Jump to content

Միելին

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Միելինային շերտի ձևավորումը 1. աքսոն, 2. Շվանի բջջի կորիզ, 3. Շվանի բջիջն, 4. միելինային շերտ, 5. նեյրոլեմա

Միելին, բազմաթիվ նեյրոնների աքսոնը պատող մեկուսիչ, սպիտակ նյութ։ Կազմված է ճարպային նյութերից, ջրից, սպիտակուցներից։ Ծայրամասային նյարդային համակարգում միելինի շերտը ստեղծվում է Շվանի բջիջների, իսկ կենտրոնական նյարդային համակարգում՝ օլիգոդենդրոցիտների կողմից։ Միելինի շերտը տեղ-տեղ ընդհատվում է Ռանվիեի հանգույցներով։ Այս կերպ նյարդային ազդակներն ավելի արագ են փոխանցվում՝ մի հանգույցից մյուսը «ցատկելով»[1]։ Կախված միելինի առկայությունից՝ տարբերում են միելինապատ և միելինազուրկ աքսոններ։

Գործառույթներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նյարդային բարդ գործընթացներն ապահովելու համար անհրաժեշտ է էլեկտրական ազդակների արագ ու արդյունավետ փոխանցում։ Այսպիսի փոխանցումը պահանջում է մեծ տրամաչափով աքսոններ, որոնք շատ տարածք են զբաղեցնում։ Միելինի շերտը հնարավորություն է տալիս արդյունավետ փոխանցելու ազդակները՝ առանց աքսոնների տրամաչափը մեծացնելու։ Միելինազուրկ աքսոններում նատրիումի և կալիումի իոնների նախնական բաշխվածությունը վերականգնելու համար ադենոզիներֆոսֆատի մեծ պաշարներ են պահանջվում, մինչդեռ միելինապատ աքսոնների դեպքում իոնական անցուղիները գրավում են աքսոնի մակերեսի 0.5%-ը՝ կրճատելով էներգետիկ պահանջները[2]։

Էվոլյուցիոն զարգացումը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աքսոնների միելինացում հանդիպում է ողնաշարավորների օրգանիզմում։ Միելինանման գոյացություններ կան նաև օղակավոր որդերի, հոդվածոտանիների և քորդավորների նյարդային համակարգերում, որոնք, սակայն, ձևաբանորեն տարբերվում են միելինից։ Կաթնասունների մոտ միելինացումը տեղի է ունենում նյարդային համակարգի ընդհանուր զարգացումից հետո և մեծ մասամբ կատարվում է վաղ հասակում[2]։

Միելինի շերտի վնասումը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հաշվի առնելով միելինի շերտի կարևոր գործառույթները՝ վերջինիս վնասումը հանգեցնում է նյարդային հաղորդակցության անկման։ Միելինի շերտի քայքայումը կարող է առաջանալ գենետիկ տրամադրվածության, մի շարք վարակների, աուտոիմուն հիվանդությունների կամ քիմիկատների ազդեցությամբ։ Միելինազրկող աուտոիմուն հիվանդություններից են բազմակի կարծրախտը (Multiple sclerosis), լեյկոդիստրոֆիան, քրոնիկ բորբոքային պոլինեյրոպատիան, Գիեն-Բառենի սինդրոմը և այլն։ Սրանք չպետք է շփոթել ժառանգական մուտացիաների հետ, երբ խանգարվում է միելինի սինթեզումը[3]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. "myelin". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online.Encyclopædia Britannica Inc., 2015. Web. 08 Okt. 2015<http://www.britannica.com/science/myelin>.
  2. 2,0 2,1 Klaus-Armin Nave: Myelination and support of axonal integrity by glia, Nature 468, 244–252, (11 November 2010) doi:10.1038/nature09614
  3. Dr Ananya Mandal: Myelin Demyelination and Dysmyelination(Jan 22, 2014), 09.10.15 http://www.news-medical.net/health/Myelin-Demyelination-and-Dysmyelination.aspxZ