Jump to content

Ալցհայմերի հիվանդություն

Փոխել հղումները
Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ձայնային ֆայլն ստեղծվել է հետևյալ տարբերակի հիման վրա (հունիսի 20, 2019) և չի պարունակում այս ամսաթվից հետո կատարված փոփոխությունները։ Տես նաև ֆայլի մասին տեղեկությունները կամ բեռնիր ձայնագրությունը Վիքիպահեստից։ (Գտնել այլ աուդիո հոդվածներ)
Ալցհայմերի հիվանդություն
Morbus Alzheimerianus
Պատկերված է Ալցհայմերով հիվանդի ուղեղը և նորմալ ուղեղ
Տեսակհազվագյուտ հիվանդություն և հիվանդության կարգ
ՊատճառԱնհայտ
Հիվանդության ախտանշաններՀիշողության մասնակի կորուստ, խոսքի, կոորդինացիայի խանգարումներ, տրամադրության փոփոխություններ
Բուժաքննությունneurological diagnostic techniques?[1], անամնեզ[1], մագնիսառեզոնանսային շերտագրություն[1], psychological test? և գենետիկ թեստ[2][3]
Բժշկական մասնագիտությունՆյարդաբանություն
Անվանվել էԱլոիս Ալցհայմեր
ԲուժումԱցետիլխոլինէսթերազի ինհիբիտոր, NMDAընկալիչների անտագոնիստներ
 Alzheimer's disease Վիքիպահեստում

Ալցհայմերի հիվանդություն (անգլ.՝ Alzheimer's disease), նյարդաքայքայիչ հիվանդություն, որն ունի դանդաղ սկիզբ և պրոգրեսիվող ընթացք[4][5]։ Թուլամտության դեպքերի 60-70%-ի պատճառը Ալցհեյմերի հիվանդությունն է[4][5]։ Ամենահաճախ հանդիպող վաղ ախտանիշը վերջին իրադարձությունները հիշելու դժվարացումն է՝ կարճաժամկետ հիշողության աստիճանաբար զարգացող քայքայումը[4]։ Հիվանդության առաջընթացին զուգահեռ կարող են դիտվել խոսքի խանգարումներ, տեղանքում կողմնորոշման դժվարություններ (հաճախ են կորչում), տրամադրության տատանումներ, մոտիվացիայի կորուստ, սեփական խնամքով զբաղվելու անկարողություն և վարքային փոփոխություններ[4][5]։ Կորցնելով նախկին ես-ի մասին պատկերացումները՝ այս մարդիկ հաճախ են մեկուսանում ընտանիքից և հասարակությունից[4]։ Աստիճանաբար տուժում են տարբեր օրգանների ֆունկցիաները, որն էլ հանգեցնում է մահվան[6]։ Չնայած պրոգրեսիային՝ արագությունը տարբեր մարդկանց մոտ տարբեր է, բայց եթե ախտորոշվել է Ալցհայմերի հիվանդություն, կյանքի սպասվող միջին տևողությունը 3-9 տարի է[7][8]։

Ալցհայմերի առաջացման պատճառը հստակ հայտնաբերված չէ[4]։ Գտնում են, որ 70% դեպքերում պատճառը ժառանգական է և պայմանավորված է մի քանի գեներով, ուստի ամենամեծ ռիսկի գործոնը ծնողներից ժառանգումն է[9]։ Այլ ռիսկի գործոններից են անամնեզում գլխի վնասվածքի առկայությունը, ընկճախտը և գերճնշումը[4]։ Հիվանդության ընթացքն ասոցացվում է գլխուղեղում հայտնաբերվող նեյրոֆիբրիլյար կծիկների և վահանիկների հետ[9]։ Հավանական ախտորոշումը դրվում է հիվանդության պատմության, կոգնիտիվ ֆունկցիաների թեստավորման, արյան քննության ու այլ գործիքային և լաբորատոր հետազոտությունների հիման վրա, որոնցից մեծ մասը նպատակ ունի ժխտելու այլ հնարավոր պատճառները[10]։ Որոշ ախտանշաններ անուշադրության են մատնվում՝ սխալմամբ համարվելով տարիքային փոփոխություններ[4]։ Ախտորոշումը վերջնական հաստատելու համար անհրաժեշտ է գլխուղեղի հյուսվածքի հետազոտումը[9]։ Ներկայումս Ալցհայմերի հիվանդության բուժման դեղամիջոց գոյություն չունի։ Առաջարկվում են մի շարք կանխարգելիչ միջոցառումներ, ինչպես օրինակ, ֆիզիկական վարժություններով զբաղվելը, մտածողությունը խթանող խնդիրներ և գլուխկոտրուկներ լուծելը, ճիշտ և հավասարակշռված սննդակարգը, բայց ոչ մեկը ռիսկը նվազեցնելու գործում չունի ապացուցված արդյունավետություն[11]։

Բուժման ժամանակակից մեթոդները միայն մեղմացնում են ախտանիշերը, բայց չեն կարողանում դադարեցնել կամ նույնիսկ դանդաղեցնել հիվանդության զարգացումը։ Ամերիկյան երկու կազմակերպություններ, որոնք ժամանակին արտադրում էին բավականին հեռանկարային դեղամիջոցներ, այժմ դադարեցրել են դրանց արտադրությունը, քանզի այդ դեղերը կիլինիկական փորձարկման փուլում հիվանդների մոտ բավարար արդյունավետություն չեն դրսևորել։

Ախտահարված անձինք չեն կարող հոգալ սեփական կարիքները և պահանջում են մշտական խնամք, որը մեծ բեռ է խնամողի համար և՛ սոցիալական, և՛ ֆիզիկական, և հոգեբանական, և՛ ֆինանսական առումներով[12]։ Ֆիզիկական վարժությունները կարող են բարելավել ամենօրյա գործունեությունը և հիվանդի կյանքի որակը[13]։ Վարքային խանգարումները կամ փսիխոզները, որոնք առաջացել են թուլամտության պատճառով բուժվում են հակափսիխոտիկ դեղորայքով, բայց դա ոչ միշտ է նախընտրելի, քանզի այդ դեղերը, չունենալով բարձր արդյունավետություն, մեծացնում են մահվան վտանգը[14][15]։

2015 թվականի տվյալներով՝ աշխարհում Ալցհայմերի հիվանդությամբ տառապում է շուրջ 29,8 միլիոն մարդ[5][16]։ Այն հիմնականում զարգանում է 65-ն անց անձանց մոտ, բայց 4-5% դեպքերում գործ ենք ունենում Ալցհայմերի վաղ սկսվող տարբերակի հետ[17]։ 65 և ավելի տարիք ունեցող մարդկանց շուրջ 6%-ն ունի Ալցհայմերի հիվանդություն։ 2015 թվականին թուլամտությունից մահացածների թիվը հասել է 1,9 միլիոնի[18]։ Զարգացած երկներում այն համարվում է ամենածախսատար հիվանդություններից մեկը[19][20]։

Հիվանդությունն առաջին անգամ հայտնաբերել է գերմանացի հոգեբույժ Ալոիս Ալցհայմերը 1906 թվականին[21]։

Ախտանիշներ և նշաններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիվանդության ընթացքը բաժանվում է չորս փուլի, որոնք բնորոշվում են կոգնիտիվ և ֆունկցիոնալ հարաճուն խանգարումներով։

Նախաթուլամտություն (պրեդեմենցիա)

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիվանդության առաջին նշանները հաճախ կարելի է շփոթել ծերացման դրսևորումների կամ օրգանիզմի՝ սթրեսին ի պատասխան առաջացած ռեակցիայի հետ[22]։ Մանրամասն նեյրոկոգնիտիվ թեստավորման դեպքում առավել վաղ կոգնիտիվ դժվարությունները հայտնաբերվում են հիմնական հիվանդությունն ախտորոշելուց դեռ ութ տարի առաջ[23][24]։ Այս սկզբնական դրսևորումները կարող են իրենց մասին զգացնել տալ առօրյա, ոչ շատ դժվար խնդիրներ լուծելիս[25]։ Առավել նկատելի է հիշողության վատացումը, որը դրսևորվում է նոր սովորած նյութերը (փաստերը) մտաբերելու դժվարությամբ և նոր տեղեկությունն ընկալելու անկարողությամբ[26][27]։

Ալցհայմերի վաղ փուլի ավելի քիչ նկատելի ախտանիշեր կարող են լինել կատարողական ֆունկցիաների՝ կենտրոնացման, ծրագրման, կոգնիտիվ ճկունության և աբստրակտ մտածողության հետ կապված խնդիրները, ինչպես նաև սեմանտիկ հիշողության (բառերի իմաստների, կոնցեպցիաների փոխհարաբերության հիշողությունն է) խանգարումը[28][29]։

Այս փուլում կարող է դիտվել ապաթիա, որն ամենակայուն նեյրոհոգեբուժական ախտանիշն է և պահպանվում է հիվանդության ողջ ընթացքում[30][31][32]։

Նախակլինիկական փուլն անվանում են նաև «mild cognitive impairment» (MCI)[33][34], (թարգմանվում է որպես «կոգնիտիվ ունակությունների թեթևակի թուլացում» կամ «չափավոր կոգնիտիվ խանգարում»)[35], սակայն այս անվանումն առաջացնում է տարակարծություններ առ այն, թե արդյոք օգտագործել վերջինս՝ որպես Ալցհայմերի հիվանդության առաջին աստիճանի անվանում, թե առանձնացնել այն՝ որպես անկախ ախտորոշիչ միավոր[36]։

Վաղ թուլամտություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիշողության հարաճուն թուլացումն ու ագնոզիան (կանոնավոր ընկալման մասնավոր խանգարում) Ալցհայմերի հիվանդության դեպքում վաղ թե ուշ հանգեցնում են ախտորոշման հաստատմանը։ Փոքրաքանակ հիվանդների մոտ այդ դեպքում առաջին պլանում են հայտնվում ոչ թե հիշողության խանգարումները, այլ խոսքի, կատարողական ֆունկցիաների, ընկալման խանգարումներն ու շարժողական խանգարումները[37]։ Հիվանդությունը տարբեր ձևով է ազդում հիշողության տարբեր ասպեկտների վրա։ Սեփական կյանքի մասին հին հիշողությունները (էպիզոդիկ հիշողություն), վաղ հիշված փաստերը (սեմանթիկ հիշողություն), թաքնված հիշողությունը (մարմնի անգիտակցական հիշողությունը գործողությունների հաջորդականությունների մասին, օրինակ, այն մասին, ինչպես օգտագործել սպասքը) ավելի քիչ են խանգարվում՝ նոր, թարմ հիշողությունների և փաստերի համեմատությամբ[38][39]։ Աֆազիան հիմնականում բնորոշվում է բառապաշարի նվազմամբ և խոսքի սահունության խանգարմամբ, որն ընդհանուր առմամբ թուլացնում է բանավոր և գրավոր ձևով մտքերի արտահայտման հնարավորությունը։ Հիվանդության այս փուլում խոսքային հաղորդակցման ժամանակ մարդը սովորաբար ընդունակ է ադեկվատ ձևով գործել հասարակ հասկացությունների միջոցով[40][41][42]։

Նկարելու, գրելու, հագնվելու և նուրբ շարժումներ պահանջող այլ գործողությունների ժամանակ մարդը հնարավոր է չկարողանա է հմտորեն գործել՝ շարժումների կոորդինացիայի և պլանավորման խնդիրների պատճառով[43]։ Հիվանդության զարգացմանը զուգընթաց մարդը մասնակիորեն կարող է բազմաթիվ գործողություններ ինքնուրույն կատարել, սակայն հատուկ կոգնիտիվ (իմացական) ներուժ պահանջող գործողություններում նրանք օգնության կարիք են զգում։

Չափավոր թուլամտություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ինքնուրույն գործողություններ կատարելու ընդունակությունները նվազում են վիճակի հարաճուն վատացման պատճառով[37]։ Խոսքի խանգարումներն ավելի արտահայտիչ են դառնում, քանի որ ընդհանուր բառապաշարի քանակի նվազման հետևանքով մոռացված բառերի փոխարեն հիվանդն առավել հաճախակի է սկսում օգտագործել ոչ ճիշտ բառեր (պարաֆրազիա)։ Թուլանում են նաև կարդալու և գրելու կարողությունները[40][44]։ Ժամանակի ընթացքում շարժումների կոորդինացիան ավելի է խանգարվում՝ հատկապես բարդ հաջորդական շարժումների ընթացքում, որը նվազեցնում է մարդու ընդունակությունը ամենօրյա խնդիրների մեծ մասի կատարման տեսակետից[45]։

Այս փուլում վատանում է հիշողությունը, հիվանդը կարող է չճանաչել հարազատներին[46]։ Նախկինում չախտահարված երկարատև հիշողությունը նույնպես խանգարվում է[47] և ավելի ակնհայտ են դառնում վարքի փոփոխությունները։

Հանդիպում են նաև նեյրոհոգեկան խանգարումներ՝ աննպատակ թափառել, երեկոյան սրացում (անգլ.՝ sundowning)[48], գրգռվածություն, հուզական անկայունություն, որոնք արտահայտվում են լացով, հանկարծակի ագրեսիայով, իրենց խնամողների և օգնողների նկատմամբ դիմադրություն ցուցաբերելով։

Հիվանդների մոտավորապես 30 %-ի մոտ զարգանում են կեղծ նույնականացման և զառանցանքի այլ ախտանշաններ[30][49]։ Հիվանդի հարազատների և խնամողների մոտ սրանք կարող են սթրեսի առաջացման պատճառ հանդիսանալ[50], որը թուլացնելու համար կարելի է հիվանդներին տնային պայմաններից տեղափոխել բուժհաստատություն[37][51]։

Ծանր թուլամտություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիվանդության վերջին փուլում հիվանդը լիովին կախված է մարդկանց օգնությունից։ Խոսքին տիրապետելը կրճատվում է մինչև առանձին դարձվածքների և, նույնիսկ, մինչև առանձին բառերի օգտագործման աստիճան, որի արդյունքում նորմալ խոսքը լիովին կորչում է[40]։

Չնայած վերբալ կարողությունների կորստին, հիվանդները հաճախ ընդունակ են հասկանալ և պատասխանել իրենց ուղղված հոգատար վերաբերմունքին[52]։ Թեև այս փուլում նրանց մոտ դեռ կարող են լինել ագրեսիայի երևույթներ, հիմնականում հիվանդների վիճակը բնորոշվում է ապատիայով (հոգեկան անտարբերության հիվանդագին վիճակ, հուլություն) և հյուծմամբ[37]։ Ինչ-որ պահից սկսած՝ նրանք անկարող են դառնում կատարելու նույնիսկ ամենապարզունակ գործողությունները՝ առանց ուրիշների օգնության։

Հիվանդը կորցնում է մկանային զանգվածը, դժվարությամբ է շարժվում և որոշակի փուլում չի կարողանում նույնիսկ անկողնուց վեր կենալ[53] և ինքնուրույն սնվել[54]։ Մահը հիմնականում վրա է հասնում կողմնակի պատճառներից, օրինակ՝ խոցերից, պնևմոնիայից, և ոչ թե կոնկրետ Ալցհայմերի հիվանդությունից[55]։

Էթիոլոգիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ալցհեյմերի հիվանդության պատճառը մինչև հիմա անհայտ է, 1%-5% դեպքերում նշվում է ժառանգականության դերը[56]։ Կան որոշ վարկածներ, որոնք փորձում են բացատրել հիվանդության էթիոլոգիան։

Գենետիկա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չնայած Ալցհայմերի հիվանդության տարածված ձևի պատճառը դեռևս գենետիկորեն հնարավոր չէ բացատրել, այնուամենայնիվ, հայտնի են հիվանդության հազվադեպ վաղ ձևի առաջացումը պայմանավորող երեք գեներ։ Ներկայումս առավել արտահայտված գենետիկական ռիսկի գործոնը APOE գենն է, որի տարատեսակները, սակայն, կապված են հիվանդության միայն որոշ ձևերի հետ[57]։

Մինչև 60 տարեկանում հանդիպող հիվանդության դեպքերի 10%-ից պակասն է կապված աուտոսոմ-դոմինանտային (ընտանեկան) մուտացիաների հետ. սրանք կազմում են ընդհանուր դեպքերի մինչև 0,01%-ը[57][58][59]։ Պրեսենիլին 1 և պրեսենիլին 2-ի APP գեներում[57] հայտնաբերված մուտացիաների մեծամասնությունը մեծացնում է սենիլային թիթեղիկների կազմի մեջ մտնող Abeta42 փոքր սպիտակուցի սինթեզը[60]։

Հիվանդների մեծամասնության գերդաստանում հայտնաբերված չէ հիվանդության հանդեպ նախատրամադրվածություն, սակայն վերոնշյալ գեները կարող են մասամբ մեծացնել հիվանդանալու ռիսկը։ Հիվանդության ամենահայտնի գենետիկական ռիսկը՝ APOE գենի

E4 ալելն է, որով, ըստ ենթադրությունների, պայմանավորված են ուշ սպորադիկ հիվանդության դեպքերի մինչև կեսը[61]։ Գենետիկները գտնում են, որ շատ այլ գեներ նույնպես կարող են այս կամ այն չափով պայմանավորել Ալցհայմերի հիվանդության ուշ ձևերի զարգացումը[57]։ Հիվանդության տարածված ձևի ժառանգական գործոնները պարզելու նպատակով ուսումնասիրվել են ավելի քան 400 գեներ։ Վերջերս ուսումնասիրված RELN գենի տարատեսակը, օրինակ, կապված է կանանց հիվանդացության մեծացման հետ[62]։

Խոլիներգիկ տեսություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ամենահին վարկածն է, որի հիման վրա է իրականացվում Ալցհեյմերի ներկայիս դեղորայքային բուժումը[63]։ Այս տեսությունը պնդում է, որ Ալցհեյմեր առաջանում է նյարդամիջնորդանյութ ացետիլխոլինի առաջացման նվազման պատճառով։ Խոլիներգիկ վարկածը լայն տարածում չի գտել, քանզի այս վարկածից ելնելով առաջարկվող դեղորայքը ոչ այդքան արդյունավետ է[64]։ Առաջարկվել են նաև այլ խոլիներգիկ էֆեկտներ, օրինակ, այն կարող է հրահրել ամիլոիդի կուտակում[65], որը հանգեցնում է նեյրոբորբոքման[66]։

Ամիլոիդային տեսություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1991թ.-ին առաջարկվեց տեսություն, որի համաձայն հիվանդության հիմնական ախտաբանական մեխանիզմը արտաբջջային Բետա ամիլոիդի ագրեգատների կուտակումն է[67][68]։ Այս հիպոթեզի օգտին է խոսում նաև այն փաստը, որ ամիլոիդի նախորդ սպիտակուց` APP(Amyloid precursor protein) գտնվում է 21-րդ քրոմոսոմի վրա, իսկ այդ քրոմոսոմի տրիսոմիայի` Դաունի սինդրոմի ժամանակ, հայտնաբերվում է APP կոդավորող գենի նորմայից շատ կրկնօրինակներ և հետևաբար ավելի շատ ամիլոիդ β[69][70]: Այդ փաստով պայմանավորված Դաունի սինդրոմով տառապողների մոտ Ալցհեյմեր է զարգացնում արդեն 40 տարեկանից։ Բացի դրանից, ապոլիպոպրոտեինի սպեցիֆիկ իզոտիպի(APOE 4) հետ կապված, ԱՀ-ի բարձր ռիսկը։ Չնայած ապոլիպոպրոտեինները մեծացնում են β ամիլոիդի դեգրադացիան, այնուամենայնիվ որոշ իզոտիպեր(APOE 4) այդքն էլ էֆեկտիվ չեն այդ գործում և հանգեցնոմ են ագրեգատների կուտակմանը ուղեղում[71]։

Փորձարարական վակցինաներ են մշակվել, որոնք հեռացնում են ամիլոիդային վահանիկները, բայց կլինիկական պրակտիկայում արդյունավետություն չի գրանցվել[72]։ Հետազոտողները կասկածում են ոչ վահանիկային ամիլոիդի օլիգոմերների առկայություն:Այս տոքսիկ օլիգոմերները կապվում են նեյրոնի մակերեսային ընկալիչներին և փոխում են սինապսների կառուցվածքը ու խախտում միջնեյրոնալ փոխազդեցությունը[73]։ Ամիլոիդ β-ի մոնոմերների ընկալիչներից մեկը կարող է լինել պրիոնային սպիտակուց, այդ նույն սպիտակուցի հետ է կապված նաև Խոշոր եղջերավորների սպունգանման էնցեֆալոպաթիայի մարդկանց ախտահարող տարբերակը(mad cow desease)`Կրեյցֆելդտ-Յակոբի հիվանդությունը[74]։ Այնուամենայնիվ ամիլոիդի կուտակումը չի բացատրում Ալցհեյմերի զարգացման ամբողջ կասկադը։ Այժմ ենթադրվում է, որ ամիլոիդը հանդիսանում է ոչ թե անմիջական պատճառ, այլ տրիգեր, վերջինս թողարկում է նեյրոդեգեներատիվ մեխանիզմներ, այդ թվում տաուպաթիաներ ու նեյրոնների մահ, որոնք էլ առաջացնում են հիվանդությունը[75]։ Իսկ այն հարցին, թե ինչն է նպաստում ամիլոիդի առաջացմանը, գիտնականները դեռ չունեն պատասխան։

Տաու սպիտակուցի տեսություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պատկերված է միկրոխողովակների կազմալուծումը Ալցհայմերի հիվանդության ժամանակ։

Տաու տեսությունը պնդում է, որ այս միկրոխողովակային սպիտակուցի դեֆեկտները խթանում են Ալցհայմերի հիվանդության ախտաբանական կասկադը[68]։ Այս մոդելում, գերֆոսֆորիլացված տաու սպիտակուցը ինքնաագրեգացվում է և կորցնում լուծելիությունը։ Արդյունքում առաջանում են նեյրոֆիբրիլյար կծիկներ, որոնք կուտակվում են նեյրոններում[76], ինչը հանգեցնում է միկրոխողովակների ապակայունացմանը և բջջակմախքի քանդմանը, ինչից խախտվում է նեյրոնալ տրանսպորտը[77]։ Սկզբնական շրջանում սա հանգեցնում է նյարդային բջիջների միջև կապի խախտմանը, այնուհետև նաև բջիջների մահվանը[78]։

Այլ տեսություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նյարդաանոթային տեսությունը հիվանդությունը կապում է հեմատոէնցեֆալիկ պատնեշի դիսֆունկցիայի հետ[79]։ ԱՀ-ի ժամանակ խախտված են ներբջջային հոմեոստազը և իոնային հավասարակշռությունը, բայց դա պատճառ է, թե հետևանք՝ դեռ պարզ չէ։ Այս իոնները (Cu, Fe, Zn) ազդում են և ենթարկվում են տաուի, APP-ի, APOE4-ի[80] ազդեցությանը ու հանգեցնում օքսիդատիվ սթրեսի, որը թողարկում է պաթոլոգիկ շղթա[81][82][83][84]։ Շատ գիտնականներ թերահավատորեն են մոտենում այս հետազոտությանը և կարծիքները դեռ հակասական են։

Ծխելը[85], մթնոլորտի աղտոտումը[86], բնածին իմուն պատասխանի բաղադրիչները[87], սպիրոխետային ինֆեկցիաները ևս կասկածվում են, որպես էթիոլոգիկ գործոններ[88]։

Բարրի Ռեյզբերգը առաջ քաշեց ռետրոգեն տեսության վարկածը, որի էությունը հետևյալն է` ներարգանդային զարգացման ընթացքում նյարդային համակարգը անցնում է զարգացման որոշակի փուլեր, նեյրուլացիայից մինչև նյարդերի միելինիզացիա և աստիճանաբար ձևավորվում են կոգնիտիվ ֆունկցիաները[89][90]։ Ալցահեյմերի հիվանդության ժամանակ այս գործընթացը գնում է հակառակ ուղղությամբ, նյարդերը դեմիելինիզացվում են, ախտահարվում է գորշ նյութը, կոգնիտիվ ֆունկցիաները հետ են զարգանում[89] Ռեյզբերգը հիվանդներին խնամողների համար ստեղծել է ձեռնարկ, որը կոչվում է FAST(Functional Assessment Staging Tool), որտեղ ամեն փուլում գտնվող հիվանդի համար առաջարկվում է յուրահատուկ մոտեցում[89]։

Ախտաֆիզիոլոգիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նյարդաախտաբանություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ալցհայմերի հիվանդությունը բնութագրվում է նեյրոնների ու սինապսների կորստով գլխուղեղի կեղևում և ենթակեղևային որոշ կենտրոններում։ Ատրոֆիան զարգանում է քունքային, գագաթային, ճակատային բլթի կեղևի մի մասում և գոտկային գալարում[66], ինչպես նաև դեգեներատիվ պրոցեսներ են հայնտաբերվել գլխուղեղի հիմի կորիզներում[91]։ PET և MRI հետազոտման մեթոդներով հայտնաբերվել է ուղեղի սպեցիֆիկ հատվածների չափերի փոքրացում, ընդ որում թեթև կոգնիտիվ ախտաբունթյունից մինչև Ալցհեյմերի հիվանդության զարգացումը, ուղեղի չափերը գնալով փոքրանում են և հիվանդության ծանր փուլում արդեն նկարագրվում է էական տարբե՝րություն նույն տարիքի առողջ մեծահասակների հետ համեմատած[92]։

Մանրադիտակով հստակ տեսանելի են և՛ ամիլոիդի վահանիկները, և՛ նեյրոֆիբրիլյար կծիկները[93]։ Վահանիկները խիտ են, հիմնականում կազմված անլուծելի բետա-ամիլոիդ պեպտիդից։ Նեյրոֆիբրիլյար կծիկները` միկրոխողովակային տաու սպիտակուցի ագրեգատներ են, որոնք հիպերֆոսֆորիլացվում են և կուտակվում։ Չնայած տարեցների մոտ որոշ քանակով հայտնաբերվում են և՛ վահանիկներ և՛ կծիկներ, այնուամենայնիվ, դրանք ոչ ախտաբանական տարիքային փոփոխություններ են և շատ անգամ ավելի քիչ են Ալցհայմերի հիվանդությամբ տառապողների հետ համեմատ[94]։ Ոչ հազվադեպ հայտնաբերվում են նաև Լևիի մարմնիկներ[95]։

Կենսաքիմիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆերմենտներն ազդում են APP֊ի (ամիլոիդ-բետա նախանյութ-սպիտակուց) վրա և բաժանում հատվածների։ Բետա-ամիլոիդ հատվածը վճռորոշ դեր է կատարում Ալցհայմերի հիվանդության ժամանակ ամիլոիդային թիթեղների առաջացման գործում։

Հայտնի է, որ Ալցհայմերի հիվանդությունը միշտ ուղեկցվում է պրոտեինոպաթիայով՝ ուղեղային հյուսվածքներում ոչ նորմալ կառուցվածքով սպիտակուցներ՝ բետա-ամիլոիդ և տաու սպիտակուցների կուտակմամբ[96]։ Վահանիկները ձևավորվում են փոքր պեպտիդներից՝ 39-43 ամինաթթուների երկարությամբ՝ կառուցվածքի մեջ ընդգրկելով բետա-ամիլոիդ(A-beta, Aβ)։ Բետա-ամիլոիդը ավելի խոշոր սպիտակուց-նախորդի՝ APP-ի, ֆրագմենտ է։ Այս տրանսմեմբրանային սպիտակուցը կարևոր դեր ունի նեյրոնի աճի, նրա կենսունակության և վնասման դեպքում վերականգնման գործընթացում[97][98]։ Ալցհայմերի հիվանդության ժամանակ, դեռ անհայտ պատճառներով, APP-ն ենթարկվում է պրոտեոլիզի՝ ֆերմենտների ազդեցությամբ բաժանվում է պեպտիդների[99]։ Բետա-ամիլոիդային մասնիկները՝ կազմավորված պեպտիդներից մեկով, միջբջջային տարածությունում միաձուլվում են՝ ստեղծելով կարծր գոյացություններ (հայտնի են ինչպես ծերունական վահանիկներ)[100]։ Ալցհայմերի հիվանդությունը պատկանում է նաև տաուպաթիաներին՝ հիվանդություններին, որոնք առնչվում են տաու-սպիտակուցի ախտաբանական ագրեգացիայի հետ։ Յուրաքանչյուր նեյրոն պարունակում է բջջակմախք, մասամբ միկրոխողովակներից կազմված, որոնք գործում են երկաթուղիների սկզբունքով՝ ուղևորելով սննդարար նյութերը և այլ մոլեկուլներ բջջի կենտրոնից դեպի պերիֆերիա՝ դեպի աքսոնի վերջավորություն և հակառակ ուղղությամբ։ Տաու-սպիտակուցը մի շարք այլ սպիտակուցների պես կապված է միկրոխողովակների հետ, մասնավորապես, ֆոսֆորիլացվելուց հետո այն վերջիններին կայունացնում է։ Ալցհայմերի հիվանդության ժամանակ տաու-սպիտակուցը ենթարկվում է ավելորդ ֆոսֆորիլացման, ինչի պատճառով սպիտակուցի թելիկները սկսում են կապակցվել իրար հետ՝ առաջացնելով նեյրոֆիբրիլյար կծիկներ և քայքայել նեյրոնի տրանսպորտային համակարգը[101]։

Ախտաբանական մեխանիզմ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայտնի չէ, թե ինչպես է β-ամիլոիդային պեպտիդների սինթեզի խախտումն ու հետագա կուտակումն առաջացնում պաթոլոգիական փոփոխություններ Ալցհայմերի հիվանդության ժամանակ[102]։ Ամիլոիդային վարկածը նշում է β-ամիլոիդների կուտակումն ինչպես հիմնական գործընթաց, որը նեյրոնային դեգեներացիայի թողարկիչ մեխանիզմ է։ Համարվում է, որ նրանց կուտակումները խախտում են կալցիումի իոնների հոմեոստազը բջջում և ակտիվացնում են ապոպտոզը[103]։ Հայտնի է, որ հիվանդի նեյրոններում Aβ-ն կուտակվում է միտոքոնդրիումներում, ինչպես նաև այդ պեպտիդն արգելակում է որոշակի ֆերմենտների աշխատանքն ու ազդում գլյուկոզի յուրացման վրա։

Բորբոքային գործընթացներն ու ցիտոկինները կարող են դեր ունենալ պաթոֆիզիոլոգիայում։ Չնայած որ բորբոքումը ցանկացած հիվանդության ժամանակ հյուսվածքների վնասման ազդանշան է, այնուամենայնիվ, Ալցհայմերի հիվանդության ժամանակ ընդհանուր պաթոլոգիայի կողքին նրա դերը կամ երկրորդային է, կամ էլ իրենից ներկայացնում է իմունային ռեակցիայի մարկեր[104]։

Ախտորոշում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ալցհեյմերով հիվանդի գլխուղեղի PET-scan

Ալցհեյմերի հիվանդությունը ախտորոշվում է հիմնվելով տվյալ անձի բժշկական պատմության, ընտանեկան անամնեզի և ֆիզիկալ զնման տվյալների վրա։ Նյարդաբանական և նյարդահոգեբանական ախտանիշների առկայությունը առանց այլ ակնհայտ պատճառի, Ալցհեյմեր ախտորոշումը դարձնում է ավելի հավանական[105][106]։ Լրացուցիչ ախտորոշիչ մեթոդներ, ինչպիսիք են համակարգչային շերտագրությունը (տոմոգրաֆիա, CT), մագնիսառեզոնանսային տոմոգրաֆիան (MRI), պոզիտրոն-էմիսիոն տոմոգրաֆիան (PET) և SPECT-ը օգտագործվում են ուղեղի այլ ախտաբանական վիճակներ բացառելու և թուլամտության(դեմենցիայի) ենթատիպը որոշելու համար:Ավելին, այն կարող է հայտնաբերել փոփոխությունները դեռ Ալցհեյմերի հիվանդության պրոդրոմալ շրջանում[107]։

Ինտելեկտուալ կարողությունների գնահատումը, հատկապես հիշողության, օգնում է որոշելու հիվանդության ծանրության աստիճանը[108]:Միջազգային բժշկական կազմակերպությունները ստեղծել են ախտորոշիչ չափորոշիչներ`առավել արագ և ստանդարտացված գնահատական տալու համար։ Ախտորոշումը կարող է դրվել նաև հետմահու, եթե կա հնարավորություն ուղեղի հյուսվածքի բիոպտատը հետազոտելու[109]։

Չափորոշիչներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նյարդաբանական խանգարումների և ինֆարկտների միջազգային ինստիտուտը (National Institute of Neurological Disorders and Stroke(NINDS) և Ալցհեյմերի հիվանդության ասոցիացիան (Alzheimer's Disease and Related Disorders Association (ADRDA) 1984թ.-ին[109] հրապարակել են ամենակիրառական չափորոշիչների հավաքածուն, վերջինս թարմացվել և համալրվել է 2007թ.-ին[110]։

Չափորոշիչների մեջ մտնում են կոգնիտիվ ֆունկցիայի իջեցումը, կասկածվող թուլամտության հետ, որը ախտրոշվում է հնարավոր կամ հավանական ԱՀ նյարդահոգեբանական թեստի միջոցով։ Առավել հստակ ախտորոշման համար անհրաժեշտ է ուղեղի հյուսվածքի հիստոպաթոլոգիկ հետազոտություն[111]։ Ախտորոշումը համարվում է առավել վստահելի, եթե ախտորոշիչ չափորոշիչները և հիստոպաթոլոգիկ հետազոտման արդյունքները համընկնում են։

Առավել հաճախ հիվանդության ժամանակ տուժում են կոգնիտիվ դոմեններից ութը` հիշողություն, խոսք, ընկալում, ուշադրություն, իմացածի կիրառում, կոորդինացիա, խնդիրներ լուծելու ունակություն և ամենօրյա ֆիզիկական գործողություններ կատարելու ունակություն։ Այս դոմենները համարժեք են չափորոշիչներին, որոնք հրապարակվել են Ամերիկայի Հոգեբուժական ասոցացիայի( American Psychiatric Association) կողմից` Հոգեկան(մտավոր) խանգարումների ախտորոշիչ և վիճակագրական ձեռնարկում (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-IV-TR)[112]:

Մեթոդներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նյարդահոգեբանական թեստերը, օրինակ` մտավոր վիճակի գնահատման հակիրճ սանդղակը (mini–mental state examination (MMSE)), լայնորեն կիրառվում են գնահատելու համար կոգնիտիվ ֆունկցիաների թուլացման աստիճանը[113][114]:Նյարդաբանական զննումը ԱՀ-ի վաղ փուլերում կարող է չհայտնաբերել սպեցիֆիկ փոփոխություններ, անգամ եթե առկա են նյարդաբանական ախտանիշներ, դրանք կարող են ինչպես ԱՀ-ից, այնպես էլ ցանկացած այլ հիվանդությունից, որն ուղեկցվում է թուլամտությամբ։

Հետագա նյարդաբանական զննումը անգնահատելի է տարբերակիչ ախտորոշման համար[108]։ Ընտանիքի անդամների հետ զրույցը ևս կարևորվում է ախտորոշման համար։ Ալցհեյմերով տառապողներին խնամողները կարող են տրամադրել օգտակար տեղեկություն ինչպես հիվանդների ամենօրյա շարժական ակտիվության, այնպես ել մտավոր ունակությունների իջեցման մասին[115]։ Խնամողների կարծիքը կարևոր է, քանզի ԱՀ ունեցողները հաճախ չեն գիտակցում իրենց խնդիրները[116]։

Լրացուցիչ ախտորոշիչ թեստերը հիվանդության կոնկրետ ասպեկտների մասին տալիս են հավելյալ տեղեկատվություն և օգնում են բացառել այլ հիվանդությունները։ Արյան քննությունը հայտնաբերում է թուլամտության այլ պատճառներ[108], որոնք հազվադեպ կարող են լինել նաև դարձելի[117]։ Հաճախ որոշվում է վահանագեղձի հորմոնների, Vit B12-ի, ծանր մետաղների քանակը, բացառում են սիֆիլիսը, նյութափոխանակային խնդիրները (ներառյալ երիկամի ֆունկցիոնալ ախտորոշում, էլեկտոլիտների մակարդակի որոշում, դիաբետի ախտորոշում) և անեմիան։

Հոգեբանական թեստերն իրականացվում են դեպրեսիայի ախտորոշման համար, որը կարող է լինել ինչպես Ալցհեյմերի հիվանդության հետևանք[118], այնպես էլ պատճառ[119][120] կամ զարգանալ հիվանդությունից անկախ։

Կանխարգելում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բազմաթիվ հետազոտություններ են կատարվում, հայտնաբերելու համար սպեցիֆիկ գործոններ, որոնք կօգնեն կանխարգելել, կամ գոնե հետաձգել ԱՀ-ի(Ալցհեյմերի հիվանդության) զարգացումը։ Համաճարակաբանական ուսումնասիրությունները ենթադրում են, որ վերահսկելով այնպիսի մոդիֆիկացվող գործոններ, ինչպիսիք են սննդակարգը, սիրտանոթային հիվանդությունների ռիսկը, ֆարմակոթերապիան, ինչպես նաև ինտելեկտուալ գործունեությունը, հնարավոր է կանխարգելել Ալցհեյմերի հիվանդության զարգացումը:Այնուամենայնիվ, ներկայումս, ոչ մի ապացուցված միջոց չկա ԱՀ-ն կանխարգելելու համար[121]։

Դեղորայք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չնայած սիրտանոթային ռիսկի գործոնները, ինչպիսին են գերխոլեստերինեմիան, զարկերակային գերճնշումը, շաքարային դիաբետը և ծխելը, կապված են Ալցհեյմերի հիվանդության ռիսկի բարձրացման հետ[122][123], այնուամենայնիվ, օրինակ ստատինները, որոնք նվազեցնում են խոլեստերինի քանակը արյան մեջ, անարդյունավետ են ԱՀ-ի կանխարգելման մեջ[124][125][126]։

Ոչ ստերոիդային հակաբորբոքային դեղորայքի (ՈՍՀԴ) երկարատև օգտագործումը նվազեցնում է ԱՀ-ի զարգացման ռիսկը[127]։ Ապացուցված է, որ ՈՍՀԴ-ները իջեցնում են ամիլոիդային վահանիկի հետ կապված բորբոքումը[127]։ Չնայած դրան, որպես արդյունավետ բուժման մեթոդ ՈՍՀԴ-ները չեն հաստատվել[128]։ Հետդաշտանադադարի շրջանում օգտագործվող հորմոնալ թերապիան, որը նախկինում նաև Ալցհեյմերի հիվանդության բուժման համար էր օգտագործվում, ներկայումս կապվում է դեմենցիայի ռիսկի բարձրացման հետ[129]։

Կենսակերպ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարդիկ, ովքեր զբաղվում են ինտելեկտուալ գործունեությամբ, ինչպես օրինակ կարդալը, սեղանի խաղեր խաղալը, խաչբառ լուծելը, երաժշտական գործիք նվագելը կամ սոցիալական ակտիվ գործունեությունը, ունեն Ալցհեյմերի հիվանդության ավելի ցածր ռիսկ[130]։ Այս երևույթը բացատրվում է նրանով, որ կյանքի ընթացքում, եթե շատ ես զբաղվում ինտելեկտուալ գործունեությամբ, նեյրոնների ֆունկցիոնալ ակտիվությունը(սինապսների քանակը) աճում է և հնարավորություն է տալիս հետաձգել դեմենցիայի կլինիկական դրսևորումը[131]։ Ֆիզիկական ակտիվությունը ոչ միայն կանխարգելում, այլ նաև նվազեցնում է Ալցհեյմերի հիվանդության ախտանիշները[132]։

Սննդակարգ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարդիկ, ովքեր ունեն առողջ, ճապոնական կամ միջերկրածովյան սննդակարգ ԱՀ-ի ավելի ցածր ռիսկի խմբում են, իսկ ում սննդում գերակշռում են հագեցած ճարպերն ու պարզ ածխաջրերը` ավելի բարձր[133]։ Միջերկրածովյան սննդակարգը նաև նվազեցնում է ախտանիշները արդեն հիվանդություն ունեցողների մոտ, ամենայն հավանականությամբ սիրտանոթային հիվանդությունները կանխարգելող մեխանիզմով[134]։ Սպեցիֆիկ բաղադրիչների դերը կանխարգելման հարցում պարզաբանելը ավելի բարդ է, իրականացվել են ռանդոմիզացված հետազոտություններ տարբեր պոպուլյացիաներում[133]։ Կա կարծիք, որ ալկոհոլի չափավոր օգտագործումը, մասնավորապես կարմիր գինու, նվազեցնում է ԱՀ-ի ռիսկը[135]։ Մեծ հետաքրքրություն են ներկայացնում նաև կոֆեինը[136], թեյը և բիոֆլավինոիդներով հարուստ սնունդը, որպես արդյունավետ կանխարգելիչ միջոցներ[137][138]։ Վիտամինների և հանքային տարրերի նշանակությունը դեռ հստակ պարզաբանված չէ։ Ենթադրվում է, որ Վիտամին A-ն[139][140], C-ն[141][142], ալֆա-տոկոֆերոլը(Vit E)[143], ֆոլաթթուն և B12-ը[144] կարևոր դեր ունեն ԱՀ-ի կանխարգելման հարցում։ Ձկների և բույսերի օմեգա-3 ճարպաթթուները չունեն որևէ ապացուցված բարելավող ազդեցություն Ալցհեյմերով հիվանդների մոտ[145][146]։

Բուժում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ալցհայմերի հիվանդությունը չի բուժվում։ Բուժման հնարավոր մեթոդները միայն ազդում են արտահայտվող ախտանշանների վրա և իրենց բնույթով զուտ հիվանդի վիճակը թեթևացնող միջոցներ են։

Դեղորայքային բուժում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ացետիլխոլինէսթերազայի ինհիբիտոր դոնեպեզիլի եռաչափ կառուցվածքը, որն օգտագործվում է ախտանիշային բուժման նպատակով։
Մեմանտինի մոլեկուլային կառուցվածքը․ այս դեղամիջոցը հաստատվել է Ալցհայմերի հիվանդության դեպքում կիրառման համար

FDA և EMEA գործակալությունների կողմից ներկայումս երաշխավորված են չորս պատրաստուկներ (խոլինէսթերազի երեք ինհիբիտորներ, NMDA-անտագոնրստներ), որոնք նախատեսված են հիվանդության ժամանակ կոգնիտիվ խանգարումների բուժման համար։ Չկան այնպիսի դեղամիջոցներ, որոնք կարող են դանդաղեցնել կամ կանգնեցնել հիվանդության զարգացումը։

Ալցհայմերի հիվանդության հայտնի նշաններից է խոլինէրգիկ նեյրոնների ակտիվության նվազումը[147]։ Խոլինէսթերազի ինհիբիտորները դանդաղեցնում են ացետիլխոլինի տրոհման արագությունը, բարձրացնելով նրա խտաստիճանը ուղեղում և փոխհատուցում խոլինէրգիական նեյրոնների կորստի հետևանքով առաջացող ացետիլխոլինի կորուստը[148]։

2008 թվականի դրությամբ կիրառվում են այնպիսի ինհիբիտորներ, ինչպիսիք են դոնեպեզիլը[149], գալանտամինը[150], ռիվաստիգմինը[151]։ Փաստերը վկայում են դրանց արդյունավետության մասին հիմնականում հիվանդության սկզբնական և չափավոր փուլերում[152], որոշ դեպքերում նաև՝ ուշ փուլերում[153]։ Միայն դոնեպեզիլն է, որ երաշխավորված է ուղեղի աշխատանքի խիստ թուլացման դեպքերում։ Այս պատրաստուկերի կիրառումը կոգնիտիվ մեղմ խանգարումների դեպքում չի դանադաղեցնում հիվանդության առաջացումը[154]։ Պատրաստուկների կողմնակի ազդեցություններից ամենատարածվածը սրտխառնոցն է և փսխումը, որոնք կապված են խոլինէրգիկ ակտիվության բարձրացման հետ և նկատվում են հիվանդների 1-10%-ի մոտ։ Սակավ դեպքերում հանդիպում է մկանների կծկանք, դանդաղասրտություն, ախորժակի նվազում, քաշի անկում, ստամոքսահյութի թթվայնության բարձրացում[155]։

Դրդիչ նյարդամիջնորդանյութ գլյուտամատը մեծ դեր է խաղում նյարդային համակարգի աշխատանքում, բայց նրա ավելցուկն առաջացնում է գլյուտամատային ընկալիչների ակտիվության մեծացում և կարող է առաջացնել բջիջների մահ։ Այդ գործընթացը կոչվում է էքսայտոտոքսիկություն, որը նկատվում է ոչ միայն Ալցհայմերի հիվանդության, այլև այլ դեպքերում. օրինակ՝ Պարկինսոնի հիվանդության և ցրված սկլերոզի դեպքում[156]։

Մեմանտին դեղամիջոցը[157], որը սկզբում կիրառվել է գրիպի բուժման համար, ճնշում է NMDA-ընկալիչները[156]։ Այս դեղամիջոցն ազդում է հիվանդության միջին և ծանր փուլերում, սակայն հայտնի չէ, թե ինչպես է այն գործում հիվանդության սկզբնական փուլերում[158]։ Սակավ դեպքերում նկատվում են թույլ կողմնակի ազդեցություններ՝ զգայապատրանք (հալյուցինացիա), խանգարում, գլխապտույտ, գլխացավ, հոգնածություն[159]։ Դոնեպեզիլի հետ զուգակցման դեպքում կոգնիտիվ ցուցանիշների վրա մեմանտինը ցուցաբերում է վիճակագրորեն նկատելի, սակայն կլինիկորեն հազիվ նշմարելի արդյունավետություն[160]։

Այն հիվանդների մոտ, որոնց վարքը խնդրահարույց է, հակապսիխոտիկները կարող են որոշակիորեն թուլացնել ագրեսիայի արտահայտվածությունը և ազդել հոգեկանի վրա։ Այն նույն ժամանակ այս պատրաստուկները թողնում են կողմնակի լուրջ ազդեցություններ, մասնավորապես՝ ուղեղաանոթային բարդություններ, շարժողական խանգարումներ, կոգնիտոիվ ընդունակությունների նվազում, որոնք բացառում են նրանց ամենօրյա օգտագործումը[161][162]։ Հակապսիխոտիկների երկարատև նշանակման դեպքում նկատվում է մահացության բարձրացում[162]։

Հոգեբանական օգնություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դեղորայքային բուժմանը զուգահեռ Ալցհայմերով հիվանդներին անհրաժեշտ է լինում հոգեբանական օգնություն, որն ունի տարբեր ուղղություններ` վարքային, էմոցիոնալ, կոգնիտիվ, մոտիվացիոն։ Վարքային ուղղության հիմնական նպատակն է հիվանդներին դարձնել առավել զսպված, քիչ ագրեսիվ և համբերատար[163]։

Էմոցիոնալ տեսանկյունից բարելավումների հասնելու համար, այս մարդկանց հետ զբաղվում են հոգեբանները, փորձում են այդ մարդկանց անցյալից պատմել, օգնել հիշել իրադարձություններ և դեպքեր, երբեմն հիվանդները այլ մարդկանց իրենց մտերիմներից մեկի փոխարեն են ընդունում ու այս դեպքում չպետք է միանգամից հրաժարվել, այլ շարունակել բեմադրել ու տալ այդ հիվանդին խոսելու, կիսվելու հանարավորություն։ Գիտնականները ապացուցել են այս գործընթացի արդյունավետությունը։

Երբ փորձում են հիվանդներին անցյալից դեպքեր հիշեցնել, օգտագործում են այս հիվանդների սիրելի երաժշտությունը, նայում են հին ֆոտոալբոմները,ցուցադրում տան պարագաներ, հարազատ իրեր, սա կոչվում է հիշեցնող թերապիա(Reminiscence therapy (RT))[164]:

Կոգնիտիվ ֆունկցիաները բարելավելը շատ կարևոր խնդիր է, հիվանդներին օգնում են գիտակցել իրականությունը, պատկերացնել ժամանակը, ներկա պահը, իրենց կարգավիճակը[165][166]։ Երբեմն սա բացասական հետևանքներ է թողնում, օրինակ հանգեցնում է ֆրուստրացիայի[163]։

Մոտիվացնող թերապիան, իր մեջ ներառում է արվեստ, երաժշտություն, ընտանի կենդանիներ, մարմնամարզություններ և ցանկացած այլ տեսակի ռեկրեացիոն զբաղմունք։ Այս բուժման հիմնական նպատակը ոչ թե սիմպտոմների վերացումն է, այլ հիվանդի տրամադրության և առօրյայի բարելավումը[163]։

Խնամք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հաշվի առնելով, որ Ալցհայմերը անբուժելի հիվանդություն է և այս ախտով տառապողները ինքնուրույն չեն կարող հոգ տանել իրենց մասին, այս անձանց խնամքը կարևորագույն հարց է։ Հիվանդության վաղ փուլերում այս հիվանդներն ավելի զգուշավոր են դառնում և խնամողների համար դեռ հեշտ է[167][168]։ Աստիճանաբար զգուշավորությունը հասնում է հիվանդագին աստիճանի, այս մարդիկ սկսում են հաց անգամ չուտել, անընդհատ կողպել դռները և մեկուսանալ բոլորից[163][169]։ Երբ ուտելը դառնում է դժվար, խնամողներն են սկսում կերակրել հիվանդներին, իսկ վերջնական փուլում անհրաժեշտ է լինում արհեստական սնուցում կազմակերպել։ Հազվադեպ անհրաժեշտ է լինում հիվանդների նկատմամբ զսպող միջոցառումներ իրականանցել, քանզի նրանք դառնում են շատ ագրեսիվ և կարող են շրջապատին վնասել[163]։ ԱՀ-ի պրոգրեիվումը կարող է զանազան ախտաբանական վիճակների հանգեցնել, հատկապես վերջնական փուլերում` ստոմատիտներ, գինգիվիտներ, պառկելախոցեր, թերսնուցում, հիգիենիկ խնդիրներ, շնչական, մաշկային կամ աչքի ինֆեկցիաներ։ Ճիշտ կազմակերպված խնամքը կարող է կանխել այս ամենի զարգացումը, դրա համար ԱՀ-ով հիվանդներին մասնագիտական մոտեցում է անհրաժեշտ[170][171]։ Հիվանդները, իրենց կյանքի մնացած հատվածում ապրում են հոսփիսներում[172] :

Կանխատեսում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ալցհայմերի հիվանդության վաղ ախտորոշումը բավականին բարդ է։ Հստակ ախտորոշումը հիմնականում դրվում է, երբ կոգնիտիվ խանգարումները դրսևորվում են ամենօրյա գործունեության ընթացքում, չնայած տվյալ անձը կարող է դեռ ինքնուրույն ապրել։ Ախտանիշները կարող են պրոգրեսիվել, թեթև արտահայտված հիշողության կորստից մինչև կոգնիտիվ և շարժողական ֆունկցիաների զգալի նվազում, մինչև դառնում են լրիվ անկարող ինքնուրույն ապրել[173]։

Կյանքի սպասվող միջին տևողությունը ԱՀ-ով տառապողների մոտ կարճ է` մոտավորապես երեքից տաս տարի[174][174]։ Տասնչորս տարուց ավել ապրում են հիվանդների ոչ ավելի, քան 3%-ը[175]։ Առավել վատ կանխատեսում ունեն, հիվանդները ում մոտ նկարագրվում է կոգնիտիվ ֆունկցիաների արտահայտված իջեցում, շարժական ֆունկցիայի զգալի նվազում, ուշաթափությունների հաճախակի դրվագներ և զննմամբ հայտնաբերված նյարդաբանական ախտանիշներ։

Այլ ախտաբանական վիճակներ, ինչպիսին են սիրտանոթային խնդիրները, դիաբետը, կամ ալկոհոլի երկարատև օգտագործումը, նույնպես կապված են կյանքի տևողության կարճացման հետ[176][177][178]:Կանանց մոտ ապրելու շանսերը ավելի մեծ են, քան տղամարդկանց մոտ[178][179]։

Թոքաբորբը և ջրազրկումը Ալցհեյմերով հիվանդների մահվան ամենահաճախակի պատճառներն են, մինչդեռ չարորակ նորագոյացությունները ԱՀ-ով հիվանդների մոտ ավելի հազվադեպ են հանգեցնում մահվան, քան ընդհանուր պոպուլյացիայում[179]։

Տարածվածություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ալցհայմերի հիվանդությամբ և այլ դեմենցիաներով տառապողների կյանքի տևողությունը 100000 բնակչության հաշվով՝ կարգավորված ըստ անգործունակության աստիճանի, 2004 թ
     տվյալներ չկան      ≤ 50      50–70      70–90      90–110      110–130      130–150      150–170      170–190      190–210      210–230      230–250      ≥ 250
Հիվանդացություն[180]
65 տարեկանից բարձր անձանց մոտ
Տարիք Հիվանդացություն
(նոր դեպքեր)
1000 անձի հաշվարկով
65-69 3
70-74 6
75-79 9
80-84 23
85-89 40
90-   69

Համաճարակաբանական ուսումնասիրություններում օգտագործվում են երկու հիմնական ցուցանիշներ՝ հիվանդացության մակարդակը և հիվանդության տարածվածությունը։ Հիվանդացությունը ցույց է տալիս մարդ-ժամանակ միավորին բաժին ընկնող նոր դեպքերի թիվը (սովորաբար՝ մեկ տարվա ընթացքում հազար մարդու հաշվով նոր դեպքերի քանակը), իսկ հիվանդության տարածվածությունը ցույց է տալիս պոպուլյացիայում ժամանակի որոշակի պահին հիվանդությունով ախտահարվածների ընդհանուր թիվը։

Երկարատև խմբային ուսումնասիրությունները (որոնց ընթացքում սկզբնապես առողջ մարդկանց պոպուլյացիային հետևում են տարիներ շարունակ) վկայում են, որ հիվանդացության մակարդակը հազար մարդ-տարվա հաշվով կազմում է 10-15 նոր դեպք՝ թուլամտությունների բոլոր տիպերի համար և 5-8 դեպք՝ Ալցհայմերի հիվանդության համար, ինչը կազմում է տարեկան ախտորոշվող ընդհանուր դեպքերի մոտ կեսը[180][181]։ Վիճակագրությունը ցույց է տալիս, որ հիմնական ռիսկի գործոնը հանդիսանսում է տարիքը՝ 65 տարին լրանալուց հետո ամեն հինգ տարում ռիսկի ցուցանիշը կրկնապատկվում է, 65 տարեկանում 3 դեպքից աճելով հասնում է 69 դեպքի՝ 95 տարեկանում[180][181]։ Գոյություն ունեն նաև սեռային տարբերություններ՝ Ալցհայմերի հիվանդությամբ ավելի հաճախ են հիվանդանում կանայք՝ հատկապես 85 տարեկանից հետո[181][182]։

Բնակչության շրջանում հիվանդության տարածվածությունը կախված է տարբեր գործոններից, այդ թվում՝ ընդհանուր հիվանդացությունից և մահացությունից։ Քանի որ հիվանդացության մակարդակը մեծանում է տարիքի հետ, անհրաժեշտ է տվյալ տարածքում մարդկանց միջին տարիքը հաշվի առնել։ ԱՄՆ-ում 2000 թվականի դրությամբ բնակչության 1,6%-ը, ինչպես ընդհանուր այնպես էլ 65-74 տարիքային խմբում, ունեցել է Ալցհայմերի հիվանդություն։ 75-84 տարիքային խմբում այդ ցուցանիշը կազմել է 19%։ Իսկ այն քաղաքացիների շրջանում, ում տարիքը գերազանցել է 84-ը՝ հիվանդության տարածումը կազմել է 42%[183]։ Ավելի քիչ զարգացած երկրներում հիվանդության տարածվածությունը ավելի ցածր է[184]։ ԱՀԿ-ի տվյալներով 2005 թվականին թուլամտությամբ (դեմենցիայով) տառապել է աշխարհի բնակչության 0,379%, իսկ 2015 թվականին կանխատեսումներով այն կհասնի 0,441% և 2030 թվականին բնակչության ավելի մեծ մաս՝ 0,556% կարող է լինել ախտահարված[184][185]։

Այս եզրակացության են գալիս նաև այլ աշխատանքների հեղինակներ։ Եվս մեկ հետազոտություն խոսում է այն մասին, որ 2006 թվականին աշխարհում հիվանդության տարածվածությունը կազմել է 0,40% (միջակայքը՝ 0,17%-0,89%, ընդհանուր քանակը՝ 26,6 միլիոն - 11,4-59,4 միլիոն միջակայքով) և կանխատեսվում է, որ մասնաբաժնի ցուցանիշը կեռապատկվի, իսկ 2050 թվականին հիվանդների բացարձակ քանակը կքառապատկվի[186][187]։

Պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հին Հունաստանի և Հռոմի բժիշկներն ու փիլիսոփաները կապում էին ծերությունը գիտակցության թուլացման հետ[188], սակայն միայն 1901 թ. գերմանացի հոգեբան Ալոիս Ալցհայմերը գրանցեց մի հիվանդության դեպք, որը հետագայում կոչվեց իր անունով։ Հիսունամյա Ավգուստա Դ.-ի հիվանդության վերլուծությունը նա հրապարակել է միայն 1906 թ.-ին՝ հիվանդի մահից հետո[189]։ Հետագա 5 տարվա ընթացքում բժշկական գրականության մեջ ի հայտ եկան ևս 11 նմանատիպ դեպքերի նկարագրություններ, ընդ որում՝ որոշ հեղինակներ արդեն կիրառում էին «Ալցհայմերի հիվանդություն» տերմինը[188]։ Էմիլ Կրեպելինը առաջինն էր, ով Ալցհայմերի հիվանդությունը համարեց առանձին հիվանդություն։ 1910 թ.-ին նա առանձնացրեց այն, որպես սենիլային դեմենցիայի (ծերունական թուլամտություն) ենթատիպ իր՝ հոգեբանության ութերորդ դասագրքում՝ տալով դրան «ենթասենիլային դեմենցիա» անվանումը[190]։

Ալցհայմերի հիվանդությունը 20-րդ դարում գրեթե միշտ ախտորոշում էին համեմատաբար երիտասարդ հիվանդների մոտ, որոնց մոտ առաջին ախտանիշերը հայտնվում էին 45-65 տարեկան հասակում։ Տերմինաբանությունը փոխվեց 1977 թ.-ին անցկացված Ալցհայմերի հիվանդությանը նվիրված կոնֆերանսից հետո, որի մասնակիցները եկան այն եզրակացության, որ ենթասենիլային ու սենիլային դեմենցիաների կլինիկական և ախտաբանական դրսևորումները գրեթե համընկնում են, չնայած չի բացառվում նաև էթիոլոգիական (պատճառների) տարբերությունների առկայությունը[191]։ Աստիճանաբար ախտորոշել սկսեցին անկախ տարիքից[192], չնայած որոշ ժամանակ 65 տարեկանից բարձր անձանց հիվանդության նկարագրման համար դեռևս օգտագործվում էր «Ալցհայմերի տիպի սենիլային դեմենիցիա» տերմինը, «պահելով» Ալցհայմերի հիվանդության «դասական» ախտորոշումը ավելի երիտասարդների համար։ Արդյունքում «Ալցհայմերի հիվանդություն» տերմինը ձևականորեն ընդունվեց բժշկական անվանակարգության մեջ որպես հիվանդության տարատեսակ, որն ախտորոշվում էր անկախ տարիքից՝ բնորոշ ընթացք ունեցող և տիպիկ նյարդաբանական նշաններով ուղեկցվող համապատասխան ախտանիշերի առկայության դեպքում[193]։

Հասարակություն և մշակույթ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հասարակական բեռ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թուլամտությունը և հատկապես Ալցհայմերի հիվանդությունը կապված է պետական և ոչ պետական մեծ ծախսերի հետ, ինչպես զարգացած երկրներում (ԱՄՆ, Եվրոպա)[194][195], այնպեսել զարգացող երկրներում (Արգենտին))[196]։ Այս ծախսերը գնալով աճում են և մեծացնում հասարակության վրա դրված բեռը։ Ծախսերը կարող են անմիջականորեն կապված լինել հիվանդների բուժման հետ`դեղորայք, խնամողներ, կամ լինել անուղղակի` տվյալ անձինք այլևս աշխատունակ չեն[195]։ ԱՄՆ-ն յուրաքանչյուր տարի ծախսում է ավելի քան հարյուր միլիարդ ԱՄՆ դոլար Ալցհեյմերով հիվանդների համար[195]։

Առավել մեծ ծախսեր են պահանջում երկարատև մասնագիտական բուժումը, որի վրա է օգտագործում Ալցհեյմերին նախատեսված բյուջեի երկու երրորդը[194]։ Տնային խնամքը ևս թանկարժեք է[194], մանավանդ եթե հաշվի առնենք, որ ընտանիքի անդամները ստպված են լինում աշխատանքից դուրս գալ և չստանալ աշխատավարձ[197]։

Ծանր դեմենցիայով հիվանդներին էլ ավելի մեծ խնամք է պետք, հետևաբար շատ ծախսեր[197]։ Այստեղից կարելի է եզրակացնել, որ ցանկացած միջոց, որը կարող է հետաձգել կամ բարելավել ախտանիշները, բխում է ոչ միայն հիվանդի և հարազատների այլև պետության տնտեսության շահերից[195]։

Խնամելու դժվարություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խնամելու հոգսը հիմնականում իր վրա է վերցնում ամուսիններից մեկը կամ մոտ ազգականը[198]։ Ալցհեյմերով հիվանդին խնամելիս խնամողը կանգնում է սոցիալական, հոգեբանական, ֆիզիկական և տնտեսական բարդույթների առաջ[199][200][201]։ Խնամքը կազմակերպվում է և՛ տանը, և՛ հոսփիսներում ըստ ազգականների և հիվանդի ցանկության[202]։ Մարդիկ, ովքեր խնամում են, հաճախ են ձեռք բերում հոգեբանական և ֆիզիկական խանգարումներ[203], բացի դրանից շաբաթական միջինում 47ժամ և ավելի ստիպված են լինում անցկացնել հիվանդների կողքին՝ աշխատանքի հաշվին, ինչը ֆինանսական դժվարությունների է հանգեցնում։ Ըստ հայտնի տվյալների ԱՄՆ-ում տարեկան 18000$-ից 77500$ է ծախսվում մեկ հիվանդի վրա[197]։

Խնամողների հոգեբանական խնդիրները հաղթահարվում են անհատական կամ խմբակային կոգնիտիվ-վարքային թերապիայի միջոցով[199][204]։

Ալցհայմերի հիվանդության լուսաբանում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ալցհայմերի հիվանդությամբ տառապել են նաև շատ հայտնիներ` ԱՄՆ նախագահներից Ռոնալդ Ռեյգանը, իռլանդացի գրող Այրիս Մյորդոկը։ Այս անձանց մասին խոսվում էր ամենուր և հիվանդությունը ինտենսիվ լուսաբանվում էր ու դա ոգևորեց շատ գիտնականների և բժիշկների զբաղվել այս հարցով ու առաջարկել նոր մոտեցումներ։ Այլ հայտնի Ալցհեյմերով տառապողներից են եղել ֆուտբոլիստ Ֆերենց Պուշկաշը, Բրիտանիայի վարչապետներից Հարոլդ Վիլսոնը, Իսպանիայի վարչապետներից Ադոլֆո Սուարեսը, դերասաններ Պիտեր Ֆալկը, Ռիտա Հեյուորթը, Աննի Ժիրարդո, գրող Թերրի Փրաթչեթը։

ԱՀ-ն լուսաբանվել է նաև ֆիլմերում, ինչպիսիք են Այրիս(Iris 2001)[205], Հուշատետր(The Notebook 2004)` Նիկոլաս Սփարքսի նովելի հիման վրա, Տանմատրա(Thanmathra 2005), Հուշեր վաղվա օրվանից (Memories of Tomorrow 2006), Նրանից հեռու (Away from her 2006), Դեռևս Էլիս(Stilll Alice 2014)` Կոլումբիայի համալսարանի պրոֆեսորի մասին, որը նկարահանվել է Լիզա Ջենովայի նովելի հիման վրա, վավերագրական ֆիլմեր, ինչպսիին են Մալքոլմ և Բարբարա։ Սիրո պատմություն (Malcolm and Barbara:A Love Story 1999) ու Մալքոլմ և Բարբարա։ Հրաժեշտ սիրուն(Love's Farewall):

Հետազոտման ուղղություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դեղորայք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առ 2014թ.-ը ավելի քան 400 դեղորայքային բուժման միջոցներ են ներդրվել կամ առաջարկվել, այդ ուղղությամբ կատարվել են 1500-ից ավելի հետազոտություններ, որոնց քառորդ մասը 3-րդ փուլի հետազոտություններ են։ Չնայած դրան, 2002-2012 թվականներին 244-ից ավելի առաջարկված բուժական միջոցներից միայն մեկը՝ մեմանտինն է ընդունվել ԱՄՆ-ի սննդամթերքի և դեղերի որակի վերահսկողության վարչության(FDA) կողմից[206]։

Բուժման մոտեցումներից է հիվանդության պաթոգենետիկ բուժումը։ Հիմնական թիրախը բետա-ամիլոիդի մակարդակի իջեցումն է, որն իրականացվում է իմունաթերապիայով կամ վակցինացիաներով[207]։ Ի տարբերություն կանխարգելիչ վակցիանացիայի, թերապևտիկ մոտեցումը հնարավոր է կիրառել միայն արդեն ախտորոշված անձանց մոտ։ Այս մեթոդի էությունն այն է, որ մարդու իմուն համակարգը վարժվում է ամիլոիդի կուտակումները ճանաչելուն, գրոհելուն և ոչնչացնելուն։ Նման վակցինա ստանալու փորձ կատարվել է 2008թ.-ին, բայց հետագա ուսումնասիրությունները հետաձգվել են։ Մեկ այլ փորձարկումների թիրախ է բապինեուզումաբը(Bapineuzumab)[208], որը սինթետիկ հակամարմին է, ամիլոիդի նկատմամբ, չնայած նախնական կանխատեսումներին այս դեղերի կիրառումը կլինիկայում հակառակ պատկեր է տալիս բուժման արդյունավետության տեսանկյունից։ Դեղամիջոցների մեկ այլ խումբ են կազմում նեյրոպրոտեկտորները, որոնցով բուժման արդյունքները բավականին հուսադրող են:Այդ դեղամիջոցներից են AL-108, PBT2` մետաղ-սպիտակուց փոխազդեցության ինհիբիտորներ, Էտաներցեպտը՝ TNFα-ի ընկալիչների ինհիբիտոր[209][210]։

Իրարից անկախ կատարված երկու հետազոտությունների նախնական տվյալներով՝ մեթիլթիոնիումի քլորիդով(ընկճում է տաու սպիտակուցի ագգրեգացիան[211]) և դիմեբոնով[212] (հակահիստամինային) բուժումը թեթևից միջին աստիճանի ծանրության Ալցհեյմերով հիվանդների մոտ տալիս Է դրական արդյունքներ, սակայն վերջնական արդյունքը դեռ գոհացուցիչ չէ[213][214]:Մկների վրա մեթիլթիմոնիում փորձարկելիս պարզ դարձավ, որ այս դեղերի կենսամատչելիությունը կախված է մկների սննդից և զգալիորեն փոխվում է ստամոքսի թթվայնությունը փոխելիս, այս հանգամանքը դժվարացնում է ճշգրիտ դոզավորումը[215]։ Ներկայումս փորձարկվում է LMTX-ը, որը հանդիսանում է նախադեղ[216]։

Վարքային կանխարգելում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մեդիտացիան խոստումնալից է հիշողության և կոգնիտիվ ֆունկցիաների բարելավման համար և կատարվում են հետազոտություններ դա նաև գիտականորեն ապացուցելու համար[217]։ 2015թվականին հրապարակված գրախոսությունում խոսվում էր մեդիտացիայի արդյունավետության մասին նաև որպես կանխարգելիչ, հիվանդության սկիզբը և ախտանշանների պրոգրեսիան հետաձգող մեթոդ[218]։

Հնարավոր փոխանցման մեխանիզմներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարդուց մարդ փոխանցման եզակի դեպքեր են նկարագրված մարդու աճի հորմոնների միջոցով[219][220]։

Վարակներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

HSV-1-ի՝ հասարակ հերպեսի հարուցիչները հայտնաբերվում են այն նույն տեղերում, ինչ ամիլոիդային վահանիկները[221]։ Այս երևույթը, շատ գիտնականների ստիպում է մտածել, որ Ալցհեյմերի հիվանդությունը կարելի է բուժել կամ կանխարգելել հակավիրուսային դեղամիջոցներով[221]։ Որոշ հետազոտությունների արդյունքներ արդեն խոստումնալից են[222]։ Խոստումնալից, բայց դեռ նախնական արդյունքներ ենք ստանում նաև հիշողությունը ու կոգնիտիվ ֆունկցիաները դեղորայքով բուժելու արդյունավետության մասին[223]։

Նկարագրվել է սնկային վարակների և Ալցհայմերի հիվանդության միջև կապը[224]։ Այս տեսությունը առաջ է քաշել մանրէաբան Լ. Կառասկոն, երբ իր խմբի հետ ուսումնասիրելիս են եղել Ալցհեյմերի հիվանդության և դիսսեմինացված միկոզների միջև կորելացիան[225]։ Հետագա հետազոտությունները ցույց են տվել ԱՀ-ով հիվանդների ուղեղի տարբեր հատվածներում սնկային վարակի առկայություն, վերջինս չի եղել առողջների մոտ։ Սնկային ինֆեկցիան բացատրում էր նաև հիվանդների մոտ առկա ախտանիշները։ Այս տեսությունը, ինչպես և ամիլոիդայինը բացատարվում են, որպես իմուն համակարգի կողմից իրականացվող պատասխան վարակին, ինչի արդյունքում վնասվում է կենտրոնական նյարդային համակարգը[226][227][228]։ Սա հաստատվել է է մկների վրա իրականցվող հետազոտություններում[229]։

Գործիքային ախտորոշման մեթոդներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հետազոտության տարբեր մեթոդներից եզակի ֆոտոն-էմիսիոն համակարգչային շերտագրումը (SPECT) լավագույնն է Ալցհայմերը թուլամտության այլ տեսակներից տարբերակելու համար։ Բացի դրանից SPECT-ը առավել ճշգրիտ մեթոդ է հիվանդության ծանրության աստիճանը որոշելու համար, ինչի կապակցությամբ ներկայումս փորձում են այն ընդգրկել ախտորոշիչ չափորոշիչների մեջ[108]։

Վոլումետրիկ մագնիսառեզոնանսային շերտագրումը կարող է հայտնաբերել ուղեղի չափերի փոքրացման հատվածները, իսկ այդ ատրոֆիկ հատվածների ուսումնասիրումը կարևոր ախտորոշիչ ցուցանիշ է։ Այս մեթոդը մյուսների համեմատ ավելի մատչելի է[230]։

2011-ին FDA-ը անանուն քվեարկությամբ ընդունեց Ֆլորբետապիր(18F)-ը, որպես ախտորոշիչ մեթոդ, բայց մինչև լայն կիրառման մեջ դնելը դեռ բազում հետազոտություններ են անհրաժեշտ[231]։

Վաղ ախտորոշում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ալցհեյմերի ախտորոշիչ հետազոտություններից հատուկ կարևորություն ունեն այն մեթոդները, որոնք հնարավորություն են տալիս հիվանդությունը հայտնաբերել վաղ՝ մինչև ախտանիշների ի հայտ գալը:Այսպիսի մեթոդներից է ուղեղ-ողնուղեղային հեղուկում բետա ամիլոիդի և տաու սպիտակուցի քանակների որոշումը[232]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Bednařík J., Ambler Z., Růžička E. Klinická neurologie: část speciální — ISBN 978-80-7387-389-9
  2. ↑ https://www.alzheimers.org.uk/about-dementia/genetic-testing-kits
  3. ↑ https://www.nia.nih.gov/health/alzheimers-causes-and-risk-factors/alzheimers-disease-genetics-fact-sheet
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 Burns A, Iliffe S (2009 թ․ փետրվար). «Alzheimer's disease». BMJ. 338: b158. doi:10.1136/bmj.b158. ISSN 0959-8138. PMID 19196745.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 «Dementia Fact sheet». World Health Organization. 2017 թ․ դեկտեմբերի 12.
  6. ↑ «About Alzheimer's Disease: Symptoms». National Institute on Aging. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 15-ին. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 28-ին.
  7. ↑ Querfurth HW, LaFerla FM (2010 թ․ հունվար). «Alzheimer's disease». The New England Journal of Medicine. 362 (4): 329–44. doi:10.1056/NEJMra0909142. PMID 20107219.
  8. ↑ Todd S, Barr S, Roberts M, Passmore AP (2013 թ․ նոյեմբեր). «Survival in dementia and predictors of mortality: a review». International Journal of Geriatric Psychiatry. 28 (11): 1109–24. doi:10.1002/gps.3946. PMID 23526458.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Ballard C, Gauthier S, Corbett A, Brayne C, Aarsland D, Jones E (2011 թ․ մարտ). «Alzheimer's disease». Lancet. 377 (9770): 1019–31. doi:10.1016/S0140-6736(10)61349-9. PMID 21371747.
  10. ↑ «Dementia diagnosis and assessment» (PDF). National Institute for Health and Care Excellence (NICE). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ դեկտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2014 թ․ նոյեմբերի 30-ին.
  11. ↑ Hsu D, Marshall GA (2017). «Primary and Secondary Prevention Trials in Alzheimer Disease: Looking Back, Moving Forward». Current Alzheimer Research. 14 (4): 426–440. doi:10.2174/1567205013666160930112125. PMC 5329133. PMID 27697063.
  12. ↑ Systematic Review of Information and Support Interventions for Caregivers of People with Dementia. BMC Geriatrics. 2007;7:18. doi:10.1186/1471-2318-7-18. PMID 17662119.
  13. ↑ Forbes D, Forbes SC, Blake CM, Thiessen EJ, Forbes S (2015 թ․ ապրիլ). «Exercise programs for people with dementia». The Cochrane Database of Systematic Reviews (Submitted manuscript). 132 (4): 195–96. doi:10.1002/14651858.CD006489.pub4. PMID 25874613.
  14. ↑ National Institute for Health and Clinical Excellence. «Low-dose antipsychotics in people with dementia». National Institute for Health and Care Excellence (NICE). Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ դեկտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2014 թ․ նոյեմբերի 29-ին.
  15. ↑ «Information for Healthcare Professionals: Conventional Antipsychotics». US Food and Drug Administration. 2008 թ․ հունիսի 16. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ նոյեմբերի 29-ին. Վերցված է 2014 թ․ նոյեմբերի 29-ին.
  16. ↑ GBD 2015 Disease Injury Incidence Prevalence Collaborators (2016 թ․ հոկտեմբեր). «Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015». Lancet. 388 (10053): 1545–1602. doi:10.1016/S0140-6736(16)31678-6. PMC 5055577. PMID 27733282. {{cite journal}}: |author= has generic name (օգնություն)CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
  17. ↑ Mendez MF (2012 թ․ նոյեմբեր). «Early-onset Alzheimer's disease: nonamnestic subtypes and type 2 AD». Archives of Medical Research. 43 (8): 677–85. doi:10.1016/j.arcmed.2012.11.009. PMC 3532551. PMID 23178565.
  18. ↑ GBD 2015 Mortality Causes of Death Collaborators (2016 թ․ հոկտեմբեր). «Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015». Lancet. 388 (10053): 1459–544. doi:10.1016/S0140-6736(16)31012-1. PMC 5388903. PMID 27733281. {{cite journal}}: |author1= has generic name (օգնություն)CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
  19. ↑ Impact économique de la démence (English: The Economical Impact of Dementia). Presse Médicale. 2005;34(1):35–41. French. doi:10.1016/s0755-4982(05)83882-5. PMID 15685097.
  20. ↑ Economic Considerations in Alzheimer's Disease. Pharmacotherapy. 1998;18(2 Pt 2):68–73; discussion 79–82. doi:10.1002/j.1875-9114.1998.tb03880.x. PMID 9543467.
  21. ↑ Brookmeyer R., Gray S., Kawas C.. Projections of Alzheimer's disease in the United States and the public health impact of delaying disease onset. American Journal of Public Health. 1998;88(9):1337–42. doi:10.2105/AJPH.88.9.1337. PMID 9736873.
  22. ↑ Waldemar G, Dubois B, Emre M, Georges J, McKeith IG, Rossor M, Scheltens P, Tariska P, Winblad B (2007 թ․ հունվար). «Recommendations for the diagnosis and management of Alzheimer's disease and other disorders associated with dementia: EFNS guideline». European Journal of Neurology. 14 (1): e1-26. doi:10.1111/j.1468-1331.2006.01605.x. PMID 17222085.
  23. ↑ Bäckman L, Jones S, Berger AK, Laukka EJ, Small BJ (2004 թ․ սեպտեմբեր). «Multiple cognitive deficits during the transition to Alzheimer's disease». Journal of Internal Medicine. 256 (3): 195–204. doi:10.1111/j.1365-2796.2004.01386.x. PMID 15324363.
  24. ↑ Preclinical: *Linn RT, Wolf PA, Bachman DL; և այլք: (1995 թ․ մայիս). «The 'preclinical phase' of probable Alzheimer's disease. A 13-year prospective study of the Framingham cohort». Arch. Neurol. 52 (5): 485–90. PMID 7733843. {{cite journal}}: Explicit use of et al. in: |author= (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  25. ↑ Perneczky R, Pohl C, Sorg C, Hartmann J, Komossa K, Alexopoulos P, Wagenpfeil S, Kurz A (2006). «Complex activities of daily living in mild cognitive impairment: conceptual and diagnostic issues». Age Ageing. 35 (3): 240–245. doi:10.1093/ageing/afj054. PMID 16513677.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  26. ↑ Arnáiz E, Almkvist O (2003). «Neuropsychological features of mild cognitive impairment and preclinical Alzheimer's disease». Acta Neurol. Scand., Suppl. 179: 34–41. doi:10.1034/j.1600-0404.107.s179.7.x. PMID 12603249.
  27. ↑ Kazui H, Matsuda A, Hirono N; և այլք: (2005). «Everyday memory impairment of patients with mild cognitive impairment». Dement Geriatr Cogn Disord. 19 (5–6): 331–7. doi:10.1159/000084559. PMID 15785034. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 12-ին. {{cite journal}}: Explicit use of et al. in: |author= (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  28. ↑ Rapp MA, Reischies FM (2005). «Attention and executive control predict Alzheimer disease in late life: results from the Berlin Aging Study (BASE)». American Journal of Geriatric Psychiatry. 13 (2): 134–141. doi:10.1176/appi.ajgp.13.2.134. PMID 15703322.
  29. ↑ Spaan PE, Raaijmakers JG, Jonker C (2003). «Alzheimer's disease versus normal ageing: a review of the efficiency of clinical and experimental memory measures». Journal of Clinical Experimental Neuropsychology. 25 (2): 216–233. PMID 12754679.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  30. ↑ 30,0 30,1 Craig D, Mirakhur A, Hart DJ, McIlroy SP, Passmore AP (2005). «A cross-sectional study of neuropsychiatric symptoms in 435 patients with Alzheimer's disease». American Journal of Geriatric Psychiatry. 13 (6): 460–468. doi:10.1176/appi.ajgp.13.6.460. PMID 15956265.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  31. ↑ Robert PH, Berr C, Volteau M, Bertogliati C, Benoit M, Sarazin M, Legrain S, Dubois B (2006). «Apathy in patients with mild cognitive impairment and the risk of developing dementia of Alzheimer's disease: a one-year follow-up study». Clin Neurol Neurosurg. 108 (8): 733–736. doi:10.1016/j.clineuro.2006.02.003. PMID 16567037.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  32. ↑ Palmer K, Berger AK, Monastero R, Winblad B, Bäckman L, Fratiglioni L (2007). «Predictors of progression from mild cognitive impairment to Alzheimer disease». Neurology. 68 (19): 1596–1602. doi:10.1212/01.wnl.0000260968.92345.3f. PMID 17485646.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  33. ↑ Small BJ, Gagnon E, Robinson B (2007 թ․ ապրիլ). «Early identification of cognitive deficits: preclinical Alzheimer's disease and mild cognitive impairment». Geriatrics. 62 (4): 19–23. PMID 17408315.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  34. ↑ Гаврилова С.И. (2003). Фармакотерапия болезни Альцгеймера. Москва: Пульс. էջ 320. ISBN 5-93486-042-9.
  35. ↑ Захаров В.В., Яхно Н.Н. (2005). Когнитивные расстройства в пожилом и старческом возрасте. Москва: Методическое пособие для врачей. էջ 71.
  36. ↑ Petersen RC (2007 թ․ փետրվար). «The current status of mild cognitive impairment-what do we tell our patients?». Nat Clin Pract Neurol. 3 (2): 60–1. doi:10.1038/ncpneuro0402. PMID 17279076.
  37. ↑ 37,0 37,1 37,2 37,3 Förstl H, Kurz A (1999). «Clinical features of Alzheimer's disease». European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience. 249 (6): 288–290. PMID 10653284.
  38. ↑ Carlesimo GA, Oscar-Berman M (1992 թ․ հունիս). «Memory deficits in Alzheimer's patients: a comprehensive review». Neuropsychol Rev. 3 (2): 119–69. PMID 1300219.
  39. ↑ Jelicic M, Bonebakker AE, Bonke B (1995). «Implicit memory performance of patients with Alzheimer's disease: a brief review». International Psychogeriatrics. 7 (3): 385–392. doi:10.1017/S1041610295002134. PMID 8821346.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  40. ↑ 40,0 40,1 40,2 Frank EM (1994 թ․ սեպտեմբեր). «Effect of Alzheimer's disease on communication function». J S C Med Assoc. 90 (9): 417–23. PMID 7967534.
  41. ↑ Becker JT, Overman AA (2002). «[The semantic memory deficit in Alzheimer's disease]». Rev Neurol (Spanish; Castilian). 35 (8): 777–83. PMID 12402233.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  42. ↑ Hodges JR, Patterson K (1995 թ․ ապրիլ). «Is semantic memory consistently impaired early in the course of Alzheimer's disease? Neuroanatomical and diagnostic implications». Neuropsychologia. 33 (4): 441–59. PMID 7617154.
  43. ↑ Benke T (1993 թ․ դեկտեմբեր). «Two forms of apraxia in Alzheimer's disease». Cortex. 29 (4): 715–25. PMID 8124945.
  44. ↑ Forbes KE, Shanks MF, Venneri A (2004 թ․ մարտ). «The evolution of dysgraphia in Alzheimer's disease». Brain Res. Bull. 63 (1): 19–24. doi:10.1016/j.brainresbull.2003.11.005. PMID 15121235.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  45. ↑ Galasko D, Schmitt F, Thomas R, Jin S, Bennett D (2005). «Detailed assessment of activities of daily living in moderate to severe Alzheimer's disease». Journal of the International Neuropsychology Society. 11 (4): 446–453. PMID 16209425.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  46. ↑ Galasko D, Schmitt F, Thomas R, Jin S, Bennett D (2005 թ․ հուլիս). «Detailed assessment of activities of daily living in moderate to severe Alzheimer's disease». J Int Neuropsychol Soc. 11 (4): 446–53. PMID 16209425.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  47. ↑ Sartori G, Snitz BE, Sorcinelli L, Daum I (2004 թ․ սեպտեմբեր). «Remote memory in advanced Alzheimer's disease». Arch Clin Neuropsychol. 19 (6): 779–89. doi:10.1016/j.acn.2003.09.007. PMID 15288331.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  48. ↑ Volicer L, Harper DG, Manning BC, Goldstein R, Satlin A (2001 թ․ մայիս). «Sundowning and circadian rhythms in Alzheimer's disease». Am J Psychiatry. 158 (5): 704–11. PMID 11329390. Արխիվացված է օրիգինալից 2011-06-11-ին. Վերցված է 2008 թ․ օգոստոսի 27–ին-ին.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  49. ↑ Neuropsychiatric symptoms: *Scarmeas N, Brandt J, Blacker D; և այլք: (2007 թ․ դեկտեմբեր). «Disruptive behavior as a predictor in Alzheimer disease». Arch. Neurol. 64 (12): 1755–61. doi:10.1001/archneur.64.12.1755. PMID 18071039. {{cite journal}}: Explicit use of et al. in: |author= (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) *Tatsch MF, Bottino CM, Azevedo D; և այլք: (2006 թ․ մայիս). «Neuropsychiatric symptoms in Alzheimer disease and cognitively impaired, nondemented elderly from a community-based sample in Brazil: prevalence and relationship with dementia severity». Am J Geriatr Psychiatry. 14 (5): 438–45. doi:10.1097/01.JGP.0000218218.47279.db. PMID 16670248. {{cite journal}}: Explicit use of et al. in: |author= (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) *Volicer L, Bass EA, Luther SL (2007 թ․ հոկտեմբեր). «Agitation and resistiveness to care are two separate behavioral syndromes of dementia». J Am Med Dir Assoc. 8 (8): 527–32. doi:10.1016/j.jamda.2007.05.005. PMID 17931577.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  50. ↑ Honig LS, Mayeux R (2001 թ․ հունիս). «Natural history of Alzheimer's disease». Aging (Milano). 13 (3): 171–82. PMID 11442300.
  51. ↑ Gold DP, Reis MF, Markiewicz D, Andres D (1995 թ․ հունվար). «When home caregiving ends: a longitudinal study of outcomes for caregivers of relatives with dementia». J Am Geriatr Soc. 43 (1): 10–6. PMID 7806732.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  52. ↑ Bär M, Kruse A, Re S (2003 թ․ դեկտեմբեր). «[Situations of emotional significance in residents suffering from dementia]». Z Gerontol Geriatr (German). 36 (6): 454–62. doi:10.1007/s00391-003-0191-0. PMID 14685735.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  53. ↑ Souren LE, Franssen EH, Reisberg B (1995 թ․ հունիս). «Contractures and loss of function in patients with Alzheimer's disease». J Am Geriatr Soc. 43 (6): 650–5. PMID 7775724.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  54. ↑ Berkhout AM, Cools HJ, van Houwelingen HC (1998 թ․ սեպտեմբեր). «The relationship between difficulties in feeding oneself and loss of weight in nursing-home patients with dementia». Age Ageing. 27 (5): 637–41. PMID 12675103.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  55. ↑ Wada H, Nakajoh K, Satoh-Nakagawa T; և այլք: (2001). «Risk factors of aspiration pneumonia in Alzheimer's disease patients». Gerontology. 47 (5): 271–6. PMID 11490146. {{cite journal}}: Explicit use of et al. in: |author= (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  56. ↑ Reitz, Christiane; Mayeux, Richard (2014 թ․ ապրիլի 15). «Alzheimer disease: epidemiology, diagnostic criteria, risk factors and biomarkers». Biochemical Pharmacology. 88 (4): 640–651. doi:10.1016/j.bcp.2013.12.024. ISSN 1873-2968. PMC 3992261. PMID 24398425.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link)
  57. ↑ 57,0 57,1 57,2 57,3 Waring SC, Rosenberg RN (2008 թ․ մարտ). «Genome-wide association studies in Alzheimer disease». Arch. Neurol. 65 (3): 329–34. doi:10.1001/archneur.65.3.329. PMID 18332245.
  58. ↑ Hoenicka J (2006 թ․ մարտ). «Genes in Alzheimer's disease». Rev Neurol. 42 (5): 302–05. PMID 16538594.
  59. ↑ Campion D, Dumanchin C, Hannequin D; և այլք: (1999 թ․ սեպտեմբեր). «Early-onset autosomal dominant Alzheimer disease: prevalence, genetic heterogeneity, and mutation spectrum». Am. J. Hum. Genet. 65 (3): 664–70. doi:10.1086/302553. PMC 1377972. PMID 10441572. {{cite journal}}: Explicit use of et al. in: |author= (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  60. ↑ Selkoe DJ (1999 թ․ հունիս). «Translating cell biology into therapeutic advances in Alzheimer's disease». Nature. 399 (6738 Suppl): A23–31. PMID 10392577.
  61. ↑ Strittmatter WJ, Saunders AM, Schmechel D; և այլք: (1993 թ․ մարտ). «Apolipoprotein E: high-avidity binding to beta-amyloid and increased frequency of type 4 allele in late-onset familial Alzheimer disease». Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 90 (5): 1977–81. PMC 46003. PMID 8446617. {{cite journal}}: Explicit use of et al. in: |author= (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  62. ↑ Seripa D, Matera MG, Franceschi M; և այլք: (2008 թ․ հուլիս). «The RELN locus in Alzheimer's disease». J Alzheimers Dis. 14 (3): 335–44. PMID 18599960. {{cite journal}}: Explicit use of et al. in: |author= (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  63. ↑ Francis, P. T.; Palmer, A. M.; Snape, M.; Wilcock, G. K. (1999 թ․ փետրվար). «The cholinergic hypothesis of Alzheimer's disease: a review of progress». Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry. 66 (2): 137–147. ISSN 0022-3050. PMC 1736202. PMID 10071091.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link)
  64. ↑ Martorana, Alessandro; Esposito, Zaira; Koch, Giacomo (2010 թ․ օգոստոս). «Beyond the cholinergic hypothesis: do current drugs work in Alzheimer's disease?». CNS neuroscience & therapeutics. 16 (4): 235–245. doi:10.1111/j.1755-5949.2010.00175.x. ISSN 1755-5949. PMID 20560995.
  65. ↑ Shen, Z. X. (2004). «Brain cholinesterases: II. The molecular and cellular basis of Alzheimer's disease». Medical Hypotheses. 63 (2): 308–321. doi:10.1016/j.mehy.2004.02.031. ISSN 0306-9877. PMID 15236795.
  66. ↑ 66,0 66,1 Wenk, Gary L. (2003). «Neuropathologic changes in Alzheimer's disease». The Journal of Clinical Psychiatry. 64 Suppl 9: 7–10. ISSN 0160-6689. PMID 12934968.
  67. ↑ Hardy, J.; Allsop, D. (1991 թ․ հոկտեմբեր). «Amyloid deposition as the central event in the aetiology of Alzheimer's disease». Trends in Pharmacological Sciences. 12 (10): 383–388. ISSN 0165-6147. PMID 1763432.
  68. ↑ 68,0 68,1 Mudher, Amritpal; Lovestone, Simon (2002 թ․ հունվար). «Alzheimer's disease-do tauists and baptists finally shake hands?». Trends in Neurosciences. 25 (1): 22–26. ISSN 0166-2236. PMID 11801334.
  69. ↑ Nistor, M.; Don, M.; Parekh, M.; Sarsoza, F.; Goodus, M.; Lopez, G. E.; Kawas, C.; Leverenz, J.; Doran, E. (2007 թ․ հոկտեմբեր). «Alpha- and beta-secretase activity as a function of age and beta-amyloid in Down syndrome and normal brain». Neurobiology of Aging. 28 (10): 1493–1506. doi:10.1016/j.neurobiolaging.2006.06.023. ISSN 1558-1497. PMC 3375834. PMID 16904243.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link)
  70. ↑ Lott, Ira T.; Head, Elizabeth (2005 թ․ մարտ). «Alzheimer disease and Down syndrome: factors in pathogenesis». Neurobiology of Aging. 26 (3): 383–389. doi:10.1016/j.neurobiolaging.2004.08.005. ISSN 0197-4580. PMID 15639317.
  71. ↑ Polvikoski, T.; Sulkava, R.; Haltia, M.; Kainulainen, K.; Vuorio, A.; Verkkoniemi, A.; Niinistö, L.; Halonen, P.; Kontula, K. (1995 թ․ նոյեմբերի 9). «Apolipoprotein E, dementia, and cortical deposition of beta-amyloid protein». The New England Journal of Medicine. 333 (19): 1242–1247. doi:10.1056/NEJM199511093331902. ISSN 0028-4793. PMID 7566000.
  72. ↑ Holmes, Clive; Boche, Delphine; Wilkinson, David; Yadegarfar, Ghasem; Hopkins, Vivienne; Bayer, Anthony; Jones, Roy W.; Bullock, Roger; Love, Seth (2008 թ․ հուլիսի 19). «Long-term effects of Abeta42 immunisation in Alzheimer's disease: follow-up of a randomised, placebo-controlled phase I trial». Lancet (London, England). 372 (9634): 216–223. doi:10.1016/S0140-6736(08)61075-2. ISSN 1474-547X. PMID 18640458.
  73. ↑ Lacor, Pascale N.; Buniel, Maria C.; Furlow, Paul W.; Clemente, Antonio Sanz; Velasco, Pauline T.; Wood, Margaret; Viola, Kirsten L.; Klein, William L. (2007 թ․ հունվարի 24). «Abeta oligomer-induced aberrations in synapse composition, shape, and density provide a molecular basis for loss of connectivity in Alzheimer's disease». The Journal of Neuroscience: The Official Journal of the Society for Neuroscience. 27 (4): 796–807. doi:10.1523/JNEUROSCI.3501-06.2007. ISSN 1529-2401. PMID 17251419.
  74. ↑ Laurén, Juha; Gimbel, David A.; Nygaard, Haakon B.; Gilbert, John W.; Strittmatter, Stephen M. (2009 թ․ փետրվարի 26). «Cellular prion protein mediates impairment of synaptic plasticity by amyloid-beta oligomers». Nature. 457 (7233): 1128–1132. doi:10.1038/nature07761. ISSN 1476-4687. PMC 2748841. PMID 19242475.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link)
  75. ↑ Nikolaev, Anatoly; McLaughlin, Todd; O'Leary, Dennis D. M.; Tessier-Lavigne, Marc (2009 թ․ փետրվարի 19). «APP binds DR6 to trigger axon pruning and neuron death via distinct caspases». Nature. 457 (7232): 981–989. doi:10.1038/nature07767. ISSN 1476-4687. PMC 2677572. PMID 19225519.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link)
  76. ↑ Goedert, M.; Spillantini, M. G.; Crowther, R. A. (1991 թ․ հուլիս). «Tau proteins and neurofibrillary degeneration». Brain Pathology (Zurich, Switzerland). 1 (4): 279–286. ISSN 1015-6305. PMID 1669718.
  77. ↑ Iqbal, Khalid; Alonso, Alejandra del C.; Chen, She; Chohan, M. Omar; El-Akkad, Ezzat; Gong, Cheng-Xin; Khatoon, Sabiha; Li, Bin; Liu, Fei (2005 թ․ հունվարի 3). «Tau pathology in Alzheimer disease and other tauopathies». Biochimica Et Biophysica Acta. 1739 (2–3): 198–210. doi:10.1016/j.bbadis.2004.09.008. ISSN 0006-3002. PMID 15615638.
  78. ↑ Chun, Wanjoo; Johnson, Gail V. W. (2007 թ․ հունվարի 1). «The role of tau phosphorylation and cleavage in neuronal cell death». Frontiers in Bioscience: A Journal and Virtual Library. 12: 733–756. ISSN 1093-9946. PMID 17127334.
  79. ↑ Deane, Rashid; Zlokovic, Berislav V. (2007 թ․ ապրիլ). «Role of the blood-brain barrier in the pathogenesis of Alzheimer's disease». Current Alzheimer Research. 4 (2): 191–197. ISSN 1567-2050. PMID 17430246.
  80. ↑ Xu, He; Finkelstein, David I.; Adlard, Paul A. (2014). «Interactions of metals and Apolipoprotein E in Alzheimer's disease». Frontiers in Aging Neuroscience. 6: 121. doi:10.3389/fnagi.2014.00121. ISSN 1663-4365. PMC 4054654. PMID 24971061.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link) CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  81. ↑ Su, B.; Wang, X.; Nunomura, A.; Moreira, P. I.; Lee, H.-gon; Perry, G.; Smith, M. A.; Zhu, X. (2008 թ․ դեկտեմբեր). «Oxidative stress signaling in Alzheimer's disease». Current Alzheimer Research. 5 (6): 525–532. ISSN 1567-2050. PMC 2780015. PMID 19075578.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link)
  82. ↑ Kastenholz, Bernd; Garfin, David E.; Horst, Jürgen; Nagel, Kerstin A. (2009). «Plant metal chaperones: a novel perspective in dementia therapy». Amyloid: The International Journal of Experimental and Clinical Investigation: The Official Journal of the International Society of Amyloidosis. 16 (2): 81–83. doi:10.1080/13506120902879392. ISSN 1744-2818. PMID 20536399.
  83. ↑ Bondy, Stephen C. (2016 թ․ հունվար). «Low levels of aluminum can lead to behavioral and morphological changes associated with Alzheimer's disease and age-related neurodegeneration». Neurotoxicology. 52: 222–229. doi:10.1016/j.neuro.2015.12.002. ISSN 1872-9711. PMID 26687397.
  84. ↑ Kandimalla, Ramesh; Vallamkondu, Jayalakshmi; Corgiat, Edwin B.; Gill, Kiran Dip (2016 թ․ մարտ). «Understanding Aspects of Aluminum Exposure in Alzheimer's Disease Development». Brain Pathology (Zurich, Switzerland). 26 (2): 139–154. doi:10.1111/bpa.12333. ISSN 1750-3639. PMID 26494454.
  85. ↑ Cataldo, Janine K.; Prochaska, Judith J.; Glantz, Stanton A. (2010). «Cigarette smoking is a risk factor for Alzheimer's Disease: an analysis controlling for tobacco industry affiliation». Journal of Alzheimer's disease: JAD. 19 (2): 465–480. doi:10.3233/JAD-2010-1240. ISSN 1875-8908. PMC 2906761. PMID 20110594.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link)
  86. ↑ Moulton, Paula Valencia; Yang, Wei (2012). «Air pollution, oxidative stress, and Alzheimer's disease». Journal of Environmental and Public Health. 2012: 472751. doi:10.1155/2012/472751. ISSN 1687-9813. PMC 3317180. PMID 22523504.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link) CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  87. ↑ Eikelenboom, Piet; van Exel, Erik; Hoozemans, Jeroen J. M.; Veerhuis, Rob; Rozemuller, Annemieke J. M.; van Gool, Willem A. (2010). «Neuroinflammation - an early event in both the history and pathogenesis of Alzheimer's disease». Neuro-Degenerative Diseases. 7 (1–3): 38–41. doi:10.1159/000283480. ISSN 1660-2862. PMID 20160456.
  88. ↑ Miklossy, Judith (2011 թ․ օգոստոսի 4). «Alzheimer's disease - a neurospirochetosis. Analysis of the evidence following Koch's and Hill's criteria». Journal of Neuroinflammation. 8: 90. doi:10.1186/1742-2094-8-90. ISSN 1742-2094. PMC 3171359. PMID 21816039.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link) CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  89. ↑ 89,0 89,1 89,2 Reisberg, B.; Franssen, E. H.; Hasan, S. M.; Monteiro, I.; Boksay, I.; Souren, L. E.; Kenowsky, S.; Auer, S. R.; Elahi, S. (1999). «Retrogenesis: clinical, physiologic, and pathologic mechanisms in brain aging, Alzheimer's and other dementing processes». European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience. 249 Suppl 3: 28–36. ISSN 0940-1334. PMID 10654097.
  90. ↑ Alves, Gilberto Sousa; Oertel Knöchel, Viola; Knöchel, Christian; Carvalho, André Férrer; Pantel, Johannes; Engelhardt, Eliasz; Laks, Jerson (2015). «Integrating retrogenesis theory to Alzheimer's disease pathology: insight from DTI-TBSS investigation of the white matter microstructural integrity». BioMed Research International. 2015: 291658. doi:10.1155/2015/291658. ISSN 2314-6141. PMC 4320890. PMID 25685779.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link) CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  91. ↑ Braak, Heiko; Del Tredici, Kelly (2012 թ․ դեկտեմբեր). «Where, when, and in what form does sporadic Alzheimer's disease begin?». Current Opinion in Neurology. 25 (6): 708–714. doi:10.1097/WCO.0b013e32835a3432. ISSN 1473-6551. PMID 23160422.
  92. ↑ Desikan, Rahul S.; Cabral, Howard J.; Hess, Christopher P.; Dillon, William P.; Glastonbury, Christine M.; Weiner, Michael W.; Schmansky, Nicholas J.; Greve, Douglas N.; Salat, David H. (2009 թ․ օգոստոս). «Automated MRI measures identify individuals with mild cognitive impairment and Alzheimer's disease». Brain: A Journal of Neurology. 132 (Pt 8): 2048–2057. doi:10.1093/brain/awp123. ISSN 1460-2156. PMC 2714061. PMID 19460794.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link)
  93. ↑ Tiraboschi, P.; Hansen, L. A.; Thal, L. J.; Corey-Bloom, J. (2004 թ․ հունիսի 8). «The importance of neuritic plaques and tangles to the development and evolution of AD». Neurology. 62 (11): 1984–1989. ISSN 1526-632X. PMID 15184601.
  94. ↑ Bouras, C.; Hof, P. R.; Giannakopoulos, P.; Michel, J. P.; Morrison, J. H. (1994 թ․ մարտ). «Regional distribution of neurofibrillary tangles and senile plaques in the cerebral cortex of elderly patients: a quantitative evaluation of a one-year autopsy population from a geriatric hospital». Cerebral Cortex (New York, N.Y.: 1991). 4 (2): 138–150. ISSN 1047-3211. PMID 8038565.
  95. ↑ Kotzbauer, P. T.; Trojanowsk, J. Q.; Lee, V. M. (2001 թ․ հոկտեմբեր). «Lewy body pathology in Alzheimer's disease». Journal of molecular neuroscience: MN. 17 (2): 225–232. ISSN 0895-8696. PMID 11816795.
  96. ↑ Hashimoto M, Rockenstein E, Crews L, Masliah E (2003). «Role of protein aggregation in mitochondrial dysfunction and neurodegeneration in Alzheimer's and Parkinson's diseases». Neuromolecular Med. 4 (1–2): 21–36. doi:10.1385/NMM:4:1-2:21. PMID 14528050.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  97. ↑ Priller C, Bauer T, Mitteregger G, Krebs B, Kretzschmar HA, Herms J (2006 թ․ հուլիս). «Synapse formation and function is modulated by the amyloid precursor protein». J. Neurosci. 26 (27): 7212–21. doi:10.1523/JNEUROSCI.1450-06.2006. PMID 16822978.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  98. ↑ Turner PR, O'Connor K, Tate WP, Abraham WC (2003 թ․ մայիս). «Roles of amyloid precursor protein and its fragments in regulating neural activity, plasticity and memory». Prog. Neurobiol. 70 (1): 1–32. PMID 12927332.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  99. ↑ Hooper NM (2005 թ․ ապրիլ). «Roles of proteolysis and lipid rafts in the processing of the amyloid precursor protein and prion protein». Biochem. Soc. Trans. 33 (Pt 2): 335–8. doi:10.1042/BST0330335. PMID 15787600.
  100. ↑ Ohnishi S, Takano K (2004 թ․ մարտ). «Amyloid fibrils from the viewpoint of protein folding». Cell. Mol. Life Sci. 61 (5): 511–24. doi:10.1007/s00018-003-3264-8. PMID 15004691.
  101. ↑ Hernández F, Avila J (2007 թ․ սեպտեմբեր). «Tauopathies». Cell. Mol. Life Sci. 64 (17): 2219–33. doi:10.1007/s00018-007-7220-x. PMID 17604998.
  102. ↑ Van Broeck B, Van Broeckhoven C, Kumar-Singh S (2007). «Current insights into molecular mechanisms of Alzheimer disease and their implications for therapeutic approaches». Neurodegener Dis. 4 (5): 349–65. doi:10.1159/000105156. PMID 17622778.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  103. ↑ Yankner BA, Duffy LK, Kirschner DA (1990 թ․ հոկտեմբեր). «Neurotrophic and neurotoxic effects of amyloid beta protein: reversal by tachykinin neuropeptides». Science (journal). 250 (4978): 279–82. PMID 2218531.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  104. ↑ Chen X, Yan SD (2006 թ․ դեկտեմբեր). «Mitochondrial Abeta: a potential cause of metabolic dysfunction in Alzheimer's disease». IUBMB Life. 58 (12): 686–94. doi:10.1080/15216540601047767. PMID 17424907.
  105. ↑ Mendez, Mario F. (2006). «The accurate diagnosis of early-onset dementia». International Journal of Psychiatry in Medicine. 36 (4): 401–412. doi:10.2190/Q6J4-R143-P630-KW41. ISSN 0091-2174. PMID 17407994.
  106. ↑ Klafki, Hans-Wolfgang; Staufenbiel, Matthias; Kornhuber, Johannes; Wiltfang, Jens (2006 թ․ նոյեմբեր). «Therapeutic approaches to Alzheimer's disease». Brain: A Journal of Neurology. 129 (Pt 11): 2840–2855. doi:10.1093/brain/awl280. ISSN 1460-2156. PMID 17018549.
  107. ↑ Schroeter, Matthias L.; Stein, Timo; Maslowski, Nina; Neumann, Jane (2009 թ․ հոկտեմբերի 1). «Neural correlates of Alzheimer's disease and mild cognitive impairment: a systematic and quantitative meta-analysis involving 1351 patients». NeuroImage. 47 (4): 1196–1206. doi:10.1016/j.neuroimage.2009.05.037. ISSN 1095-9572. PMC 2730171. PMID 19463961.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link)
  108. ↑ 108,0 108,1 108,2 108,3 Waldemar, G.; Dubois, B.; Emre, M.; Georges, J.; McKeith, I. G.; Rossor, M.; Scheltens, P.; Tariska, P.; Winblad, B. (2007 թ․ հունվար). «Recommendations for the diagnosis and management of Alzheimer's disease and other disorders associated with dementia: EFNS guideline». European Journal of Neurology. 14 (1): e1–26. doi:10.1111/j.1468-1331.2006.01605.x. ISSN 1468-1331. PMID 17222085.
  109. ↑ 109,0 109,1 McKhann, G.; Drachman, D.; Folstein, M.; Katzman, R.; Price, D.; Stadlan, E. M. (1984 թ․ հուլիս). «Clinical diagnosis of Alzheimer's disease: report of the NINCDS-ADRDA Work Group under the auspices of Department of Health and Human Services Task Force on Alzheimer's Disease». Neurology. 34 (7): 939–944. ISSN 0028-3878. PMID 6610841.
  110. ↑ Dubois, Bruno; Feldman, Howard H.; Jacova, Claudia; Dekosky, Steven T.; Barberger-Gateau, Pascale; Cummings, Jeffrey; Delacourte, André; Galasko, Douglas; Gauthier, Serge (2007 թ․ օգոստոս). «Research criteria for the diagnosis of Alzheimer's disease: revising the NINCDS-ADRDA criteria». The Lancet. Neurology. 6 (8): 734–746. doi:10.1016/S1474-4422(07)70178-3. ISSN 1474-4422. PMID 17616482.
  111. ↑ Blacker, D.; Albert, M. S.; Bassett, S. S.; Go, R. C.; Harrell, L. E.; Folstein, M. F. (1994 թ․ դեկտեմբեր). «Reliability and validity of NINCDS-ADRDA criteria for Alzheimer's disease. The National Institute of Mental Health Genetics Initiative». Archives of Neurology. 51 (12): 1198–1204. ISSN 0003-9942. PMID 7986174.
  112. ↑ Ito, N. (1996 թ․ մայիս). «[Clinical aspects of dementia]». [Hokkaido Igaku Zasshi] The Hokkaido Journal of Medical Science. 71 (3): 315–320. ISSN 0367-6102. PMID 8752526.
  113. ↑ Tombaugh, T. N.; McIntyre, N. J. (1992 թ․ սեպտեմբեր). «The mini-mental state examination: a comprehensive review». Journal of the American Geriatrics Society. 40 (9): 922–935. ISSN 0002-8614. PMID 1512391.
  114. ↑ Pasquier, F. (1999 թ․ հունվար). «Early diagnosis of dementia: neuropsychology». Journal of Neurology. 246 (1): 6–15. ISSN 0340-5354. PMID 9987708.
  115. ↑ Harvey, Philip D.; Moriarty, Patrick J.; Kleinman, Leah; Coyne, Karin; Sadowsky, Carl H.; Chen, Michael; Mirski, Dario F. (2005 թ․ հոկտեմբեր). «The validation of a caregiver assessment of dementia: the Dementia Severity Scale». Alzheimer Disease and Associated Disorders. 19 (4): 186–194. ISSN 0893-0341. PMID 16327345.
  116. ↑ Cruz, Vítor Tedim; Pais, Joana; Teixeira, Alexandre; Nunes, Belina (2004 թ․ նոյեմբեր). «[The initial symptoms of Alzheimer disease: caregiver perception]». Acta Medica Portuguesa. 17 (6): 435–444. ISSN 1646-0758. PMID 16197855.
  117. ↑ Clarfield, A. Mark (2003 թ․ հոկտեմբերի 13). «The decreasing prevalence of reversible dementias: an updated meta-analysis». Archives of Internal Medicine. 163 (18): 2219–2229. doi:10.1001/archinte.163.18.2219. ISSN 0003-9926. PMID 14557220.
  118. ↑ Sun, Xiaoyan; Steffens, David C.; Au, Rhoda; Folstein, Marshal; Summergrad, Paul; Yee, Jacqueline; Rosenberg, Irwin; Mwamburi, D. Mkaya; Qiu, Wei Qiao (2008 թ․ մայիս). «Amyloid-associated depression: a prodromal depression of Alzheimer disease?». Archives of General Psychiatry. 65 (5): 542–550. doi:10.1001/archpsyc.65.5.542. ISSN 1538-3636. PMC 3042807. PMID 18458206.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link)
  119. ↑ Geldmacher, D. S.; Whitehouse, P. J. (1997 թ․ մայիս). «Differential diagnosis of Alzheimer's disease». Neurology. 48 (5 Suppl 6): S2–9. ISSN 0028-3878. PMID 9153154.
  120. ↑ Potter, Guy G.; Steffens, David C. (2007 թ․ մայիս). «Contribution of depression to cognitive impairment and dementia in older adults». The Neurologist. 13 (3): 105–117. doi:10.1097/01.nrl.0000252947.15389.a9. ISSN 1074-7931. PMID 17495754.
  121. ↑ Szekely, C. A.; Breitner, J. C. S.; Zandi, P. P. (2007 թ․ դեկտեմբեր). «Prevention of Alzheimer's disease». International Review of Psychiatry (Abingdon, England). 19 (6): 693–706. doi:10.1080/09540260701797944. ISSN 1369-1627. PMID 18092245.
  122. ↑ Patterson, Christopher; Feightner, John W.; Garcia, Angeles; Hsiung, G.-Y. Robin; MacKnight, Christopher; Sadovnick, A. Dessa (2008 թ․ փետրվարի 26). «Diagnosis and treatment of dementia: 1. Risk assessment and primary prevention of Alzheimer disease». CMAJ: Canadian Medical Association journal = journal de l'Association medicale canadienne. 178 (5): 548–556. doi:10.1503/cmaj.070796. ISSN 1488-2329. PMC 2244657. PMID 18299540. {{cite journal}}: Missing pipe in: |journal= (օգնություն)CS1 սպաս․ PMC format (link)
  123. ↑ Rosendorff, Clive; Beeri, Michal S.; Silverman, Jeremy M. (2007 թ․ մայիս). «Cardiovascular risk factors for Alzheimer's disease». The American Journal of Geriatric Cardiology. 16 (3): 143–149. ISSN 1076-7460. PMID 17483665.
  124. ↑ Reiss, Allison B.; Wirkowski, Elzbieta (2007). «Role of HMG-CoA reductase inhibitors in neurological disorders : progress to date». Drugs. 67 (15): 2111–2120. ISSN 0012-6667. PMID 17927279.
  125. ↑ Kuller, Lewis H. (2007 թ․ օգոստոս). «Statins and dementia». Current Atherosclerosis Reports. 9 (2): 154–161. ISSN 1523-3804. PMID 17877925.
  126. ↑ McGuinness, Bernadette; Craig, David; Bullock, Roger; Malouf, Reem; Passmore, Peter (2014 թ․ հուլիսի 8). «Statins for the treatment of dementia». The Cochrane Database of Systematic Reviews (7): CD007514. doi:10.1002/14651858.CD007514.pub3. ISSN 1469-493X. PMID 25004278.
  127. ↑ 127,0 127,1 Szekely, Christine A.; Town, Terrence; Zandi, Peter P. (2007). «NSAIDs for the chemoprevention of Alzheimer's disease». Sub-Cellular Biochemistry. 42: 229–248. ISSN 0306-0225. PMID 17612054.
  128. ↑ Hoozemans, J. J. M.; Veerhuis, R.; Rozemuller, J. M.; Eikelenboom, P. (2011 թ․ փետրվար). «Soothing the inflamed brain: effect of non-steroidal anti-inflammatory drugs on Alzheimer's disease pathology». CNS & neurological disorders drug targets. 10 (1): 57–67. ISSN 1996-3181. PMID 21143138.
  129. ↑ Marjoribanks, Jane; Farquhar, Cindy; Roberts, Helen; Lethaby, Anne; Lee, Jasmine (01 17, 2017). «Long-term hormone therapy for perimenopausal and postmenopausal women». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 1: CD004143. doi:10.1002/14651858.CD004143.pub5. ISSN 1469-493X. PMID 28093732.
  130. ↑ Stern, Yaakov (2006 թ․ հուլիս). «Cognitive reserve and Alzheimer disease». Alzheimer Disease and Associated Disorders. 20 (3 Suppl 2): S69–74. ISSN 0893-0341. PMID 16917199.
  131. ↑ Paradise, Matt; Cooper, Claudia; Livingston, Gill (2009 թ․ փետրվար). «Systematic review of the effect of education on survival in Alzheimer's disease». International Psychogeriatrics. 21 (1): 25–32. doi:10.1017/S1041610208008053. ISSN 1041-6102. PMID 19026089.
  132. ↑ Farina, Nicolas; Rusted, Jennifer; Tabet, Naji (2014 թ․ հունվար). «The effect of exercise interventions on cognitive outcome in Alzheimer's disease: a systematic review». International Psychogeriatrics. 26 (1): 9–18. doi:10.1017/S1041610213001385. ISSN 1741-203X. PMID 23962667.
  133. ↑ 133,0 133,1 Hu, Nan; Yu, Jin-Tai; Tan, Lin; Wang, Ying-Li; Sun, Lei; Tan, Lan (2013). «Nutrition and the risk of Alzheimer's disease». BioMed Research International. 2013: 524820. doi:10.1155/2013/524820. ISSN 2314-6141. PMC 3705810. PMID 23865055.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link) CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  134. ↑ Solfrizzi, Vincenzo; Capurso, Cristiano; D'Introno, Alessia; Colacicco, Anna Maria; Santamato, Andrea; Ranieri, Maurizio; Fiore, Pietro; Capurso, Antonio; Panza, Francesco (2008 թ․ հունվար). «Lifestyle-related factors in predementia and dementia syndromes». Expert Review of Neurotherapeutics. 8 (1): 133–158. doi:10.1586/14737175.8.1.133. ISSN 1744-8360. PMID 18088206.
  135. ↑ Panza, Francesco; Capurso, Cristiano; D'Introno, Alessia; Colacicco, Anna M.; Frisardi, Vincenza; Lorusso, Maria; Santamato, Andrea; Seripa, Davide; Pilotto, Alberto (2009). «Alcohol drinking, cognitive functions in older age, predementia, and dementia syndromes». Journal of Alzheimer's disease: JAD. 17 (1): 7–31. doi:10.3233/JAD-2009-1009. ISSN 1387-2877. PMID 19494429.
  136. ↑ Santos, Catarina; Costa, João; Santos, João; Vaz-Carneiro, António; Lunet, Nuno (2010). «Caffeine intake and dementia: systematic review and meta-analysis». Journal of Alzheimer's disease: JAD. 20 Suppl 1: S187–204. doi:10.3233/JAD-2010-091387. ISSN 1875-8908. PMID 20182026.
  137. ↑ Nehlig, Astrid (2013 թ․ մարտ). «The neuroprotective effects of cocoa flavanol and its influence on cognitive performance». British Journal of Clinical Pharmacology. 75 (3): 716–727. doi:10.1111/j.1365-2125.2012.04378.x. ISSN 1365-2125. PMC 3575938. PMID 22775434.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link)
  138. ↑ Stoclet, J.-C.; Schini-Kerth, V. (2011 թ․ մարտ). «[Dietary flavonoids and human health]». Annales Pharmaceutiques Francaises. 69 (2): 78–90. doi:10.1016/j.pharma.2010.11.004. ISSN 0003-4509. PMID 21440100.
  139. ↑ Ono, Kenjiro; Yamada, Masahito (2012 թ․ ապրիլ). «Vitamin A and Alzheimer's disease». Geriatrics & Gerontology International. 12 (2): 180–188. doi:10.1111/j.1447-0594.2011.00786.x. ISSN 1447-0594. PMID 22221326.
  140. ↑ Lerner, Alan J.; Gustaw-Rothenberg, Kasia; Smyth, Shawn; Casadesus, Gemma (2012 թ․ մարտ). «Retinoids for treatment of Alzheimer's disease». BioFactors (Oxford, England). 38 (2): 84–89. doi:10.1002/biof.196. ISSN 1872-8081. PMID 22419567.
  141. ↑ Heo, Jae-Hyeok; Hyon-Lee, null; Lee, Kyoung-Min (2013 թ․ մարտ). «The possible role of antioxidant vitamin C in Alzheimer's disease treatment and prevention». American Journal of Alzheimer's Disease and Other Dementias. 28 (2): 120–125. doi:10.1177/1533317512473193. ISSN 1938-2731. PMID 23307795.
  142. ↑ Boothby, Lisa A.; Doering, Paul L. (2005 թ․ դեկտեմբեր). «Vitamin C and vitamin E for Alzheimer's disease». The Annals of Pharmacotherapy. 39 (12): 2073–2080. doi:10.1345/aph.1E495. ISSN 1060-0280. PMID 16227450.
  143. ↑ Farina, Nicolas; Llewellyn, David; Isaac, Mokhtar Gad El Kareem Nasr; Tabet, Naji (01 27, 2017). «Vitamin E for Alzheimer's dementia and mild cognitive impairment». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 1: CD002854. doi:10.1002/14651858.CD002854.pub4. ISSN 1469-493X. PMID 28128435.
  144. ↑ Malouf, Reem; Grimley Evans, John (2008 թ․ հոկտեմբերի 8). «Folic acid with or without vitamin B12 for the prevention and treatment of healthy elderly and demented people». The Cochrane Database of Systematic Reviews (4): CD004514. doi:10.1002/14651858.CD004514.pub2. ISSN 1469-493X. PMID 18843658.
  145. ↑ Cunnane, Stephen C.; Chouinard-Watkins, Raphael; Castellano, Christian A.; Barberger-Gateau, Pascale (2013 թ․ հունվար). «Docosahexaenoic acid homeostasis, brain aging and Alzheimer's disease: Can we reconcile the evidence?». Prostaglandins, Leukotrienes, and Essential Fatty Acids. 88 (1): 61–70. doi:10.1016/j.plefa.2012.04.006. ISSN 1532-2823. PMID 22575581.
  146. ↑ Burckhardt, Marion; Herke, Max; Wustmann, Tobias; Watzke, Stefan; Langer, Gero; Fink, Astrid (2016 թ․ ապրիլի 11). «Omega-3 fatty acids for the treatment of dementia». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 4: CD009002. doi:10.1002/14651858.CD009002.pub3. ISSN 1469-493X. PMID 27063583.
  147. ↑ Geula C, Mesulam MM (1995). «Cholinesterases and the pathology of Alzheimer disease». Alzheimer Dis Assoc Disord. 9 Suppl 2: 23–28. PMID 8534419.
  148. ↑ Stahl SM (2000). «The new cholinesterase inhibitors for Alzheimer's disease, Part 2: illustrating their mechanisms of action». J Clin Psychiatry. 61 (11): 813–814. PMID 11105732.
  149. ↑ «Donepezil». US National Library of Medicine (Medline Plus). 2007 թ․ հունվարի 8. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 25-ին. Վերցված է 2008 թ․ մարտի 20-ին.
  150. ↑ «Galantamine». US National Library of Medicine (Medline Plus). 2007 թ․ հունվարի 8. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 25-ին. Վերցված է 2008 թ․ մարտի 20-ին.
  151. ↑ «Rivastigmine». US National Library of Medicine (Medline Plus). 2007 թ․ հունվարի 8. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 25-ին. Վերցված է 2008 թ․ մարտի 20-ին.
  152. ↑ Birks J (2006). «Cholinesterase inhibitors for Alzheimer's disease». Cochrane Database Syst Rev (1): CD005593. doi:10.1002/14651858.CD005593. PMID 16437532.
  153. ↑ Birks J, Harvey RJ (2006). «Donepezil for dementia due to Alzheimer's disease». Cochrane Database Syst Rev (1): CD001190. doi:10.1002/14651858.CD001190.pub2. PMID 16437430.
  154. ↑ Raschetti R, Albanese E, Vanacore N, Maggini M (2007). «Cholinesterase inhibitors in mild cognitive impairment: a systematic review of randomised trials». PLoS Med. 4 (11): e338. doi:10.1371/journal.pmed.0040338. PMID 18044984.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  155. ↑ Acetylcholinesterase inhibitors prescribing information:
  156. ↑ 156,0 156,1 Lipton SA (2006). «Paradigm shift in neuroprotection by NMDA receptor blockade: memantine and beyond». Nat Rev Drug Discov. 5 (2): 160–170. doi:10.1038/nrd1958. PMID 16424917.
  157. ↑ «Memantine». US National Library of Medicine (Medline). 2004 թ․ հունվարի 4. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 25-ին. Վերցված է 2008 թ․ մարտի 22-ին.
  158. ↑ Areosa Sastre A, McShane R, Sherriff F (2004). «Memantine for dementia». Cochrane Database Syst Rev (4): CD003154. doi:10.1002/14651858.CD003154.pub2. PMID 15495043.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  159. ↑ «Namenda Prescribing Information» (PDF). Forest Pharmaceuticals. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ օգոստոսի 25-ին. Վերցված է 2008 թ․ փետրվարի 19-ին.
  160. ↑ Raina P, Santaguida P, Ismaila A; և այլք: (2008). «Effectiveness of cholinesterase inhibitors and memantine for treating dementia: evidence review for a clinical practice guideline». Annals of Internal Medicine. 148 (5): 379–397. PMID 18316756. {{cite journal}}: Explicit use of et al. in: |author= (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  161. ↑ Antipsychotics use:
    • Ballard C, Waite J (2006). «The effectiveness of atypical antipsychotics for the treatment of aggression and psychosis in Alzheimer's disease». Cochrane Database Syst Rev (1): CD003476. doi:10.1002/14651858.CD003476.pub2. PMID 16437455.
    • Ballard C, Lana MM, Theodoulou M; և այլք: (2008). «A Randomised, Blinded, Placebo-Controlled Trial in Dementia Patients Continuing or Stopping Neuroleptics (The DART-AD Trial)». PLoS Med. 5 (4): e76. doi:10.1371/journal.pmed.0050076. PMID 18384230. {{cite journal}}: Explicit use of et al. in: |author= (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
    • Sink KM, Holden KF, Yaffe K (2005). «Pharmacological treatment of neuropsychiatric symptoms of dementia: a review of the evidence». JAMA. 293 (5): 596–608. doi:10.1001/jama.293.5.596. PMID 15687315.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  162. ↑ 162,0 162,1 Ballard C, Hanney ML, Theodoulou M, Douglas S, McShane R, Kossakowski K, Gill R, Juszczak E, Yu L-M, Jacoby R (2009 թ․ հունվարի 9). «The dementia antipsychotic withdrawal trial (DART-AD): long-term follow-up of a randomised placebo-controlled trial». Lancet Neurology. doi:10.1016/S1474-4422(08)70295-3. PMID 19138567.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  163. ↑ 163,0 163,1 163,2 163,3 163,4 APA Work Group on Alzheimer's Disease and other Dementias; Rabins, Peter V.; Blacker, Deborah; Rovner, Barry W.; Rummans, Teresa; Schneider, Lon S.; Tariot, Pierre N.; Blass, David M.; Steering Committee on Practice Guidelines (2007 թ․ դեկտեմբեր). «American Psychiatric Association practice guideline for the treatment of patients with Alzheimer's disease and other dementias. Second edition». The American Journal of Psychiatry. 164 (12 Suppl): 5–56. ISSN 0002-953X. PMID 18340692.
  164. ↑ Woods, B.; Spector, A.; Jones, C.; Orrell, M.; Davies, S. (2005 թ․ ապրիլի 18). «Reminiscence therapy for dementia». The Cochrane Database of Systematic Reviews (2): CD001120. doi:10.1002/14651858.CD001120.pub2. ISSN 1469-493X. PMID 15846613.
  165. ↑ Spector, A.; Orrell, M.; Davies, S.; Woods, B. (2007 թ․ հուլիսի 18). «WITHDRAWN: Reality orientation for dementia». The Cochrane Database of Systematic Reviews (3): CD001119. doi:10.1002/14651858.CD001119.pub2. ISSN 1469-493X. PMID 17636652.
  166. ↑ Spector, Aimee; Thorgrimsen, Lene; Woods, Bob; Royan, Lindsay; Davies, Steve; Butterworth, Margaret; Orrell, Martin (2003 թ․ սեպտեմբեր). «Efficacy of an evidence-based cognitive stimulation therapy programme for people with dementia: randomised controlled trial». The British Journal of Psychiatry: The Journal of Mental Science. 183: 248–254. ISSN 0007-1250. PMID 12948999.
  167. ↑ Gitlin, L. N.; Corcoran, M.; Winter, L.; Boyce, A.; Hauck, W. W. (2001 թ․ փետրվար). «A randomized, controlled trial of a home environmental intervention: effect on efficacy and upset in caregivers and on daily function of persons with dementia». The Gerontologist. 41 (1): 4–14. ISSN 0016-9013. PMID 11220813.
  168. ↑ Gitlin, Laura N.; Hauck, Walter W.; Dennis, Marie P.; Winter, Laraine (2005 թ․ մարտ). «Maintenance of effects of the home environmental skill-building program for family caregivers and individuals with Alzheimer's disease and related disorders». The Journals of Gerontology. Series A, Biological Sciences and Medical Sciences. 60 (3): 368–374. ISSN 1079-5006. PMID 15860476.
  169. ↑ Dunne, Tracy E.; Neargarder, Sandy A.; Cipolloni, P. B.; Cronin-Golomb, Alice (2004 թ․ օգոստոս). «Visual contrast enhances food and liquid intake in advanced Alzheimer's disease». Clinical Nutrition (Edinburgh, Scotland). 23 (4): 533–538. doi:10.1016/j.clnu.2003.09.015. ISSN 0261-5614. PMID 15297089.
  170. ↑ Gambassi, G.; Landi, F.; Lapane, K. L.; Sgadari, A.; Mor, V.; Bernabei, R. (1999 թ․ հուլիս). «Predictors of mortality in patients with Alzheimer's disease living in nursing homes». Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry. 67 (1): 59–65. ISSN 0022-3050. PMC 1736445. PMID 10369823.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link)
  171. ↑ Perls, T. T.; Herget, M. (1995 թ․ դեկտեմբեր). «Higher respiratory infection rates on an Alzheimer's special care unit and successful intervention». Journal of the American Geriatrics Society. 43 (12): 1341–1344. ISSN 0002-8614. PMID 7490383.
  172. ↑ Shega, Joseph W.; Levin, Amy; Hougham, Gavin W.; Cox-Hayley, Deon; Luchins, Daniel; Hanrahan, Patricia; Stocking, Carol; Sachs, Greg A. (2003 թ․ ապրիլ). «Palliative Excellence in Alzheimer Care Efforts (PEACE): a program description». Journal of Palliative Medicine. 6 (2): 315–320. doi:10.1089/109662103764978641. ISSN 1096-6218. PMID 12854952.
  173. ↑ Förstl, H.; Kurz, A. (1999). «Clinical features of Alzheimer's disease». European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience. 249 (6): 288–290. ISSN 0940-1334. PMID 10653284.
  174. ↑ 174,0 174,1 Zanetti, O.; Solerte, S. B.; Cantoni, F. (2009). «Life expectancy in Alzheimer's disease (AD)». Archives of Gerontology and Geriatrics. 49 Suppl 1: 237–243. doi:10.1016/j.archger.2009.09.035. ISSN 1872-6976. PMID 19836639.
  175. ↑ Mölsä, P. K.; Marttila, R. J.; Rinne, U. K. (1995 թ․ մարտ). «Long-term survival and predictors of mortality in Alzheimer's disease and multi-infarct dementia». Acta Neurologica Scandinavica. 91 (3): 159–164. ISSN 0001-6314. PMID 7793228.
  176. ↑ Bowen, J. D.; Malter, A. D.; Sheppard, L.; Kukull, W. A.; McCormick, W. C.; Teri, L.; Larson, E. B. (1996 թ․ օգոստոս). «Predictors of mortality in patients diagnosed with probable Alzheimer's disease». Neurology. 47 (2): 433–439. ISSN 0028-3878. PMID 8757016.
  177. ↑ Larson, Eric B.; Shadlen, Marie-Florence; Wang, Li; McCormick, Wayne C.; Bowen, James D.; Teri, Linda; Kukull, Walter A. (2004 թ․ ապրիլի 6). «Survival after initial diagnosis of Alzheimer disease». Annals of Internal Medicine. 140 (7): 501–509. ISSN 1539-3704. PMID 15068977.
  178. ↑ 178,0 178,1 Jagger, C.; Clarke, M.; Stone, A. (1995 թ․ հունվար). «Predictors of survival with Alzheimer's disease: a community-based study». Psychological Medicine. 25 (1): 171–177. ISSN 0033-2917. PMID 7792352.
  179. ↑ 179,0 179,1 Ganguli, Mary; Dodge, Hiroko H.; Shen, Changyu; Pandav, Rajesh S.; DeKosky, Steven T. (2005 թ․ մայիս). «Alzheimer disease and mortality: a 15-year epidemiological study». Archives of Neurology. 62 (5): 779–784. doi:10.1001/archneur.62.5.779. ISSN 0003-9942. PMID 15883266.
  180. ↑ 180,0 180,1 180,2 Bermejo-Pareja F, Benito-León J, Vega S, Medrano MJ, Román GC (2008 թ․ հունվար). «Incidence and subtypes of dementia in three elderly populations of central Spain». J. Neurol. Sci. 264 (1–2): 63–72. doi:10.1016/j.jns.2007.07.021. PMID 17727890.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  181. ↑ 181,0 181,1 181,2 Di Carlo A, Baldereschi M, Amaducci L; և այլք: (2002 թ․ հունվար). «Incidence of dementia, Alzheimer's disease, and vascular dementia in Italy. The ILSA Study». J Am Geriatr Soc. 50 (1): 41–8. PMID 12028245. {{cite journal}}: Explicit use of et al. in: |author= (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  182. ↑ Andersen K, Launer LJ, Dewey ME; և այլք: (1999 թ․ դեկտեմբեր). «Gender differences in the incidence of AD and vascular dementia: The EURODEM Studies. EURODEM Incidence Research Group». Neurology. 53 (9): 1992–7. PMID 10599770. {{cite journal}}: Explicit use of et al. in: |author= (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  183. ↑ 2000 U.S. estimates:
  184. ↑ 184,0 184,1 Ferri CP, Prince M, Brayne C; և այլք: (2005 թ․ դեկտեմբեր). «Global prevalence of dementia: a Delphi consensus study» (PDF). Lancet. 366 (9503): 2112–7. doi:10.1016/S0140-6736(05)67889-0. PMID 16360788. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2006 թ․ հոկտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 13-ին. {{cite journal}}: Explicit use of et al. in: |author= (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  185. ↑ World Health Organization (2006). Neurological Disorders: Public Health Challenges. Switzerland: World Health Organization. էջեր 204–207. ISBN 978-92-4-156336-9.
  186. ↑ 2006 prevalence estimate:
  187. ↑ Gambassi G, Landi F, Lapane KL, Sgadari A, Mor V, Bernabei R (1999 թ․ հուլիս). «Predictors of mortality in patients with Alzheimer's disease living in nursing homes». J. Neurol. Neurosurg. Psychiatr. 67 (1): 59–65. PMC 1736445. PMID 10369823.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  188. ↑ 188,0 188,1 Berchtold NC, Cotman CW (1998). «Evolution in the conceptualization of dementia and Alzheimer's disease: Greco-Roman period to the 1960s». Neurobiology of Aging. 19 (3): 173–189. doi:10.1016/S0197-4580(98)00052-9. PMID 9661992.
  189. ↑ Auguste D.:
    • Alzheimer Alois (1907). «Über eine eigenartige Erkrankung der Hirnrinde [About a peculiar disease of the cerebral cortex]». Allgemeine Zeitschrift fur Psychiatrie und Psychisch-Gerichtlich Medizin. 64 (1–2): 146–148.
    • Alzheimer Alois (1987). «About a peculiar disease of the cerebral cortex. By Alois Alzheimer, 1907 (Translated by L. Jarvik and H. Greenson)». Alzheimer Dis Assoc Disord. 1 (1): 3–8. PMID 3331112.
    • Maurer Ulrike, Maurer Konrad (2003). Alzheimer: the life of a physician and the career of a disease. New York: Columbia University Press. էջեր 270. ISBN 0-231-11896-1.
  190. ↑ Kraepelin Emil, Diefendorf A. Ross (translated by) (2007 թ․ հունվարի 17). Clinical Psychiatry: A Textbook For Students And Physicians (Reprint). Kessinger Publishing. էջեր 568. ISBN 1-4325-0833-4.
  191. ↑ Katzman Robert, Terry Robert D, Bick Katherine L (editors) (1978). Alzheimer's disease: senile dementia and related disorders. New York: Raven Press. էջ 595. ISBN 0-89004-225-X. {{cite book}}: |author= has generic name (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  192. ↑ Boller F, Forbes MM (1998 թ․ հունիս). «History of dementia and dementia in history: an overview». J. Neurol. Sci. 158 (2): 125–33. PMID 9702682.
  193. ↑ Amaducci LA, Rocca WA, Schoenberg BS (1986 թ․ նոյեմբեր). «Origin of the distinction between Alzheimer's disease and senile dementia: how history can clarify nosology». Neurology. 36 (11): 1497–9. PMID 3531918.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  194. ↑ 194,0 194,1 194,2 Bonin-Guillaume, Sylvie; Zekry, Dina; Giacobini, Ezio; Gold, Gabriel; Michel, Jean-Pierre (2005 թ․ հունվարի 15). «[The economical impact of dementia]». Presse Medicale (Paris, France: 1983). 34 (1): 35–41. ISSN 0755-4982. PMID 15685097.
  195. ↑ 195,0 195,1 195,2 195,3 Meek, P. D.; McKeithan, K.; Schumock, G. T. (1998 թ․ մարտ). «Economic considerations in Alzheimer's disease». Pharmacotherapy. 18 (2 Pt 2): 68–73, discussion 79–82. ISSN 0277-0008. PMID 9543467.
  196. ↑ Allegri, Ricardo F.; Butman, Judith; Arizaga, Raúl L.; Machnicki, Gerardo; Serrano, Cecilia; Taragano, Fernando E.; Sarasola, Diego; Lon, Leandro (2007 թ․ օգոստոս). «Economic impact of dementia in developing countries: an evaluation of costs of Alzheimer-type dementia in Argentina». International Psychogeriatrics. 19 (4): 705–718. doi:10.1017/S1041610206003784. ISSN 1041-6102. PMID 16870037.
  197. ↑ 197,0 197,1 197,2 Moore, M. J.; Zhu, C. W.; Clipp, E. C. (2001 թ․ հուլիս). «Informal costs of dementia care: estimates from the National Longitudinal Caregiver Study». The Journals of Gerontology. Series B, Psychological Sciences and Social Sciences. 56 (4): S219–228. ISSN 1079-5014. PMID 11445614.
  198. ↑ «"The MetLife study of Alzheimer's disease: The caregiving experience"» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ հունվարի 8-ին.
  199. ↑ 199,0 199,1 Thompson, Carl A.; Spilsbury, Karen; Hall, Jill; Birks, Yvonne; Barnes, Colin; Adamson, Joy (2007 թ․ հուլիսի 27). «Systematic review of information and support interventions for caregivers of people with dementia». BMC geriatrics. 7: 18. doi:10.1186/1471-2318-7-18. ISSN 1471-2318. PMC 1951962. PMID 17662119.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link) CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  200. ↑ Schneider, J.; Murray, J.; Banerjee, S.; Mann, A. (1999 թ․ օգոստոս). «EUROCARE: a cross-national study of co-resident spouse carers for people with Alzheimer's disease: I--Factors associated with carer burden». International Journal of Geriatric Psychiatry. 14 (8): 651–661. ISSN 0885-6230. PMID 10489656.
  201. ↑ Murray, J.; Schneider, J.; Banerjee, S.; Mann, A. (1999 թ․ օգոստոս). «EUROCARE: a cross-national study of co-resident spouse carers for people with Alzheimer's disease: II--A qualitative analysis of the experience of caregiving». International Journal of Geriatric Psychiatry. 14 (8): 662–667. ISSN 0885-6230. PMID 10489657.
  202. ↑ Zhu, Carolyn W.; Sano, Mary (2006). «Economic considerations in the management of Alzheimer's disease». Clinical Interventions in Aging. 1 (2): 143–154. ISSN 1176-9092. PMC 2695165. PMID 18044111.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link)
  203. ↑ Ritchie, Karen; Lovestone, Simon (2002 թ․ նոյեմբերի 30). «The dementias». Lancet (London, England). 360 (9347): 1759–1766. doi:10.1016/S0140-6736(02)11667-9. ISSN 0140-6736. PMID 12480441.
  204. ↑ Pusey, H.; Richards, D. (2001 թ․ մայիս). «A systematic review of the effectiveness of psychosocial interventions for carers of people with dementia». Aging & Mental Health. 5 (2): 107–119. doi:10.1080/13607860120038302. ISSN 1360-7863. PMID 11511058.
  205. ↑ Iris: A Memoir of Iris Murdoch. London. ISBN 978-0-349-11215-2.
  206. ↑ Cummings, Jeffrey L.; Morstorf, Travis; Zhong, Kate (2014 թ․ հուլիսի 3). «Alzheimer's disease drug-development pipeline: few candidates, frequent failures». Alzheimer's Research & Therapy. 6: 37. doi:10.1186/alzrt269. ISSN 1758-9193.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  207. ↑ Dodel, Richard; Neff, Frauke; Noelker, Carmen; Pul, Refik; Du, Yansheng; Bacher, Michael; Oertel, Wolfgang (2010 թ․ մարտի 26). «Intravenous immunoglobulins as a treatment for Alzheimer's disease: rationale and current evidence». Drugs. 70 (5): 513–528. doi:10.2165/11533070-000000000-00000. ISSN 1179-1950. PMID 20329802.
  208. ↑ «Bapineuzumab in Patients With Mild to Moderate Alzheimer's Disease (ApoE4 Non-Carrier) - Full Text View - ClinicalTrials.gov» (անգլերեն). Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 19-ին.
  209. ↑ Tobinick, Edward (2009 թ․ սեպտեմբեր). «Tumour necrosis factor modulation for treatment of Alzheimer's disease: rationale and current evidence». CNS drugs. 23 (9): 713–725. doi:10.2165/11310810-000000000-00000. ISSN 1179-1934. PMID 19689163.
  210. ↑ Tobinick, Edward; Gross, Hyman; Weinberger, Alan; Cohen, Hart (2006 թ․ ապրիլի 26). «TNF-alpha modulation for treatment of Alzheimer's disease: a 6-month pilot study». MedGenMed: Medscape General Medicine. 8 (2): 25. ISSN 1531-0132. PMC 1785182. PMID 16926764.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link)
  211. ↑ Wischik, Claude M.; Bentham, Peter; Wischik, Damon J.; Seng, Kwang Meng. «O3-04-07: Tau aggregation inhibitor (TAI) therapy with rember™ arrests disease progression in mild and moderate Alzheimer's disease over 50 weeks». Alzheimer's & Dementia. 4 (4). doi:10.1016/j.jalz.2008.05.438.
  212. ↑ Doody, Rachelle S.; Gavrilova, Svetlana I.; Sano, Mary; Thomas, Ronald G.; Aisen, Paul S.; Bachurin, Sergey O.; Seely, Lynn; Hung, David; dimebon investigators (2008 թ․ հուլիսի 19). «Effect of dimebon on cognition, activities of daily living, behaviour, and global function in patients with mild-to-moderate Alzheimer's disease: a randomised, double-blind, placebo-controlled study». Lancet (London, England). 372 (9634): 207–215. doi:10.1016/S0140-6736(08)61074-0. ISSN 1474-547X. PMID 18640457.
  213. ↑ Bezprozvanny, Ilya (2010 թ․ հոկտեմբեր). «The rise and fall of Dimebon». Drug News & Perspectives. 23 (8): 518–523. doi:10.1358/dnp.2010.23.8.1500435. ISSN 0214-0934. PMC 3922928. PMID 21031168.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link)
  214. ↑ Wendler, Alexandra; Wehling, Martin (2012 թ․ մարտի 7). «Translatability scoring in drug development: eight case studies». Journal of Translational Medicine. 10: 39. doi:10.1186/1479-5876-10-39. ISSN 1479-5876. PMC 3330010. PMID 22397594.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link) CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  215. ↑ Baddeley, Thomas C.; McCaffrey, Jennifer; Storey, John M. D.; Cheung, John K. S.; Melis, Valeria; Horsley, David; Harrington, Charles R.; Wischik, Claude M. (2015 թ․ հունվար). «Complex disposition of methylthioninium redox forms determines efficacy in tau aggregation inhibitor therapy for Alzheimer's disease». The Journal of Pharmacology and Experimental Therapeutics. 352 (1): 110–118. doi:10.1124/jpet.114.219352. ISSN 1521-0103. PMID 25320049.
  216. ↑ Wischik, Claude M.; Harrington, Charles R.; Storey, John M. D. (2014 թ․ ապրիլի 15). «Tau-aggregation inhibitor therapy for Alzheimer's disease». Biochemical Pharmacology. 88 (4): 529–539. doi:10.1016/j.bcp.2013.12.008. ISSN 1873-2968. PMID 24361915.
  217. ↑ Marciniak R, Sheardova K, Cermáková P, Hudeček D, Sumec R, Hort J (2014). «Effect of meditation on cognitive functions in context of aging and neurodegenerative diseases». Frontiers in Behavioral Neuroscience. 8: 17. doi:10.3389/fnbeh.2014.00017. PMC 3903052. PMID 24478663.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  218. ↑ Larouche E, Hudon C, Goulet S (2015 թ․ հունվար). «Potential benefits of mindfulness-based interventions in mild cognitive impairment and Alzheimer's disease: an interdisciplinary perspective». Behavioural Brain Research. 276 (276): 199–212. doi:10.1016/j.bbr.2014.05.058. PMID 24893317.
  219. ↑ Jaunmuktane Z, Mead S, Ellis M, Wadsworth JD, Nicoll AJ, Kenny J, և այլք: (2015 թ․ սեպտեմբեր). «Evidence for human transmission of amyloid-β pathology and cerebral amyloid angiopathy». Nature. 525 (7568): 247–50. Bibcode:2015Natur.525..247J. doi:10.1038/nature15369. PMID 26354483.
  220. ↑ Abbott A (2015 թ․ սեպտեմբեր). «Autopsies reveal signs of Alzheimer's in growth-hormone patients». Nature. 525 (7568): 165–6. Bibcode:2015Natur.525..165A. doi:10.1038/525165a. PMID 26354460.
  221. ↑ 221,0 221,1 Martin, Carolina; Solís, Loretto; Concha, Margarita I.; Otth, Carola (2011 թ․ հունիս). «[Herpes simplex virus type 1 as risk factor associated to Alzheimer disease]». Revista Medica De Chile. 139 (6): 779–786. doi:/S0034-98872011000600013. ISSN 0717-6163. PMID 22051760. {{cite journal}}: Check |doi= value (օգնություն)
  222. ↑ Itzhaki, Ruth F. (2014). «Herpes simplex virus type 1 and Alzheimer's disease: increasing evidence for a major role of the virus». Frontiers in Aging Neuroscience. 6: 202. doi:10.3389/fnagi.2014.00202. ISSN 1663-4365. PMC 4128394. PMID 25157230.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link) CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  223. ↑ Marciniak, Rafał; Sheardova, Katerina; Cermáková, Pavla; Hudeček, Daniel; Sumec, Rastislav; Hort, Jakub (2014). «Effect of meditation on cognitive functions in context of aging and neurodegenerative diseases». Frontiers in Behavioral Neuroscience. 8: 17. doi:10.3389/fnbeh.2014.00017. ISSN 1662-5153. PMC 3903052. PMID 24478663.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link) CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  224. ↑ Itzhaki, Ruth F.; Lathe, Richard; Balin, Brian J.; Ball, Melvyn J.; Bearer, Elaine L.; Braak, Heiko; Bullido, Maria J.; Carter, Chris; Clerici, Mario (2016). «Microbes and Alzheimer's Disease». Journal of Alzheimer's disease: JAD. 51 (4): 979–984. doi:10.3233/JAD-160152. ISSN 1875-8908. PMC 5457904. PMID 26967229.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link)
  225. ↑ Alonso, R.; Pisa, D.; Rábano, A.; Carrasco, L. (2014 թ․ հուլիս). «Alzheimer's disease and disseminated mycoses». European Journal of Clinical Microbiology & Infectious Diseases: Official Publication of the European Society of Clinical Microbiology. 33 (7): 1125–1132. doi:10.1007/s10096-013-2045-z. ISSN 1435-4373. PMID 24452965.
  226. ↑ Kumar, Deepak Kumar Vijaya; Choi, Se Hoon; Washicosky, Kevin J.; Eimer, William A.; Tucker, Stephanie; Ghofrani, Jessica; Lefkowitz, Aaron; McColl, Gawain; Goldstein, Lee E. (2016 թ․ մայիսի 25). «Amyloid-β peptide protects against microbial infection in mouse and worm models of Alzheimer's disease». Science Translational Medicine. 8 (340): 340ra72. doi:10.1126/scitranslmed.aaf1059. ISSN 1946-6242. PMC 5505565. PMID 27225182.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link)
  227. ↑ Kumar DK, Choi SH, Washicosky KJ, Eimer WA, Tucker S, Ghofrani J, Lefkowitz A, McColl G, Goldstein LE, Tanzi RE, Moir RD (2016 թ․ մայիս). «Amyloid-β peptide protects against microbial infection in mouse and worm models of Alzheimer's disease». Science Translational Medicine. 8 (340): 340ra72. doi:10.1126/scitranslmed.aaf1059. PMC 5505565. PMID 27225182.
  228. ↑ Kolata, Gina (2016 թ․ մայիսի 25). «Could Alzheimer's Stem From Infections? It Makes Sense, Experts Say». The New York Times. The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 4-ին.
  229. ↑ «Alzheimer's culprit may fight other diseases». Science News. 2016 թ․ հունիսի 16. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 26-ին.
  230. ↑ O'Brien, J. T. (2007 թ․ դեկտեմբեր). «Role of imaging techniques in the diagnosis of dementia». The British Journal of Radiology. 80 Spec No 2: S71–77. doi:10.1259/bjr/33117326. ISSN 1748-880X. PMID 18445747.
  231. ↑ Clark, Christopher M.; Schneider, Julie A.; Bedell, Barry J.; Beach, Thomas G.; Bilker, Warren B.; Mintun, Mark A.; Pontecorvo, Michael J.; Hefti, Franz; Carpenter, Alan P. (2011 թ․ հունվարի 19). «Use of florbetapir-PET for imaging beta-amyloid pathology». JAMA. 305 (3): 275–283. doi:10.1001/jama.2010.2008. ISSN 1538-3598. PMID 21245183.
  232. ↑ Marksteiner, Josef; Hinterhuber, Hartmann; Humpel, Christian (2007 թ․ հունիս). «Cerebrospinal fluid biomarkers for diagnosis of Alzheimer's disease: beta-amyloid(1-42), tau, phospho-tau-181 and total protein». Drugs of Today (Barcelona, Spain: 1998). 43 (6): 423–431. doi:10.1358/dot.2007.43.6.1067341. ISSN 1699-3993. PMID 17612711.

Լրացուցիչ գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ալցհայմերի հիվանդություն» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ալցհայմերի_հիվանդություն&oldid=10079333» էջից