Մաքս Վեբեր
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Մաքսիմիլիան Կարլ Էմիլ Մաքս Վեբեր (գերմ.՝ Maximilian Carl Emil Weber, ապրիլի 21, 1864 Էրֆուրտ, Պրուսիա - հունիսի 14, 1920, Մյունխեն, Գերմանիա), գերմանացի սոցիոլոգ, փիլիսոփա, և քաղաքական տնտեսագետ[14]։ Վեբերի գաղափարները ունեին 19 –րդ դարի գերմանական լիբերալիզմին հատուկ ազգայնական երանգ։ Նրա գաղափարները մեծ ազդեցություն են ունեցել հասարակական գիտությունների, հատկապես՝ սոցիոլոգիայի զարգացման գործում։ Էմիլ Դյուրկհեյմի և Կառլ Մարքսի հետ նա հանդիսանում է սոցիոլոգիական գիտությունների հիմնադիրներից։ Կրել է Հայնրիխ Ռիկկերտի, Իմանուիլ Կանտի և Ֆրիդրիխ Նիցշեյի ազդեցությունը։
Կենսագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գերմանացի հայտնի սոցիոլոգ Մաքս Վեբերը ծնվել է 1864 թվականին Գերմանիայի Էրֆուրտ քաղաքում։ Նրա հայրը իրավաբան էր, իսկ մայրը զբաղվում էր կրոնի խնդիրներով և սոցիալական հարցերով։ Երբ Մաքսը հինգ տարեկան էր, ընտանիքը տեղափոխվեց Բեռլին։ Այդ քաղաքը մեծ դեր խաղաց Վեբերի կյանքում։ Այստեղ ծնողների աշխատասենյակում երիտասարդ Վեբերը ծանոթացավ մտավորականության ներկայացուցիչների՝ փիլիսոփաների, պատմաբանների, տնտեսագետների, իրավագետների, հոգեբանների հետ։ Նրանցից էին Դիլթեյը, Մոմզեն, Տրեյչկեն, Զիբելը։ Կասկած չկա, որ այդ ծանոթությունները և հանդիպումները նպաստում էին ապագա գիտնականի հանրագիտարանային հետաքրքրությունների արթնացմանը։
Կրթություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1882 թ. Վեբերն ընդունվում է Հայդելբերգի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետ՝ այն ժամանակների գերմանական լավագույն համալսարաններից մեկը։ Իրավագիտությունից բացի ուսումնասիրում է փիլիսոփայություն, պատմություն, տնտեսագիտություն, աստվածաբանություն, այսինքն՝ այն առարկաները, որոնց շրջանակներում նա հետագայում զբաղվեց գիտական գործունեությամբ, ընդ որում՝ դրանցից յուրաքանչյուրով խորապես։ Իրավաբանական ֆակուլտետում երեք կիսամյակ սովորելուց հետո Վեբերը զորակոչվեց զինվորական ծառայության։ Նա մեկ տարի ծառայեց որպես զինվոր, այնուհետև կայսերական բանակում՝ որպես սպա, ինչով միշտ անչափ հպարտանում էր։ 1884 թ. նա վերսկսեց ուսումը՝ սկզբում Բեռլինի, այնուհետև Հետինգենի համալսարաններում։
Աշխատանք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1886 թ. հանձնում է իրավագիտության առաջին քննությունները։ Դրանից հետո նա ակտիվորեն զբաղվում է քաղաքականությամբ՝ մտնելով Սոցիալական քաղաքականության ընկերություն, որի կազմում էին համալսարանի մտավորականության ներկայացուցիչները, ովքեր հետաքրքրվում էին հասարակական կյանքի համապատասխան հարցերով։ 1890-1892 թթ. ընկերության խնդրանքով անցկացնում է փորձնական սոցիոլոգիական հետազոտություն՝ Արևելյան Պրուսիայում գյուղացիների և գյուղատնտեսական բանվորների դրության վերաբերյալ։
Գիտական գործունեություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մաքս Վեբերի ամենայատնի աշխատությունների թվին են պատկանում «Բողոքականության էթիկան և կապիտալիզմի ոգին»[15], «Տնտեսություն և հասարակություն», «Քաղաք», «Համաշխարհային կրոնների տնտեսական էթիկան», « Սոցիոլոգիական հիմնական հասկացություններ» և այլ աշխատանքներ[16][16][17][18]։
Քաղաքի սոցիոլոգիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վեբերը հետազոտել է քաղաքի դերը սոցիալ-տնտեսական հարաբերությունների զարգացման մեջ։ Նրա հետազոտական վերլուծության արդյունքները, որոնք անցկացվել են 1911-1913 թվականներին, հրատարակվել են «Քաղաք» աշխատության մեջ[19]։ Ըստ Վեբերի՝ քաղաքը կոմպլեքսային բարդ երևույթ է, կոնկրետ պատմական իրողություն, որը ձևավորվել է բարդ սոցիալ-քաղաքական և ռազմական գործընթացներում։ Այն ունի բարդ սոցիալական կառուցվածք (այնտեղ ապրում են և արտադրողներ և սպառողներ), վառ արտահայտված առևտրա-արդյունաբերական բնույթ։ Քաղաքի բնակչությունը անձնապես ծանոթ չէ միմյանց։ Հենց քաղաքներում են ձևավորվել կառավարական գործառույթները։ Նա առանձնացրել է քաղաքի հետևյալ առանձնահատկությունները, որոնք արտացոլում են քաղաքի և ոչ քաղաքի՝ գյուղի, տարբերությունները․
- Քաղաքն ընդհուպ մինչև օտար մարդկանց մեկտեղում է, որտեղ բացակայում են հասարակությանը բնորոշ հարևանային կամ մոտ անձնական հարաբերությունները։ Բնակիչները այստեղ միավորվում են տարբեր համայնքներում, արտադրամասերում, արհեստակցական միություններում, և մասնագիտական միություններում։ Անդամակցում են կառավարչական խորհուրդներին և ստանում են իրավունքներ, կատարում են անհրաժեշտ պարտականություններ, և ձեռք բերում որոշակի արտոնություններ։ Իսկ օրինակ՝ գյուղում հասարակական հարաբերությունները ամբողջությամբ այլ հիմքերի վրա են ձևավորվում. Այստեղ իշխում են բազմադարյան բարեկամական և ընտանեկան կապերը։
- Քաղաքում բնակիչները զբաղվում են բազմազան արհեստներով և առևտրով։ Իսկ «ոչ քաղաքում»՝ գյուղում, բնակիչները զբաղվում են գյուղատնտեսական աշխատանքով։ Բայց կան նաև ձկնորսական գյուղեր, ինչպիսիք են օրինակ՝ Ռուսաստանում (Պալեխ, Ֆեդոսկինո, Շեստվո, Խոխլոմա, Դիմկովո) և Ասիայում գտնվող մի շարք գյուղեր։
- Քաղաքում վարչական կենտրոնն առանձնացված է բնակիչներից։ Այն ունի իր իրավունքները և դատական համակարգը։ Քաղաքային բնակչությունը շերտավորված է դասերի։ Իսկ գյուղում վարչական կենտրոնը (գյուղապետարան) առանձնացված չէ բնակիչներից և բոլոր հարցերը լուծվում են միասնական համայնքային ուժերով[19]։
- Քաղաքում առկա է մշտական ռազմական կայազոր։ Կան հատուկ զինվորոկան մարմիններ, որոնք հանդիսանում են զինվորական ծառայության ուսուցման վայր և վարձու զորքերի համար հավաքատեղի։ Իսկ գյուղերում բնակիչները իրենք են իրենց պաշտպանում։
- Քաղաքի բնութագրական հատկանիշ է կենտրոնական հրապարակը։ Գյուղերում փոխարինելու է գալիս «գյուղամեջը» կամ կենտրոնական փողոցը՝ կախված նրանից, թե տները ինչպես են դասավորված։
- Քաղաքում Վեբերը հասարակական կառույցներից հատկապես ընդգծում էր պետական հիմնարկների, կրթական կենտրոնների, գրադարանների, դատարանի շենքի, մեկուսարանների և վարչական կառույցների դերը։ Իսկ գյուղերում հասարակական կառույցներից կարևոր են տնտեսական օջախները, ինչպես նաև ամբարը և ալրաղացը։
Քաղաքում գործազրկության խնդիրը՝ սկսած անտիկ ժամանակներից, լուծվում էր քաղաքաշինությամբ։ Իսկ գյուղում պատկերը այլ էր. հողազուրկ գյուղացին գնում էր քաղաք աշխատելու, որպեսզի կարողանար վճարել հարկերը։
- Քաղաքում տնտեսությունը գումարային էր, իսկ գյուղում՝ բնամթերային։
Դեռևս հնագույն ժամանականերից քաղաքային տարածքները բաժանվում էին շրջանների։ Միջին դարերում այս միտումըը գոյություն ուներ Ասիայի քաղաքներում։ Գյուղում նման տարանջատման դերը կատարում էին փողոցները[19][20][21][22]։
Քաղաքի տիպեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վեբերն իր աշխատության մեջ առանձնացրել է քաղաքի հետևյալ տիպերը.
- «Քաղաք-արտադրող»․ այստեղ կան ֆաբրիկաներ, արհեստանոցներ, խրախուսվում է տնային՝ ձեռքի արտադրությունը։ Այս քաղաքները իրենց արտադրանքը ուղարկում են այլ ոլորտներ։
- «Գյուղատնտեսական քաղաք»․ մեծ թվով բնակչությունը բավարարում է իր սննդամթերքի պահանջները սեփական արտադրանքներով, իսկ ավելցուկը վաճառում շուկայում։ Ինչքան մեծ է քաղաքը, այնքան փոքր է հողային տարածքը։
- «Քաղաք- սպառող»․ խոշոր սպառողները ստանում են եկամուտ, շահույթ իրենց գործնական բիզնեսից, արժեթղթերից ստանում են տոկոսներ։
- «Քաղաքական քաղաք»․ քաղաքի այս մասում ապրում է արիստոկրատիան, թագավորը, ազնվականները, սենյորները։
- «Տնտեսական քաղաք»՝ «Սիթի», առկա են առևտրական կվարտալներ, բանկեր, գրավատներ, կատարվում են գործարքներ՝ արժեթղթերի փոխանակությամբ։
- «Քաղաք-ամրություններ»․ այս քաղաքի բնակիչների քաղաքական և իրավական կեցությունը իր բնույթով ամրությունների պահպանությունն ու պաշտպանությունն էր։
Վեբերը ընդգծում է, որ անցումը գյուղատնտեսական քաղաքի տիպից դեպի քաղաք-սպառողներ, քաղաք-արտադրողներ և տնտեսական քաղաք, հոսուն էր։ Հատկանշական է, որ երբեմն հենց ինքը՝ քաղաքը, կարող էր բաժանված լինել տիպերի, և ոչ բոլոր տեղերում դրանք կարող էին բաժանվել աշխարհագրորեն։ Հաճախ մի տիպը հենվում էր մյուսի վրա։ Օրինակ՝ Հարավային Հնդկաստանում քաղաք-էլիտան տեղակայված էր տնտեսական քաղաքի կողքին[19][23]։
Միջնադարյան արևմտյան քաղաք և ասիական՝ արևելյան քաղաք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Միջնադարյան արևմտյան քաղաքը, առևտրի և արհեստների տնտեսական կենտրոն էր, ամրություն և կայազորի կայանման վայր՝ իր վարչական և դատական շրջաններով։ Արևելյան քաղաքն, առաջին հերթին, կազմակերպչական միություն էր, և ընկալվում էր որպես եղբայրություն, որտեղ միշտ գոյություն ուներ համապատասխան կրոնական խորհրդանիշը, քաղաքի աստվածը կամ քաղաքի սուրբը։ Իհարկե, սրանք ունեն նաև ընդհանրություններ. օրինակ՝ շուկա, արհեստագործական կամ առևտրական կենտրոններ, ամրություններ, առևտրականների միություններ և արհեստագործների միավորումներ։
Մաքս Վեբերը շատ է խոսում արևելյան քաղաքների մասին և համեմատելով այն արևմտյան քաղաքների հետ՝ ընդգծում է վերջինում կրոնական (տոտեմիստական և տաբուական) նախաքաղաքի բացակայությունը։ Այս փաստը կարևորելով, նա նշում է, որ սրբազան հաստատությունների գոյությունը Արևելքում խանգարել է քաղաքային համայնքի ձևավորմանը։ Սա մի հանգամանք է, որը ցույց է տալիս, որ հեղինակը քաղաքային կենցաղի բացահայտման համար կարևորում էր նաև սրբազան (սակրալ) հաստատությունների գոյությունը։ Ահա հենց վերջինս էլ Վեբերը չի գտնում միջնադարյան արևմտյան քաղաքների ուսումնասիրման ժամանակ, որտեղ յուրաքանչյուրը դառնում էր քաղաքացի ոչ թե ինչ-որ պաշտամունքային միության ջանքերով, այլ անհատական ճանապարհով[23][24][25][26] :
Արևմտաեվրոպական քաղաքային տիպի բնորոշման ժամանակ, Վեբերը հաշվի էր առնում նաև քաղաքական-զինվորական համակարգի գործոնը, ընդգծելով, որ, ի տարբերություն՝ Արևելյան քաղաքների, Արևմուտքը, սկսած դեռևս անտիկ վաղ շրջանից, զինված քաղաքային միություն էր։ Եվրոպական քաղաքն առաջացավ՝ հիմքում ունենալով այնպիսի միություն, որը տնտեսապես հնարավորություն ուներ ինքնուրույն զինվել, զարգացնել զինվորական արվեստը և իրականացնել թշնամիներից պաշտպանությունը։ Արևմտաեվրոպական քաղաքների զինվորական կազմակերպության առանձնահատկությունը, ընդգծում էր Վեբերը, ուներ որոշիչ նշանակություն, հենց սրանով է բացատրվում Արևմուտքում (և ոչ միայն այնտեղ) կորպորատիվ և ինքնավար համայնքների գոյությունը[19][26][27][28]։
Կրոնի սոցիոլոգիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Բողոքականության էթիկան և կապիտալիզմի ոգին
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վեբերի «Բողոքականության էթիկան և կապիտալիզմի ոգին» հայտնի աշխատությունը ժամանակակից կապիտալիզմի երևան գալու լավագույն վերլուծություններից մեկն է։ Այս աշխատությունը համարվում է սոցոլոգիական մտքի հեղափոխություն և հնարավորություն է տալիս շատ պատմաբանների բացատրելու, թե ինչու է կապիտալիզմը Եվրոպայում և ԱՄՆ-ում ավելի լավ է գոյատևում, քան ուրիշ երկրներում։ Բողոքական աշխատանքային էթիկան կրոնապես հիմնարար վարդապետություն է աշխատանքի առաքինության, բարեխիղճ և ջանասիրաբար աշխատելու անհրաժեշտության մասին։ Վեբերի կարծիքով՝ բողոքական աշխատանքային բարոյագիտությունը մարդուն տրված չէ ի բնէ, այլ համարվում է երկարատև ուսուցման, դաստիարակության արդյունք։ Այն կարող է երկար ժամանակ պահպանվել միայն այն դեպքում, երբ ազնիվ աշխատանքը բերում է նյութական և բարոյական «վարձատրություն»[15]։
Վեբերը մանրամասն քննության է առնում հետազոտության տվյալները, որոնք արտացոլում են բողոքականների և կաթոլիկների տարբերությունը սոցիալական տարբեր հարթություններում։ Հիմնական տվայլների համաձայն, որոնք հավաքվել են Գերմանիայում, Հոլանդիայում և Ավստրիայում, նա գալիս է այն եզրակացության, որ բողոքականները գերակշռում են կապիտալի սեփականատերերի կողքին և ունեն բարձր որակավորում ունեցող աշխատողներ քանակ։ Բացի դա, ակնհայտ է և կողմնորոշումը կրթության մեջ. եթե կաթոլիկների մոտ գերակշռում են հումանիտար կրթությամբ մարդիկ, ապա բողոքականների մեջ գերակշռում են «բուրժուական» կյանքին պատրաստվողները՝ տեխնիկական կրթությամբ։ Նա այս ամենը բացատրում է իր ուրույն տեսակետից՝ գործընթացը դիտարկելով սկզբնական դաստիարակությունից։ Ինչպես նաև նկատում է, որ կաթոլիկները, չգրավելով կարևորագույն պաշտոններ քաղաքականության մեջ և առևտրում, հերքում են այն հակվածությունը, որ ազգային և տարածաշրջանային փոքրամասնությունները կապիտալիզմի շրջանակներում գտնվում են «աստվածացվող» խմբում։
Կապիտալիզմի ոգին Վեբերը ընկալում է որպես պատմական իրադարձություններում ձևավորված կապերի համալիր, որը մենք իմաստային կերպով դիտարկում ենք մի ամբողջականության մեջ՝ մշակութային կարևորության տեսանկյունից։ Նա գրում է. «Կապիտալիզմ համարում ենք տնտեսական այն գիտությունը, որը հիմնված է շահույթի ակնկալիքի վրա` հնարավոր փոխանակման միջոցով, համերաշխ ձեռքբերմամբ»։ Այսպիսի կապիտալիզմը, երբ տնտեսական գործունեությունը իրապես կողմնորոշված է եկամուտների կառավարմանը և գումարային ծախսերի արտահայտմանը, գոյություն է ունեցել և ունի Չինաստանում, Հնդկաստանում, Բաբելոնում, Եգիպտոսում, միջերկրածովյան հին պետություններում՝ միջին դարերում և նոր ժամանակներում։ Բայց միայն արևմուտքի կապիտալիզմն է ներկայացնում այնպիսի տիպեր, ձևեր և ուղղություններ, որոնք վաղ ժամանակներում չեն եղել։ Կապիտալիզմի արևմտյան տարբերակը որևէ տեղ հնում չի հիշատակվում. դա կողմնորոշումն է դեպի ապրանքային շուկա՝ «ազատ գործի ռացիոնալիստական կապիտալիստական կազմակերպություն»` այս տեսանկյունից անհրաժեշտ է ավելացնել «ձեռնարկության բաժանումը տնային տնտեսությունից» և «ռացիոնալ հաշվապահական հաշվետվություն», շեշտադրությունը գիտությունների և նրանց վրա հենված տեխնիկայի վրա, որոնց գործածությունը խրախուսում է օրենքի ռացիոնալական կառուցվածքը և կողմորոշումը։ Այսպիսով, եվրոպական կապիտալիզմի ուրույն տարբերակը հանդես է գալիս իր ռացիոնալիզմով և որի ակունքները փորձում է սահմանել Վեբերը[23][29]։
Իր հետագա հետազոտություններում Վեբերը հանգում է այն եզրակացության, որ այնպիսի մակարդակի վրա, ինչպիսին ռացիոնալիստական տեխնիկան և ռացիոնալական իրավունքն է, տնտեսական ռացիոնալիզմը կախված է մարդկանց նախատրամադրվածությունից և գործնական տեսակի ռացիոնալ կենսական վարքից անցման հնարավորությունից։ Այնտեղ, որտեղ հոգեբանական որոշակի գործոններ ծառայում են այդ անցման խոչընդոտմանը, կենցաղային ռացիոնալիստական կենսական վարքի զարգացումները նույնպես հրահրում են ներքին լուրջ խնդիրներ։ Հնում այդ հոգեբանական գորոծնները ձևավորվել են «կրոնական գաղափարախոսությամբ և նրանում արմատավորված պարտականությունների բարոյագիտությամբ»[30][31]։
Նա կարծում է, որ կապիտալիզմը եղել է «արևմտյան մտածողության» արգասիք, որն ինքն իրենով բաղկացած է բազմաթիվ բաղադրիչներից։ Այդ բաղադրիչներից մեկը բողոքականության բարոյագիտությունն է, որի կարևորագույն ազդեցությունը «կապիտալիզմի ոգու» ծագման համար՝ այն, ինչը Վեբերը անվանում է տնտեսական համակարգի հիմք։ Նա կապիտալիզմի ծագման պատճառը տեսնում է ոչ միայն կապիտալի կուտակման մեջ։ Պատճառն ընկած է ռացիոնալ մոտեցման մեջ. կապիտալիզմը իրենից ներկայացնում է ռացիոնալի հաղթանակ՝ ընդդեմ ավանդականության։ Ըստ Վեբերի, կապիտալիզմին հատուկ է կարգապահ աշխատուժը և կազմակերպված պաշտոնական հոսանքները։ Նա նկատում է, որ այս փաստերը ներկա են միայն Եվրոպայում և ինչ-որ չափով ուժեղ արտահայտված բողոքական հասարակություններում, ինչպիսիք են Անգլիան, Հոլանդիան, Գերմանիան, ուր ասկետիկ բողոքական խմբերը ունեցել են մեծ ազդեցություն։
Վեբերը կապիտալիզմը բաժանում է ավանդական և ժամանակակից մասերի՝ ելնելով ձեռնարկության կազմակերպման փորձից։ Նա գրում է, որ ժամանակակից կապիտալիզմը ամենուր հիմնվելով ավանդականի վրա պայքարել է նրա երևակումների դեմ՝ օրինակ բերելով Գերմանիայում աշխատանքի դիմաց վճարման ներմուծումը գյուղատնտեսության մեջ. գյուղատնտեսական աշխատանքները կրում են սեզոնային բնույթ, և բերքահավաքի ժամանակ նկատելի է աշխատանքի բավական մեծ ծանրաբեռնվածություն և անհրաժեշտ էր փորձել կանոնակարգել այդ աշխատանքները կատարված աշխատանքի դիմաց վճարելով, ինչը բարձրացնում է աշխատանքի որակը։ Բայց աշխատավարձի բարձրացումը՝ սերված ավանդական կապիտալիզմից, հրապուրում է մարդուն ավելի քիչ, քան աշխատանքի թեթևացումը։ Սրանում արտահայտված է մինչկապիտալիստական վերաբերմունքը աշխատանքի նկատմամբ։ Վեբերը կարծում է, որ կապիտալիզմի զարգացման համար անհրաժեշտ է մեծ չափով բնակչություն՝ շուկայում էժան աշխատուժ ապահովելու համար[32]։ Բայց ցածր աշխատավարձը ամենևին էլ նույնական չէ ցածր աշխատանքի հետ, նույնիսկ քանակական հարաբերությունների դեպքում աշխատանքի կատարողականությունը ընկնում է այն դեպքերում, երբ չեն ապահովվում ֆիզիկական գոյության կարիքները։ Ցածր աշխատավարձը չի արդարացնում իրեն և տալիս է հակառակ ցուցանիշը այն դեպքերում, երբ խոսքը որակյալ աշխատանքի մասին է՝ բարձր տեխնոլոգիական սարքավորումներով, նույնպես և այնտեղ, ուր անհրաժեշտ է զարգացնել պատասխանատվության զգացում, և այնպիսի կարգի մտածում, որի դեպքում աշխատանքը կդառնա ինքնանպատակ։ Աշխատանքի նկատմամբ այդպիսի վերաբերմունքը հատուկ չէ մարդուն կամ գուցե բարդանում է այն երկարատև դաստիարակության արդյունքում։ Այսպիսով, արմատական տարբերությունները ավանդական և ժամանակակից կապիտալիզմի միջև տեխնիկայի մեջ չէ, այլ մարդկային միջոցների և ախատանքի նկատմամբ ունեցած մարդու վերաբերմունքի[15][33][34][35][36]։
Քննադատություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վեբերի տեսության քննադատները բողոքականության դերի մասին նշում են, որ կապիտալիզմի ծնունդը շատ բաներով է կապված կապիտալիզմի ոգու հետ՝ հայտնվելով և ծավալվելով բողոքական բարոյագիտության արդյունքում։ Վեբերի տեսության քննադատները բաժանվում են երկու խմբի։ Առաջին խումբը նրանք էին, ովքեր իրենց փաստարկները հիմնում են այն տեսակետի վրա, որ կապիտալիզմը մի քանի երկրներում բարեփոխումներից առաջ արդեն ծաղկում էր ապրում, և հայտնվել է այն երկրներում, ուր գերիշխող էր կաթոլիկ եկեղեցին:Մյուս խումբը հիմնավորում էր այն տեսակետը, որ կապիտալիզմի հիմնական շարժիչ ուժը ոչ թե ասկետիզմն է, այլ ռացիոնալիզմը[37][38][39][40][41]։
Իտալացի պատմաբան և տնտեսագետ Ամինտորե Ֆանֆարին համաձայնում է Վեբերի հետ նրանում, որ կապիտալիզմը ծաղկել է բարեփոխումից հետո, բայց երբ հարցը գալիս է պատճառներին, այստեղ նրանց տեսակետները բաժանվում են։ Ֆանֆարին կարծում է, որ կապիտալիզմի ակունքները իտալական առևտրային ճանապարհներն են, որոնք ունեին կաթոլիկ եկեղեցու հովանավորությունը։ Ըստ նրա՝ ոչ մի կրոն մեծ ներդրում չունի կապիտալիզմի աճման մեջ համաշխարհային տնտեսության համակարգի գործընթացում։ Այսպիսով, ըստ Ֆանֆարի նոր բարոյագիտության ստեղծումը տնտեսագիտական հարթությունում պետք չէ դիտարկել որպես բողոքականության կամ այլ դավանանքի աշխատանք։ Վերածննդի և Բարեփոխման դարաշրջանների հեղափոխությունները, որոնք իրենց կարևոր ազդեցությունն ունեցան արվեստի, փիլիսոփայության, բարոյականության նորմերի փոփոխության, տնտեսության վրա՝ ընթանալով իրենց հունով[42]։
Ռիչարդ Թոունին՝ իր «Կրոնը և կապիտալիզմի ծագումը» աշխատության մեջ գրում է, որ բողոքականությունը հնարավորություն տվեց կապիտալիզմին հայտնվել ռիսկային գոտում և ներդրումներ անել։ Նա համաձայնում է Վեբերի հետ, որ կապիտալիզմը և բողոքականությունը կապված են միմյանց հետ։ Նա նկատում է, որ մինչև բարեփոխումները Վենետիկը, Ֆլորենցիան և հարավային Գերմանիան 15-րդ դարում լցված էին կապիտալիստական ոգով այնքանով, որքանով որ նրանք եղել են կոմերցիոն և ֆինանասական խոշոր կենտրոններ։ Կապիտալիզմի առաջընթացը Հոլանդիայում և Անգլիայում 16-17-րդ դարերում, ոչ թե պայմանավորված է նրանով, որ նրանք բողոքական երկրներ են, այլ բարձր տնտեսական ակտիվությամբ և ինչ-որ տեղ նաև աշխարհագրական մեծ հայտնագործություններով։ Որպես պատմաբան՝ Թոունին միագիծ կապ չի տեսնում կապիտալիզմի և բողոքականության միջև։ Նա կարծում է, որ վեբերյան դրույթները շատ հասարակ են բացատրելու համար պատմական գործընթացները, որովհետև պատմությունը գծագրություն չէ, և այս տրամաբանությամբ ցանկացած փորձ, դատապարտված է ձախողման։ Նա գրում է. բողոքական էթիկան՝ «աշխատանքի հանդեպ ունեցած իր խստությամբ, պատասխանատվությամբ և այլ գործոններով հանգեցրեց կապիտալիզմի առաջընթացին,սակայն միևնույն ժամանակ բողոքականությունը ինքը հանդիսացավ կապիտալիստական հասարակության ծնունդ»[43][44]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 Mitzman A. Encyclopædia Britannica
- ↑ Babelio (ֆր.) — 2007.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Девяткова Р. П. Вебер Макс // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1971. — Т. 4 : Брасос — Веш. — С. 348.
- ↑ Find A Grave — 1996.
- ↑ https://wsimag.com/es/cultura/47608-max-weber-y-la-razon-moderna
- ↑ https://www.cambridge.org/core/books/abs/cambridge-companion-to-atheism/atheists-a-psychological-profile/D85096EA26C59B4CC19473DC2252BB16
- ↑ 8,0 8,1 www.haw.uni-heidelberg.de
- ↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ CONOR.Sl
- ↑ https://books.google.com/books?id=6VDjAQAAQBAJ&pg=PT125
- ↑ https://books.google.com/books?id=6VDjAQAAQBAJ&pg=PT264
- ↑ 13,0 13,1 https://books.google.com/books?id=6VDjAQAAQBAJ&pg=PT209
- ↑ "Մաքս Վեբեր։" Հանրագիտարան Բրիտանիկա։ 2009. Հանրագիտարան Բրիտանիկա՝ առցանց։ 20 April 2009. Britannica.com
- ↑ 15,0 15,1 15,2 Вебер М. Протестантская этика и дух капитализма. — М., 2003.
- ↑ 16,0 16,1 Вебер М. Политические работы, 1895—1919 = Gesammelte Politische Schriften, 1895—1919 / Пер. с нем. Б. М. Скуратова; послесл. Т. А. Дмитриевой. — М.: Праксис, 2003.
- ↑ Вебер М. Работы М. Вебера по социологии, религии и культуре / АН СССР, ИНИОН, Всесоюз. межвед. центр наук о человеке при президиуме. Вып. 2. — М.: ИНИОН, 1991
- ↑ Вебер М. Избранные произведения: Пер. с нем.; сост., общ. ред. и послесл. Ю. Н. Давыдова; предисл. П. П. Гайденко; коммент. А. Ф. Филиппова. — М.: Прогресс, 1990.
- ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 19,4 Макс Вебер. Город. Избранные произведения. Перевод с немецкого и общая редакция: Ю. Н. Давыдов. — М.: Прогресс, 1990. С. 309–446. // Электронная публикация: Центр гуманитарных технологий.
- ↑ Культурология: Учебник для студ. техн. вузов (Под ред. Н.Г. Багдасарьян). - М.:Высш. школа, 1999.
- ↑ Литвинова Т. А, АНАЛИЗ ГОРОДА: СОЦИОЛОГИЧЕСКАЯ ИСТОРИЯ Ф. БРОДЕЛЯ И ИСТОРИЧЕСКАЯ СОЦИОЛОГИЯ М. ВЕБЕРА
- ↑ Философский энциклопедический словарь. — М.: Советская энциклопедия. Гл. редакция: Л. Ф. Ильичёв, П. Н. Федосеев, С. М. Ковалёв, В. Г. Панов. 1983
- ↑ 23,0 23,1 23,2 Макс Вебер, ГОРОД, в переводе Б.Н. Попова, под редакцией Н.И. Кареева, 1923.
- ↑ Вагин В.В. Городская социология, Учебное пособие для муниципальных управляющих – М.: Московский научный общественный фонд, Школа муниципального управления, 2001,
- ↑ Давыдов Ю.Н. Веберовская социология истории // Вебер М. Аграрная история Древнего мира. М.: «КАНОН-пресс-Ц», «Кучково поле», 2001
- ↑ 26,0 26,1 Вебер М. Избранное. Образ общества. М.: Юрист, 1994
- ↑ Сорокин П.А., Человек. Цивилизация. Общество, М., 1992
- ↑ Глазырин В.А. Социология права в Западной Европе: от А. Токвилля до М. Вебера.Екатеринбург: Изд-во Уральской государственной юридической академии, 2003
- ↑ Избранные произведения: Пер. с нем./Сост., общ. ред. и послесл. Ю. Н. Давыдова; Предисл. П. П. Гайденко. — М.: Прогресс, 1990. —808 с.— (Социологич. мысль Запада).С. 44-271.
- ↑ Weeden В. Economic and social history of New England, I, p. 125
- ↑ Denifle. Luther und Luthertum, 1904.
- ↑ Holton R. J. Max Weber, «Rational Capitalism» and Renaissance Italy // The American Journal of Sociology. 1983. Vol. 89. P. 166–180.
- ↑ Sombart W. Der moderne Kapitalismus. Bd. 1,1. Aufl., 1902.
- ↑ Ashley W. Introduction to English Economic History and Theory. 19064. Vol. 1. P. 2. P. 377–488.
- ↑ Marshall G. In Search of the Spirit of Capitalism. L., 1982.
- ↑ Cohen J. Rational Capitalism in Renaissance Italy // The American Journal of Sociology. 1980. Vol. 85. № 6. P. 1340–1355
- ↑ И. В. ЗАБАЕВ. ПРОТЕСТАНТСКАЯ ЭТИКА И ДУХ КАПИТАЛИЗМА: «КРИТИКИ» ВЕБЕРОВСКОЙ ГИПОТЕЗЫ 30–60-Х ГГ. XX СТОЛЕТИЯ. Вестник ПСТГУI: Богословие. Философия, 2008. Вып. 1 (21), С. 61–79
- ↑ Münch P. The Thesis before Weber: An Archaeology // Weber’s Protestant Ethic.Origins, Evidence, Contexts / H. Lehmann, G. Roth, eds. Cambrige, 1993
- ↑ Davis W. M. Предисловие к статье: Weber M. Anticritical Last Word on the Spirit of Capitalism / The American Journal of Sociology. 1978. Vol. 83. №5. P. 1105–1131
- ↑ Зомбарт В. Современный капитализм. М.; Л., 1931
- ↑ Cunningham W. An Essay on Western Civilization in its Economic Aspects. Cambridge, 1898–1900
- ↑ Amintore Fanfani." Encyclopedia of World Biography. 2004. Encyclopedia.com. 2 Oct.2015.
- ↑ R. H. Tawney. Religion and the Rise of Capitalism (Религия и становление капитализма), 1926.
- ↑ R. H. Tawney. The Radical Tradition: Twelve Essays on Politics, Education and Literature (Ортодоксальная традиция: двенадцать эссе о политике, образовании и литературе), 1964
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Մաքս Վեբերը դասարան․ամ կայքում Արխիվացված 2019-08-11 Wayback Machine
- Մաքս Վեբերի «Բողոքական էթիկայի» հայերեն հրատարակության առաջաբանը
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մաքս Վեբեր» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||||
- Ապրիլի 21 ծնունդներ
- 1864 ծնունդներ
- Էրֆուրտ քաղաքում ծնվածներ
- Հունիսի 14 մահեր
- 1920 մահեր
- Մյունխեն քաղաքում մահացածներ
- Վիեննայի համալսարանի դասախոսներ
- Բավարիայի գիտությունների ակադեմիայի անդամներ
- Հայդելբերգի համալսարանի շրջանավարտներ
- Վիեննայի համալսարանի շրջանավարտներ
- Մյունխենի համալսարանի շրջանավարտներ
- Գյոթինգենի համալսարանի շրջանավարտներ
- Հումբոլդտի համալսարանի շրջանավարտներ
- Ստրասբուրգի համալսարանի շրջանավարտներ
- Գիտնականներ այբբենական կարգով
- Անձինք այբբենական կարգով
- 19-րդ դարի փիլիսոփաներ
- Գերմանացի գիտնականներ
- Գերմանացի երաժշտագետներ
- Գերմանացի իրավաբաններ
- Գերմանացի մարդաբաններ
- Գերմանացի պատմաբաններ
- Գերմանացի սոցիոլոգներ
- Գերմանացի տնտեսագետներ
- Գերմանացի փիլիսոփաներ
- Գերմանացի քաղաքագետներ
- Գերմանիայի քաղաքական գործիչներ
- Գիտության փիլիսոփաներ
- Թոքաբորբից մահացածներ