Կենտրոնական Ասիա

Կենտրոնական Ասիա
Տեսակ	տարածաշրջան և մշակութային շրջան
Մայրցամաք	Ասիա
Երկիր	Ղազախստան, Ղրղզստան, Ուզբեկստան, Տաջիկստան, Թուրքմենստան, Աֆղանստան և Չինաստան
Կազմված է	Ղազախստան, Ղրղզստան, Տաջիկստան, Թուրքմենստան և Ուզբեկստան
Մասն է	Ասիա

Ասիայի տարածաշրջանները ըստ ՄԱԿ-ի՝ Հյուսիսային Ասիա Կենտրոնական Ասիա Հարավ-արևմտյան Ասիա Հարավային Ասիա Արևելյան Ասիա Հարավ-արևելյան Ասիա

Կենտրոնական Ասիան աշխարհի քարտեզին

Կենտրոնական Ասիա (ղազախերեն՝ Орта Азия, թուրքմեներեն՝ Merkezi Aziýa, ուզբեկերեն՝ Oʻrta Osiyo, ղրղզերեն՝ Орто Азия, տաջիկերեն՝ Осиёи Марказӣ, պարսկերեն՝ آسیای مرکزی, ուրդու՝ وسط ایشیا, չինարեն՝ 中亚), ասիական տարածաշրջան^[1]։

Ըստ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի այս տարածաշրջանի մեջ մտնում են հետևյալ տարածքները՝ Մոնղոլիան, Արևմտյան Չինաստանը, Հյուսիսային Հնդկաստանը և Հյուսիսային Պակիստանը, Հյուսիս-Արևելյան Իրանը, Աֆղանստանը, Միջին Ասիայի 4 հանրապետությունները, Ղազախստանը և Ռուսաստանի ասիական մասի տայգայի գոտուց դեպի հարավ գտնվող տարածքները^[2]։ Առաջին քարտեզում ներկայացված է տարածաշրջանը ըստ ՄԱԿ-ի^[3]։ Կենտրոնական Ասիան, տարածաշրջանի նոր անվանումն է^[4]։ 1924 թվականից շրջանառության է դրվել Ղազախստան և Միջին Ասիա անվանումը։ Կենտրոնական Ասիայի երկրներն են^[5].

Բնական պայմաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կենտրոնական Ասիայի մակերևույթը բազմազան է^[6], իսկ ընդերքը հարուստ օգտակար հանածոներով և թանկարժեք քարերով^[7]։ Արևմտյան և հյուսիսային մասերում հարթավայրերն են, իսկ հարավային մասում ձգվում են բարձր լեռները^[8]։ Հարավային մասում է գտնվում նաև տարածաշրջանի ամենաբարձր գագաթը՝ Ղազախստանի տարածքում^[9]։ Կենտրոնական Ասիան հարուստ է նաև հանքային ռեսուրսներով^[10]։ Ղազախստանի և Թուրքմենստանի տարածքում կան բնական գազի և նավթի հարուստ պաշարներ։ Ուզբեկստանում է գտնվում աշխարհի ոսկու և արծաթի պաշարների 1/10 մասը^[11]։ Ոսկու պաշարներով Ուզբեկստանը գտնվում է 3-րդ տեղում^[12]։ Ղազախստանի տարածքը հարուստ է բազմապիսի մետաղներով։ Կան նաև ֆոսֆորի, ցինկի և կապարի պաշարներ^[13]։

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կենտրոնական Ասիայի տարածքը գտնվում է միևնույն ժամանակ հինգ կլիմայական գոտիներում^[14]։ Հիմնական գոտիները կիսաանապատային և մերձարևադարձային կլիմայական գոտիներն են^[2]։ Կլիման բազմազան է^[15]։ Տեղումները հիմնականում գրանցվում են երկրի հարավային մասերում՝ լեռնային հատվածներում։ Լեռների բարձրության պատճառով լեռների լանջերին և ստորոտին առաջացել են սառցադաշտեր^[16]։ Դրանց հալվելու հետևանքով գոյացել է Սիրդարյան գետը^[17]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Commissariat Tushna (2016-10)։ «James Cronin: 1931–2016»։ Physics World 29 (10): 10–10։ ISSN 0953-8585։ doi:10.1088/2058-7058/29/10/18
↑ ^2,0 ^2,1 Okur Mehmet Akif (2014-12-16)։ «Classical Texts Of The Geopolitics And The "Heart Of Eurasia"»։ Ege Universitesi Turk Dunyasi Incelemeleri Dergisi 14 (2)։ ISSN 1301-2045։ doi:10.13062/tdid.201428262
↑ Гpeнe Франц (2016)։ В центре внимания - Центральная Азия։ Collège de France։ ISBN 978-2-7226-0431-5
↑ Andrea Bernadette (2007)։ «Richard Frye. Ibn Fadlan‘s Journey to Russia: A Tenth-Century Traveler from Baghdad to the Volga River. Princeton: Markus Wiener Publishers, 2005. 160 pages. US$24.95 Paper ISBN 1-55876-366-X»։ Middle East Studies Association Bulletin 41 (2): 201–202։ ISSN 0026-3184։ doi:10.1017/s0026318400050744
↑ САРАБЬЕВ Алексей Викторович (2017)։ «“МАНДАТНАЯ ДЕРЖАВА ОСТАВЛЯЕТ ЗА СОБОЙ ЛИШЬ ПРАВО РУКОВОДСТВА…”: КОНФЕССИОНАЛЬНАЯ ПОЛИТИКА В РЕШЕНИИ КОЛОНИАЛЬНЫХ ПРОБЛЕМ СИРИИ И ЛИВАНА (1920-Е ГГ.)*, "Восток. Афро-Азиатские общества: история и современность"»։ Восток. Афро-Азиатские общества: история и современность (6): 18–28։ ISSN 0869-1908։ doi:10.7868/s0869190817060024
↑ World Urbanization Prospects: The 2018 Revision։ UN։ 2019-08-30։ էջեր 81–99։ ISBN 978-92-1-004314-4
↑ «Кодан С.В. Государственный Комитет Обороны в системе партийного руководства и государственного управления в условиях Великой Отечественной войны 1941-1945 гг.: создание, природа, структура и организация деятельности»։ Genesis: исторические исследования 3 (3): 616–636։ 2015-03։ ISSN 2409-868X։ doi:10.7256/2409-868x.2015.3.15198
↑ Ferrand Gabriel։ Relations de voyages et textes géographiques arabes, persans et turks relatifs a l'Extrême-Orient du VIIIeau XVIIIesiècles։ Cambridge: Cambridge University Press։ էջեր 426–458։ ISBN 978-1-316-13436-8
↑ Millward, James A., 1961- (2007)։ Eurasian crossroads : a history of Xinjiang։ New York: Columbia University Press։ ISBN 0-231-13924-1։ OCLC 63808300
↑ «ISPAD 2016»։ Pediatric Diabetes 17 (3): 167–167։ 2016-04-03։ ISSN 1399-543X։ doi:10.1111/pedi.12375
↑ &NA; (2005-10)։ «Eye on Washington»։ Oncology Times 27 (19): 20–22։ ISSN 0276-2234։ doi:10.1097/01.cot.0000289682.15501.12
↑ Barfield Thomas J. (Thomas Jefferson) (2001)։ «History of Civilizations of Central Asia, Volume IV, The Age of Achievement: A.D. 750 to the End of the Fifteenth Century, Part One: The Historical, Social and Economic Setting, and: The Bronze Age and Early Iron Age Peoples of Eastern Central Asia (review)»։ Journal of World History 12 (2): 462–464։ ISSN 1527-8050։ doi:10.1353/jwh.2001.0049
↑ «Author Index: ChemInform 51/2016»։ ChemInform 47 (51)։ 2016-12։ ISSN 0931-7597։ doi:10.1002/chin.201651301
↑ Strom Alexander, Abdrakhmatov Kanatbek (2018)։ Rockslides and Rock Avalanches of Central Asia։ Elsevier։ էջեր 259–331։ ISBN 978-0-12-803204-6
↑ «Торвальдсен Г. Автоматизация транскрибирования исторических источников: опыт работы с материалами переписи населения Норвегии 1950 года»։ Историческая информатика 1 (1): 94–103։ 2018-01։ ISSN 2585-7797։ doi:10.7256/2585-7797.2018.1.25686
↑ Edinak Ekaterina, Korovkin Andrey (2018-12-10)։ Scientific Articles – Institute of Economic Forecasting Russian Academy of Sciences։ LLC MAKS Press։ էջեր 528–549։ ISBN 978-5-317-06016-9
↑ Zürcher, E. (Erik) (2007)։ The Buddhist conquest of China : the spread and adaptation of Buddhism in early medieval China (3rd ed ed.)։ Leiden: Brill։ ISBN 978-90-474-1942-6։ OCLC 646789866

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 378)։

[1] Commissariat Tushna (2016-10)։ «James Cronin: 1931–2016»։ Physics World 29 (10): 10–10։ ISSN 0953-8585։ doi:10.1088/2058-7058/29/10/18

[Okur-2] 2,0 ^2,1 Okur Mehmet Akif (2014-12-16)։ «Classical Texts Of The Geopolitics And The "Heart Of Eurasia"»։ Ege Universitesi Turk Dunyasi Incelemeleri Dergisi 14 (2)։ ISSN 1301-2045։ doi:10.13062/tdid.201428262

[3] Гpeнe Франц (2016)։ В центре внимания - Центральная Азия։ Collège de France։ ISBN 978-2-7226-0431-5

[4] Andrea Bernadette (2007)։ «Richard Frye. Ibn Fadlan‘s Journey to Russia: A Tenth-Century Traveler from Baghdad to the Volga River. Princeton: Markus Wiener Publishers, 2005. 160 pages. US$24.95 Paper ISBN 1-55876-366-X»։ Middle East Studies Association Bulletin 41 (2): 201–202։ ISSN 0026-3184։ doi:10.1017/s0026318400050744

[5] САРАБЬЕВ Алексей Викторович (2017)։ «“МАНДАТНАЯ ДЕРЖАВА ОСТАВЛЯЕТ ЗА СОБОЙ ЛИШЬ ПРАВО РУКОВОДСТВА…”: КОНФЕССИОНАЛЬНАЯ ПОЛИТИКА В РЕШЕНИИ КОЛОНИАЛЬНЫХ ПРОБЛЕМ СИРИИ И ЛИВАНА (1920-Е ГГ.)*, "Восток. Афро-Азиатские общества: история и современность"»։ Восток. Афро-Азиатские общества: история и современность (6): 18–28։ ISSN 0869-1908։ doi:10.7868/s0869190817060024

[6] World Urbanization Prospects: The 2018 Revision։ UN։ 2019-08-30։ էջեր 81–99։ ISBN 978-92-1-004314-4

[7] «Кодан С.В. Государственный Комитет Обороны в системе партийного руководства и государственного управления в условиях Великой Отечественной войны 1941-1945 гг.: создание, природа, структура и организация деятельности»։ Genesis: исторические исследования 3 (3): 616–636։ 2015-03։ ISSN 2409-868X։ doi:10.7256/2409-868x.2015.3.15198

[8] Ferrand Gabriel։ Relations de voyages et textes géographiques arabes, persans et turks relatifs a l'Extrême-Orient du VIIIeau XVIIIesiècles։ Cambridge: Cambridge University Press։ էջեր 426–458։ ISBN 978-1-316-13436-8

[9] Millward, James A., 1961- (2007)։ Eurasian crossroads : a history of Xinjiang։ New York: Columbia University Press։ ISBN 0-231-13924-1։ OCLC 63808300

[10] «ISPAD 2016»։ Pediatric Diabetes 17 (3): 167–167։ 2016-04-03։ ISSN 1399-543X։ doi:10.1111/pedi.12375

[11] &NA; (2005-10)։ «Eye on Washington»։ Oncology Times 27 (19): 20–22։ ISSN 0276-2234։ doi:10.1097/01.cot.0000289682.15501.12

[12] Barfield Thomas J. (Thomas Jefferson) (2001)։ «History of Civilizations of Central Asia, Volume IV, The Age of Achievement: A.D. 750 to the End of the Fifteenth Century, Part One: The Historical, Social and Economic Setting, and: The Bronze Age and Early Iron Age Peoples of Eastern Central Asia (review)»։ Journal of World History 12 (2): 462–464։ ISSN 1527-8050։ doi:10.1353/jwh.2001.0049

[13] «Author Index: ChemInform 51/2016»։ ChemInform 47 (51)։ 2016-12։ ISSN 0931-7597։ doi:10.1002/chin.201651301

[14] Strom Alexander, Abdrakhmatov Kanatbek (2018)։ Rockslides and Rock Avalanches of Central Asia։ Elsevier։ էջեր 259–331։ ISBN 978-0-12-803204-6

[15] «Торвальдсен Г. Автоматизация транскрибирования исторических источников: опыт работы с материалами переписи населения Норвегии 1950 года»։ Историческая информатика 1 (1): 94–103։ 2018-01։ ISSN 2585-7797։ doi:10.7256/2585-7797.2018.1.25686

[16] Edinak Ekaterina, Korovkin Andrey (2018-12-10)։ Scientific Articles – Institute of Economic Forecasting Russian Academy of Sciences։ LLC MAKS Press։ էջեր 528–549։ ISBN 978-5-317-06016-9

[17] Zürcher, E. (Erik) (2007)։ The Buddhist conquest of China : the spread and adaptation of Buddhism in early medieval China (3rd ed ed.)։ Leiden: Brill։ ISBN 978-90-474-1942-6։ OCLC 646789866

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]