Однако во время перерыва Дион не удалось избавиться от внимания. В 2000 году National Enquirer опубликовал ложную историю о певице. Напечатав фотографию Дион с мужем, журнал исказил слова Дион, опубликовав её с заголовком «Celine — 'I’m Pregnant With Twins!'» («Селин: „Я беременна близнецами!“»). Дион позднее подала иск против журнала на более чем двадцать миллионов долларов. Редакторы Enquirer напечатали извинение и полное опровержение в следующем номере и пожертвовали деньги Американскому онкологическому обществу в честь Дион и её мужа. Через год после инцидента, после прохождения лечения бесплодия, 25 января 2001 года Дион родила сына Рене-Чарльза Диона Анжелила в штате Флорида. После терактов 11 сентября 2001 года Дион вернулась на музыкальную сцену и в телевизионном выступлении исполнила песню «God Bless America» («Боже, благослови Америку») на благотворительном концерте «America: A Tribute to Heroes» («Америка: Дань героям»). Чак Тейлор из Billboard написал։ «Выступление… напоминает, что сделало её одной из знаменитых вокалистов нашего времени: способность показывать эмоции, которые потрясают душу. Затрагивающее, значимое и наполненное благодатью, это музыкальное раздумье поделиться со всеми нами всё ещё ищет способы справиться с ситуацией». Дион исполнила её снова в 2003 году перед Супер Боулом XXXVII в Сан-Диего.

В декабре 2001 года Дион опубликовала свою автобиографию «My Story, My Dream» («Моя история, моя мечта»), в которой описывается её история «из грязи в князи».

Альбом A New Day Has Come, выпущенный в марте 2002 года, ознаменовал конец трёхлетнего отсутствия Дион в музыкальной индустрии. С обретением Дион материнской ответственности альбом показал более зрелую её сторону песнями «A New Day Has Come», «I’m Alive» и «Goodbye’s (The Saddest Word)». A New Day Has Come дебютировал как номер один в 17 странах, в том числе Великобритании и Канаде. В США альбом дебютировал под номером один в Billboard 200, с продажами за первую неделю в 527 тысяч экземпляров. В конечном итоге он стал трижды платиновым в США и 6 раз платиновым в Канаде.

Хотя альбом был коммерчески успешным, критические обзоры предположили, что тексты песен «неживые» и он быстро забудется[111]. Роб Шеффилд из журнала Rolling Stone и Кен Такер из Entertainment Weekly заявили, что музыка Дион не созрела во время её перерыва, и оценили её музыку как банальную и посредственную. Сэл Чинквумани из Slant Magazine назвал альбом «длинной коллекцией слезливой сентиментальщины». Первый сингл альбома, «A New Day Has Come», достиг номера 22 в чарте Billboard Hot 100, будучи релизом только для радио. В чарте Hot Adult Contemporary Tracks песня продержалась 21 неделю подряд под номером 1, побив рекорд на самое долгое нахождение в верхней части. В течение 2002 года Дион выступала на многих благотворительных концертах, VH1 Divas Live — концерт в пользу VH1 Save The Music Foundation, вместе с Шер, Анастейшей, Dixie Chicks, Мэри Джей Блайдж, Уитни Хьюстон, Синди Лаупер, Шакирой и Стиви Никс.

Черпая вдохновение из личного опыта, в 2003 году Дион выпустила One Heart — альбом, который представлял её признательность за жизнь. Альбом в основном состоял из танцевальной музыки. Хотя One Heart получил умеренный успех, альбом был встречен со смешанной критикой, и такие слова, как «предсказуемо» и «банально», появились даже в самых мягких отзывах. Кавер-версия хита Синди Лаупер «I Drove All Night», выпущенная для запуска её новой рекламной кампании с Chrysler, включала данс-поп и рок-н-ролл, но сама рекламная сделка была встречена со смешанной критикой.

После One Heart в 2004 году Дион выпустила свой следующий студийный альбом на английском языке — Miracle. Этот мультимедийный проект, задуманный Дион и фотографом Анной Геддес, был посвящён детям и материнству. Альбом был наполнен колыбельными и другими песнями материнской любви и вдохновения, двумя наиболее популярными из которых были кавер-версии «What a Wonderful World» Луи Армстронга и «Beautiful Boy» Джона Леннона. Отзывы на Miracle были неоднозначными. Стивен Томас Эрльюин из Allmusic.com дал альбому три из пяти звёзд, заявив, что «худшее, что можно сказать о записи: в ней нет никаких сюрпризов, но аудитории этой записи не нужны сюрпризы; они хотят комфорта, будь его источником полированная музыка или вычурные фотографии новорождённых, и Miracle предоставляет и то, и то, что делает его привлекательным для тех беременных или молодых мам из аудитории Дион». Чак Тейлор из журнала Billboard написал, что сингл «Beautiful Boy» был «неожиданным жемчугом», и назвал Дион «вневременной, чрезвычайно разносторонней певицей». Чак Арнольд из журнала People, однако, назвал альбом чрезмерно сентиментальным. Miracle дебютировал на четвёртом месте в Billboard 200 и стал номером один в Канаде и в конце концов получил статус платинового от RIAA.

Франкоязычный альбом 1 fille & 4 types («1 девушка и 4 парня»), выпущенный в октябре 2003 года, показал попытку Дион дистанцироваться от образа «дивы». Она наняла Жан-Жака Гольдмана, Гилдаса Арзеля, Эрика Бензи и Жака Венерузо, с которыми ранее работала над своими французскими альбомами S’il suffisait d’aimer и D’eux. Названный «альбомом удовольствия» самой Дион, альбом получил широкий коммерческий успех во Франции, Канаде и Бельгии, где он стал номером один. Во Франции альбом дебютировал как номер один и позже стал дважды платиновым после продажи свыше 700 тысяч экземпляров. Критик Стивен Эрльюин из AllMusic написал, что вокал Дион «вернулся на вершине своей игры» и что она «вернулась к основам попа».

Хотя альбомы Дион были коммерчески успешными, они не достигли уровня продаж или восприятия её предыдущих работ. Её песни получили меньше эфира, поскольку радио переключилось с баллад на современный урбан и хип-хоп. Однако к 2004 году Дион продала более 175 миллионов альбомов по всему миру и получила бриллиантовую награду World Music Awards за свои достижения.

1990-ական թվականներին տասներեք ալբոմ թողարկելուց հետո, Դիոնը հայտարարեց, որ իրեն պետք է հանգստանալ, ազատվել համընդհանուր ուշադրությունից և վայելել կյանքը։ Անժելիլի մոտ կերակրափողի ուռուցքի ախտորոշումը նույնպես դրդեց նրան ժամանակավոր դադարի։ Սակայն այդ դադարի ընթացքում էլ Դիոնին չհաջողվեց խուսափել ուշադրությունից։ 2000 թվականին National Enquirer-ը երգչուհու մասին ստահոդ լուրեր տարածեց։ Ամսագիրը կեղծել էր Դիոնի խոսքերը` հրապարակելով երգչուհու լուսանկարն ամուսնու հետ «Celine — 'I’m Pregnant With Twins!'» («Սելին. «Ես երկվորյակի եմ սպասում») վերնագրով։ Դիոնը ավելի քան 20 մլն դոլարի դատական հայց ներկայացրեց ամսագրի դեմ։ Enquirer-ի խմբագիրները հաջորդ համարում հրապարակեցին իրենց խորին ափսոսանքն ու լիովին հերքեցին սուտ լուրը` գումարը նվիրաբերելով ամերիկյան օնկոլոգիական ընկերությանը` Դիոնի և նրա ամուսնու պատվին։ Դեպքից մեկ տարի անց, անպտղության դեմ բուժվելուց հետո, 2001 թվականի հունվարի 25-ին, Ֆլորիդայում,Դիոնը լույս աշխարհ բերեց որդուն` Ռենե-Չարլզ Դիոն Անժելիլին։ 2001 թվականի սեպտեմբերի 11-ի ահաբեկչությունից հետո Դիոնը վերադարձավ բեմ և «America: A Tribute to Heroes» («Ամերիկա. տուրք հերոսներին») բարեգործական համերգի ժամանակ հեռուստաեթերով կատարեց «God Bless America» («Տե՛ր, օրհնի՛ր Ամերիկան») երգը։ Չակ Թեյլորը Billboard-ից գրեց. «Ելույթը...հիշեցնում է, թե ինչն է նրան դարձրել ժամանակի ամենաճանաչված վոկալիստներից մեկը. հոգին տակնուվրա անող զգացմունքներն արտահայտելու ունակությունը:. Այդ երգը հուզիչ և ի վերուստ տրված երաժշտական խոհ է, որ հաղորդվում է մեզ և դեռևս ելք որոնում իրավիճակը հաղթահարելու համար»։ 2003 թվականին Դիոնը կրկին կատարեց երգը Սուպեր Բոուլ XXXVII-ի առաջ Սան Դիեգոյում։

2001 թվականի դեկտեմբերին Դիոնը հրատարակեց իր ինքնակենսագրականը` «My Story, My Dream» («Իմ պատմությունը, իմ երազանքը») վերնագրով, որտեղ նկարագրվում է երգչուհու կյանքի պատմությունը` չքավորությունից մինչև բարձունքները։

2002 թվականի մարտին թողարկված A New Day Has Come ալբոմն ազդարարեց երաժշտական արդյունաբերության մեջ Դիոնի եռամյա բացակայության ավարտը։ «A New Day Has Come», «I’m Alive» և «Goodbye’s (The Saddest Word)» երգերով ալբոմը ցույց տվեց արդեն մայրական պատասխանատվությամբ օժտված Դիոնի առավել հասուն կողմը։ A New Day Has Come-ը մեկնարկեց որպես համար մեկ 17 երկրներում, այդ թվում և Մեծ Բրիտանիայում ու Կանադայում։ ԱՄՆ-ում ալբոմն առաջին համարի տակ մեկնարկեց Billboard 200-ում` առաջին շաբաթում սպառվելով 527 հազ. օրինակով։ Վերջնական արդյունքում այն դարձավ երեք անգամ պլատինե ԱՄՆ-ում և վեց անգամ` Կանադայում։

Դիոնը կատարում է «God Bless America» երգը, 2002թ

Չնայած ալբոմի կոմերցիոն հաջողությանը` քննադատական հայացքները ենթադրում էին, որ երգերի խոսքերն անկենդան են, և դրանք շուտ կմոռացվեն։ Ռոբ Շեֆիլդը Rolling Stone ամսագրից և Քեն Թաքերը Entertainment Weekly-ից հայտարարեցին, որ Դիոնի երաժշտությունը նրա բացակայության ընթացքում չի հասունացել, և որակեցին նրա երգերը տափակ ու միջակ։ Սել Չինկվումանին Slant Magazine-ից ալբոմն անվանեց «արցունքոտ սենտիմենտալության շարան»։ Ալբոմի առաջին սինգլը` «A New Day Has Come», գրավեց 22-րդ հորիզոնականը Billboard Hot 100-ում` հնչելով միայն ռադիոյով։ Hot Adult Contemporary Tracks-ում երգը, ռեկորդ սահմանելով, 21 շաբաթ շարունակ պահպանվեց 1-ին հորիզոնականում։ 2002 թվականի ընթացքում Դիոնը ելույթ ունեցավ բազմաթիվ բարեգործական համերգներում, VH1 Save The Music Foundation-ի օգտին կազմակերպված VH1 Divas Live համերգի ժամանակ ելույթ ունեցավ Շերի, Անասթեյշայի, Dixie Chicks-ի, Մերի Ջեյ Բլայջի, Ուիթնի Հյուսթոնի, Սինդի Լաուպերի, Շակիրայի և Սթիվի Նիքսի հետ։

Սեփական փորձից ոգեշնչված` 2003 թվականին Դիոնը թողարկեց One Heart ալբոմը, որն արտահայտում էր նրա երախտագիտությունը կյանքի համար։ Ալբոմը հիմնականում բաղկացած էր պարային երգերից։ Չնայած ալբոմը հաջողություն ունեցավ, սակայն այն ընդունվեց հակասական քննադատություններով. այնպիսի բնորոշումներ, ինչպիսիք են` «կանխատեսելին» և «ծեծվածը», հանդիպում էին նույնիսկ ամենամեղմ արձագանքներում։ Սինդի Լաուպերի «I Drove All Night» երգի քավեր-տարբերակը, թողարկված Chrysler-ի հետ նրա նոր գովազդային արշավի համար, ընդգրկում էր պարային փոփ և ռոք'ն'ռոլ, սակայն գովազդային գործարքը դարձյալ հակասական քննադատությամբ ընդունվեց։

2004 թվականին, One Heart-ից հետո, Դիոնը թողարկեց իր հաջորդ` Miracle տաղավարային ալբոմը` անգլերեն լեզվով։ Դիոնի և լուսանկարիչ Աննա Հեդեսի նախաձեռնած այս մուլտիմեդիական նախագիծը նվիրված էր երեխաներին և մայրությանը։ Ալբոմը լի էր օրորոցային և մայրական սերն ու ոգեշնչումն արտահայտող այլ երգերով, որոնցից ամենահայտնիներն էին Լուի Արմսթրոնգի «What a Wonderful World» և Ջոն Լենոնի «Beautiful Boy» երգերի քավեր-տարբերակները։ Miracle-ի արձագանքները միանշանակ չէին։ Սթիվեն Թոմաս Էրլյուինը Allmusic.com-ից ալբոմին տվեց 3 աստղ 5 հնարավորից` հայտարարելով, որ «վատագույնը, ինչ կարելի է ասել ձայնագրության մասին այն է, որ այն չունի անակնկալներ, բայց լսարանին անակնկալներ պետք չեն. նա ուզում է հարմարավետություն, լինի դա հղկված երաժշտություն, թե նորածնի լուսանկար. Miracle-ը տալիս է թե՛ մեկը, թե՛ մյուսը` գրավիչ դառնալով Դիոնի լսարանի երիտասարդ մայրերի և հղիների համար»։ Չակ Թեյլորը Billboard ամսագրից գրեց, որ «Beautiful Boy» սինգլն անսպասելի մարգարիտ է, և Դիոնին անվանեց «ժամանակից դուրս, խիստ բազմակողմանի երգչուհի: Սակայն Չակ Առնոլդը People ամսագրից ալբոմն անվանեց չափազանց զգացմունքային: Miracle-ը մեկնարկեց 4-րդ տեղով Billboard 200-ում և դարձավ համար մեկը Կանադայում և, վերջիվերջո, պլատինե ալբոմի կոչում ստացավ RIAA-ի կողմից:

1 fille & 4 types («1 աղջիկ և 4 տղա») ֆրանսալեզու ալբոմը, թողարկված 2003 թվականի հոկտեմբերին, Դիոնի փորձն էր` «դիվայի» կերպարից զերծ մնալու։ Նա վարձեց Ժան-Ժակ Գոլդմանին, Հիլդաս Արզելին, Էրիկ Բենզիին և Ժակ Վեներուզոյին, որոնց հետ նախկինում աշխատել էր իր S’il suffisait d’aimer և D’eux ալբոմների վրա։ Իր իսկ` Դիոնի կողմից «Հաճույքի ալբոմ» անվանվելով` ալբոմը լայն կոմերցիոն հաջողություն ունեցավ Ֆրանսիայում, Կանադայում և Բելգիայում, որտեղ համար մեկը դարձավ։ Ֆրանսիայում ալբոմը մեկնարկեց որպես համար մեկ և կրկնակի պլատինե դարձավ` 700 հազ. օրինակ վաճառքից հետո։ Սթիվեն Էրլյուինը AllMusic-ից գրեց, որ Դիոնի վոկալը «կրկին իր բարձունքում է» և որ երգչուհին «վերադարձել է փոփի ակունքներին»։

Չնայած Դիոնի ալբոմները կոմերցիոն հաջողություն ունեցան, սակայն դրանք չհասան նրա նախորդ աշխատանքների մակարդակին։ Նրա երգերն արդեն ավելի քիչ եթեր էին ստանում, քանի որ ռադիոն անցում էր կատարել բալլադից դեպի ժամանակակից ուրբան և հիփ-հոփ։ Այնուամենայնիվ, 2004 թվականին Դիոնն աշխարհով մեկ վաճառեց 175 մլն ալբոմ և ստացավ World Music Awards-ի ադամանդե մրցանակը` երաժշտության ոլորտում իր նվաճումների համար։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ստրկություն

ռուսերեն հոդված

Նախնադարյան հասարակարգ

Рабство изначально не отражено в культуре человека. Первые источники встречаются в период захвата семитскими племенами Шумера. Здесь встречается покорение захваченного народа и его подчинение господину. Древнейшие указания на существование рабовладельческих государств на территории Месопотамии относятся к началу третьего тысячелетия до н. э. В библейских источниках рабство описано было до потопа (Быт. 9։25). Древние патриархи имели многих рабов (Быт. 12։5, 14։14).

По современным представлениям, в эпоху первобытного общества рабовладение сначала отсутствовало полностью, затем появилось, но не имело массового характера. В этот период, собственно, рабов как таковых не было, а были только пленники, взятые на войне. В межплеменных войнах пленников-мужчин, как правило, либо не брали вовсе, либо убивали (в местах, где был распространён каннибализм — поедали), либо принимали в победившее племя.

Ստրկությունն ի սկզբանե արտացոլված չէ մարդկային մշակույթում։ Առաջին տեղեկությունները հանդիպում են սեմական ցեղերի կողմից Շումերի գրավման շրջանում։ Այստեղ հանդիպում է գրավյալ ժողովրդի նվաճման և տիրոջը ենթարկվելու մասին տեղեկություն։ Միջագետքի տարածքում ստրկատիրական պետությունների գոյության մասին ինֆորմացիան վերաբերում է մ. թ. ա. 3-րդ հազարամյակին։ Աստվածաշնչյան աղբյուրներում ստրկությունը նկարագրվել է ջրհեղեղից առաջ (Ծննդոց: 9։25)։ Հին պատրիարքներն ունեցել են բազմաթիվ ստրուկներ (Ծննդոց: 12։5, 14։14)։

Արդի պատկերացումներով, պրիմիտիվ հասարակական հարաբերությունների դարաշրջանում ստրկությունն ի սկզբանե լիովին բացակայել է։ Հայտնվելուց հետո էլ այն մասսայական բնույթ չի կրել։ Այդ շրջանում ստրուկներ, որպես այդպիսիք, չեն եղել. եղել են միայն պատերազմի ընթացքում վերցված գերիներ։ Միջցեղային կռիվներում տղամարդ-գերիներ, որպես կանոն, կամ ընդհանրապես չեն վերցրել, կամ նրանց սպանել են (այնտեղ, որտեղ տարածված է եղել կանիբալիզմը, գերիներին կերել են), կամ ընդունել են հաղթող ցեղ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Լև Տոլստոյ

ռուսերեն հոդված

Ստեղծագործական ծաղկման շրջան

В течение первых 12 лет после женитьбы он создал «Войну и мир» и «Анну Каренину». На рубеже этой второй эпохи литературной жизни Толстого стоят задуманные ещё в 1852 году и законченные в 1861—1862 годах «Казаки», первое из произведений, в которых наиболее реализовался талант зрелого Толстого.

Главный интерес творчества для Толстого проявился «в „истории“ характеров, в их непрерывном и сложном движении, развитии». Его целью было показать способность личности к нравственному росту, совершенствованию, противостоянию среде в опоре на силу собственной души.

Ամուսնությունից հետո առաջին 12 տարվա ընթացքում Տոլստոյն ստեղծեց «Պատերազմ և խաղաղություն» և «Աննա Կարենինա» վեպերը։ Տոլստոյի գրական կյանքի այս երկրորդ շրջանի սահմանին է կանգնած դեռևս 1852 թվականին մտադրված և 1861-1862 թվականներին ավարտված «Կազակները», որում առավել ներկայանալի է հասուն Տոլստոյի տաղանդը։

Տոլստոյի համար ստեղծագործության մեջ կարևորագույն հետաքրքրությունը «կերպարների պատմությունն է, նրանց անընդհատ և բարդ շարժումն ու զարգացումը»։ Նրա նպատակն է՝ ցույց տալ անհատի՝ բարոյապես աճելու, կատարելագործվելու, շրջապատին դիմակայելու համար սեփական հոգու հզորությանն ապավինելու ունակությունը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Տուշպա

ռուսերեն հոդված

Ուսումնասիրման պատմություն

Первые исследования Ванской скалы были произведены молодым французским учёным Эдуардом Шульцем в начале XIX века. Шульц был откомандирован в Ван французскими коллегами для исследования сообщения средневекового армянского историка Мовсес Хоренаци об участии ассирийской царицы Семирамиды в постройке города на берегу озера Ван. Таким образом, Шульц считал, что Тушпа и Ванская скала, в частности, относится к памятникам ассирийской культуры. Шульц сделал зарисовки скалы и клинописных надписей, которые он обнаружил, и, хотя сам учёный был убит курдами в 1829 году, материалы его работы к 1840 году попали во Францию и были опубликованы. В частности, Шульц сделал копию т. н. Хорхорской летописи урартского царя Аргишти I — одного из главных документов по истории Урарту, высеченную на западной части Ванской скалы, которая впоследствии в начале XX века (во время боёв Первой мировой войны) была сильно повреждена пушечными снарядами.

После того, как выяснилось, что надписи, скопированные Шульцем, выполнены не на ассирийском языке, возникло новое предположение, о том, что надписи выполнены на армянском языке. Это предположение также не имело успеха, и к концу XIX века в исторической науке укрепилось понимание того, что Тушпа является городом неизвестной ранее цивилизации — урартийской. В конце XIX века в Тушпе проводили раскопки небольшая экспедиция Британского музея и экспедиции из Германии. Ценные находки, сделанные во время работы этих экспедиций, украсили Британский и Берлинский музей, по результатам работ был опубликован многотомный труд Леммана-Гаупта.

В 1915—1916 годах, в период, когда Ван был занят войсками Российской империи, раскопки в Тушпе осуществляла археологическая экспедиция Русского археологического общества под руководством академиков И. А. Орбели и Н. Я. Марра. Этой экспедиции посчастливилось откопать летопись Сардури II — ещё один важнейший документ для изучения истории Урарту, погребённую в нишах северо-восточного склона Ванской скалы.

Со времени работы экспедиции Русского археологического общества никаких масштабных раскопок в Тушпе больше не проводилось. Небольшие разведывательные работы были проведены английской экспедицией в 1948 году. Тем временем городище Тушпы сильно пострадало от регулярных нелегальных раскопок.

В течение долгого времени учёные предполагали, что столицу из Тушпы в Русахинили перенёс Руса I, что, как предполагалось, было обусловлено разрушениями, которые учинила ассирийская армия во время похода Тиглатпаласара III в 735 году до н. э. против Сардури II. Однако, после того, как были проведены раскопки урартских крепостей в Западном Азербайджане и были обнаружены новые урартские клинописные документы, стало ясно, что перенос столицы в Русахинили произошёл значительно позже, и его осуществил Руса II.

Վանի ժայռի առաջին ուսումնասիրություններն իրականացվել են ֆրանսիացի երիտասարդ գիտնական Էդուարդ Շուլցի կողմից 19-րդ դարի սկզբին։ Շուլցն իր ֆրասիացի գործընկերների կողմից գործուղվել էր Վան` Վանա լճի ափին քաղաքի կառուցմանը Ասորեստանի թագուհի Շամիրամի մասնակցության մասին հայ միջնադարյան պատմիչ Մովսես Խորենացու հաղորդագրությունը հետազոտելու նպատակով։ Այսպիսով, Շուլցը կարծում էր, որ Տուշպան և Վանի ժայռը, մասնավորապես, ասորական մշակութային հուշարձաններ են։ Շուլցը կատարեց իր հայտնագործած ժայռապատկերների և սեպագիր արձանագրությունների էսքիզները, և, չնայած ինքը` գիտնականը, 1829 թվականին սպանվեց քրդերի կողմից, նրա աշխատանքի նյութերը 1840 թվականին հայտնվեցին Ֆրանսիայում և հրապարակվեցին։ Շուլցը, մասնավորապես, պատճենել էր ուրարտական թագավոր Արգիշտի 1-ինի Խորխորյան ժայռափոր տարեգրությունը` Ուրարտուի պատմության կարևորագույն փաստագրություններից մեկը, որ փորագրված էր Վանի ժայռի արևմտյան հատվածում և որը, արդյունքում, 20-րդ դարի սկզբին (Առաջին համաշխարհային պատերազմի կռիվների ժամանակ) մեծապես վնասվել է թնդանոթային արկերից։

Այն բանից հետո, երբ պարզվեց, որ Շուլցի պատճենած արձանագրություններն ասորերեն չեն, նոր ենթադրություն ծագեց, թե դրանք գրված են հայերենով։ Այդ ենթադրությունը ևս հաջողություն չունեցավ, և 19-րդ դարի վերջին պատմական գիտության մեջ ամրապնդվեց այն գաղափարը, որ Տուշպան մինչ այդ անհայտ ուրարտական քաղաքակրթությանը պատկանող քաղաք է։ 19-րդ դարի վերջին Տուշպայում պեղումներ իրականացրին Բրիտանիայի թանգարանի և Գերմանիայի արշավախմբերը։ Այդ գիտարշավների ընթացքում հայտնաբերված արժեքավոր նյութերը հարստացրին բրիտանական և բեռլինյան թանգարանները, աշխատանքների արդյունքում հրատարակվեց Լեման-Հաուպտի բազմահատոր աշխատությունը։

1915-1916 թվականներին, երբ Վանը գրավված էր Ռուսական կայսրության զորքերի կողմից, Տուշպայում պեղումներն իրականացնում էր Ռուսական հնագիտական միության արշավախումբը` Հ. Ա. Օրբելու և Ն. Յա. Մառի գլխավորությամբ։ Այդ արշավախմբին բախտ վիճակվեց պեղել Սարդուրի 2-րդի տարեգրությունը` Ուրարտուի պատմության ուսումնասիրության համար ևս մեկ կարևոր փաստագրություն` թաղված Վանի ժայռի հյուսիս-արևելյան լանջի խորշերում։

Ռուսական հնագիտական ընկերության կատարած պեղումները 1916 թվականին Վանի ժայռի վրա
Նիկոլայ Մառի և Հովսեփ Օրբելու գլխավորությամբ

Վանի ժայռի հյուսիս-արևելյան լանջի պեղումները Ռուսական կայսրության բանակի մասնակցությամբ		Սարդուրիի արձանագրությունը		Սարդուրիի արձանագրության շրջման աշխատանքները

Ռուսական հնագիտական միության արշավախմբից հետո Տուշպայում լայնամասշտաբ պեղումներ այլևս չեն իրականացվել։ Ոչ մեծ հետախուզական աշխատանքներ իրականացվել են անգլիական արշավախմբի կողմից 1948 թվականին։ Այդ ընթացքում Տուշպա քաղաքը մեծապես տուժել էր պարբերական անլեգալ պեղումներից։

Երկար ժամանակ գիտնականները կարծում էին, որ մայրաքաղաքը Տուշպայից Ռուսախինիլի տեղափոխել է Ռուսա 1-ինը, որը, ինչպես ենթադրվում էր, պայմանավորված է եղել մ. թ. ա. 735 թվականին Սարդուր 2-րդի դեմ Թիգլաթպալասար 3-րդի արշավանքի ժամանակ Ասորեստանի բանակի կողմից մայրաքաղաքի ավերումով։ Սակայն, այն բանից հետո, երբ իրականացվեցին այժմ Արևմտյան Ադրբեջանի տարածքում գտնվող ուրարտական ամրոցների պեղումները և հայտնաբերվեցին ուրարտական նոր սեպագիր արձանագրություններ, պարզ դարձավ, որ մայրաքաղաքի տեղափոխումը տեղի է ունեցել ավելի ուշ, և այն իրականացրել է Ռուսա 2-րդը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Փայտ

ռուսերեն հոդված

Փայտի նշանակությունը

Человек использовал древесину на протяжении тысячелетий для многих целей, в первую очередь в качестве топлива, а также в качестве строительного материала, для изготовления инструментов, оружия, мебели, тары, произведений искусства, бумаги, жилищ.

Благодаря годичным кольцам, которые в процессе роста, из-за сезонных колебаний температуры или влажности, образуют в своём стволе многие виды деревьев, изучением, поперечных оси роста деревьев, древесных спилов с помощью методов дендрохронологии, можно очень точно определить регион, где произрастало дерево, из которого было создано деревянное изделие или деталь сооружения и год его вырубки. Изучение ежегодного изменения ширин годичных колец и анализ содержания в них некоторых изотопов элементов, позволяет понять состояние климата и атмосферы в древние времена.

Մարդը բնափայտն օգտագործում է հազարամյակներ շարունակ՝ տարբեր նպատակներով, առաջին հերթին որպես վառելիք, ինչպես նաև որպես շինանյութ։ Օգտագործվել է գործիքների, զենքերի, կահույքի, թառի, թղթի և կացարանների պատրաստման համար։

Ծառերի շատ տեսակների բնում աճման ընթացքում՝ ջերմաստիճանի և խոնավության սեզոնային տատանումների պատճառով առաջանում են տարեկան օղակներ։ Դենդրոքրոնոլոգիայի մեթոդներով ծառերի կտրվածքի ուսումնասիրությունը թույլ է տալիս ճշգրիտ որոշել ծառի աճման ճշգրիտ վայրը, այն ծառը, որից ստացել են այս կամ այն կահույքը կամ կառույցը։ Տարեկան օղակների միջև եղած հեռավորության տարեկան փոփոխությունների ուսումնասիրությունը և նրանցում տարբեր տարրերի իզոտոպերի առկայությունը թույլ է տալիս պատկերացում կազմել հնագույն ժամանակներում կլիմայի և մթնոլորտի վիճակի մասին։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Gor Minasyan	Արված է
Վերստուգող	Դավիթ	Ստուգված է

Իվան Տուրգենև

ռուսերեն հոդված

Մահ և թաղում

Противостояние между «невообразимо мучительным недугом и невообразимо сильным организмом» (П. В. Анненков) завершилось 22 августа (3 сентября) 1883 года в Буживале под Парижем. Иван Сергеевич Тургенев скончался от миксосаркомы (злокачественной опухоли костей позвоночника). Врач С. П. Боткин свидетельствовал, что истинная причина смерти была выяснена лишь после вскрытия, во время которого учёными-физиологами был также взвешен его мозг. Как оказалось, среди тех, чей мозг был взвешен, Иван Сергеевич Тургенев обладал самым большим мозгом (2012 граммов, что почти на 600 граммов больше среднего веса).

Смерть Тургенева стала большим потрясением для его почитателей, выразившимся в весьма внушительных похоронах. Похоронам предшествовали траурные торжества в Париже, на которых приняли участи свыше четырёхсот человек. Среди них было не менее ста французов։ Эдмон Абу, Жюль Симон, Эмиль Ожье, Эмиль Золя, Альфонс Додэ, Жюльетта Адан, артист Альфред Дьедонэ (фр.)русск., композитор Жюль Массне. К провожавшим обратился с прочувствованной речью Эрнест Ренан. В соответствии с волей покойного 27 сентября его тело было привезено в Петербург.

Ещё от приграничной станции Вержболово на остановках служили панихиды. На перроне петербургского Варшавского вокзала произошла торжественная встреча гроба с телом писателя. Сенатор А. Ф. Кони так вспоминал о похоронах на Волковском кладбище։

Приём гроба в Петербурге и следование его на Волково кладбище представляли необычные зрелища по своей красоте, величавому характеру и полнейшему, добровольному и единодушному соблюдению порядка. Непрерывная цепь 176-ти депутаций от литературы, от газет и журналов, учёных, просветительных и учебных заведений, от земств, сибиряков, поляков и болгар заняла пространство в несколько вёрст, привлекая сочувственное и нередко растроганное внимание громадной публики, запрудившей тротуары, — несомыми депутациями изящными, великолепными венками и хоругвями с многозначительными надписями. Так, был венок «Автору „Муму“» от общества покровительства животным… венок с надписью «Любовь сильнее смерти» от педагогических женских курсов… - А. Ф. Кони, «Похороны Тургенева», Собрание сочинений в восьми томах. Т. 6. М., Юридическая литература, 1968. Стр. 385—386

Не обошлось и без недоразумений. На следующий день после отпевания тела Тургенева в соборе Александра Невского на улице Дарю в Париже 19 сентября известный народник-эмигрант П. Л. Лавров в парижской газете «Justice», редактируемой будущим премьер-министром социалистом Жоржем Клемансо, опубликовал письмо, в котором сообщал, что И. С. Тургенев по своей инициативе перечислял Лаврову ежегодно в течение трёх лет по 500 франков для содействия изданию революционной эмигрантской газеты «Вперёд».

Российские либералы были возмущены этой новостью, посчитав её провокацией. Консервативная печать в лице М. Н. Каткова, наоборот, воспользовалась сообщением Лаврова для посмертной травли Тургенева в «Русском вестнике» и «Московских ведомостях» с целью воспрепятствовать чествованию в России умершего писателя, чьё тело «без всякой огласки, с особой осмотрительностью» должно было прибыть в столицу из Парижа для погребения. Следование праха Тургенева очень беспокоило министра внутренних дел Д. А. Толстого, опасавшегося стихийных митингов. По словам редактора «Вестника Европы» М. М. Стасюлевича, сопровождавшего тело Тургенева, меры предосторожности, предпринятые чиновниками, были столь неуместны, как если бы он сопровождал Соловья-разбойника, а не тело великого писателя.

Տուրգենևի գերեզմանաքարը Վոլկովսկի գերեզմանատանը

«Աներևակայելիորեն տանջող հիվանդության և աներևակայելի ուժեղ օրգանիզմի միջև պայքարն» (Պ. Վ. Աննենկով) ավարտվեց 1883 թվականի օգոստոսի 22-ին (սեպտեմբերի 3-ին) Փարիզի մերձակայքում գտնվող Բուժիվալ բնակավայրում։ Իվան Սերգեևիչ Տուրգենևը մահացավ միքսոսարկոմայից (ողնաշարի չարորակ ուռուցք)։ Բժիշկ Սերգեյ Բոտկինը վկայում էր, որ մահվան իրական պատճառը հայտնի դարձավ միայն դիահերձումից հետո, որի ժամանակ գիտնական-ֆիզիոլոգները կշռեցին նաև Տուրգենևի ուղեղը։ Ինչպես պարզվեց, նրանց մեջ, ում ուղեղները կշռվել էին, Իվան Սերգեևիչ Տուրգենևի ուղեղն ամենամեծն էր (2012 գրամ, որը գրեթե 600 գրամով ավելի էր միջինից։

Տուրգենևի մահը մեծ հարված էր նրա երկրպագուների համար, որն արտահայտվեց բավականին տպավորիչ հուղարկավորությամբ։|group="K"}} Հուղարկավորությանը նախորդեց Փարիզում կայացած սգո արարողությունը, որին մասնակցեց ավելի քան չորս հարյուր մարդ, որոնցից մոտ հարյուրը ֆրանսիացիներ էին` Էդմոն Աբուն, Ժյուլ Սիմոնը, Էմիլ Օժիեն, Էմիլ Զոլան, Ալֆոնս Դոդեն, Ժուլիետ Ադանը, Ալֆրեդ Դիեդոնեն, Ժյուլ Մասնեն և այլք։ Մասնակիցներին խիստ զգացմունքային ճառով դիմեց Էռնեստ Ռենեն։ Հանգուցյալի կամքի համաձայն, սեպտեմբերի 27-ին նրա աճյունը տեղափոխվեց Պետերբուրգ։

Սահմանային Վերժբոլովո կայարանից սկսած` բոլոր կանգառներում կատարվում էին հոգեհանգստյան արարողություններ։ Պետերբուրգի Վարշավյան կայարանի կառամատույցում տեղի ունեցավ աճյունի հանդիսավոր ընդունելություն։ Սենատոր Անատոլի Կոնին այսպես էր հիշում հուղարկավորությունը Վոլկովյան գերեզմանատանը.

Աճյունի ընդունելությունը Պետերբուրգում և ուղևորությունը դեպի Վոլկովյան գերեզմանատուն իրենց գեղեցկությամբ, վեհ բնույթով և բացարձակ, կամավոր ու միահամուռ կարգապահությամբ մի արտասովոր տեսարան էին ներկայացնում: Գրական գործիչներից, թերթերի ու ամսագրերի, զեմստվոների ներկայացուցիչներից, կրթության ու լուսավորության աշխատակիցներից, գիտնականներից, սիբիրցիներից, լեհերից ու բուլղարներից բաղկացած 176 պատգամավորությունները, նրբագեղ, շքեղ ծաղկեպսակներով, բազմանշանակ գրություններով բաներներով, կազմում էին մի անսպառ շղթա, որը զբաղեցնում էր մի քանի մղոն տարածություն` գրավելով երթուղու երկու կողմում լճացած, ցավակցող և հաճախ հուզված, հսկայածավալ հասարակության ուշադրությունը: Այսպես, կար ««Մումուի» հեղինակին» մակագրությամբ ծաղկեպսակ` կենդանիների հովանավորների միությունից... «Սերն ուժեղ է մահից» մակագրությամբ ծաղկեպսակ` կանանց մանկավարժական կուրսերից... - Ա. Ֆ. Կոնի, «Տուրգենևի հուղարկավորությունը», Երկերի ժողովածու 8 հատորով, հատոր 6: Մ., Փաստաբանական գրականություն, 1968, էջ 385-386

Տեղ գտան նաև որոշ թյուրիմացություններ. Ալեքսանդր Նևսկու մայր տաճարում` Փարիզի Դարյու փողոցում, Տուրգենևի աճյունն ամփոփելու հենց հաջորդ օրը` սեպտեմբերի 19-ին,ապագա վարչապետ, սոցիալիստ Ժորժ Կլեմանսոյի կողմից հրատարակվող «Justice» փարիզյան թերթում հայտնի էմիգրանտ-նարոդնիկ Պ. Վ. Լավրովը հրապարակեց մի նամակ, որում ասվում էր, որ Ի. Ս. Տուրգենևն իր իսկ նախաձեռնությամբ երեք տարի շարունակ Լավրովին է փոխանցել տարեկան 500 ֆրանկ` «Вперёд» էմիգրանտական հեղափոխական թերթի խմբագրմանն աջակցելու նպատակով։

Ռուս լիբերալները վրդովվեցին այդ նորությունից` այն սադրանք համարելով։ Պահպանողական տպագրությունը, հանձինս Մ. Ն. Կատկովի, ընդհակառակը, օգտվեց Լավրովի հայտարարությունից` «Ռուսկի Վեստնիկում» և «Մոսկովսկիե Վեդոմոստիում» Տուրգենևին անգամ հետմահու քննադատելով, նպատակ ունենալով խոչընդոտել մահացած գրողի մեծարմանը Ռուսաստանում. գրողի աճյունը Փարիզից մայրաքաղաք պետք է բերվեր «առանց որևէ հրապարակայնության, հատուկ զգուշավորությամբ»։ Տուրգենևի աճյունի տեղափոխումն առանձնապես անհանգստացնում էր ներքին գործերի նախարար Դմիտրի Տոլստոյին, որը վախենում էր հնարավոր տարերային ցույցերից։ Տուրգենևի աճյունն ուղեկցող, «Վեստնիկ Եվրոպիի» խմբագիր Միխայիլ Ստասյուլևիչի խոսքերով, չինովնիկների ձեռք առած նախազգուշական միջոցներն այնքան անտեղի էին, ասես ինքն ուղեկցում էր ոչ թե մեծ գրողի աճյունը, այլ Սոլովեյ-ավազակին։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ստրկություն

ռուսերեն հոդված

Ստրկության զարգացումը

Рабство появилось и распространилось в обществах, перешедших к сельскохозяйственному производству. Пользование рабским трудом стало экономически оправданным и, естественно, широко распространилось. В этой системе рабы составляли особый класс, из которого обычно выделялась категория личных, или домашних рабов. Положение прочих рабов, лично мало известных господину, часто почти не отличалось от положения домашних животных, а иногда бывало и худшим. По мере роста культуры и образованности общества среди домашних рабов выделился ещё один привилегированный класс — рабы, ценность которых определялась их знаниями и способностями к наукам и искусствам.

Положение рабов постепенно, путём очень долгой эволюции, изменялось к лучшему. Изменение отношения к рабам сначала отражалось в религиозных предписаниях и обычаях, а затем и в писаных законах (правда, можно отметить, что закон сначала взял под защиту домашних животных, и только потом — рабов). Появились правила, регулировавшие освобождение раба, положение рабыни, забеременевшей от своего господина, положение её ребёнка; в некоторых случаях обычай или закон давал рабу право переменить своего господина.

Ստրուկը երեխային տալիս է մորը, նկար հին հունական լեկիֆի վրա, մ․ թ․ ա․ 5-րդ դար

Ստրկությունն առաջացավ և տարածվեց այն հասարակություններում, որոնք անցել էին գյուղատնտեսական արտադրության։ Ստրկական աշխատանքի օգտագործումը դարձավ տնտեսապես արդարացված և, բնականաբար, լայնորեն տարածվեց։ Այդ համակարգում ստրուկները կազմում էին հատուկ դասակարգ, որից սովորաբար առանձնանում էր անձնական կամ տնային ստրուկների կատեգորիան։ Մնացած ստրուկների կարգավիճակը, որոնց տերն անձամբ չէր ճանաչում, հաճախ չէր տարբերվում ընտանի կենդանիների կարգավիճակից, իսկ երբեմն նույնիսկ ավելի վատ էր։ Հասարակության մշակույթի և կրթվածության աճին զուգահեռ, տնային ստրուկներից առանձնացավ ևս մեկ արտոնյալ դաս` ստրուկներ, որոնց գինը որոշվում էր նրանց գիտելիքներին և գիտության ու մշակույթի բնագավառում ունակություններին համապատասխան։

Ստրուկների կարգավիճակն աստիճանաբար, շատ երկարատև էվոլյուցիայի ճանապարհով, փոխվեց դեպի լավը։ Ստրուկների նկատմամբ վերաբերմունքը սկզբում արտացոլվում էր կրոնական կանոններում և սովորույթներում, այնուհետև` գրված օրենքներում (ճիշտ է, պետք է նշել, որ օրենքն իր հովանավորության տակ առավ նախ ընտանի կենդանիներին, հետո միայն` ստրուկներին)։ Ի հայտ եկան կանոններ,որոնք կանոնակարգում էին ստրուկի ազատությունը, իր տիրոջից հղիացած ստրկուհու և նրա երեխայի կարգավիճակը։ Որոշ դեպքերում սովորույթը կամ օրենքը ստրուկին տիրոջը փոխելու իրավունք էին տալիս։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ուղտեր

ռուսերեն հոդված

Բակտրիաններ

Обитающий в Центральной Азии двугорбый верблюд бактриан (Camelus bactrianus) был одомашнен нашими далёкими предками, однако редкие табуны диких бактрианов по сей день встречаются в пустынях Монголии и Западного Китая, где они больше всего страдают от нехватки водопоев, поскольку человек, осваивая пустыню, в первую очередь занимает открытые источники. Домашних двугорбых верблюдов разводят главным образом в Казахстане и Монголии, используя их в тех же целях, что и дромадеров. Своё название бактриан получил от названия древней области Центральной Азии Бактрия, где он видимо впервые был одомашнен.

Дикие бактрианы заметно мельче домашних, а их небольшие остроконечные горбы разделены довольно широкой седловиной; большие горбы домашнего бактриана чаще всего уложены друг на друга, и между ними почти нет промежутка. По массе тела домашние бактрианы почти не уступают дромадерам.

Բակտրիան

Կենտրոնական Ասիայում բնակվող երկսապատանի ուղտ բակտրիանը (Camelus bactrianus) ընտելացվել է մեր հեռավոր նախնիների կողմից։ Մոնղոլիայի և Արևելյան Չինաստանի անապատներում մինչև օրս էլ կարելի է հանդիպել վայրի բակտրիաների, որտեղ նրանք առաջին հերթին տուժում են ջրի անբավարարությունից, քանի որ անապատներում մարդն առաջին հերթին օգտագործում է բաց աղբյուրները։

Ընտանի երկսապատանի ուղտերին բուծում են գլխավորապես Ղազախստանում և Մոնղոլիայում, որտեղ դրանց օգտագործում են նույն նպատակով, ինչ՝ միասապատանիներին (դրոմադերներ)։ Բակտրիան անվանումը ծագել է Կենտրոնական Ասիայում գտնվող հնագույն Բակտրիա մարզի անունից, որտեղ այս ուղտերը, ամենայն հավանականությամբ, առաջին անգամ ընտելացվել են։ Վայրի բակտրիանները ակնհայտորեն փոքր են ընտանիներից, իսկ նրանց սրացած սապատները բավականին հեռու են միմյանցից։ Ընտանի բակտրիանների սապատները ավելի մոտ են մեկը մյուսին և նրանց միջև գրեթե ազատ տարածություն չկա։ Մարմնի քաշով ընտանի բակտրիանները համարյա չեն զիջում միասապատանիներին։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Artureganyan	Արված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Դիեգո Մարադոնա

ռուսերեն հոդված

1979 թվական

В 1979 году Марадона участвовал в составе молодёжной сборной на чемпионате Южной Америки. Там аргентинцы заняли второе место, уступив лишь хозяевам турнира, сборной Уругвая. На турнире Диего провёл 5 из 6 игр своей команды. В том же году он, в качестве капитана команды, поехал на молодёжный чемпионат мира в Японию. Дебютировал на первенстве 26 августа в матче против Индонезии, который аргентинцы выиграли 5։0, а два мяча забил Диего. На турнире аргентинцы выиграли все матчи, пропустив только 2 гола, став лучшей сборной мира, а сам Марадона, не сыгравший лишь в 1/4 финала с Алжиром, был признан лучшим игроком чемпионата и забил в каждой из сыгранных встреч, кроме матча с Югославией. К тому же в финале со сборной СССР Марадона забил последний в матче гол, который окончательно «утвердил» счёт в игре. По мнению Диего, молодёжная сборная образца 1979 года была лучшей командой за всю его карьеру, в которой он играл.

На клубном уровне Марадона в составе «Архентинос Хуниорс» стал лучшим бомбардиром Метрополитано и Насьоналя, забив 14 и 12 голов соответственно. По окончании сезона, в котором его клуб выступил не слишком удачно, Марадона был признан Лучшим игроком и лучшим спортсменом Аргентины, забив в общей сложности 26 голов в 27 проведённых матчах. В составе сборной Аргентины в 1979 году Диего забил первый гол, поразив 2 июня ворота Шотландии в товарищеской игре. В том же году он, в составе сборной, поехал на Кубок Америки, где провёл 2 игры и забил 1 гол, поразив ворота Боливии. На этом турнире «Альбиселеста» выступила неудачно, заняв последнее место в своей группе.

1979 թվականին Մարադոնան երիտասարդական հավաքականի կազմում մասնակցում էր Հարավային Ամերիկայի առաջնությանը։ Այնտեղ արգենտինացիները գրավեցին երկրորդ տեղը` զիջելով միայն տանտերերին` Ուրուգվայի հավաքականին։ Մրցաշարի ընթացքում Մարադոնան մասնակցեց իր թիմի վարած 6 խաղերից 5-ին։ Նույն տարում նա, թիմի ավագի կարգավիճակում, մեկնեց Ճապոնիա` աշխարհի երիտասարդական առաջնությանը: Մեկնարկեց օգոստոսի 29-ին` Ինդոնեզիայի հետ խաղում, որն արգենտինացիները հաղթեցին 5։0 հաշվով, և երկու գնդակ խփեց հենց Դիեգոն։ Առաջնությունում արգենտինացիները հաղթեցին բոլոր խաղերը` բաց թողնելով միայն 2 գնդակ, և դարձավ աշխարհի լավագույն հավաքական, իսկ ինքը` Մարադոնան, որ չէր մասնակցել միայն Ալժիրի հետ 1/4 եզրափակչի խաղին, իր բոլոր մասնակցած խաղերում, բացի Հարավսլավիայի հետ խաղից, գոլ խփելով, ճանաչվեց առաջնության լավագույն խաղացող։ Բացի այդ, ԽՍՀՄ-ի հավաքականի հետ եզրափակիչ խաղում խփեց վերջին գնդակը, որը վերջնականապես «ամրապնդեց» խաղի հաշիվը։ Դիեգոյի կարծիքով, 1979 թվականի երիտասարդական հավաքականն իր ողջ կարիերայի ընթացքում լավագույն թիմն էր, որում ինքը խաղացել էր։

Ակումբային մակարդակով Մարադոնան «Արխենտինոս Խունիորսի» կազմում դարձավ Մետրոպոլիտանոյի և Նասիոնալի լավագույն ռմբարկուն` համապատասխանաբար խփելով 14 և 12 գնդակ։ Սեզոնի ավարտին, որի ընթացքում նրա ակումբն այնքան էլ հաջող հանդես չեկավ, Մարադոնան ճանաչվեց լավագույն խաղացող և Արգենտինայի լավագույն մարզիկ` 27 խաղի ընթացքում խփելով ընդհանուր առմամբ 26 գնդակ։ 1979 թվականին Արգենտինայի հավաքականի կազմում Դիեգոն խփեց առաջին գնդակը` հունիսի 2-ին ընկերական խաղում նվաճելով Շոտլանդիայի դարպասը։ Նույն տարում հավաքականի կազմում նա մեկնեց Ամերիկայի Գավաթի առաջնությանը, որտեղ անցկացրեց 2 խաղ` խփելով 1 գնդակ Բոլիվիայի դարպասին։ Այդ առաջնությունում «Ալբիսելեստան» անհաջող հանդես եկավ` իր խմբում գրավելով վերջին տեղը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Սելին Դիոն

ռուսերեն հոդված

2003-2007 թվականներ՝ A New Day…

В начале 2002 года Дион объявила о трёхлетнем контракте на 600 шоу по пять вечеров в неделю в развлекательной феерии «A New Day…» в Колизее в «Сизарс-Паласе» в Лас-Вегасе․ Этот шаг был отмечен как «одно из самых умных бизнес-решений любого крупного музыканта». Идея для шоу появилась у Дион, когда она увидела выступление «O» Франка Драгоне. Она начала выступать 25 марта 2003 года на 4000-местной арене, созданной для её шоу. Премьеру посетили многие звёзды, в том числе Дик Кларк, Алан Тик, Кэти Гриффин и Джастин Тимберлейк. Шоу, организованное вместе с Драгоне, было сочетанием танцев, музыки и визуальных эффектов. Дион исполняла свои хиты, выступая со множеством танцоров и специальными эффектами.

Шоу было хорошо принято зрителями; несмотря на жалобы на дорогие билеты, они стабильно распродавались до конца в 2007 году. Цена билета в среднем была 135,33 доллара. Хореографом шоу была Миа Майклз. По данным Pollstar, Дион продала 322 тысячи билетов и заработала 43,9 миллиона долларов в первом полугодии 2005 года, а к июлю 2005 года распродала 315 из 384 шоу. К концу 2005 года Дион заработала более 76 миллионов долларов, заняв шестое место в списке Billboard’s Money Makers 2005 года. «A New Day…» был шестым самым продаваемым туром в Америке в 2006 году. Из-за успеха Дион продлила контракт в 2007 году за неназванную сумму. 5 января 2007 года было объявлено, что шоу закончится 15 декабря 2007 года. За всё своё существование шоу заработало 400 миллионов долларов и было посещено почти 3 миллионами фанатов. DVD «Live in Las Vegas — A New Day…» было выпущено 10 декабря 2007 года в Европе и на следующий день в Северной Америке.

2002 թվականին Դիոնը հայտարարեց Լաս Վեգասի «Սիզարս-Պալասի» Կոլիզեյում կազմակերպվող «A New Day…» ժամանցային ֆեերիայի (շաբաթական հինգ երեկոյով 600 շոու-ծրագրի)` եռամյա պայմանագրի մասին: Այս քայլը դիտվեց որպես «հայտնի երաժիշտների ամենահնարամիտ բիզնես-որոշումներից մեկը»։ Դիոնի մոտ այս շոուի միտքը ծագել էր Ֆրանկ Դրագոնեի «Օ» ելույթի ժամանակ։Դիոնն իր ելույթն սկսեց 2003 թվականի մարտի 25-ին` իր իսկ շոուի համար ստեղծված 4000 տեղանոց արենայում։ Պրեմիերային ներկա էին բազմաթիվ աստղեր, այդ թվում` Դիկ Կլարկը, Ալան Թիքը, Կետի Գրիֆինը և Ջաստին Թիմբերլեյքը։ Շոուն, որ կազմակերպված էր Դրագոնեի հետ միասին, պարի, երաժշտության և տեսողական էֆեկտների համադրություն էր։ Դիոնը կատարում էր իր հիթերը, ելույթ էր ունենում բազմաքանակ պարողների հետ` հատուկ էֆեկտների ուղեկցությամբ։

Շոուն լավ ընդունվեց հանդիսատեսի կողմից. չնայած տոմսերի բարձր գնին` դրանք կայուն վաճառք ունեին մինչև 2007 թվականի վերջը։ Տոմսի միջին արժեքն էր 135,33 դոլար։ Շոուի պարուսույցն էր Մայա Մայքլզը։ Pollstar-ի տվյալներով, Դիոնը 2005 թվականի առաջին կիսամյակում վաճառեց 322 հազար տոմս և վաստակեց 42,9 մլն դոլար, իսկ 2005 թվականի հուլիսին արդեն վաճառել էր 384 շոուից 315-ը։ 2005 թվականի վերջին Դիոնը վաստակել էր 76 մլն դոլարից ավելի` Billboard’s Money Makers-ի 2005 թվականի ցուցակում գրավելով վեցերորդ տեղը։ «A New Day…»-ը 2006 թվականին Ամերիկայում ամենավաճառվող տուրերից վեցերորդն էր։ Հաջողությունից ելնելով` Դիոնը 2007 թվականին երկարացրեց պայմանագրի ժամկետը` չհայտարարված գումարով։ 2007 թվականի հունվարի 5-ին հայտարարվեց, որ շոուն կավարտվի 2007 թվականի դեկտեմբերի 15-ին։ Իր գոյության ընթացքում շոուն վաստակեց 400 մլն դոլար, իսկ այցելուների թիվն անցավ 3 մլն-ից։ «Live in Las Vegas - A New Day…» DVD-ն Եվրոպայում թողարկվեց 2007 թվականի դեկտեմբերի 10-ին, իսկ հաջորդ իսկ օրը`Հյուսիսային Ամերիկայում։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Հնդկական օվկիանոս

ռուսերեն հոդված

Ներածություն

На севере омывает Азию, на западе — Африку, на востоке — Австралию; на юге граничит с Антарктидой. Граница с Атлантическим океаном проходит по 20° меридиану восточной долготы; с Тихим — по 146°55’ меридиану восточной долготы. Самая северная точка Индийского океана находится примерно на 30° северной широты в Персидском заливе. Ширина Индийского океана составляет приблизительно 10 000 км между южными точками Австралии и Африки.

Հյուսիսից ողողում է Ասիայի, արևմուտքից` Աֆրիկայի, արևելքից՝ Ավստրալիայի ափերը, հարավից սահմանակցում է Անտարկտիդային։ Ատլանտյան օվկիանոսի հետ սահմանը գտնվում է արևելյան երկայնության 20°, իսկ Խաղաղից արևելյան երկայնության 146° 55'-ում։ Ամենահյուսիսային կետը Հնդկական օվկիանոսի մոտ հյուսիսային լայնության 30°-ն է, որը գտնվում է Պարսից ծովում։ Հնդկական օվկիանոսի լայնությունը կազմում է մոտ 10000 կմ՝ Ավստրալիայի և Աֆրիկայի հարավային կետերի միջև։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Artureganyan	Արված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Իվան Տուրգենև

ռուսերեն հոդված

Անձնական կյանք

Первым романтическим увлечением юного Тургенева была влюблённость в дочь княгини Шаховской — Екатерину (1815—1836), юную поэтессу. Имения их родителей в Подмосковье граничили, они часто обменивались визитами. Ему было 15, ей 19. В письмах к сыну Варвара Тургенева называла Екатерину Шаховскую «поэткой» и «злодейкой», поскольку не устоял против чар молодой княжны и сам Сергей Николаевич, отец Ивана Тургенева, которому девушка ответила взаимностью, что разбило сердце будущего писателя. Эпизод намного позже, в 1860 году, отразился в повести «Первая любовь», в которой писатель наделил некоторыми чертами Кати Шаховской героиню повести Зинаиду Засекину.

В 1841 году, во время своего возвращения в Лутовиново, Иван увлёкся белошвейкой Дуняшей (Авдотья Ермолаевна Иванова). Между молодыми завязался роман, который закончился беременностью девушки. Иван Сергеевич тут же изъявил желание на ней жениться. Однако его мать устроила по этому поводу серьёзный скандал, после чего он отправился в Петербург. Мать Тургенева, узнав о беременности Авдотьи, спешно выслала её в Москву к родителям, где 26 апреля 1842 года и родилась Пелагея. Дуняшу выдали замуж, дочь осталась в двусмысленном положении. Тургенев официально признал ребёнка лишь в 1857 году.

Вскоре после эпизода с Авдотьей Ивановой Тургенев познакомился с Татьяной Бакуниной (1815—1871), сестрой будущего революционера-эмигранта М. А. Бакунина. Возвращаясь в Москву после своего пребывания в Спасском, он заехал в имение Бакуниных Премухино. Зима 1841—1842 года прошла в тесном общении с кругом братьев и сестёр Бакуниных. В сестёр Михаила Бакунина, Любовь, Варвару и Александру, по очереди были влюблены все друзья Тургенева — Н. В. Станкевич, В. Г. Белинский и В. П. Боткин.

Татьяна была старше Ивана на три года. Как и все молодые Бакунины, она была увлечена немецкой философией и свои отношения с окружающими воспринимала сквозь призму идеалистической концепции Фихте. Она писала Тургеневу письма на немецком языке, полные пространных рассуждений и самоанализа, несмотря на то что молодые люди жили в одном доме, и от Тургенева она также ожидала анализа мотивов собственных поступков и ответных чувств. «„Философский“ роман, — по замечанию Г. А. Бялого, — в перипетиях которого приняло живейшее участие всё младшее поколение премухинского гнезда, продолжался несколько месяцев». Татьяна была влюблена по-настоящему. Иван Сергеевич не остался совершенно равнодушен к разбуженной им любви. Он написал несколько стихотворений (поэма «Параша» также навеяна общением с Бакуниной) и рассказ, посвящённые этому возвышенно-идеальному, большей частью литературно-эпистолярному увлечению. Но ответить серьёзным чувством он не мог.

Среди других мимолётных увлечений писателя было ещё два, сыгравших определённую роль в его творчестве. В 1850-е годы вспыхнул скоротечный роман с дальней кузиной, восемнадцатилетней Ольгой Александровной Тургеневой. Влюблённость была взаимной, и писатель подумывал в 1854 году о женитьбе, перспектива которой одновременно его пугала. Ольга послужила позднее прототипом образа Татьяны в романе «Дым». Также нерешителен был Тургенев с Марией Николаевной Толстой. Иван Сергеевич писал о сестре Льва Толстого П. В. Анненкову։ «Сестра его одно из привлекательнейших существ, какие мне только удавалось встретить. Мила, умна, проста — глаз бы не отвёл. На старости лет (мне четвёртого дня стукнуло 36 лет) — я едва ли не влюбился». Ради Тургенева двадцатичетырёхлетняя М. Н. Толстая уже ушла от мужа, внимание писателя к себе она приняла за подлинную любовь. Но Тургенев и на это раз ограничился платоническим увлечением, а Мария Николаевна послужила ему прообразом Верочки из повести «Фауст».

Осенью 1843 года Тургенев впервые увидел Полину Виардо на сцене оперного театра, когда великая певица приехала на гастроли в Санкт-Петербург. Тургеневу было 25 лет, Виардо — 22 года. Затем на охоте он познакомился с мужем Полины — директором Итальянского театра в Париже, известным критиком и искусствоведом — Луи Виардо, а 1 ноября 1843 года он был представлен и самой Полине. Среди массы поклонников она особо не выделяла Тургенева, известного более как заядлого охотника, а не литератора. А когда её гастроли закончились, Тургенев вместе с семейством Виардо уехал в Париж против воли матери, ещё неизвестный Европе и без денег. И это несмотря на то что все считали его человеком богатым. Но на этот раз его крайне стеснённое материальное положение объяснялось именно его несогласием с матерью, одной из самых богатых женщин России и владелицы огромной сельскохозяйственно-промышленной империи.

За привязанность к «проклятой цыганке» мать три года не давала ему денег. В эти годы образ его жизни мало напоминал сложившийся о нём стереотип жизни «богатого русского»[8]. В ноябре 1845 года он возвращается в Россию, а в январе 1847 года, узнав о гастролях Виардо в Германии, вновь покидает страну։ он едет в Берлин, затем в Лондон, Париж, турне по Франции и опять в Санкт-Петербург. Не имея официального брака, Тургенев жил в семействе Виардо «на краю чужого гнезда», как говорил он сам. Полина Виардо воспитывала внебрачную дочь Тургенева. В начале 1860-х годов семья Виардо поселилась в Баден-Бадене, а с ними и Тургенев («Villa Tourgueneff»). Благодаря семейству Виардо и Ивану Тургеневу их вилла стала интереснейшим музыкально-артистическим центром. Война 1870 года вынудила семью Виардо покинуть Германию и переселиться в Париж, куда переехал и писатель.

Истинный характер отношений Полины Виардо и Тургенева до сих пор является предметом дискуссий. Существует мнение, что после того как Луи Виардо был парализован в результате инсульта, Полина и Тургенев фактически вступили в супружеские отношения. Луи Виардо был старше Полины на двадцать лет, он умер в один год с И. С. Тургеневым.

Последней любовью писателя стала актриса Александринского театра Мария Савина. Их встреча произошла в 1879 году, когда молодой актрисе было 25 лет, а Тургеневу 61 год. Актриса в то время играла роль Верочки в пьесе Тургенева «Месяц в деревне». Роль была настолько ярко сыграна, что сам писатель был изумлён. После этого выступления он прошёл к актрисе за кулисы с большим букетом роз и воскликнул։ «Неужели эту Верочку я написал?!» Иван Тургенев влюбился в неё, о чём открыто признался. Редкость их встреч восполнялась регулярной перепиской, которая продолжалась четыре года. Несмотря на искренние отношения Тургенева, для Марии он был скорее хорошим другом. Замуж она собиралась за другого, однако брак так и не состоялся. Браку Савиной с Тургеневым также не суждено было сбыться — писатель умер в кругу семейства Виардо.

Պատանի Տուրգենևի առաջին ռոմանտիկ զգացմունքը սիրահարվածությունն էր իշխանուհի Շախովսկայայի դստերը` երիտասարդ բանաստեղծուհի Եկատերինային (1815-1836)։ Նրանց ծնողների մերձմոսկովյան կալվածքները սահմանակից էին, և նրանք հաճախակի փոխայցելություններ էին կատարում։ Տուրգենևը 15 տարեկան էր, Եկատերինան` 19։ Որդուն ուղղված նամակներում Վարվարա Տուրգենևան Եկատերինային անվանում էր «գրչակ» և «չարագործ», քանի որ երիտասարդ իշխանուհու հմայքին չէր դիմացել նաև ինքը` Սերգեյ Նիկոլաևիչը` Իվան Տուրգենևի հայրը, որին աղջիկը պատասխանել էր փոխադարձ զգացմունքով, ինչը կոտրեց ապագա գրողի սիրտը։ Այս դրվագն ավելի ուշ` 1860 թվականին, արտացոլվել է «Առաջին սեր» վիպակում, որտեղ գրողը Կատյա Շախովսկայայի բնավորության որոշ գծերով օժտել է վիպակի հերոսուհի Զինաիդա Զասեկինային։

Անրի Տրուայա, «Իվան Տուրգենև» Տուրգենևի պատմությունը Գ, Ֆլոբերի հետ ընթրիքին(ռուսերեն)

«Вся моя жизнь пронизана женским началом. Ни книга, ни что-либо иное не может заменить мне женщину… Как это объяснить? Я полагаю, что только любовь вызывает такой расцвет всего существа, какого не может дать ничто другое. А вы как думаете? Послушайте-ка, в молодости у меня была любовница — мельничиха из окрестностей Санкт-Петербурга. Я встречался с ней, когда ездил на охоту. Она была прехорошенькая — блондинка с лучистыми глазами, какие встречаются у нас довольно часто. Она ничего не хотела от меня принимать. А однажды сказала: «Вы должны сделать мне подарок!» — «Чего ты хочешь?» — «Принесите мне мыло!» Я принес ей мыло. Она взяла его и исчезла. Вернулась раскрасневшаяся и сказала, протягивая мне свои благоухающие руки: «Поцелуйте мои руки так, как вы целуете их дамам в петербургских гостиных!» Я бросился перед ней на колени… Нет мгновенья в моей жизни, которое могло бы сравниться с этим!»

Էդմոն Գոնկուր «Օրագիր», մարտի 2, 1872թ

Տատյանա Բակունինա, 19-րդ դարի կես

1841 թվականին, վերադառնալով Լուտովինովո, Իվանը տարվեց դերձակուհի Դունյաշայով (Ավդոտյա Երմոլաևնա Իվանովա)։ Երիտասարդների միջև սիրավեպ ծագեց, որն ավարտվեց աղջկա հղիությամբ։ Իվան Սերգեևիչն անմիջապես պատրաստակամություն հայտնեց նրա հետ ամուսնանալու, սակայն Իվանի մայրն այդ առիթով լուրջ սկանդալ սարքեց, որից հետո Իվանը մեկնեց Պետերբուրգ։ Տուրգենևի մայրը, իմանալով Ավդոտյայի հղիության մասին, նրան հապշտապ ուղարկեց Մոսկվա` ծնողների մոտ, որտեղ էլ 1842 թվականի ապրիլի 26-ին ծնվեց Պելագեան:. Դունյաշային ամուսնացրին, դուստրը մնաց անորոշ կարգավիճակում: Միայն 1857 թվականին Տուրգենևը պաշտոնապես ճանաչեց երեխային:

Ավդոտյա Իվանովայի հետ կապված դեպքից շատ չանցած` Տուրգենևը ծանոթացավ ապագա էմիգրանտ-հեղափոխական Միխայիլ Բակունինի քրոջ` Տատյանա Բակունինայի հետ (1815-1871)։ Սպասկոյեից Մոսկվա վերադառնալիս` նա այցելեց Բակունինների կալվածք` Պրեմուխինո։ 1841-1842 թվականների ձմեռն անցավ Բակունին քույր-եղբայրների հետ սերտ շփման միջավայրում։ Միխայիլ Բակունինի քույրերին` Լյուբովին, Վարվարային և Ալեքսանդրային, հերթով սիրահարվել էին Տուրգենևի բոլոր ընկերները` Ն. Վ. Ստանկևիչը, Վ. Գ. Բելինսկին և Վ. Պ. Բոտկինը։

Տատյանան Իվանից մեծ էր երեք տարով։ Ինչպես բոլոր երիտասարդ Բակունինները, նա տարված էր գերմանական փիլիսոփայությամբ և շրջապատի հետ իր հարաբերություններն ընկալում էր Ֆիխտեի իդեալիստական հայացքների ազդեցության ներքո։ Նա գերմաներեն նամակներ էր գրում Տուրգենևին, լի ընդարձակ դատողություններով ու ինքնավերլուծությամբ, չնայած այն բանին, որ երիտասարդներն ապրում էին նույն տանիքի տակ, և Տուրգենևից էլ ակնկալում էր սեփական արարքների ու պատասխան զգացմունքների հիմնավորում և վերլուծություն։ Գ. Ա. Բյալովի խոսքերով, ««Փիլիսոփայական» սիրավեպը, որի կտրուկ իրադարձություններին ակտիվ մասնակցում էր պրեմուխինյան օջախի ողջ երիտասարդ սերունդը, շարունակվեց մի քանի ամիս»։ Տատյանան իսկապես սիրահարված էր։ Իվան Սերգեևիչն էլ լիովին անտարբեր չմնաց իր հանդեպ ծագած սիրո նկատմամբ։ Նա գրեց մի քանի բանաստեղծություն («Պարաշա» պոեմը նույնպես ոգեշնչված է Բակունինայի հետ շփումից) և պատմվածք` նվիրված այդ վեհ, իդեալական, ավելի շատ` գրական-նամակագրական հրապուրանքին։ Սակայն լուրջ զգացմունքով պատասխանել նա չէր կարող։

Գրողի կարճատև հրապուրանքների շարքում տեղ գտան ևս երկուսը, որոնք որոշակի դեր խաղացին նրա ստեղծագործական կյանքում։ 1850-ական թվականներին կարճատև սիրավեպ ծագեց հեռավոր զարմուհու` տասնութամյա Օլգա Ալեքսանդրովնա Տուրգենևայի հետ։ Սիրահարվածությունը փոխադարձ էր, և 1854 թվականին Տուրգենևը մտածում էր ամուսնության մասին, որի հեռանկարը միաժամանակ վախեցնում էր նրան։ Ավելի ուշ Օլգան որպես նախատիպ ծառայեց «Ծուխը» վեպի հերոսուհի Տատյանայի կերպարի համար։ Տուրգենևը նույնքան անվստահ գտնվեց նաև Մարիա Նիկոլաևնա Տոլստայայի հետ։ Լև Տոլստոյի քրոջ մասին Իվան Սերգեևիչը գրել է Պ. Վ. Աննենկովին. «Նրա քույրը մեկն է այն ամենագրավիչ էակներից, որոնց ես երբևէ հանդիպել եմ: Քնքուշ, խելացի, պարզ, աչքս չէի կտրի... Օր ծերության (ամսի 4-ին լրացավ 36 տարիս) քիչ էր մնում սիրահարվեի»։ Հանուն Տուրգենևի քսանչորսամյա Մ. Ն. Տոլստայան հեռացավ ամուսնուց. իր հանդեպ գրողի ուշադրությունը նա ընդունեց որպես իրական սիրո արտահայտություն։ Սակայն Տուրգենևն այս անգամ էլ սահմանափակվեց պլատոնական հրապուրանքով, իսկ Մարիա Նիկոլաևնան ծառայեց որպես «Ֆաուստ» վիպակի հերոսուհի Վերոչկայի նախատիպ։.

1843 թվականի աշնանը, օպերային թատրոնի բեմում, Տուրգենևն առաջին անգամ տեսավ Պոլինա Վիարդոյին, երբ երգչուհին համերգային շրջագայությամբ ժամանել էր Սանկտ-Պետերբուրգ։ Տուրգենևը 25 տարեկան էր, Վիարդոն` 22։ Հետո, որսի ժամանակ նա ծանոթացավ Վիարդոյի ամուսնու` Փարիզի Իտալական թատրոնի տնօրեն, հայտնի քննադատ և արվեստաբան Լուի Վիարդոյի հետ, իսկ 1843 թվականի նոյեմբերի 1-ին նա ներկայացվեց անձամբ Պոլինային։ Իր մեծաքանակ երկրպագուների շարքում Պոլինան չէր առանձնացնում Տուրգենևին, որն այն ժամանակ ավելի հայտնի էր որպես հմուտ որսորդ, քան գրական գործիչ։ Իսկ երբ շրջագայությունն ավարտվեց, Տուրգենևը, մոր կամքին հակառակ, Վիարդո ընտանիքի հետ մեկնեց Փարիզ` դեռևս Եվրոպայում անհայտ և առանց դրամական միջոցների, չնայած այն բանին, որ բոլորը նրան հարուստ մարդ էին համարում։ Բայց այս անգամ նրա խիստ սուղ նյութական վիճակը հենց պայմանավորված էր մոր` Ռուսաստանի ամենահարուստ կանանցից մեկի և գյուղատնտեսական-արդյունաբերական հսկա կայսրության տիրուհու հետ անհամաձայնությամբ։

«Անիծված գնչուհու» հետ կապի պատճառով մայրը երեք տարի շարունակ զրկեց որդուն դրամական միջոցներից։ Այդ տարիներին նրա կենսակերպը քիչ էր հիշեցնում իր մասին ձևավորված «հարուստ ռուսի» կարծրատիպը։ 1845 թվականի նոյեմբերին Տուրգենևը վերադառնում է Ռուսաստան, իսկ 1847 թվականի հունվարին, տեղեկանալով Վիարդոյի` Գերմանիայում շրջագայության մասին, կրկին հեռանում է հայրենիքից. մեկնում է Բեռլին, այնուհետև` Լոնդոն, Փարիզ, շրջագայում է Ֆրանսիայով, հետո նորից գալիս է Սանկտ-Պետերբուրգ։ Պաշտոնապես ամուսնացած չլինելով` Տուրգենևն ապրում էր Վիարդոների ընտանիքում, ինչպես ինքն էր ասում` «ուրիշի օջախի անկյունում»։ Պոլինա Վիարդոն դաստիարակում էր Տուրգենևի արտամուսնական դստերը։ 1860-ական թվականների սկզբին Վիարդո ընտանիքը հաստատվեց Բադեն-Բադենում, և նրանց հետ նաև Տուրգենևը («Villa Tourgueneff»)։ Վիարդո ընտանիքի և Իվան Տուրգենևի շնորհիվ նրանց վիլլան դարձավ հետաքրքիր երաժշտական-գեղարվեստական կենտրոն։ 1870 թվականի պատերազմը ստիպեց Վիարդոներին լքել Գերմանիան և բնակություն հաստատել Փարիզում, ուր տեղափոխվեց նաև Տուրգենևը։.

Մարիա Սավինա

Պոլինա Վիարդոյի և Տուրգենևի հարաբերությունների իրական բնույթն առ այսօր քննարկումների առարկա է հանդիսանում։ Կարծիք կա, որ այն բանից հետո, երբ Լուի Վիարդոն կաթվածի հետևանքով պարալիզացվեց, Պոլինան և Տուրգենևը փաստացի ամուսնական կապ հաստատեցին։ Լուի Վիարդոն Պոլինայից մեծ էր քսան տարով։ Նա մահացավ Ի. Ս. Տուրգենևի հետ նույն տարում։

Գրողի վերջին սերն Ալեքսանդրինսկի թատրոնի դերասանուհի Մարիա Սավինան էր։ Նրանց հանդիպումը տեղի ունեցավ 1879 թվականին, երբ երիտասարդ դերասանուհին 25 տարեկան էր, իսկ Տուրգենևը` 61։ Այդ ժամանակ Սավինան հանդես էր գալիս Տուրգենևի «Մի ամիս գյուղում» պիեսի հերոսուհի Վերոչկայի դերում։ Դերակատարումն այնքան տպավորիչ էր, որ հեղինակն ինքը պարզապես հիացած էր։ Ելույթից հետո, ետնաբեմում, նա վարդերի հսկայական փունջը ձեռքին մոտեցավ դերասանուհուն և բացականչեց. «Մի՞թե այս Վերոչկային ես եմ ստեղծել»։ Իվան Տուրգենևը սիրահարվեց Սավինային, ինչի մասին բացեիբաց խոստովանեց։ Նրանց հազվադեպ հանդիպումները լրացվում էին պարբերական նամակագրությամբ, որը շարունակվեց չորս տարի։ Չնայած Տուրգենևի անկեղծ վերաբերմունքին` Մարիայի համար նա ավելի շատ լավ ընկեր էր։ Մարիան պատրաստվում էր ամուսնանալ մեկ ուրիշի հետ, սակայն այդ ամուսնությունն այդպես էլ տեղի չունեցավ։ Տուրգենևի հետ Սավինայի ամուսնությանը ևս վիճակված չէր իրականանալ. գրողը մահացավ Վիարդոների ընտանիքում։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Պետություն

ռուսերեն հոդված

Պետության և երկրի միջև տարբերությունը

Хотя понятия страна и государство часто используются как синонимичные, между ними имеется существенная разница.

Понятие государство обозначает политическую систему власти, установленную на определённой территории, особого рода организацию, в то время как понятие страна скорее относится к культурным, общегеографическим (общность территории) и другим факторам. Термин страна также имеет менее официальную окраску. Похожее различие существует и в английском языке со словами country (которое ближе к понятию страна) и state (государство), хотя в определённом контексте они могут выступать как взаимозаменяемые.

Թեև երկիր և պետություն հասկացությունները հաճախ օգտագործվում են որպես հոմանիշներ, այնուամենայնիվ, դրանք էականանորեն տարբերվում են։

Պետություն հասկացությունը վերբերում է որոշակի տարածքում հիմնված կառավարման քաղաքական համակարգին, այն դեպքում, երբ երկիր հասկացությունը ավելի շատ վերաբերում է մշակութային, ընդհանուր աշխարհագրական և այլ գործոններին։ Երկիր տերմինը նաև ավելի քիչ պաշտոնական է։ Նման տարբերություն կա նաև անգլերենում՝ country (որը մոտ է երկիր հասկացությանը) և state (պետություն) բառերի միջև, չնայած որոշ դեպքերում կախված կոնտեքստից նրանք կարող են միմյանց փոխարինել։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Artureganyan	Արված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Վանա լիճ

ռուսերեն հոդված

Մշակութային պատմություն

Первые следы пребывания человека в районе озера Ван известны со времён палеолита. С неолитических времён племена, живущие в районе озера, уже занимались выплавкой металлов[15][16]. Первым государством в районе озера Ван, по-видимому, было Урарту, существовавшее здесь с XI по VI века до н. э. На берегу озера, на месте современного города Ван в этот период находилась столица Урарту, город Тушпа. Семидесятикилометровый канал, построенный урартским правителем Менуа в VIII веке до н. э. для снабжения Тушпы пресной водой, существует до сих пор. После поражения Урарту от ассирийцев в VII веке до н. э. Урарту постепенно приходит в упадок и перестаёт существовать в VI веке до н. э. Остатки построек с надписями урартских царей Сардури I, Ишпуини, Менуа, Аргишти I сохранились в районе озера.

На смену Урарту через некоторое время приходят древнеармянские государства, одно из них государство Великая Армения, «страна трёх морей» (озера Ван, озера Урмия и озера Севан). На берегах озера и на его островах сохранились памятники армянской храмовой и фортификационной архитектуры. Наиболее известный и хорошо сохранившийся памятник — церковь Святого Креста (арм. Սուրբ Խաչ), построенная в X веке нашей эры на острове Ахтамар. Неподалёку от северо-западного побережье озера расположено село Хацик (Хацекац) где в 361 году родился создатель армянского, грузинского и албанского алфавитов Месроп Маштоц.

Памятники архитектуры, сохранившиеся вблизи озера Ван

Развалины урартской крепости, вероятно построенной при Сардури I для укрепления столицы Урарту, города Тушпы, в IX веке до н. э.	Армянская церковь Святого Креста (հայերեն՝ Սուրբխաչ), сооружённая на острове Ахтамар с 915 по 921 годы при армянском феодале Гагике Арцруни на фундаменте древней урартской постройки.

В течение последующего исторического периода Армения временами обретала самостоятельность, а временами оказывалась последовательно под господством Парфии и Римской империи, а к XIX веку входила в состав Османской империи. В результате Первой мировой войны Османская империя начала распадаться, к власти пришло младотурецкое правительство, которое в 1915—1918 годах частично выселило, частично уничтожило армянское население региона. В настоящее время в районе Вана в основном проживают курды, которые, возможно, являются одними из потомков хурритов, автохтонного населения региона, которое, по распространённой версии, составляло основу населения центральной части Урарту.

В целом история региона полна многочисленными переселениями и завоеваниями, поэтому многие исторические аспекты остаются предметом дискуссий. Кроме этого, согласно последним генетическим исследованиям курды, турки и армяне генетически очень близки.

Վանա լճի շրջանում մարդու առաջին հետքերը հայտնի են պալեոլիթի ժամանակաշրջանից։ նեոլիթական ժամանակներից լճի շրջանում ապրող ցեղերն արդեն զբաղվում էին մետաղաձուլությամբ։ Վանա լճի շրջանում առաջին պետությունը, ըստ էության, Ուրարտուն է եղել, որը գոյություն է ունեցել մ.թ.ա 11-6-րդ դարերը։ Լճի ափին՝ այժմյան Վանի տեղում, գտնվում էր Ուրարտուի մայրաքաղաք Տուշպան։ Ուրարտական արքա Մենուայի կողմից մ.թ.ա. 8-րդ դարում կառուցված յոթանասուն կիլոմետրանոց ջրանցքը, որը պետք է Տուշպան ապահովեր քաղցրահամ ջրով, գոյություն ունի մինչ օրս։ Մ.թ.ա. 7-րդ դարում ասորացիների կողմից պարտություն կրելուց հետո Ուրարտուն աստիճանաբար սկսում է անկում ապրել և դադարում է գոյություն ունենալ մ.թ.ա. 6-րդ դարում։ Լճի տարածքում պահպանվել են ուրարտական արքաներ Սարդուրի Ա-ի, Իշպուինիի, Մենուայի, Արգիշտի Ա-ի սեպագիր արձանագրություններով շինությունների մնացորդներ։

Որոշ ժամանակից Ուրարտուին փոխարինելու են գալիս հին հայկական պետություններ, որոնցից մեկն էլ Մեծ Հայքի թագավորությունն էր՝ «երեք լճերի երկիր» (Վանա լիճը, Ուրմիա լիճը և Սևանա լիճը)։ Լճի ափերի և կղզիներում պահպանվել են հայկական տաճարների և ամրությունների ճարտարապետական հուշարձաններ։ Ամենահայտնին և լավ պահպանվածը Սուրբ խաչ եկեղեցին է, որը կառուցվել է մ.թ. X դարում Աղթամար կղզում։ Լճի հյուսիս-արևմտյան ափից ոչ հեռու գտնվում է Հացիկ (Հացեկաց) գյուղը, որտեղ 361 թվականին ծնվել է հայոց, վրաց և աղվանների այբուբենների ստեղծող Մեսրոպ Մաշտոցը։

Ճարտարապետական հուշարձաններ՝ պահպանված Վանա լճի տարածքում

Ուրարտական ամրոցի ավերակներ՝ հավանաբար կառուցված Սարդուրի Ա-ի կողմից՝ Ուրարտուի մայրաքաղաք Տուշպան ամրացնելու նպատակով (մ.թ.ա IX դար):	Հայկական Սուրբ խաչ եկեղեցին՝ կառուցված Աղթամար կղզում 915-921 թվականներին Արծրունի իշխան Գագիկի կողմից հին ուրարտական շինվածքի հիմքի վար:

Պատմական հետագա ժամանակաշրջանում Հայաստանը երբեմն ձեռք էր բերում անկախություն, երբեմն հայտնվում էր Պարսկաստանի և Հռոմեական կայսրության տիրապետության տակ, իսկ 19-րդ դարում մտնում էր Օսմանյան կայսրության կազմի մեջ։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի հետևանքով Օսմանյան կայսրությունը սկսեց անկում ապրել, և իշխանության գլուխ անցավ երիտթուրքական կառավարությունը, որը 1915-1918 թվականին մաս-մաս տեղահանեց և ոնչնչացրեց տարածաշրջանի հայ ազգաբնակչությանը։ Այժմ Վանա լճի տարածքում հիմնականում բնակվում են քրդեր, որոնք հավանաբար հանիսանում են խեթերի հետնորդները՝ տարածաշրջանի բնիկ ժողովրդի, որոնք, ըստ տարածված կարծիքի, կազմում էին կենտրոնական Ուրարտուի բնակչության հիմնական մասը։։

Ընդհանուր առմամբ տարածաշրջանի պատմությունը լի է բազմաթիվ տեղահանություններով և նվաճումներով, ուստի շատ պատմական տեսակետներ մնում են որպես բանավեճի առարկա։ Բացի այդ, համաձայն վերջին գենետիկական հետազոտությունների՝ քրդերը, թուրքերը և հայերը գենետիկորեն շատ մոտ են։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ալցհայմերի հիվանդություն

ռուսերեն հոդված

Տարածվածություն

Два основных показателя, используемых в эпидемиологических исследованиях — заболеваемость и распространённость заболевания. Заболеваемость отражает число новых случаев на единицу человеко-времени (обычно количество новых случаев на тысячу человеко-лет), а распространённость заболевания говорит об общем числе поражённых болезнью в популяции на конкретный момент времени.

Когортные лонгитюдные исследования (в ходе которых изначально здоровая популяция отслеживается на протяжении многих лет) говорят о заболеваемости на уровне 10-15 новых случаев на тысячу человеко-лет для всех типов деменции и 5-8 случаев для болезни Альцгеймера, что составляет приблизительно половину от общего числа ежегодных диагнозов. Пожилой возраст является главным фактором риска, что отражается в статистике։ на каждые пять лет после 65-летнего возраста показатель риска увеличивается примерно вдвое, вырастая от 3 случаев в 65 лет до 69 случаев на тысячу человеко-лет к 95 годам. Существуют и половые различия — женщины чаще заболевают болезнью Альцгеймера, в особенности после 85 лет.

Распространённость болезни в популяции, зависит от различных факторов, в том числе от заболеваемости и смертности. Поскольку заболеваемость растёт с возрастом, необходимо непременно учитывать средний возраст населения в исследуемой местности. В США по состоянию на 2000 год около 1,6 % населения, как в целом, так и в группе 65-74 лет, имели болезнь Альцгеймера. В группе 75-84 лет этот показатель составлял уже 19 %, а среди граждан, чей возраст превысил 84 года, распространённость болезни составляла 42 %․ В менее развитых странах распространённость болезни ниже. По данным ВОЗ, в 2005 году деменцией страдали 0,379 % мирового населения, а прогноз на 2015 год достигает значения 0,441 % и ещё больший процент населения, 0,556 %, может быть поражён болезнью к 2030 году. К подобным выводам приходят и авторы других работ. Ещё одно исследование говорит о том, что в 2006 году распространённость болезни в мире составляла 0,40 % (разброс 0.17-0.89 %, абсолютное количество — 26.6 млн человек, с разбросом 11.4-59.4 млн) и предсказывает, что долевой показатель вырастет втрое, а абсолютное количество больных — вчетверо к 2050 году.

Ալցհայմերի հիվանդությամբ և այլ դեմենցիաներով տառապողների կյանքի տևողությունը 100000 բնակչության հաշվով՝ կարգավորված ըստ անգործունակության աստիճանի, 2004թ

     տվյալներ չկան      ≤ 50      50–70      70–90      90–110      110–130      130–150      150–170      170–190      190–210      210–230      230–250      ≥ 250

Հիվանդացություն
65 տարեկանից բարձր անձանց մոտ

Տարիք	Հիվանդացություն (նոր դեպքեր) 1000 անձի հաշվարկով
65-69	3
70-74	6
75-79	9
80-84	23
85-89	40
90-	69

Համաճարակաբանական ուսումնասիրություններում օգտագործվում են երկու հիմնական ցուցանիշներ՝ հիվանդացության մակարդակը և հիվանդության տարածվածությունը։ Հիվանդացությունը ցույց է տալիս մարդ-ժամանակ միավորին բաժին ընկնող նոր դեպքերի թիվը (սովորաբար՝ մեկ տարվա ընթացքում հազար մարդու հաշվով նոր դեպքերի քանակը), իսկ հիվանդության տարածվածությունը ցույց է տալիս պոպուլյացիայում ժամանակի որոշակի պահին հիվանդությունով ախտահարվածների ընդհանուր թիվը։

Երկարատև խմբային ուսումնասիրությունները (որոնց ընթացքում սկզբնապես առողջ մարդկանց պոպուլյացիային հետևում են տարիներ շարունակ) վկայում են, որ հիվանդացության մակարդակը հազար մարդ-տարվա հաշվով կազմում է 10-15 նոր դեպք՝ թուլամտությունների բոլոր տիպերի համար և 5-8 դեպք՝ Ալցհայմերի հիվանդության համար, ինչը կազմում է տարեկան ախտորոշվող ընդհանուր դեպքերի մոտ կեսը։ Վիճակագրությունը ցույց է տալիս, որ հիմնական ռիսկի գործոնը հանդիսանսում է տարիքը՝ 65 տարին լրանալուց հետո ամեն հինգ տարում ռիսկի ցուցանիշը կրկնապատկվում է, 65 տարեկանում 3 դեպքից աճելով հասնում է 69 դեպքի՝ 95 տարեկանում։ Գոյություն ունեն նաև սեռային տարբերություններ՝ Ալցհայմերի հիվանդությամբ ավելի հաճախ են հիվանդանում կանայք՝ հատկապես 85 տարեկանից հետո։

Բնակչության շրջանում հիվանդության տարածվածությունը կախված է տարբեր գործոններից, այդ թվում` ընդհանուր հիվանդացությունից և մահացությունից։ Քանի որ հիվանդացության մակարդակը մեծանում է տարիքի հետ, անհրաժեշտ է տվյալ տարածքում մարդկանց միջին տարիքը հաշվի առնել։ ԱՄՆ-ում 2000 թվականի դրությամբ բնակչության 1,6%-ը, ինչպես ընդհանուր այնպես էլ 65-74 տարիքային խմբում, ունեցել է Ալցհայմերի հիվանդություն։ 75-84 տարիքային խմբում այդ ցուցանիշը կազմել է 19%։ Իսկ այն քաղաքացիների շրջանում, ում տարիքը գերազանցել է 84-ը՝ հիվանդության տարածումը կազմել է 42%։ Ավելի քիչ զարգացած երկրներում հիվանդության տարածվածությունը ավելի ցածր է։ ԱՀԿ-ի տվյալներով 2005 թվականին թուլամտությամբ (դեմենցիայով) տառապել է աշխարհի բնակչության 0,379%, իսկ 2015 թվականին կանխատեսումներով այն կհասնի 0,441% և 2030 թվականին բնակչության ավելի մեծ մաս՝ 0,556% կարող է լինել ախտահարված։

Այս եզրակացության են գալիս նաև այլ աշխատանքների հեղինակներ։ Եվս մեկ հետազոտություն խոսում է այն մասին, որ 2006 թվականին աշխարհում հիվանդության տարածվածությունը կազմել է 0,40% (միջակայքը՝ 0,17%-0,89%, ընդհանուր քանակը` 26,6 մլն - 11,4-59,4 մլն միջակայքով) և կանխատեսվում է, որ մասնաբաժնի ցուցանիշը կեռապատկվի, իսկ 2050 թվականին հիվանդների բացարձակ քանակը կքառապատկվի։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	GgGevorg	Ստուգված է

Ոչխար

ռուսերեն հոդված

Նկարագրություն

Домашняя овца — парнокопытное жвачное животное, хорошо узнаваемое по спирально-разветвлённым рогам самцов и кучерявой шерсти. У других диких видов баранов, а также у предков самой овцы, шерсть не скручивается кольцами, а хвост заметно более короткий. У некоторых примитивных пород овец хвост также может быть небольшого размера, однако длинные хвосты, равно как и белый цвет шерсти, появились у животных только на ранней стадии одомашнивания. В строении черепа домашние овцы отличаются от своих диких сородичей более узкими глазницами и меньшим размером мозга. Как правило, у овец хорошо развиты рога (два, но иногда четыре и более), но у некоторых пород их может и не быть вовсе или они имеются только у самцов. Ноги сильные, хорошо приспособлены для дальних переходов по гористой местности.

Размер и вес домашних овец сильно различается в зависимости от породы. Скорость роста и масса взрослого животного во многом зависят от наследственности, и по этой причине селекционный отбор часто производится на основании этих характеристик. Взрослые самки обычно весят 45—100 кг, тогда как более крупные самцы 70—160 кг. Рекордный вес барана (саффолкской породы) достигал 247,2 кг. В целом высота в холке у животных составляет 55-100 см, а длина тела — 60—110 см. Морда в нижней части заострённая, имеет прямой или иногда горбоносый профиль, почти полностью (за исключением губ и краёв ноздрей) покрыта тонкой шерстью. Губы тонкие и очень подвижные. Как и у других представителей рода баранов, у домашней овцы на лицевой поверхности слёзных костей, под внутренним углом глазных впадин, находятся «слёзные ямки» — углубления кожи, богатые потовыми сальными железами, выделения которых накопляются в виде жирной пахучей массы — секретной жидкости. Аналогичные углубления, называемые «копытными железами», присутствуют между верхними суставами обоих пальцев. Секрет, выделяемый этими железами, и придаёт овце её характерный запах.

Ոչխարի գանգի կառուցվածքը

Ընտանի ոչխարը երկկճղակավոր, որոճող կենդանի է, լավ տարբերակված որձի պարուրաձև-ճյուղավորվող եղջյուրներով և գանգուր մորթիով։ Ոչխարների վայրի տեսակների, ինչպես նաև սովորական ոչխարի նախնու մոտ, մորթու մազերը օղակներով չեն ոլորվում, իսկ պոչը նկատելիորեն ավելի կարճ է։ Ոչխարների որոշ պրիմիտիվ ցեղատեսակների պոչը նույնպես կարող է կարճ լինել, երկար պոչը և սպիտակ մորթին, միայն կենդանիների ընտելացման սկզբնական շրջանում միաժամանակ են հայտնվել։ Ընտանի ոչխարները վայրի տեսակներից տարբերվում են գանգի նեղ ակնախորշերով և գլխուղեղի ավելի փոքր չափերով։

Որպես կանոն ոչխարների մոտ եղջյուրները լավ զարգացած են (երկու, երբեմն նաև չորս և ավելի), բայց որոշ ցեղատեսակների մոտ դրանք կարող են բացակայել կամ լինել միայն որձերի մոտ։ Ոտքերը ուժեղ են, լավ հարմարված ժայռոտ տեղանքում երկար ժամանակ տեղափոխվելուն։ Տնային ոչխարները կախված ցեղատեսակից ունեն տարբեր չափեր և քաշ։ Հասուն կենդանու աճի արագությունը և զանգվածը հիմնականում պայմանավորված են ժառանգականությամբ, այդ պատճառով սելեկցիոն ընտրությունը հաճախ իրականացվում է այդ հատկանիշների հիման վրա։

Հասուն որձերը սովորաբար կշռում են 45-100 կգ, ավելի խոշորները՝ 70-160 կգ։ Ոչխարի (սաֆոլկսյան ցեղատեսակի) ռեկորդային քաշը հասել է 247,2 կգ-ի։ Կենդանիների մոտ հետնաբաշի բարձրությունը միջինում կազմում է 55-100 սմ, իսկ մարմնի երկարությունը՝ 60—110 սմ։ Դունչը սրացած է, համարյա ամբողջովին (բացառությամբ շրթունքների և ռնգերի եզրերի) ծածկված է բարակ մազածածկով։ Շուրթերը բարակ են և շարժուն։ Ինչպես խոյ ցեղի մյուս տեսակների մոտ, ընտանի ոչխարի արցունքոսկրերի դիմային մակերեսին, ակնախորշերի ներքին անկյան տակ, գտնվում են «արցունքային փոսիկները»՝ ճարպային գեղձերով հարուստ մաշկի հատուկ խորացումներ, որոնց արտազատած հեղուկը կուտակվում է հոտավետ ճարպային զանգվածի տեսքով։ Նմանօրինակ փոսիկներ առկա են նաև երկու մատների վերին հոդերի միջև։ Այս գեղձերի արտազատած հեղուկով էլ պայմանավորված է ոչխարների բնորոշ հոտը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Մելքոնյան Սյուզաննա	Արված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Գազ

ռուսերեն հոդված

Մակրոսկոպիկ հատկություններ

Большинство газов сложно или невозможно наблюдать непосредственно нашими органами чувств, они описываются с помощью четырёх физических свойств или макроскопических характеристик։ давлением , объемом, количеством частиц (химики используют моль) и температуры. Эти четыре характеристики издавна неоднократно исследовались учеными, такими как Роберт Бойль, Жак Шарль, Джон Дальтон, Джозеф Гей-Люссак и Амедео Авогадро для различных газов в различных условиях. Их детальное изучение в итоге, привело к установлению математической связи между этими свойствами, выраженного в уравнении состояния идеального газа.

Основной особенностью газа является то, что он заполняет все доступное пространство, не образуя поверхности. Газы всегда смешиваются. Газ — изотропное вещество, то есть его свойства не зависят от направления. При отсутствии сил тяготения давление во всех точках газа одинаков (см. Закон Паскаля). В поле сил тяготения плотность и давление не одинаковы в каждой точке, уменьшаясь с высотой по барометрической формуле. Соответственно, в поле сил тяжести неоднородной становится смесь газов. Тяжелые газы имеют тенденцию оседать ниже, а более легкие — подниматься вверх. В поле тяготения на любое тело в газе действует Архимедова сила, которую используют воздушные шары, заполненные легкими газами или горячим воздухом.

Газ имеет высокую сжимаемость — при увеличении давления возрастает его плотность. При повышении температуры расширяются. При сжатии газ может перейти в жидкость, но конденсация происходит не при любой температуре, а при температуре, ниже критической температуры. Критическая температура является характеристикой конкретного газа и зависит от сил взаимодействия между его молекулами. Так, например, газ гелий можно ожижить только при температуре, ниже от 4,2 К.

Существуют газы, которые при охлаждении переходят в твердое тело, минуя жидкую фазу. Превращения жидкости в газ называется испарением, а непосредственное превращении твердого тела в газ — сублимацией.

Գազերի մեծամասնությանը դժվար է կամ անհնար անմիջականորեն հետազոտել մեր զգայարաններով։ Դրանք բնութագրվում են չորս ֆիզիկական հատկություններով կամ մակրոսկոպիկ հատկություններով` ճնշում, ծավալ, մասնիկների թիվ (քիմիկները օգտագործում են մոլը) և ջերմաստիճան։ Այս չորս բնութագրերը տարբեր պայմաններում և տարբեր գազերի համար հնուց ի վեր բացմիցս ուսումնասիրվել են այնպիսի գիտնականների կողմից, ինչպիսիք են՝ Ռոբերտ Բոյլը, Ժակ Շառլը, Ջոն Դալթոնը, Ժոզեֆ Գեյ-Լյուսակը և Ամադեո Ավոգադրոն։ Արդյունքում դրանց մանրամասն ուսումնասիրությունը բերել է այդ հատկությունների միջև մաթեմատիկական կապի սահմանմանը, որն արտահայտվում է իդեալական գազի վիճակի հավասարումով։

Գազի հիմնական առանձնահատկությունը նրանում է, որ այն զբաղեցնում է բոլոր հասանելի տարածությունները, չկազմելով մակերևույթ։ Գազերը միշտ խառնվում են։ Գազը իզոտրոպ նյութ է, այսինքն դրա հատկությունները կախված չեն ուղղությունից։ Ձգողության ուժի բացակայության պայմաններում ճնշումը գազի բոլոր կետերում նույնն է (Պասկալի օրենք)։ Ձգողության ուժի դաշտում խտությունն ու ճնշումը նույնը չեն բոլոր կետերում՝ ըստ ծանրաչափական բանաձևի փոքրանում են տարբեր բարձրությունների վրա։ Համապատասխանաբար, ծանրության ուժի դաշտում գազերի խառնուրդը անհամասեռ է։ Ծանր գազերը միտված են ավելի քիչ նստվածք տալ, իսկ ավելի թեթևները՝ բարձրանում են վեր։ Ձգողության դաշտում, ցանկացած մարմնի դեպքում, գազերում գործում է Արքիմեդի ուժը, որն օգտագործում են թեթև գազերով կամ տաք օդով լցված օդապարիկներում։

Գազերը ունեն բարձր սեղմելիություն՝ ճնշման մեծացմանը զուգընթաց աճում է խտությունը։ Ջերմաստիճանի բարձրացման դեպքում ընդարձակվում են։ Սեղմելու դեպքում գազերը կարող է անցնել հեղուկ վիճակի, բայց հեղուկացումն ընթանում է ոչ բոլոր ջերմաստիճաններում, այլ կրիտիկական ջերմաստիճանից ցածր պայմաններում։ Կրիտիկական ջերմաստիճանը գազի բնութագրիչներից է և կախված է գազի մոլեկուլների միջև շփման ուժից։ Օրինակ՝ հելիում գազը կարելի է հեղուկացնել 4,2 Կ-ից ցածր ջերմաստիճանում։

Կան գազեր, որոնք սառեցման դեպքում վերածվում են պինդ մարմնի, անցնելով հեղուկի փուլը։ Հեղուկի անցումը գազային վիճակի կոչվում է գոլորշացում, իսկ անմիջականորեն պինդ մարմնի անցումը գազային վիճակի՝ սուբլիմացիա։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Մելքոնյան Սյուզաննա	Արված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Հնդկական օվկիանոս

ռուսերեն հոդված

Անվան ծագում

Древние греки известную им западную часть океана с прилегающими морями и заливами называли Эритрейское море (др.-греч. Ἐρυθρά θάλασσα — Красное, а в старых русских источниках Чермное море). Постепенно это название стали относить только к ближайшему морю, а океан получает название по Индии, наиболее известной в то время своими богатствами стране на берегах океана. Так Александр Македонский в IV веке до н. э. называет его Индикон пелагос — «Индийское море». У арабов он известен как Бар-эль-Хинд (современное араб. المحيط الهندي‎‎ — аль-му̣хӣ̣т аль-hиндий) — «Индийский океан». С XVI века утвердилось введённое римским учёным Плинием Старшим ещё в I веке название Океанус Индикус (лат. Oceanus Indicus) — Индийский океан.

Հին հույները օվկիանոսի իրենց հայտնի արևմտյան մասը ծովերի և ծոցերի հետ միասին անվանել են Էրիթրեական ծով (հին հունարեն՝ Ἐρυθρά θάλασσα` Կարմիր, իսկ հին ռուսական աղբյուրներում` Սև ծով)։ Հետզհետե այդ անվանումը վերաբերել է միայն մոտակա ծովին, իսկ օվկիանոսը ստացել է անվանումը Հնդկաստանով, ավելի հայտնի այդ ժամանակ իր աստվածություններով ցամաքի երկրներում։ Այդպես Ալեքսանդր Մակեդոնացին մ. թ. ա. IV դարում անվանում է այն հնդկական պեգալոս (հին հունարեն՝ Ἰνδικόν πέλαγος)` «Հնդկական ծով»։ Արաբների մոտ այն հայտնի է ինչպես Բար-Էլ-Հինդ (ժամանակակից արաբերենով` المحيط الهندي‎‎` ալ - մուհյթ ալ-հինդի)` «Հնդկական օվկիանոս»։ 16-րդ դարից հռոմեական գիտնական Պլինեյ Ավագի կողմից հաստատվեց դեռ I դարում Օկեանուս Ինդիկուս անվանումը (լատին․՝ Oceanus Indicus)` Հնդկական օվկիանոս:

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Manemargaryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Մոծակ

ռուսերեն հոդված

Կենսակերպ

Обычно в умеренном поясе комары активны с мая по октябрь. Если зимой было много снега, а весна ранняя, устойчиво тёплая и умеренно-влажная, комары могут появиться уже в апреле.

Как и у всех прочих двукрылых насекомых, у комаров 4 фазы развития։ яйцо, личинка, куколка, имаго. При этом все фазы, кроме имаго, живут в водоёмах. Живущие в воде личинки и куколки комаров дышат атмосферным воздухом через дыхательные трубки, выставляя их на поверхность. Личинки комаров — фильтраторы или отскрёбыватели — питаются водными микроорганизмами. Питание имаго часто двойственно։ самки большинства видов комаров пьют кровь позвоночных։ млекопитающих, птиц, рептилий и амфибий; в то же время самцы всех без исключения видов комаров питаются нектаром цветковых растений. Однако представители подсемейства Toxorhynchitinae имеют хищных личинок, тогда как их имаго (и самцы, и самки) питаются исключительно нектаром.

Летом взрослые самки кровососущих комаров встречаются как в природе в заболоченных и сырых местах, так и в помещениях для животных, в жилище человека на стенах, окнах, в затенённых местах. Зимой их можно встретить в помещениях для скота, тёплых подвалах, других постройках, где они пребывают в малоактивном состоянии, либо в оцепенении (если температура ниже 0 °C)[9].

При выборе жертвы самка кровососущего комара ориентируется на запах молочной кислоты, содержащейся в поте[15] (несколько километров), на углекислый газ, выдыхаемый человеком, (сотни метров) и на тепловое излучение (несколько метров), на движение, а также самка комара реагирует на свет, предпочитая слабо освещённые помещения, из-за чего в городских квартирах самки ведут в основном ночной образ жизни.

Средняя продолжительность жизни самки С. p. pipiens f. molestus в значительной степени зависит от температуры. В лабораторных условиях (в подвалах такие наблюдения не проводились), на углеводном питании при 25 °C самки живут в среднем 43 дня, при 20 °С — 57 дней, а при 10—15 °С — 114—119 дней; в случае отсутствия питания продолжительность жизни сильно сокращается. Продолжительность жизни самцов во всех случаях намного меньше, так при 25 °C она составляет всего 19 дней.

Совершенно другая картина наблюдается у комаров экотипа pipiens, которые при определённых обстоятельствах могут стать долгожителями. Если самки вылупились из куколок в июле — начале августа, то все они диапаузируют и идут на зимовку, которая продолжается до марта—мая; после окончания зимовки они размножаются и живут ещё 1—2 месяца. В общей сложности продолжительность жизни таких самок составляет примерно год. Для сравнения, продолжительность жизни комаров Aedes, диапаузирующих на стадии яиц, намного короче։ они рождаются весной, размножаются и к осени погибают.

Куколки подвижны. Дыхательные отверстия куколки расположены не на брюшке, как у личинок и имаго, а на верхней стороне груди, которую насекомое держит возле поверхности во время дыхания, и через которую выбирается созревшее имаго. На опустевшей оболочке куколки насекомое ждёт, пока крылья не обсохнут, прежде чем полететь.

Բարեխառն գոտում մոծակները սովորաբար ակտիվ են մայիսից օգոստոսը։ Եթե ձմռանն առատ ձյուն է գրանցվել, վաղ սկսած գարունը բավականին տաք է և չափավոր խոնավ, ապա մոծակները կարող են հայտնվել ապրիլից։

Ինչպես բոլոր երկթևանի միջատները, մոծակները ունեն զարգացման 4 փուլ՝ ձու, թրթուր, հարսնյակ և հասուն առանձնյակ (իմագո)։ Այս բոլոր փուլերը, բացի հասուն առանձնյակից, անցնում են ջրային միջավայրում։ Ապրելով ջրում՝ մոծակի թրթուրները և հարսնյակները, շնչում են մթնոլորտային օդով՝ ջրի մակերևույթի մոտ գտնվող շնչառական խողովակների շնորհիվ։ Մոծակների թրթուրները՝ ֆիլտրատորները և քերիչները, սնվում են ջրային միկրոօրգանիզմներով։ Հասուն առանձնյակի սնունդը հաճախ երկակի է՝ մոծակների տարբեր տեսակների էգերի մեծամասնությունը սնվում են ողնաշարավորների՝ կաթնասունների, թռչունների, սողունների և երկկենցաղների արյամբ, իսկ արուները՝ առանց մոծակների տեսակների բացառության, սնվում են ծաղկավոր բույսերի նեկտարներով։ Toxorhynchitinae ենթաընտանիքի ներկայացուցիչները ունեն գիշատիչ թրթուրներ, այն դեպքում, երբ հասուն առանձնյակները (և՛ արուները, և՛ էգերը) սնվում են բացառապես նեկտարով։

Ամռանը արյունածուծ մոծակների հասուն էգերը հանդիպում են ինչպես բնության մեջ ճահճացած և խոնավ վայրերում, այնպես էլ կենդանիների տարածքում, մարդու բնակավայրում՝ պատերին, պատուհաններին, ստվերոտ վայրերում։ Ձմռանը դրանց կարելի է հանդիպել անասնավայրերում, տաք նկուղներում, այլ շինություններում, որտեղ գտնվում են անզգայացած կամ ոչ ակտիվ վիճակում։ (եթե ջերմաստիճանը 0°C-ից ցածր է)։

Արյուն ծծող մոծակի էգը զոհ ընտրելիս, կողմնորոշվում է քրտինքի մեջ պարունակվող կաթնաթթվի հոտով (մի քանի կիլոմետրի վրա մոծակը զգում է այդ հոտը), կենդանու արտաշնչած ածխաթթու գազով (հարյուրավոր մետրերից), ջերմային ճառագայթմամբ (մի քանի մետրից), շարժմամբ։ Մոծակի էգը խուսափում է լույսից, նախընտրելով քիչ լուսավորված տարածքներ. սրա պատճառով քաղաքային բնակարաններում էգերը հիմնականում վարում են գիշերային կենսակերպ։

С. p. pipiens f. Molestus էգի կյանքի միջին տևողությունը զգալիորեն կախված է ջերմաստիճանից։ Լաբորատոր պայմաններում (նկուղներում այդպիսի փորձեր չեն անցկացվել), ածխաջրային սնունդով, 25°C-ում էգերը միջին հաշվով ապրում են 43 օր, 20°С-ում՝ 57 օր, իսկ 10-15°С-ում՝ 114-119 օր։ Սննդի բացակայության պայմաններում կյանքի տևողություն զգալի կրճատվում է։ Արուների կյանքի տևողությունը բոլոր դեպքերում շատ ավելի կարճ է, 25°C-ում այն կազմում է 19 օր։

Ամբողջովին այլ պատկեր է pipiens էկոտեսակի մոծակների մոտ, որոնք հաստատուն պայմաններում կարող են լինել երկարակյացներ։ Եթե էգերը դուրս են եկել հարսնյակից հուլիսից օգոստոսի սկիզբն ընկած ժամանակահատվածում, ապա նրանք ձմեռում են մինչև մարտ, մայիս ամիսները։ Ձմեռելուց հետո բազմանում են և ապրում ևս 1-2 ամիս։ Ընդհանուր առմամբ այսպիսի էգերի կյանքի տևողությունը մոտ 1 տարի է։ Համեմատությամբ, ձվի փուլում դիապաուզա ունեցող Aedes ցեղի մոծակների կյանքի տևողությունը շատ ավելի կարճ է՝ գարնանը բազմանում են և աշնանը մեռնում։ Հարսնյակները շարժուն են։ Հարսնյակի շնչառական օրգանները տեղակայված են ոչ թե փորիկի հատվածում, ինչպես թրթուրների և հասուն առանձնյակների մոտ է, այլ կրծքի վերին հատվածում։ Այսպիսի տեղադրության շնորհիվ միջատը շնչառության ժամանակ մնում է մակերևույթի վրա, այդ անցքով է դուրս գալիս նաև արդեն հասուն միջատը։ Թռչելուց առաջ, հարսնյակի դատարկված թաղանթի վրա նոր դուրս եկած միջատը սպասում է մինչև թևերը կչորանան։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Մելքոնյան Սյուզաննա	Արված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Կիլոգրամ

ռուսերեն հոդված

Անվան ծագումնաբանություն և կիրառում

Слово «килограмм» произошло от французского слова «kilogramme», которое в свою очередь образовалось из греческих слов «χίλιοι» (chilioi), что означает «тысяча» и «γράμμα» (gramma), что означает «маленький вес»․ Слово «kilogramme» закреплено во французском языке в 1795 году. Французское написание слова перешло в Великобританию, где впервые оно было использовано в 1797 году, в то время как в США слово узаконилось в форме «kilogram». В настоящее время в Великобритании используются оба варианта написания, хотя вариант «kilogram» становится более распространённым. Положение о мерах и весах (англ. Weights and Measures Act) в Великобритании не запрещает использование обоих написаний.

В XIX веке французское слово «kilo», сокращение от «kilogramme», было заимствовано в английский язык, где стало применяться для обозначения как килограммов так и километров. В то время как использование «kilo» приемлемо в общих случаях, например в журнальных публикациях (The Economist), его использование обычно считается недопустимым в определённых областях, например, научные публикации, тексты законов и техническая документация, где авторы должны придерживаться правил СИ. Когда Конгресс США легализировал метрическую систему в 1866 году, он разрешил использование слова «kilo» как альтернативу слову «kilogram», но в 1990 году это было отменено.

«Կիլոգրամ» բառը առաջացել է ֆրանսերեն «kilogramme» (կիլոգրամ) բառից, որն էլ իր հերթին ծագել է հունարեն «χίλιοι» (chilioi) բառից, որը նշանակում է «հազար» և «γράμμα» (gramma, գրամմա), որը նշանակում է «փոքր զանգված» Слово «kilogramme» закреплено во французском языке в 1795 году։ «Kilogramme» բառը ֆրանսերենում հաստատվել է 1795 թվականին։ Բառի ֆրանսիական գրառումը անցել է Մեծ Բրիտանիային, որտեղ առաջին անգամ օգտագործվել է 1797 թվականին, հենց այդ ժամանակ էլ ԱՄՆ-ում բառն ընդունվեց որպես՝ «kilogram»։ Ներկայումս Մեծ Բրիտանիայում օգտագործվում են բառի երկու ձևերը միաժամանակ, սակայն «kilogram» ձևն ավելի ընդունելի է համարվում։

19-րդ դարում ֆրանսիական «kilo» (կիլո) բառը, «kilogramme» (կիլոգրամ)-ի կրճատված ձևը մտել է անգլերենի մեջ, որն օգտագործվել է ինչպես կիլոգրամի, այնպես էլ կիլոմետրի համար ։ Երբ 1866 թվականին ԱՄՆ-ի Կոնգրեսը օրինականացրեց մետրական համակարգը, այն թույլատրեց օգտագործեց «kilo» բառը որպես «kilogram» բառի այլընտրանքային հոմանիշ, բայց 1990 թվականին այս ամենը չեղյալ հայտարարվեց։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Իվան Տուրգենև

ռուսերեն հոդված

«Տուրգենևյան աղջիկներ»

Личная жизнь Тургенева сложилась не совсем удачно. Прожив 38 лет в тесном общении с семьёй Виардо, писатель чувствовал себя глубоко одиноким. В этих условиях сформировалось тургеневское изображение любви, но любви не совсем характерной для его меланхоличной творческой манеры. В его произведениях почти не бывает счастливой развязки, а последний аккорд чаще грустный. Но тем не менее почти никто из русских писателей не уделил столько внимания изображению любви, никто в такой мере не идеализировал женщину, как Иван Тургенев.

Характеры женских персонажей его произведений 1850-х — 1880-х годов, — образы цельных, чистых, самоотверженных, нравственно сильных героинь в сумме сформировали литературный феномен «тургеневской девушки» — типичной героини его произведений. Таковы Лиза в повести «Дневник лишнего человека», Наталья Ласунская в романе «Рудин», Ася в одноимённой повести, Вера в повести «Фауст», Елизавета Калитина в романе «Дворянское гнездо», Елена Стахова в романе «Накануне», Марианна Синецкая в романе «Новь» и другие.

Л. Н. Толстой, отмечая заслуги писателя, говорил, что Тургенев написал удивительные портреты женщин, и что Толстой и сам наблюдал потом тургеневских женщин в жизни.

Յուլիա Վրևսկայա Իր միջոցներով նա սանիտարական ջոկատ է կազմել Ռուս-թուրքական պատերազմի տարիներին, որտեղ բուժքույր էր և մահացավ բծավոր տիֆից։

Տուրգենևի անձնական կյանքն այնքան էլ հաջող չի դասավորվել։ 38 տարի սերտ շփման մեջ ապրելով Վիարդոների ընտանիքի հետ՝ գրողն իրեն խորապես միայնակ էր զգում։ Այդպիսի պայմաններում կազմավորվել է սիրո տուրգենևյան պատկերը, որը ոչ այնքան համահունչ էր գրողի մելանխոլիկ ստեղծագործական ոճին։ Նրա ստեղծագործություններում գրեթե չկան երջանիկ լուծումներ, իսկ վերջաբանը ավելի հաճախ տխուր է լինում։ Բայցևայնպես, ռուս գրողներից ոչ ոք այդքան ուշադրություն չի դարձրել սիրո պատկերմանը, ոչ ոք այդչափ չի իդեալականացրել կնոջը, որքան Իվան Տուրգենևը։

Գրողի 1850-1880-ական թվականների ստեղծագործությունների կանանց կերպարները նպատակասլաց, մաքուր, անձնազոհ, բարոյապես ուժեղ հերոսուհիներ են, որոնք ամբողջացնում են «տուրգենևյան աղջկա» գրական ֆենոմենը։ Այդպիսին են «Ավելորդ մարդու օրագիրը» վիպակի Լիզան, «Ռուդին» վեպի հերոսուհի Նատալյա Լասունսկայան, Ասյան՝ համանուն վիպակում, «Ֆաուստի» Վերան, «Ազնվականների ապաստանը» վեպի Ելիզավետա Կալիտինան, «Նախօրեին» վեպի հերոսուհի Ելենա Ստախովան, «Նորը» վեպի հերոսուհի Մարիաննա Սինեցկայան և այլք։

Լև Տոլստոյը, խոսելով գրողի վաստակի մասին, ասել է, որ Տուրգենևը կերտել է կանանց հրաշալի կերպարներ, և որ ինքն անձամբ կյանքում հանդիպել է տուրգենևյան կանանց տեսակին։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Լև Տոլստոյ

ռուսերեն հոդված

Պատերազմ և խաղաղություն

Выходу «Войны и мира» предшествовала работа над романом «Декабристы» (1860—1861), к которому автор неоднократно возвращался, но который остался незаконченным. А на долю «Войны и мира» выпал небывалый успех. Отрывок из романа под названием «1805 год» появился в «Русском вестнике» 1865 года; в 1868 году вышли три его части, за которыми вскоре последовали остальные две. Первые четыре тома «Войны и мира» быстро разошлись, и понадобилось второе издание, которое и было выпущено в октябре 1868 года. Пятый и шестой томы романа вышли в одном издании, отпечатанном уже увеличенным тиражом.

«Война и мир» стала уникальным явлением как в русской, так и зарубежной литературе. Это произведение вобрало в себя всю глубину и сокровенность психологического романа с размахом и многофигурностью эпической фрески. Писатель, по словам В. Я. Лакшина, обратился «к особому состоянию народного сознания в героическую пору 1812 года, когда люди из разных слоев населения объединились в сопротивлении иноземному нашествию», что, в свою очередь, «создало почву для эпопеи».

Национальные русские черты автор показал в «скрытой теплоте патриотизма», в отвращении к показной героике, в спокойной вере в справедливость, в скромном достоинстве и мужестве простых солдат. Он изобразил войну России с наполеоновскими войсками как всенародную войну. Эпический стиль произведения передаётся через полноту и пластичность изображения, разветвлённость и перекрещение судеб, несравненные картины русской природы.

В романе Толстого широко представлены самые разные слои общества, от императоров и королей до солдат, все возрасты и все темпераменты на пространстве царствования Александра I.

Толстой был доволен собственным произведением, однако уже в январе 1871 года он отправил А. А. Фету письмо։ «Как я счастлив… что писать дребедени многословной вроде „Войны“ я больше никогда не стану». Однако, едва ли Толстой перечёркивал важность своих предшествующих творений. На вопрос Токутоми Рока в 1906 году, какое своё произведение Толстой любит больше всего, писатель ответил։ «Роман "Война и мир"».

1873 թվականին հրատարակված «Պատերազմ և խաղաղություն» գրքի կազմը

«Պատերազմ և խաղաղություն» վեպին նախորդեց «Դեկաբրիստներ» վեպը (1860-1861), որին հեղինակը բազմիցս անդրադարձել է, սակայն այդպես էլ չի ավարտել։ Իսկ «Պատերազմ և խաղաղությունը» աննախադեպ հաջողություն ունեցավ։ Վեպից մի հատված՝ «1805 թվական» վերնագրով, հայտնվեց 1865 թվականի «Ռուսկի վեստնիկում», 1868 թվականին լույս տեսան վեպի երեք մասերը, որոնց շուտով հետևեցին մյուս երկուսը։ Վեպի առաջին չորս հատորներն արագ սպառվեցին, և հարկ եղավ երկրորդ հրատարակության, որը լույս տեսավ 1868 թվականի հոկտեմբերին։ Վեպի հինգերորդ և վեցերորդ հատորները լույս տեսան մեկ հրատարակությամբ՝ ավելի մեծ տպաքանակով։

«Պատերազմ և խաղաղություն» վեպը բացառիկ երևույթ է ինչպես ռուսական, այնպես էլ արտասահմանյան գրականության մեջ։ Այդ ստեղծագործությունն իր մեջ պարփակել է հոգեբանական վեպի ողջ խորությունն ու նվիրականությունը՝ էպիկական բազմաքանդակ որմնանկարի ուժով ու ծավալով։ Գրողը, Վլադիմիր Լակշինի խոսքով, դիմել է «1812 թվականի ժողովրդական գիտակցության արտակարգ վիճակին, երբ բնակչության տարբեր խավերի ներկայացուցիչներ համախմբվել էին օտարերկրյա զավթիչների դեմ պայքարում», որն էլ, իր հերթին, «դյուցազներգության հիմք է դարձել»։

Ռուս ազգային գծերը հեղինակը ցույց է տվել «հայրենասիրության թաքնված ջերմության», ցուցադրական հերոսականության մերժման, արդարության հանդեպ խաղաղ հավատի, հասարակ զինվորների համեստ արժանապատվության և խիզախության մեջ։ Նա նապոլեոնյան զորքի դեմ Ռուսաստանի պատերազմը պատկերել է որպես համաժողովրդական կռիվ։ Ստեղծագործության էպիկական ոճը հաղորդվում է պատկերների ամբողջականությամբ և ճկունությամբ, ճակատագրերի ճյուղավորվածությամբ ու խաչաձևմամբ, ռուսական բնության անզուգական պատկերներով։

Տոլստոյի վեպում լայնորեն ներկայացված են հասարակության ամենատարբեր շերտերը՝ կայսրերից ու թագավորներից մինչև հասարակ զինվորներ, Ալեքսանդր I-ինի գահակալության շրջանի բոլոր տարիքներն ու խառնվածքները։

Տոլստոյն ինքը գոհ էր իր ստեղծագործությունից, սակայն 1871 թվականի հունվարին Ա. Ա. Ֆետին ուղարկած նամակում նա գրել է. «Որքան երջանիկ եմ, որ «Պատերազմի» նման բազմաբառ դատարկաբանություն էլ երբեք չեմ գրելու»։ Բայց դա չի նշանակում, որ Տոլստոյը հերքում էր իր ողջ ստեղծագործության կարևորությունը։ 1906 թվականին Տոկուտոմի Ռոքի այն հարցին, թե իր որ ստեղծագործությունն է Տոլստոյն ամենաշատը սիրում, գրողը պատասխանել է՝ «Պատերազմ և խաղաղություն»։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ռուալ Ամունդսեն

ռուսերեն հոդված

Արշավից հետո

По словам Р. Хантфорда, Фритьоф Нансен, став норвежским посланником в Великобритании, «был пионером использования не связанных с политикой знаменитостей в целях политической пропаганды». Слава покорителя Северо-западного прохода должна была использоваться для повышения авторитета Норвегии в мире, Нансен постоянно торопил Амундсена с возвращением из США. Однако Амундсен отбыл прямо в Кристианию, где премьер-министр К. Миккельсен 20 ноября 1906 года вручил ему Большой крест ордена св. Олафа — король находился в Лондоне; в тот день у школьников отменили занятия. Доклад Амундсена в Лондоне на заседании Королевского географического общества был намечен на 11 февраля 1907 года, но результаты его были более чем скромными, а визит полярника в Британию вообще не афишировался. Для современников стало своего рода загадкой прохладное отношение британцев к норвежскому герою, о чём говорилось в возмущённом письме Норвежского генерального консульства, адресованном Амундсену. Напротив, лекционное турне Амундсена по разным странам Европы проходило чрезвычайно успешно. Всё лето заняла подготовка книги об экспедиции, выпущенной в Норвегии тиражом 10 000 экземпляров. 20 апреля 1907 года было опубликовано официальное постановление стортинга, в котором бюджет экспедиции на «Йоа» был оценён в 160 000 крон, причём эта сумма была признана «незначительной для благополучного преодоления Северо-западного прохода под норвежским флагом». К тому времени долг Амундсена составлял 80 000 крон (поверенным в делах экспедиции был Александр Нансен — младший брат Фритьофа). В тот же день стортинг ассигновал 40 000 крон для покрытия наиболее срочных долгов полярника, хотя официально это было оформлено как покупка научных материалов экспедиции норвежским государством.

24 января 1907 года Амундсен был избран иностранным почётным членом Русского географического общества.

Օսլոյի Ֆրամի թանգարանում ցուցադրվող «Յոա» նավը։ 2009 թվականի լուսանկար։

Ռ. Հանթֆորդի խոսքով, Ֆրիտյոֆ Նանսենը, դառնալով Նորվեգիայի դեսպանը Մեծ Բրիտանիայում, «դարձավ քաղաքական քարոզչության մեջ քաղաքականության հետ կապ չունեցող հայտնիների ներգրավման գործի պիոները»։ Հյուսիս-Արևմտյան անցուղին նվաճողի փառքը պետք է օգտագործվեր աշխարհում Նորվեգիայի հեղինակության բարձրացման համար։ Նանսենն անընդհատ շտապեցնում էր Ամունդսենին` ԱՄՆից վերադառնալու հարցում, սակայն Ամունդսենը ժամանեց անմիջապես Քրիստիանիա, որտեղ պետքարտուղար Կ. Միքելսենը 1906 թվականի նոյեմբերի 20-ին նրան շնորհեց ս. Օլաֆի անվան Մեծ խաչ շքանշան. թագավորը գտնվում էր Լոնդոնում, իսկ այդ օրը դպրոցականներին ազատեցին դասերից։ Ամունդսենի զեկույցը Լոնդոնում, Թագավորական աշխարհագրական միության նիստում, տեղի ունեցավ 1907 թվականի փետրվարի 11-ին, բայց դրա արդյունքներն առավել քան համեստ էին, իսկ բևեռախույզի այցելությունը Բրիտանիա ընդհանրապես չազդարարվեց։ Ժամանակակիցների համար հանելուկ էր բրիտանացիների սառը վերաբերմունքը նորվեգացի հերոսի հանդեպ, ինչի մասին ասվում էր Նորվեգիայի գլխավոր հյուպատոսության` Ամունդսենին հասցեագրված նամակում։ Իսկ Եվրոպայի տարբեր երկրներով Ամունդսենի դասախոսական շրջագայությունն, ընդհակառակը, մեծ հաջողությամբ էր ընթանում։ Ամբողջ ամառ նախապատրաստվում էր գիտարշավի մասին գիրքը, որը թողարկվեց Նորվեգիայում 10 000 տպաքանակով։ 1907 թվականի ապրիլի 20-ին հրապարակվեց պաշտոնական որոշումը, ըստ որի «Յոայի» գիտարշավի բյուջեն գնահատվեց 160 000 կրոն, ընդ որում, այդ գումարը հայտարարվեց «չնչին` նորվեգական դրոշի ներքո Հյուսիս-Արևմտյան ծովային ուղին հաղթահարելու համար»։ Այդ պահի դրությամբ Ամունդսենի պարտքը կազմում էր 80 000 կրոն (գիտարշավի հարցերով հավատարմատարը Ալեքսանդր Նանսենն էր` Ֆրիտյոֆի կրտսեր եղբայրը)։ Նույն օրը բևեռախույզի ամենահրատապ պարտքերը մարելու համար հատկացվեց 40 000 կրոն, չնայած պաշտոնապես դա ձևակերպվեց որպես գիտարշավի համար նորվեգական պետության կողմից կատարված գիտական նյութերի ձեռքբերում։

1907 թվականի հունվարի 24-ին Ամունդսենը ճանաչվեց Ռուսաստանի աշխարհագրական միության պատվավոր անդամ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Դիեգո Մարադոնա

ռուսերեն հոդված

1980 թվական

В следующем году Марадона вновь оказался лучшим бомбардиром обоих первенств Аргентины с 25 и 18 голами, что позволило ему стать единственным игроком в истории чемпионата Аргентины, 5 раз становившимся лучшим бомбардиром чемпионатов страны. Голы Диего помогли его клубу занять второе место в Метрополитано. 14 сентября Марадона забил свой сотый гол на профессиональном уровне, поразив ворота «Сан-Лоренсо». Однако слишком большое внимание прессы и постоянные отлучки Диего в сборную плохо влияли на отношение в клубе к Марадоне. В «Архентинос Хуниорс» половина игроков не общалась с Диего, а тренер клуба требовал голов сначала в каждом матче, а затем и в каждом тайме. В октябре накануне матча клуба с «Бокой Хуниорс», вратарь «Боки», Уго Орландо Гатти в интервью сказал, что Марадона неплохой игрок, но СМИ слишком раздувают его значимость, а также назвал Диего «толстяком». В ответ Марадона в прессе назвал Гатти завистливым и сказал, что тот пропускает «глупые голы». Перед игрой Гатти подошёл к Диего и сказал, что ничего подобного не говорил, но тому было уже всё равно։ Марадона, разозлённый словами голкипера, забил 4 гола. Многими тот матч признаётся лучшей игрой Диего в составе «Архентинос Хуниорс». После игры Марадона ожидал одобрения от руководства клуба, но вместо похвалы ему было сказано։ «Для тебя это норма. За голы тебе платят». После этого Марадона перестал ходить на тренировки и стал искать себе новый клуб. Кандидатом на покупку Марадоны был «Ривер Плейт», предложивший Диего зарплату, равную зарплате самого высокооплачиваемого игрока команды, Убальдо Фильоля. Но Марадона не хотел переходить в «Ривер»։ в одном из интервью он сказал, что его пригласила «Бока Хуниорс», хотя это было неправдой. После этих слов, «Бока» начала переговоры по поводу трансфера нападающего. 20 февраля Марадона стал игроком «Боки Хуниорс». Этот переход был назван «трансфером века». Диего перешёл в стан «генуэзцев» на правах аренды с постепенным выкупом клубом контракта футболиста на общую сумму в 3 млн 600 тыс. долларов. Эти деньги «Бока» выплачивала в течение полутора лет. По договору «генуэзцы» должны были заплатить 600 тыс. долларов «подъёмных» самому Марадоне, но из-за проблем команды с финансами, клуб вместо денежных средств отдал Диего две квартиры в домах бизнесмена Тито Гуровича, в районах Коррея-и-Либертадор и Република-де-ла-Индия.

В сборной Аргентины Марадона в 1980 году провёл 10 игр, в которых забил 6 голов. Самым результативным для Диего стал матч против Австрии 21 мая, в котором он сделал свой первый и последний хет-трик в футболке национальной команды.

Հաջորդ տարի Մարադոնան կրկին ճանաչվեց Արգենտինայի երկու առաջնությունների լավագույն ռմբարկու` 25 և 18 խփած գնդակներով, որը թույլ տվեց նրան դառնալ Արգենտինայի առաջնության պատմության մեջ միակ խաղացողը, որը 5 անգամ դարձել էր երկրի առաջնությունների լավագույն ռմբարկու։ Դիեգոյի խփած գնդակներն օգնեցին նրա ակումբին գրավել երկրորդ տեղը Մետրոպոլիտանոյում։ Սեպտեմբերի 14-ին Մարադոնան խփեց պրոֆեսիոնալ մակարդակում իր 100-րդ գնդակը` նվաճելով «Սան-Լորենսոյի» դարպասը։ Սակայն լրատվամիջոցների չափից դուրս մեծ ուշադրությունը և հավաքականի խաղերի համար ակումբից հաճախակի բացակայությունները բացասաբար էին ազդում ակումբում Մարադոնայի հանդեպ վերաբերմունքի վրա։ «Արխենտինոս Խունիորսի» խաղացողների մեծամասնությունը չէր շփվում Դիեգոյի հետ, իսկ ակումբի մարզիչը պահանջում էր գոլեր սկզբում ամեն խաղում, իսկ հետո արդեն` ամեն խաղակեսում։ Հոկտեմբերին, «Բոկա Խունիորս» ակումբի հետ խաղի նախօրեին, «Բոկայի» դարպասապահ Ուգո Օրլանդո Գատտին հարցազրույցում ասաց, որ Մարադոնան վատ խաղացող չէ, սակայն մասսայական լրատվամիջոցները չափազանցնում են նրա նշանակալիությունը և նաև Դիեգոյին անվանեց «գիրուկ»։ Ի պատասխան, Մարադոնան մամուլում Գատտիին անվանեց նախանձ և ասաց, որ վերջինս «հիմար գոլեր է բաց թողնում»։ Խաղից առաջ Գատտին մոտեցավ Դիեգոյին և ասաց, որ ինքը նման բան չի ասել, բայց Դիեգոյի համար արդեն միևնույն էր. դարպասապահի խոսքերից կատաղած` նա այդ խաղում 4 գնդակ խփեց։ Շատերի կողմից այդ խաղը ճանաչվեց որպես «Արխենտինոս Խունիորսի» կազմում Դիեգոյի լավագույն խաղը։ Խաղից հետո Մարադոնան ակնկալում էր ակումբի ղեկավարության բարյացակամությունը, սակայն գովեստի փոխարեն նրան ասվեց. «Քեզ համար դա նորմալ է: Գոլերի համար դու վարձատրվում ես»։ Դրանից հետո Մարադոնան դադարեց մասնակցել ակումբի մարզումներին և սկսեց իր համար նոր ակումբ փնտրել։ Մարադոնային ձեռք բերելու հավակնություն ուներ «Ռիվեր Փլեյթ» ակումբը, որը Դիեգոյին առաջարկեց ակումբի ամենաբարձր վարձատրվող խաղացողի` Ուբալդո Ֆիլյոլի աշխատավարձին հավասար աշխատավարձ։ Սակայն Մարադոնան չցանկացավ տեղափոխվել «Ռիվեր». հարցազրույցներից մեկում նա ասաց, որ իրեն հրավիրել են «Բոկա Խունիորս», չնայած դա ճիշտ չէր։ Բայց դրանից հետո «Բոկան» իսկապես սկսեց բանակցություններ վարել հարձակվողի տրանսֆերի առիթով։ Փետրվարի 20-ին Մարադոնան դարձավ «Բոկա Խունիորսի» անդամ։ Այս տեղափոխությունն անվանեցին «դարի տրանսֆեր»։ Մարադոնայի հետ ակումբի պայմանագրի ընդհանուր արժեքը կազմում էր 3 600 000 դոլար, որը «Բոկան» վճարում էր մեկուկես տարի շարունակ։ Անձամբ Մարադոնային ակումբը պետք է վճարեր 600 000 դոլար, սակայն ֆինանսական խնդիրների հետ կապված` գումարի փոխարեն ակումբը Դիեգոյին տրամադրեց գործարար Տիտո Գուրովիչի շենքերում գտնվող երկու բնակարան` Կորրեա ի Լիբերտադոր և Ռեպուբլիկա դե լա Ինդիա թաղամասերում։

Արգենտինայի հավաքականում 1980 թվականին Մարադոնան անցկացրեց 10 խաղ` խփելով 6 գնդակ։ Դիեգոյի համար ամենաարդյունավետը Ավստրիայի հետ խաղն էր մայիսի 21-ին, որում նա կատարեց իր առաջին և վերջին հեթ-թրիքը ազգային թիմի շապիկով։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Տիգրան Չուխաջյան

ռուսերեն հոդված

Ստեղծագործությունների էկրանավորում

Из произведений Тиграна Чухаджяна впервые был экранизован «Леблебиджи» в 1916 году польским режиссёром еврейского происхождения Зигмундом Вейнбергом и Фуатом Узкинаем. Этот фильм стал одной из первых работ в истории кинематографа Турции. В 1923 году фильм по «Продавцу гороха» был снят Мухсин-Беем Эртугрулом. В 1934 году тем же режиссёром была сделана новая экранизация «Леблебиджи», причём картина получила второй приз Венецианского кинофестиваля.

Первая экранизация произведений композитора в Армении была осуществлена в 1954 году созданием музыкального фильма «Армянский киноконцерт». Наряду с операми «Алмаст», «Ануш», балетом «Гаяне», в фильме впервые были сняты отрывки из оперы «Аршак II».

В 1967 году режиссёром Арманом Манаряном была предпринята первая в Армении экранизация оперетты «Леблебиджи» под новым названием «Каринэ». Вокальные партии главных героев исполняли Гоар Гаспарян и Тигран Левонян. Фильм насыщен национальным колоритом константинопольских армян, представляется как весёлая и живая комедия-буфф. В 1970 году в студии киноактера «Мосфильм» фильм был дублирован на русский язык.

В 1988 году по заказу Центрального телевидения Гостелерадио СССР Тигран Левонян создает полную экранизацию оперы «Аршак II» (2 серии).

Տիգրան Չուխաջյանի ստեղծագործություններից առաջինն էկրանավորվել է «Լեբլեբիջին», 1916 թվականին, հրեական ծագումով լեհ ռեժիսոր Զիգմունդ Վեյնբերգի և Ֆուատ Ուզկինայի կողմից։ Այդ ֆիլմը թուրքական կինոարդյունաբերության առաջին գործերից էր։ 1923 թվականին «ոլոռ վաճառողի» մասին ֆիլմը նկարահանվեց Մուխսին-Բեյ Էրթուգրուլի կողմից։ 1934 թվականին նույն ռեժիսորի կողմից իրականացվեց «Լեբլեբիջիի» նոր էկրանավորումը, որն, ի դեպ, Վենետիկի կինոփառատոնում նվաճեց երկրորդ հորիզոնականը։

Հայաստանում երգահանի ստեղծագործությունների առաջին էկրանավորումն իրականացվեց 1954 թվականին՝ «Հայկական կինոհամերգ» երաժշտական ֆիլմի ստեղծմամբ։ «Ալմաստ», «Անուշ» օպերաների, «Գայանե» բալետի հետ մեկտեղ` ֆիլմում առաջին անգամ ներկայացվեցին հատվածներ «Արշակ II» օպերայից։

1967 թվականին ռեժիսոր Արման Մանարյանը նախաձեռնեց Հայաստանում առաջին անգամ «Լեբլեբիջի» օպերետի էկրանավորումը` նոր` «Կարինե» անվանումով։ Գլխավոր հերոսների դերերգերը կատարում էին Գոհար Գասպարյանը և Տիգրան Լևոնյանը։ Ֆիլմը հագեցած է Կոստանդնուպոլսի հայերի ազգային կոլորիտով, ներկայացվում է որպես ուրախ և կենդանի կատակերգություն` բուֆ։ 1970 թվականին «Մոսֆիլմ» կինոստուդիայում ֆիլմը կրկնօրինակվեց ռուսերեն։

1988 թվականին, ԽՍՀՄ Պետական Կենտրոնական հեռուստառադիոյի պատվերով, Տիգրան Լևոնյանն ստեղծեց «Արշակ Բ» օպերայի ամբողջական էկրանավորումը (երկու մասից)։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Սելին Դիոն

ռուսերեն հոդված

2007-2010 թվականներ՝ D’elles, Taking Chances և Taking Chances շրջագայություն

Последний франкоязычный альбом Дион — D’elles («О них») — выпущен 21 мая 2007 года. Он дебютировал на вершине канадских чартов, будучи проданным 72 200 раз в первую неделю. В Канаде альбом стал дважды платиновым и в течение первого месяца был продан полмиллиона раз во всём мире[139]. «D’Elles» также достиг № 1 во Франции и Бельгии. Первый сингл «Et s’il n’en restait qu’une (je serais celle-là)» («Если бы осталась только одна женщина (я бы была ей)») дебютировал на вершине французских чартов месяцем ранее. Дион выпустила свой ​​последний английский альбом Taking Chances 12 ноября в Европе и 13 ноября в Северной Америке. Это её первый английский студийный альбом после One Heart 2003 года, в нём представлены поп, ритм-н-блюз и рок. Дион сотрудничала с Джоном Шенксом и бывшим гитаристом Evanescence Беном Муди, а также с Кристианом Лундином, Пиром Астромом, Линдой Перри, японской певицей Юной Ито и рэпером Ne-Yo. Она начала своё мировое турне в поддержку Taking Chances 14 февраля 2008 года в Южной Африке, проведя 132 выступления на стадионах и аренах пяти континентов.

Тур в поддержку Taking Chances имел большой успех в США, заняв № 1 в Billboard Boxscore. Кроме того, Дион появилась в Idol Gives Back второй год подряд. Она была номинирована на шесть наград «Джуно» в 2008 году и в следующем году ещё на три.

22 августа 2008 года Селин Дион провела бесплатное шоу на французском на полях Авраама в Квебеке (Канада) к 400-летию Квебека. На празднование собралось около 490 тысяч человек (вместе с ТВ-вещанием). Концерт под названием «Céline sur les Plaines» был выпущен на DVD 11 ноября 2008 года в Квебеке и 20 мая 2009 года во Франции. В конце октября Дион выпустила сборник лучших английских хитов под названием My Love։ Essential Collection.

В мае 2009 года Селин Дион была названа 20-м исполнителем и 2-й исполнительницей десятилетия по продаваемости в США, продав примерно 17,57 миллиона альбомов. В июне 2009 года Forbes сообщил, что Дион заработала 100 миллионов долларов в 2008 году. Дион заработала 522,2 миллиона долларов в течение десятилетия, большая часть которых — доход от пятилетнего проживания в «Сизарс-Паласе».

17 февраля 2010 года Дион выпустила в кинотеатрах документальный фильм о своём туре в поддержку Taking Chances под названием «Селин: Мир её глазами». В фильме показаны кадры Дион на сцене, за кулисами и с семьёй. Фильм был выпущен на Blu-ray и DVD 4 мая 2010 года, вместе с CD/DVD «Taking Chances World Tour: The Concert», на котором запечатлено мировое турне с тем же названием. На 52-й церемонии «Грэмми» в феврале 2010 года Дион вместе с Кэрри Андервуд, Ашером, Дженнифер Хадсон и Смоки Робинсоном исполнила песню «Earth Song» в дань памяти Майклу Джексону.

В январе 2010 года Los Angeles Times представила свой ​​ежегодный список десяти людей с крупнейшим годовым доходом, в котором Селин Дион заняла первое место за всё десятилетие, заработав 747,9 миллиона долларов с 2000 по 2009 год. Крупнейший доход ей принесла продажа билетов на общую сумму 522,2 миллиона долларов. Кроме того, в декабре 2009 года монреальская газета Le Journal de Quebec назвала Дион «артистом десятилетия» в родной канадской провинции Квебек. В мае 2010 года в опросе Harris Дион была названа самым популярным музыкантом в США, опередив U2, Элвиса Пресли и The Beatles.

В сентябре 2010 года она выпустила сингл «Voler» в дуэте с французским певцом Мишелем Сарду. Песня была позже включена в альбом Сарду. Кроме того, в октябре 2010 года было объявлено, что Дион написала новую песню для канадского певца Марка Дюпре под названием «Entre deux mondes».

Սելին Դիոնը բեմին պարողների հետ կատարում է River Deep Mountain High երգը Taking Chances ալբոմին նվիրված շրջագայության շրջանակներում, սեպտեմբեր, 2008թ

Դիոնի վերջին ֆրանսալեզու ալբոմը` D’elles («Նրանց մասին»), թողարկվեց 2007 թվականի մայիսի 21-ին։ Այն մեկնարկեց կանադական չարտերի բարձունքում` առաջին շաբաթում 72 000 միավորի վաճառք ապահովելով։ Կանադայում ալբոմը դարձավ երկու անգամ պլատինե` առաջին ամսվա ընթացքում ամբողջ աշխարհում վաճառվելով կես միլիոն անգամ։ «D’Elles»-ն առաջին տեղ գրավեց նաև Ֆրանսիայում և Բելգիայում։ Առաջին սինգլը` «Et s’il n’en restait qu’une (je serais celle-là)» («Եթե լոկ մեկ կին մնար (դա ես կլինեի)»), մեկնարկեց որպես ֆրանսիական չարտերի առաջատար մեկ ամիս ավելի շուտ։ Իր վերջին անգլիական ալբոմը` Taking Chances, Դիոնը թողարկեց նոյեմբերի 12-ին` Եվրոպայում և նոյեմբերի 13-ին` Հյուսիսային Ամերիկայում։ Դա նրա առաջին տաղավարային ալբոմն էր` 2003 թվականի One Heart-ից հետո. դրանում ներկայացված են փոփ, ռիթմ և բլյուզ և ռոք։ Դիոնը համագործակցում էր Ջոն Շենքսի և Evanescence-ի նախկին կիթառահար Բեն Մուդիի հետ, ինչպես նաև` Քրիստիան Լունդինի, Պիր Ասթրոմի, Լինդա Պերրիի, ճապոնացի երգչուհի Յունա Իտոյի և ռեփեր Նե-Յոյի հետ։

Դիոնը Բել կենտրոնում տեղի ունեցող համերգին Մոնրեալ քաղաքում, օգոստոսի 19, 2008թ

Նա իր համաշխարհային շրջագայությունը` ի պաշտպանություն Taking Chances-ի, սկսեց 2008 թվականի փետրվարի 14-ին Հարավային Աֆրիկայից` ելույթներ ունենալով հինգ մայրցամաքների 132 մարզադաշտերում։ и в следующем году ещё на три Շրջագայությունը մեծ հաջողություն ունեցավ ԱՄՆ-ում` գրավելով առաջին տեղը Billboard Boxscore-ում։ Բացի այդ, Դիոնը երկու տարի անընդմեջ հայտնվեց Idol Gives Back-ում։ 2008 թվականին նա ներկայացվեց «Ջունո» մրցանակի հինգ անվանակարգերում, իսկ հաջորդ տարի` ևս երեք անվանակարգերում։

Սելին Դիոնը կատարում է «Eyes On Me» երգը Մոնրեալում (Կանադա), օգոստոս, 2008թ

2008 թվականի օգոստոսի 22-ին Սելին Դիոնը ֆրանսերեն на полях Авраама в Квебеке (Канада) к 400-летию Квебека անվճար շոու անցկացրեց Աբրահամի դաշտերում` Քվեբեկում (Կանադա), Քվեբեկի 400-ամյակի առթիվ։ Տոնակատարությանը հավաքվել էր մոտ 490 հազ. մարդ (ներառյալ հեռուստատեսությունը)։ Համերգը DVD տարբերակով «Céline sur les Plaines» անվանումով 2008 թվականի նոյեմբերի 11-ին թողարկվեց Քվեբեկում, իսկ 2009 թվականի մայիսի 20-ին Ֆրանսիայում։ Հոկտեմբերի վերջին Դիոնը թողարկեց անգլերեն լավագույն հիթերի ժողովածուն` My Love։ Essential Collection անվանումով։

2009 թվականի մայիսին ԱՄՆ-ում վաճառքի ցուցանիշով Սելին Դիոնը հռչակվեց 20-րդ կատարող և տասնամյակի 2-րդ կատարող` վաճառելով մոտ 17,57 մլն. ալբոմ։ 2009 թվականի հունիսին Forbes-ը հայտարարեց, որ Դիոնը 2008 թվականին վաստակել է 100 մլն. դոլար։ Տասնամյակի ընթացքում Դիոնը վաստակեց 522,2 մլն. դոլար, որի մեծ մասը կազմում էր «Սիզարս Փալասում» հնգամյա բնակությունից ստացված եկամուտը։

2010 թվականի փետրվարի 17-ին Դիոնն, ի պաշտպանություն իր Taking Chances ալբոմի, վավերագրական ֆիլմ թողարկեց` «Սելին. աշխարհը նրա աչքերով» վերնագրով։ Ֆիլմում ցուցադրված են կադրեր Դիոնի բեմական և ետնաբեմային, ինչպես նաև` ընտանեկան կյանքից։ Ֆիլմը թողարկվեց 2010 թվականի մայիսի 4-ին Blu-ray և DVD տարբերակներով` CD/DVD «Taking Chances World Tour: The Concert»-ի հետ միասին, որում ներկայացված է նույն անվանումով համաշխարհային շրջագայությունը։ 2010 թվականի փետրվարին «Գրեմմիի» 52-րդ մրցանակաբաշխությանը Դիոնը Քերրի Անդերվուդի, Աշերի, Ջենիֆեր Հադսոնի և Սմոքի Ռոբինսոնի հետ կատարեց «Earth Song» երգը` ի հիշատակ Մայքլ Ջեքսոնի։

2010 թվականի հունվարին Los Angeles Times-ը ներկայացրեց տարեկան ամենամեծ եկամուտ ունեցող 10 մարդկանց ամենամյա ցուցակը, որում Սելին Դիոնը տասնամյակի կտրվածքով առաջին տեղում էր` 2000-2009 թվականներին ունեցած 747,9 մլն. եկամուտով։ Ամենամեծ եկամուտը` 522,2 մլն. դոլար, նա ստացել էր համերգների տոմսերի վաճառքից։ Բացի այդ, 2009 թվականի դեկտեմբերին մոնրեալյան Le Journal de Quebec շաբաթաթերթը Դիոնին հայտարարեց «տասնամյակի արտիստ» կանադական հարազատ Քվեբեկ գավառում։ 2010 թվականի մայիսին Harris հարցման ժամանակ Դիոնը ճանաչվեց ԱՄՆ-ում ամենահայտնի երաժիշտը` առաջ անցնելով U2-ից, Էլվիս Փրեսլիից և The Beatles-ից։

2010 թվականին Դիոնը թողարկեց «Voler» դուետը` ֆրանսիացի երգիչ Միշել Սարդուի հետ։ Երգն ավելի ուշ ընդգրկվեց Սարդուի ալբոմում։ Բացի այդ, 2010 թվականի հոկտեմբերին հայտարարվեց, որ Դիոնը «Entre deux mondes» անվանումով նոր երգ է գրել կանադացի երգիչ Մաքս Դյուպրեի համար։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ուղտեր

ռուսերեն հոդված

Դրոմադերներ

Диких одногорбых верблюдов дромадеров (Camelus dromedarius) в наше время не сохранилось. В центральных районах Австралии можно встретить одичавших, ранее завезенных туда одногорбых верблюдов, которые бесконтрольно размножаются из-за отсутствия серьёзных лимитирующих факторов. На обширных территориях старого света с засушливым и жарким климатом дромадеры остаются важными хозяйственными животными, которые выполняют многие функции и продолжают играть важную роль в культуре отдельных народов мира.

Դրոմադոր

Վայրի միասապատ դրոմադեր ուղտերից (Camelus dromedarius) մեր օրերում չեն պահպանվել։ Ավստրալիայի կենտրոնական շրջաններում կարելի է հանդիպել վայրի, նախկինում ընտելացված ուղտերի, որոնք սահմանափակող գործոնների բացակայության պատճառով անկանոն բազմանում են։ Հին աշխարհի լայնարձակ տարածությունների չոր և շոգ կլիմայական պայմաններում դրոմադերները ունեն կարևոր տնտեսական նշանակություն և կատարում են բազմաթիվ ֆունկցիաներ և կարևոր դեր են խաղում առանձին ազգերի մշակութային կյանքում։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Azat1009
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Կատու

ռուսերեն հոդված

Ֆիզիոլոգիա

Нормальные физиологические показатели
Температура тела	38,6 °C
Частота сердечных сокращений	110—140 ударов в минуту
Частота дыхания	16—40 вдохов в минуту

Нормальная внутренняя (ректальная) температура тела взрослой кошки составляет 38—39,5 °C, у котят она несколько выше. У бесшёрстных пород кошек внутренняя температура тела такая же, как и у всех кошек[41], однако из-за отсутствия шерстного покрова на теле кошки температура кожных покровов у сфинксов или петерболдов человеком тактильно воспринимается как более высокая.

Частота пульса у взрослых кошек варьирует в зависимости от физической и психической активности и составляет от 120 до 220 ударов в минуту. Частота дыхания составляет в среднем 20—40 дыхательных движений в минуту.

У кошек выделены три группы крови — А, B и АВ. Кошки с группой крови А могут иметь антитела к группе крови В, и наоборот. Кошки с группой крови АВ не имеют антител ни к группе крови А, ни к группе В, поэтому они могут быть реципиентом обеих групп крови при переливании. Группа крови АВ самая редкая, она встречается у 1 % всех домашних кошек и поэтому остается малоизученной, однако учёным удалось установить, что АВ по своему происхождению не связана с группами крови А и В.

Механизм лакания жидкости кошкой состоит в том, что её язык вытягивается со скоростью 1 м/с, подгибается вниз и касается поверхности жидкости, но, в отличие от лакания собак, не проникает в неё. Затем язык устремляется вверх и увлекает за собой столбик жидкости. Кошка заглатывает жидкость в тот момент, когда вертикальная составляющая скорости жидкости замедляется гравитацией и становится равной нулю. В этот момент челюсти кошки смыкаются, и жидкость проглатывается. Этот процесс повторяется с периодичностью 4 раза в секунду.

Կատվի ներքին նորմալ ջերմաստիճանը տատանվում է 38-39.5°C-ի սահմաններում, կատվի ձագերի մոտ այն մի քիչ ավելի բարձր է։ Անմազ կատուների մարմնի ներքին ջերմաստիճանը համարյա թե հավասար է մյուս կատուների ջերմաստիճանին, բայց մորթու բացակայության պատճառով, սֆինքսներին կամ պետերբոլդներին շոյելիս մարդն ընկալում է ավելի բարձր ջերմաստիճան։

Նորմալ ֆիզիոլոգիական ցուցանիշներ
Մարմնի ջերմաստիճան	38,6°C
Անոթազարկի հաճախականությունը	110-140 զարկ մեկ րոպեում
Շնչառական շարժումներ	16-40 ներշնչում մեկ րոպեում

Հասուն կատուների մոտ անոթազարկի հաճախությունը կախված է նրանց ֆիզիկական և մտավոր կարողություններից, և կազմում է 120-220 զարկ մեկ րոպեում։ Շնչառության հաճախությունը միջինում կազմում է 20-40 շնչառական շարժում մեկ րոպեում։

Կատուների մոտ առանձնացվում է արյան երեք խումբ` A, B և AB։ A խմբին պատկանող կատուները ունեն B խմբի հակամարմիններ, և հակառակը։ AB խմբին պատկանող կատուները չունեն A և B խմբերի հակամարմիններ, որը նշանակում է, որ նրանք ցանկացած կատվից կարող են արյուն ընդունել։ AB խմբի կատուները հազվադեպ են, այն հանդիպում է տնային կատուների 1%-ի մոտ, որի պատճառով էլ այս կատուները մնում են քիչ հետազոտված։

Կատուն խմում է հեղուկ շնորհիվ լեզվի շարժման արագության, որը շարժվում է 1մ/վ արագությամբ: Լեզուն շատ արագ իջնում է ներքև, կպչում է հեղուկի մակերևույթին, սակայն, ի տարբերության շների լեզվի, չի թափանցում ջրի մեջ։ Կատուն կլանում է հեղուկը այն ժամանակ, երբ ուղղահայաց հեղուկի արագության բաղադրիչը ձգողականության ազդեցությամբ դանդաղում է և հավասարվում զրոյի։ Այդ պահին կատվի ծնոտները միանում են և հեղուկը կուլ է գնում։ Այդ պրոցեսը պարբերաբար կրկնվում է վայրկյանում անգամ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Azat1009
Վերստուգող	Դավիթ

Իվան Տուրգենև

ռուսերեն հոդված

Ընտանիք

Своей семьёй Тургенев так и не обзавёлся[70]. Дочь писателя от белошвейки Авдотьи Ермолаевны Ивановой Пелагея Ивановна Тургенева, в замужестве Брюэр (1842—1919), с восьми лет воспитывалась в семье Полины Виардо во Франции, где Тургенев изменил её имя с Пелагеи на Полинет, что было приятнее его литературному слуху — Полинет Тургенева. Во Францию Иван Сергеевич приехал лишь через шесть лет, когда его дочери уже исполнилось четырнадцать. Полинет почти забыла русский язык и говорила исключительно по-французски, что умиляло её отца. В то же время его огорчало то, что у девочки сложились непростые отношения с самой Виардо. Девочка не любила возлюбленную отца, и вскоре это привело к тому, что девочку отдали в частный пансион. Когда Тургенев в следующий раз приехал во Францию, он забрал дочь из пансиона, и они поселились вместе, а для Полинет была приглашена гувернантка из Англии Иннис.

В семнадцатилетнем возрасте Полинет познакомилась с молодым бизнесменом Гастоном Брюэром, который произвёл на Ивана Тургенева приятное впечатление, и тот дал согласие на брак дочери. В качестве приданого отец подарил немалую по тем временам сумму — 150 тысяч франков. Девушка вышла замуж за Брюэра, вскоре разорившегося, после чего Полинет при содействии отца скрывалась от мужа в Швейцарии. Поскольку наследницей Тургенева была Полина Виардо, дочь после его смерти оказалась в затруднительном материальном положении. Умерла в 1919 году в возрасте 76 лет от рака. Дети Полинет — Жорж-Альбер и Жанна потомков не имели. Жорж-Альбер умер в 1924 году. Жанна Брюэр-Тургенева так и не вышла замуж; жила, зарабатывая на жизнь частными уроками, так как свободно владела пятью языками. Она даже пробовала себя в поэзии, писала стихи на французском. Умерла в 1952 году в возрасте 80 лет, а с ней оборвалась и родовая ветвь Тургеневых по линии Ивана Сергеевича.

Պելագեա Տուրգենևան, լուսանկարը՝ Է․ Կարժի, 1870-ական թվականներ

Սեփական ընտանիք Տուրգենևն այդպես էլ չունեցավ։ Գրողի` կարող-բանվորուհի Ավդոտյա Երմոլաևնա Իվանովայից ունեցած աղջիկը` Պելագեա Իվանովնա Տուրգենևան, ամուսնության մեջ` Բրյուեր (1842-1919), ութ տարեկանից դաստիարակվել է Պոլինա Վիարդոյի ընտանիքում` Ֆրանսիայում, որտեղ Տուրգենևը փոխեց նրա Պելագեա անունը Պոլինետի, որն ավելի հաճելի էր գրական լսողությանը` Պոլինետ Տուրգենևա։ Իվան Տուրգենևը Ֆրանսիա տեղափոխվեց միայն վեց տարի հետո, երբ դուստրն արդեն տասնչորս տարեկան էր։ Պոլինետը գրեթե մոռացել էր ռուսերենը և խոսում էր բացառապես ֆրանսերեն, որը դուր էր գալիս հորը։ Միևնույն ժամանակ նրան վշտացնում էր այն փաստը, որ դստեր և Վիարդոյի միջև հարաբերությունները լարված էին։ Աղջնակը չէր սիրում հոր ընկերուհուն, և շուտով դա հանգեցրեց նրան, որ աղջկան տարան մասնավոր պանսիոն։ Երբ հաջորդ անգամ Տուրգենևը Ֆրանսիա ժամանեց, վերցրեց դստերը պանսիոնից, և նրանք սկսեցին միասին ապրել, իսկ Պոլինետի համար Անգլիայից տնային դաստիարակչուհի հրավիրվեց` Իննիսը։

Տասնյոթ տարեկան հասակում Պոլինետը ծանոթացավ երիտասարդ գործարար Գաստոն Բրյուերի հետ, որն Իվան Տուրգենևի վրա հաճելի տպավորություն թողեց, և վերջինս դստեր ամուսնության համար տվեց իր համաձայնությունը։ Որպես օժիտ հայրը նվիրեց այն ժամանակների համար բավականին մեծ գումար` 150 հազար ֆրանկ։ Օրիորդն ամուսնացավ Բրյուերի հետ, ով շուտով սնանկացավ, որից հետո Պոլինետը, հոր աջակցությամբ, թաքնվում էր ամուսնուց Շվեյցարիայում։ Քանի որ Տուրգենևի ժառանգորդը համարվում էր Պոլինա Վիարդոն, գրողի մահից հետո դուստրը հայտնվեց նյութական բարդ իրավիճակում։ Նա մահացավ 1919 թվականին՝ 76 տարեկան հասակում, քաղցկեղից։ Պոլինետի երեխաները` Ժորժ-Ալբերը և Ժաննան, հետնորդներ չունեին։ Ժորժը մահացավ 1924 թվականին։ Ժաննա Բրյուեր-Տուրգենևան այդպես էլ չամուսնացավ. նա ապրում էր` մասնավոր դասեր տալով, քանի որ ազատ տիրապետում էր հինգ լեզուների։ Նա նույնիսկ ուժերը փորձեց պոեզիայում` գրելով ֆրանսերեն բանաստեղծություններ։ Մահացավ 1952 թվականին՝ 80 տարեկան հասակում, և նրանով էլ ընդհատվեց Իվան Սերգեևիչի գծով Տուրգենևների տոհմաճյուղը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Լև Տոլստոյ

ռուսերեն հոդված

Աննա Կարենինա

Не менее драматичным и серьёзным произведением явился роман о трагической любви «Анна Каренина» (1873-1876 годы). В отличие от предыдущей работы, в нём нет места бесконечно счастливому упоению блаженством бытия. В почти автобиографическом романе Левина и Кити ещё присутствуют радостные переживания, но в изображении семейной жизни Долли уже больше горечи, а в несчастном завершении любви Анны Карениной и Вронского столько тревоги душевной жизни, что этот роман является по существу переходом к третьему периоду литературной деятельности Толстого, драматическому.

В нём меньше простоты и ясности душевных движений, свойственных героям «Войны и мира», больше обострённой чуткости, внутренней насторожённости и тревоги. Характеры главных героев более сложны и утончённы. Автор стремился показать тончайшие нюансы любви, разочарования, ревности, отчаяния, духовного просветления.

Проблематика данного произведения непосредственно подводила Толстого к идейному перелому конца 1870-х годов.

Ոչ պակաս դրամատիկ և լուրջ ստեղծագործություն է ողբերգական սիրո պատմությունը` «Աննա Կարենինա» վեպը (1873-1876)։ Ի տարբերություն նախորդ աշխատության, այս վեպում տեղ չունի լինելիության երանությամբ անվերջ սքանչանալու պատրանքը։ Լևինի և Կիտիի գրեթե ինքնակենսագրական վեպում դեռ առկա են երջանիկ ապրումներ, սակայն Դոլիի ընտանեկան կյանքում ավելի շատ դառնություն կա, իսկ Աննա Կարենինայի և Վռոնսկու սիրո դժբախտ վերջաբանում այնքան հոգեկան ցավ կա, որ այդ վեպն, ըստ էության, անցման դեր է կատարում դեպի Տոլստոյի ստեղծագործության երրորդ` դրամատիկ փուլը։

Վեպում ավելի քիչ են «Պատերազմ և խաղաղություն» վեպի հերոսներին հատուկ հոգեկան ապրումների պարզությունն ու հստակությունը, առավել ընդգծված են նրբազգացությունը, ներքին լարվածությունն ու անհանգստությունը։ Գլխավոր կերպարների բնույթն ավելի բարդ է և նրբագեղ։ Հեղինակը ձգտում է արտահայտել սիրո, հիասթափության, խանդի, հուսահատության, հոգու պայծառացման նրբերանգները։

Տվյալ ստեղծագործության պրոբլեմատիկան Տոլստոյին անմիջականորեն տանում էր դեպի 1870-ական թվականների մտավոր շրջադարձը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Մայքլ Ջորդան

ռուսերեն հոդված

Ներածություն

За феноменальную прыгучесть Майкл получил прозвища «Air Jordan» и «Его Воздушество». Он также считается одним из лучших защитников в истории баскетбола. В 1991 году он выиграл свой первый чемпионат НБА с «Буллз», в 1992 и 1993 годах повторил этот успех. После гибели отца в начале сезона 1993/94 Джордан внезапно ушёл из баскетбола и попытался сделать карьеру в бейсболе. В 1995 году он вернулся на площадку и помог «Буллз» завоевать ещё три титула (1996, 1997 и 1998), попутно установив вместе с командой рекорд НБА по количеству выигранных матчей в течение регулярного сезона — 72 победы (сезон 1995/96). Во второй раз Джордан завершил карьеру в 1999 году, но вернулся ещё на два сезона в 2001 году в качестве игрока «Вашингтон Уизардс».

В 1984 году Джордан заключил рекламный контракт с фирмой Nike, которая специально для Майкла разработала кроссовки Air Jordans. Проект был настолько успешен, что впоследствии Air Jordans стали самостоятельным брендом. Джордан сыграл самого себя в художественном фильме «Космический матч» (1996). Входит в руководящий состав компании Oakley Inc. Сейчас является основным владельцем, а также руководителем по баскетбольным операциям клуба «Шарлотт Бобкэтс». В феврале 2010 года выиграл торги на право выкупить контрольный пакет акций команды у основного владельца Роберта Л. Джонсона. Таким образом, Майкл стал первым игроком ассоциации, владеющим клубом НБА.

Իր ֆենոմենալ բարձր ցատկոտունակության համար Մայքլն ստացավ «Air Jordan» (Օդային Ջորդան) և «Պարոն թեթևություն» անվանումները։ Նա նաև համարվում է բասկետբոլի պատմության մեջ լավագույն պաշտպաններից մեկը։ 1991 թվականին նա հաղթեց NBA-ում՝ իր առաջին մրցաշարում «Բուլս»-ի հետ, իսկ արդեն 1992 թվականին և 1993 թվականին կրկնեց այդ հաջողությունը։ Հոր մահից հետո 1993-1994 թվականներին Ջորդանը հանկարծակիորեն հեռացավ բասկետբոլից և փորձեց առաջ գնալ բեյսբոլով։ 1995 թվականին նա վերադարձավ բասկետբոլային դաշտ և օգնեց «Բուլս»-ին նվաճել ևս երեք կոչում(1996, 1997, 1998), միաժամանակ NBA-ում իր թիմի հետ միասին սահմանելով ռեկորդներ` (1995/96 թվականների մրցաշար) տանելով դեռևս չգրանցված 72 հաղթանակ մեկ մրցաշարում։ Երկրորդ անգամ նա կարիերան թողեց 1999 թվականներին, սակայն 2001 թվականին կրկին վերադարձավ արդեն «Վաշինգտոն Ուիզարդս» թիմի կազմում։

1984 թվականին Ջորդանը պայմանագիր ստորագրեց NIKE ընկերության հետ, որը հատուկ Մայքլի համար ստեղծեց սպորտային կոշիկներ՝ Air Jordans անվանումով։ Նախագիծը այնքան հաջողված էր, որ Air Jordans-ը դարձավ առանձին բրենդ։ Ջորդանը խաղաց ինքն իրեն «Տիեզերական խաղ» ֆիլմում (1996)։ Նա Oakley Inc ընկերության ղեկավարման բաժնի կազմի մեջ է։ Այժմ համարվում է հիմնական սեփականատերը, ինչպես նաև կարգավորում է «Շառլոտտ Բոբկետս» ակումբի բասկետբոլային հարցերը։ 2010 թվականի փետրվարին աճուրդում հաղթեց և իրավունք ստացավ հիմնական սեփականատեր Լ. Ջոնսոնից գնելու թիմի վերահսկողության փաթեթների բաժնետոմսերը։ Այս կերպ Մայքլ Ջորդանն առաջին բասկետբոլիստն էր, ով դարձավ NBA-ի սեփականատեր։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Սելին Դիոն

ռուսերեն հոդված

Celine, Sans attendre և Loved Me Back to Life (2011)

В интервью журналу People, опубликованном в феврале 2010 года, Дион объявила, что вернётся в «Сизарс-Палас» в Лас-Вегасе для «Celine» — семидесяти концертов в год на три года, начиная с 15 марта 2011 года[162]. Она заявила, что в шоу будут представлены все песни из её репертуара и избранная музыка из классических голливудских фильмов.

В ходе подготовки к возвращению в Лас-Вегас Дион 21 февраля появилась в «Шоу Опры Уинфри» и рассказала о своих предстоящих шоу в «Сизарс-Паласе», а также о своей семье. Кроме того, в рекордно шестой раз Дион выступила на 83-й церемонии «Оскар», где исполнила песню «Smile». В сентябре Дион выпустила четырнадцатые духи из своей Celine Dion Parfums Collection под названием «Signature». 15 сентября Дион выступила на бесплатном концерте тенора Андреа Бочелли в Центральном парке в Нью-Йорке. 1 октября 2011 года на OWN Network состоялась премьера документального фильма «Celine: 3 Boys and a New Show» о жизни Дион։ от месяцев до беременности двойней до подготовки к её новому шоу в Лас-Вегасе.

15 сентября 2011 года Дион приняла участие в бесплатном концерте тенора Андреа Бочелли в Центральном парке в Нью-Йорке. В 2012 году она выступала на 16-м Фестивале джаза и блюза на Ямайке. 2 ноября 2012 года Дион выпустила свой первый франкоязычный альбом за пять лет — Sans attendre. На ноябрь 2013 года намечен выпуск нового студийного англоязычного альбома Loved Me Back to Life.

2010 թվականի փետրվարին, People ամսագրին տված հարցազրույցում, Դիոնը հայտարարեց, որ կվերադառնա Լաս Վեգաս, «Սիզարս Պալաս»` «Celine» ծրագրով` երեք տարով, տարեկան 70 համերգով, սկսած 2011 թվականի մարտի 15-ից։ Նա հայտարարեց, որ շոուում կներկայացվեն իր երգացանկի բոլոր երգերը և երաժշտական ընտրանի` դասական հոլիվուդյան ֆիլմերից։

Լաս Վեգաս վերադառնալու նախապատրաստական շրջանում, փետրվարի 21-ին, Դիոնը հայտնվեց «Օփրա Ուինֆրիի շոուում» և պատմեց «Սիզարս Պալասում» կայանալիք իր շուների, ինչպես նաև` իր ընտանիքի մասին։ Բացի այդ, ռեկորդային վեցերորդ անգամ Դիոնը ելույթ ունեցավ «Օսկարի» 83-րդ մրցանակաբաշխությանը` կատարելով «Smile» երգը։ Սեպտեմբերին Դիոնը թողարկեց իր Celine Dion Parfums Collection հավաքածուի տասնչորսերորդ օծանելիքը` «Signature» անվանումով։

Սեպտեմբերի 15-ին Դիոնը ելույթ ունեցավ համաշխարհային տենոր Անդրեա Բոչելլիի բարեգործական համերգում` Նյու-Յորքի Կենտրոնական պուրակում։ 2011 թվականի հոկտեմբերի 1-ին OWN Network-ում կայացավ «Celine: 3 Boys and a New Show» վավերագրական ֆիլմի պրեմիերան, որը պատմում էր Դիոնի կյանքի մասին` երկվորյակներով հղիության ամիսներից մինչև Լաս Վեգասի շոուի նախապատրաստական շրջանը։

2012 թվականին Դիոնը ելույթ ունեցավ ջազի և բլյուզի 16-րդ փառատոնում, Ճամայկայում։ 2012 թվականի հոկտեմբերի 2-ին Դիոնը թողարկեց վերջին հինգ տարիների ընթացքում իր առաջին ֆրանսալեզու ալբոմը` Sans attendre։ ref>«Sneak Preview of Celine's New Single "Parler à mon père"». celinedion.com. 2012 թ․ հունիսի 29. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 11-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 30-ին.</ref>

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Դիեգո Մարադոնա

ռուսերեն հոդված

Բոկա Խունիորս

С «Бокой» Марадона подписал один из самых финансово выгодных контрактов в аргентинском футболе — ему в год платили 15 зарплат по 60 тыс. долларов, а также 10 тыс. за каждый выставочный матч. Также клуб застраховал Диего — в случае травмы «Бока» получила бы 500 тыс. долларов. Этот переход изменил не только жизнь самого футболиста, но и жизнь его семьи, переехавшую в новый просторный дом. В день подписания контракта Диего сыграл в товарищеском матче «Архентинос Хуниорс» и «Боки Хуниорс», проведя в каждой команде по тайму и забив гол за «Боку» с пенальти.

Официальный дебют Марадоны в составе «генуэзцев» состоялся 22 февраля. В матче с соперником «Боки», «Тальересом», клуб Марадоны победил 4։1, а сам Диего забил 2 гола. При этом он вышел на игру с травмой, полученной ещё во время выступления за «Архентинос Хуниорс»։ у него болели мышцы правой ноги. Несмотря на боли, Диего продолжал играть за клуб до 8 марта, когда у него был обнаружен разрыв мышечных тканей бедра, из-за которого пришлось отказаться от выступлений вплоть до 29 марта. 10 апреля, через несколько дней после восстановления от травмы, Марадона сыграл в своём первом «Суперкласико», классическом противостоянии между «Бокой» и «Ривер Плейтом». Игра проходила на Бомбонере; в ней «Бокита» победила 3։0, а Марадона забил один из 3 мячей своей команды (два других забил Бриндиси), обыграв Фильоля и Тарантини.

В том же 1981 году у Марадоны случился конфликт с главным тренером Сильвио Марсолини, который не давал той свободы в игре, которую форвард имел в «Архентинос». К тому же Марсолини был очень требовательным наставником во всём, что касалось дисциплины и тренировок, что не нравилось Диего. По мнению Марадоны, Марсолини боялся того, что Диего мог выйти из под контроля[14]. Кроме того, команда пострадала от фанатской группировки «12», которая, после 4 подряд игр без побед, вломилась с оружием на базу команды, потребовав улучшения результатов.

Марадона выиграл с «Бокой» турнир Метрополитано, сыграв в последнем туре вничью 1։1 с «Расингом»; гол в этой игре забил сам Диего, реализовав пенальти. После игры с «Ривер Плейтом» главный соперник «генуэзцев» тайно предложил Марадоне сверхвыгодный контракт, но тот отказал. Турнир Насьональ вышел у «Боки» неудачным։ клуб уступил в 1/4 финала «Велес Сарсфилду», при этом Марадона был удалён в первой игре с этой командой, а во второй не принимал участия из-за дисквалификации, вызванной удалением. Матч против «Велеса» стал последним, проведённым Марадоной в составе «Боки» в чемпионате Аргентины во время его первого пребывания в клубе. Проигрыш объяснялся большим количеством товарищеских матчей, проведённых командой, которые «Бока» была вынуждена играть из-за неудовлетворительного финансового положения клуба. После одного из поражений, в раздевалку «Боки» зашёл Пабло Аббатанджело, член совета директоров клуба, он намекнул, что игроки не полностью выкладываются на футбольном поле. На это Диего, в эфире телепередачи «60 минут», назвал Аббатанджело глупцом. В сборной Диего провёл несколько хороших матчей в Европе и Южной Америке, но чуть позже из-за слишком плотного графика игр пропустил несколько тренировок, и Менотти отчислил его из команды. После негативной оценки этого события в прессе футболист и тренер помирились, хотя нигде кроме поля больше не общались.

Зимой 1982 года Марадона на турнире Верано провёл последние игры за «Бокиту», так как он должен был сосредоточиться на подготовке к чемпионату мира в Испании. Последний матч в составе «Боки Хуниорс» футболист провёл 6 февраля 1982 года с «Ривер Плейтом», и в нём «Бока» потерпела поражение. Всего за клуб он сыграл 40 матчей и забил 28 голов.

«Բոկայի» հետ Մարադոնան ստորագրեց արգենտինյան ֆուտբոլի ամենաշահավետ պայմանագրերից մեկը. նրան տարվա ընթացքում վճարում էին 15 աշխատավարձ` 60 հազարական դոլարով, նաև` 10 հազար դոլար յուրաքանչյուր ցուցադրական խաղի համար։ Ակումբը նաև ապահովագրեց Դիեգոյին. նրա վնասվածքի դեպքում «Բոկան» պետք է ստանար 500 հազար դոլար։ Այս իրադարձությունը փոխեց ոչ միայն ֆուտբոլիստի, այլև նրա ողջ ընտանիքի կյանքը. նրանք տեղափոխվեցին նոր ընդարձակ բնակարան։ Պայմանագրի ստորագրման օրը Դիեգոն խաղաց «Բոկա»-«Արխենտինոս Խունիորս» ընկերական խաղում` յուրաքանչյուր թիմի կողմից խաղալով մեկական խաղակես, և «Բոկայի» կողմից խփեց մեկ 11 մետրանոց։

Մարադոնայի պաշտոնական դեբյուտը տեղի ունեցավ փետրվարի 22-ին։ «Տալիերեսի» հետ խաղում Մարադոնայի ակումբը հաղթեց 4։1 հաշվով, իսկ ինքը` ֆուտբոլիստը խփեց 2 գնդակ։ Ընդ որում, նա խաղին դուրս էր եկել վնասվածքով, որն ստացել էր դեռևս «Արխենտինոս Խունիորսի» կազմում խաղալու ընթացքում. վնասվել էին աջ ոտքի մկանները։ Չնայած ցավին` Դիեգոն շարունակեց խաղալ մինչև մարտի 8-ը, երբ նրա մոտ հայտնաբերվեց կոնքային մկանների վնասվածք, որի պատճառով նա ստիպված էր հրաժարվել ելույթներից ընդհուպ մինչև մարտի 29-ը։ Ապրիլի 10-ին, վերականգնվելուց մի քանի օր անց, Մարադոնան խաղաց իր առաջին «սուպերկլասիկոյում»` «Բոկայի» և «Ռիվեր Պլեյտի» միջև դասական դիմակայության հերթական խաղում։ Խաղը տեղի էր ունենում Բոմբոներայում։ Խաղում հաղթեց «Բոկան»` 3:0 հաշվով, գնդակներից մեկը խփեց Մարադոնան` շրջանցելով Ֆիլյոլին և Տարանտինիին։ Մյուս երկու գնդակները խփեց Բրինդիսին։

Նույն` 1981 թվականին սրվեցին հարաբերությունները Մարադոնայի և թիմի գլխավոր մարզիչ Սիլվիո Մարսոլինիի միջև. վերջինս խաղում առաջատար ֆուտբոլիստին չէր տալիս այն ազատությունը, որ նա ուներ «Արխենտինոսում»։ Ընդհանրապես, Մարսոլինին խիստ պահանջկոտ էր այն ամենում, ինչ վերաբերում էր կարգապահությանն ու մարզումներին, որը դուր չէր գալիս Դիեգոյին։ Նրա կարծիքով, Մարսոլինին մտավախություն ուներ, որ ինքը կարող է դուրս գալ վերահսկողությունից։ Բացի այդ, խումբը տուժում էր երկրպագուների «12» կոչվող խմբավորումից, որը, 4 անընդմեջ անհաջող խաղից հետո, զենքով ներխուժեց թիմի բազան` պահանջելով արդյունքների բարելավում։

Մարադոնան «Բոկայի» հետ հաղթեց «Մետրոպոլիտանո» մրցաշարը` «Ռեսինգի» հետ վերջին խաղն ավարտելով ոչ ոքի`1։1. գնդակը խփեց ինքը` Մարադոնան` իրացնելով 11 մետրանոցը։ «Ռիվեր Պլեյտի» հետ խաղից հետո վերջինս Դիեգոյին գաղտնի շահավետ պայմանագիր առաջարկեց, սակայն Մարադոնան մերժեց։ Նասիոնալ մրցաշարը «Բոկան» անհաջող անցկացրեց. թիմը 1/4 եզրափակչում զիջեց «Վելես Սարսֆիլդին», ընդ որում, այս թիմի հետ առաջին խաղում Մարադոնան հեռացվեց դաշտից, իսկ երկրորդին չմասնակցեց որակազրկման պատճառով։ «Վելեսի» հետ խաղը Արգենտինայի առաջնությունում վերջինն էր, որ Մարադոնան անցկացրեց «Բոկայի» կազմում։ Պարտությունը բացատրվում էր մեծ թվով ընկերական խաղերով, որ «Բոկան» ստիպված էր անցկացնել ֆինանսական բարդ կացության պատճառով։ Անհաջող խաղերից մեկից հետո հանդերձարան մտավ ակումբի տնօրենների խորհրդի անդամ Պաբլո Աբատանջելոն և ակնարկեց, որ ֆուտբոլիստներն իրենց հնարավորությունների չափով չեն խաղում։ Դրան ի պատասխան Մարադոնան «60 րոպե» հեռուստահաղորդման եթերից Աբատանջելոյին հիմար անվանեց։ Հավաքականի կազմում Դիեգոն մի քանի հաջող խաղ անցկացրեց Եվրոպայում և Հարավային Ամերիկայում, բայց շուտով, խաղերի խիստ հագեցած գրաֆիկի պատճառով բաց թողեց մի քանի պարապմունք, և Մենոտտին հեռացրեց նրան թիմից։ Մամուլում այս իրադարձության բացասական գնահատականից հետո ֆուտբոլիստն ու մարզիչը հաշտվեցին, սակայն բացի դաշտից ոչ մի տեղ այլևս չէին շփվում։

1982 թվականի ձմռանը Մարադոնան Վերանոյի մրցաշարում «Բոկիտայի» կողմից վերջին խաղերն անցկացրեց, քանի որ պետք է կենտրոնանար Իսպանիայում կայանալիք աշխարհի առաջնության վրա։ «Բոկա Խունիորսի» կազմում նրա վերջին խաղը կայացավ 1982 թվականի փետրվարի 6-ին` «Ռիվեր Պլեյտի» հետ, խաղն ավարտվեց «Բոկայի» պարտությամբ։ Ընդհանուր առմամբ, «Բոկայի» կազմում Մարադոնան խաղաց 40 խաղ` խփելով 28 գնդակ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Տիգրան Չուխաջյան

ռուսերեն հոդված

Ներդրումը մշակույթում․ հիշատակ

После смерти Тиграна Чухаджяна многие его рукописи и партитуры были разбросаны по разным странам мира. Усилиями Ереванского музея литературы и искусства им. Чаренца, а также Института искусства АН Армении эти ценные рукописи были собраны в Армении.

Чухаджян боролся за развитие национальной культуры, наряду с Комитасом, Спендиаровым, Хачатуряном, признан одним из наиболее видных деятелей в армянской музыке. Будучи одним из крупнейших армянских композиторов XIX века и крупнейшим композитором эпохи среди западных армян он решил одну из важнейших творческих проблем своего времени — создание национальной оперы а также сыграл прогрессивную роль в создании армянской национальной музыкальной школы. Его оперные произведения сыграли важную роль в истории развития музыки всего Востока и армянской классической музыки в частности. Опера «Аршак II» ознаменовала начало профессионального оперного искусства как в армянской музыке, так и на всём Ближнем Востоке. Тигран Чухаджян — основоположник армянского музыкального театра, и в то же время создатель музыкального театра в Османской Турции и в целом на Ближнем Востоке. Чухаджян внёс значительный вклад в развитии традиции оперного искусства в Турции.

В Армении его именем названы улицы и музыкальные школы. Во Франции действует исследовательский центр «Тигран Чухаджян», который занимается популяризацией произведений композитора в Европе.

«Тигран Чухаджян является одним из титанов армянской национальной музыки. Признанный как отец армянской оперы, он стал первым среди армянских музыкантов использовавший классические западные стандарты в своих музыкальных произведениях.» - Анкине Кешишян-Мурадян

Вклад Чухаджяна в том числе в развитие турецкой культуры в своё время оценили представители прогрессивной турецкой интеллигенций. В 1872 году, после премьеры оперетты «Ариф» видный турецкий поэт и журналист Намык Кемаль писал в газете «Ибрет»։

Это — первая работа на нашем оперном языке. Его строение красива и его музыка прекрасна. Турецкий язык подходит для музыкальных произведении. Композиции придана форма соответствующая его лирике. Мы содействуем Гюллу Агоп — основателю оттоманского театра, авторов лирики и музыки оперетты Альберто и Тиграну Чухаджяну за их усилия а также актёров за мастерскую постановку. - Намык Кемаль

Жизни и творчеству Чухаджяна посвящены отдельные исследования Н. Тагмизяна, А. Асатрян, Г. Тигранова, Г. Геодакяна, М. Мурадяна, Г. Степаняна и др.

Տիգրան Չուխաջյանի մահից հետո նրա ձեռագրերն ու պարտիտուրաները ցրվեցին աշխարհով մեկ։ Երևանի Ե. Չարենցի անվան արվեստի և գրականության թանգարանի, ինչպես նաև` Հայաստանի ԳԱ Արվեստի ինստիտուտի ուժերով այդ բարձրարժեք ձեռագրերը հավաքվեցին Հայաստանում։

Չուխաջյանը պայքարում էր ազգային մշակույթի զարգացման համար, Կոմիտասի, Սպենդիարյանի, Խաչատրյանի կողքին` նա համարվում է հայկական մշակույթի ամենահայտնի գործիչներից մեկը։ Լինելով 19-րդ դարի մեծագույն երգահաններից մեկը և դարի արևմտահայ ամենաականավոր երգահանը, նա լուծեց իր ժամանակի մշակութային կարևորագույն խնդիրներից մեկը` ստեղծեց ազգային օպերան, ինչպես նաև մեծ դեր խաղաց հայ ազգային երաժշտության դպրոցի հիմնադրման գործում։ Նրա օպերային ստեղծագործությունները կարևոր դեր խաղացին ողջ Արևելքի և հայ դասական երաժշտության զարգացման մեջ։ «Արշակ Երկրորդ» օպերան նշանավորում էր պրոֆեսիոնալ օպերային արվեստի սկիզբը ինչպես հայ երաժշտության մեջ, այնպես էլ` ողջ Մերձավոր Արևելքում։ Տիգրան Չուխաջյանը հայ երաժշտական թատրոնի հիմնադիրն է, ինչպես նաև` Օսմանյան Թուրքիայի երաժշտական թատրոնի հիմնադիրը։ Չուխաջյանը մեծ ներդրում է ունեցել թուրքական օպերային արվեստի զարգացման մեջ։. Чухаджян внёс значительный вклад в развитии традиции оперного искусства в Турции

Հայաստանում Չուխաջյանի անունով կոչել են փողոցներ և երաժշտական դպրոցներ։ Ֆրանսիայում գործում է «Տիգրան Չուխաջյան» հետազոտական կենտրոնը, որն զբաղվում է Եվրոպայում երգահանի ստեղծագործությունների մասսայականացմամբ։

Պենկլյանի թատերախումբը և «Քնար» նվագախումբը Չուխաջյանի գերեզմանաքարին, 1912թ

«Տիգրան Չուխաջյանը հայ ազգային երաժշտության տիտաններից է: Լինելով հայկական օպերայի հայրը` նա հայ երաժիշտներից առաջինն էր, որն իր ստեղծագործություններում օգտագործեց արևմտյան դասական ստանդարտները»:» - Անկինե Քեշիշյան-Մուրադյան

Չուխաջյանի ներդրումը թուրքական մշակույթում ժամանակին գնահատել են նաև առաջադեմ թուրք մտավորականները։ 1872 թվականին, «Արիֆ» օպերետի պրեմիերայից հետո, հայտնի թուրք բանաստեղծ և լրագրող Նամիկ Քեմալը «Իբրետ» թերթում գրել է.

Սա մեր օպերային լեզվով առաջին գործն է: Նրա կառուցվածքը գեղեցիկ է, իսկ երաժշտությունը` հիասքանչ: Կոմպոզիցիային տրված է իր քնարականությանը համապատասխան կառուցվածք: Մենք շնորհակալ ենք օսմանյան թատրոնի հիմնադիր Գյուլ Ագոպին, օպերետի հեղինակներ Ալբերտոյին և Տիգրան Չուխաջյանին` իրենց աշխատանքի համար, ինչպես նաև` դերասաններին` լավ բեմադրության և հմուտ խաղի: - Նամիկ Քեմալ

Չուխաջյանի կյանքին և ստեղծագործությանը նվիրված են Նիկողոս Թահմիզյանի, Ա. Ասատրյանի, Գեորգի Տիգրանովի, Գեորգի Գյոդակյանի, Մաթևոս Մուրադյանի, Գ. Ստեփանյանի և այլոց ստեղծագործություններ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է