Գլխավոր էջ

Վիքիպեդիա

Ազատ հանրագիտարան, որը կարող է խմբագրել յուրաքանչյուր ոք։

Շաբաթվա հոդված

Քրդերը Թուրքիայում, Թուրքիայում ծնված կամ բնակվող և քրդական ծագում ունեցող մարդիկ են։ Քրդերը Թուրքիայի ամենամեծ էթնիկ փոքրամասնությունն են։ Տարբեր գնահատականներով՝ նրանք կազմում են Թուրքիայի բնակչության 15-20%-ը։ Քրդերն ապրում են Թուրքիայի ամբողջ տարածքում, սակայն հիմնականում կենտրոնացած են Թուրքիայի հարավ-արևելքում, որը քրդերի շրջանում կոչվում է Թուրքական Քուրդիստան։

1923 թվականին Թուրքիայի Հանրապետության ստեղծումից ի վեր քրդերի դեմ կատարվել են այնպիսի մասսայական սպանություններ, ինչպիսիք են Շեյխ Սայիդի, Դերսիմի ապստամբությունների ճնշումներն ու Զիլանի կոտորածը։ Թուրքական կառավարությունը քրդերին մինչև 1991 թվականը դասել է «լեռնային թուրքերի» շարքին և ժխտել քրդերի գոյությունը։ Թուրքական կառավարության կողմից «քրդեր» կամ «Քուրդիստան» բառերն արգելվել են ցանկացած լեզվով, թեև մարդահամարների ժամանակ արդեն «քրդերը» հիշատակվել են որպես առանձին էթնիկ խումբ։ 1980 թվականի ռազմական հեղաշրջումից հետո քրդական լեզուները պաշտոնապես արգելվել են հասարակական և մասնավոր կյանքում։ Շատ մարդիկ, որոնք խոսում, հրապարակում կամ երգում էին քրդերեն, ձերբակալվել են և բանտարկվել։ Թուրքիայում արգելված է քրդերենը որպես ուսուցման լեզու օգտագործել՝ ինչպես պետական, այնպես էլ մասնավոր դպրոցներում։ Քրդերենը որպես առարկա թույլատրվում է միայն որոշ դպրոցներում։

1980-ական թվականներից քրդական շարժումները ներառում էին ինչպես Թուրքիայում քրդերի հիմնական քաղաքացիական իրավունքների պաշտպանության խաղաղ քաղաքական գործողություններ, այնպես էլ զինված ապստամբություններ ու պարտիզանական պատերազմներ՝ ներառյալ ռազմական հարձակումները, որոնք ուղղված էին գլխավորապես թուրքական ռազմաբազաների վրա՝ պահանջելով նախ առանձին քրդական պետության ստեղծում, ապա նաև քրդերի ինքնորոշում։ Թուրքիայի հասարակական կարծիքի վերաբերյալ պետական հարցման համաձայն՝ Թուրքիայի՝ իրեն քուրդ համարող քրդերի 59% կարծում է, որ քրդերը Թուրքիայում չեն ձգտում առանձին պետության ստեղծել (այն դեպքում, երբ իրեն թուրք համարող թուրքերի 71,3% կարծում է, որ քրդերը ձգտում են դրան)։

Թուրք-քրդական հակամարտության ժամանակ քրդական գյուղերի և քաղաքների վրա պարենային էմբարգո է սահմանվել։ Շատ քրդեր թուրքական անվտանգության ուժերի կողմից բռնի տեղահանվել են իրենց գյուղերից։ Շատ գյուղեր այրվել կամ ոչնչացվել են։ 1990-ական թվականներին և 2000-ական թվականների սկզբին քրդերի շահերը ներկայացնող քաղաքական կուսակցությունների գործունեությունն արգելվել է։ 2013 թվականին հրադադարի արդյունքում մինչև 2015 թվականի հունիսը վերջ է դրվել բռնությանը, սայակն Սիրիական քաղաքացիական պատերազմին Թուրքիայի մասնակցության պատճառով շուտով Քրդական բանվորական կուսակցության (ՔԱԿ) և թուրքական կառավարության միջև վերսկսվել են ռազմական գործողությունները։ Լայնորեն հաղորդվել է հասարակ քուրդ քաղաքացիների նկատմամբ կատարվող բռնությունների մասին... Ավելին⇒

Նորություններ

Շարունակվող իրադարձություններ՝ COVID-19 համավարակ • բողոքի ցույցեր (Հայաստան) • Տիգրայի հակամարտություն

Իսրայելում Գալիլեայի Մերոն լեռան վրա տեղի ունեցած զանգվածային կրոնական միջոցառման ժամանակ փլուզման և հրմշտոցի հետևանքով զոհվել է 45 մարդ։
Չինաստանը հաջողությամբ ուղեծիր է ուղարկել ազգային տիեզերակայանի առաջին մոդուլը։
Տաջիկստանի և Ղրղզստանի հետ սահմանին տեղի ունեցած բախումների հետևանքով զոհվել է ավելի քան 40 մարդ, վիրավորվել մոտ 250-ը։
Ռուս շախմատիստ Յան Նեպոմնյաշչին ժամանակից շուտ դարձել է հավակնորդների մրցաշարի հաղթող։
2021 թվականի ապրիլի 18-ին պաշտոնապես հայտարարվել է եվրոպական ֆուտբոլի Սուպերլիգայի ստեղծման մասին։
99 տարեկան հասակում մահացել է Էդինբուրգի դուքս նորին մեծություն արքայազն Ֆիլիպը։
Եգիպտոսի հարավում պեղումների ժամանակ ավելի քան 3000 տարվա կորուսյալ քաղաք են հայտնաբերվել։

Վերջերս մահացածներ՝ Էննի Բայդենս • Քրիստա Լյուդվիգ • Հաֆիդ Բուազզա • Կախի Կավսաձե • Ազադ Ռահիմով

Հաջորդ թողարկում | Պահոց | Խմբագրել

Գիտե՞ք, որ․․․

...սկանդինավյան դիցաբանության մեջ մեծ ճակատամարտի դեպքերը, որի ժամանակ մահանում են դիցաբանության գլխավոր կերպարների մի մասը անվանվում է Ռագնարյոկ։
...փախստականների ողբերգությունների խորհրդանիշներից մեկը Ալան Քուրդին է, սիրիացի 3-ամյա տղա, որը մահացել է հարազատների հետ, փորձելով անցնել Միջերկրական ծովը:
...ամենամեծ առաջատար կինոստուդիան Ռուսաստանում Մոսֆիլմն է։
...Օլիմպիական կրակը Օլիմպիական խաղերի անցկացման վայրում այրվում է մինչև խաղերի ավարտը։
...էդամամեն պատիճներով խաշված դեռահաս սոյայի ունդ է, որը ճապոնական խոհանոցում լայնորեն օգտագործվում է։
...Մարիա Գաետանա Անեզին է գրել դիֆերենցիալ հաշվի և ինտեգրալի քննարկման վերաբերյալ առաջին գիրքը:

Հաջորդ թողարկում | Արխիվ | Խմբագրել

Ներկայացում

Վիքիպեդիան առցանց, բազմալեզու, խմբակային հանրագիտարանային նախագիծ է, որն աշխատում է վիքի ձևաչափով։ Նախագիծը նպատակ ունի տրամադրել ազատ, հավաստի և ստուգելի բովանդակություն, որը յուրաքանչյուրը կարող է փոփոխել և բարելավել։

Վիքիպեդիան առաջնորդվում է հիմնարար սկզբունքներով, իսկ բովանդակությունը հրապարակվում է Creative Commons BY-SA արտոնագրի ներքո։ Այն կարելի է պատճենել և օգտագործել՝ պահպանելով սույն արտոնագրի պայմանները։ Վիքիպեդիայում ողջ տեղեկատվությունը ներկայացված է ազատ, առանց գովազդի և իր օգտագործողների անձնական տվյալների օգտագործման։

Վիքիպեդիայի հոդվածների հեղինակները կամավորներն են։ Նրանք կոորդինացնում են իրենց ջանքերը համաձայն համայնքում ընդունված կանոնների և ուղեցույցների ու առանց առաջնորդների։

Այս պահին Հայերեն Վիքիպեդիայում կա՝
284 014 հոդված	589 ակտիվ խմբագիր

Համագործակցություն

Վիքիպեդիան հանրագիտարան է, որն ստեղծվել և զարգանում է քեզ նման այցելուների կողմից։ Այստեղ գործում է «մեկը բոլորի համար, բոլորը՝ մեկի համար» սկզբունքը։

Առաջին անգա՞մ ես փորձում. օգտվի՛ր օգնության դասընթացից։ Չգիտես՝ ինչի՞ց սկսել. ահա մի քանի խորհուրդ։

Մասնակցի՛ր այս ամիս կազմակերպվող նախագծերին։

Նախագծի էջ | Հաջորդ թողարկում

Այս օրը պատմության մեջ

1818 թ. – ծնվել է Կարլ Մարքսը, գերմանացի նշանավոր փիլիսոփա, տնտեսագետ, Մարքսիզմի հիմնադիրը (մահ. 1883 թ.)։
1821 թ. – մահացել է Նապոլեոն Բոնապարտը, Ֆրանսիայի կայսր, զորակալ (ծն. 1769 թ.)։
1921 թ. – Կոկո Շանելը հանրությանը ներկայացրեց Chanel No. 5 օծանելիքը։
1949 թ. – 10 եվրոպական երկրներ համաձայնագիր ստորագրեցին Եվրոպայի Խորհուրդ ստեղծելու մասին։
1951 թ. – Մեծ Բրիտանիայում ցուցադրվեց առաջին հատուկ խաղերի համար պատրաստված Nimrod համակարգիչը։
1972 թ. – մահացել է Մարտիրոս Սարյանը, հայ մեծանուն նկարիչ (ծն. 1880 թ.)։
1994 թ. – Հայաստանի, Ադրբեջանի և Արցախի միջև ստորագրվել է Բիշկեքյան արձանագրությունը հրադադարի մասին։
2004 թ. – Պաբլո Պիկասոյի «Ծխամորճով տղան» կտավը աճուրդում վաճառվեց 104 միլիոն դոլարով։
2009 թ. – Վրաստանում ռազմական խռովության փորձ արվեց։