Հունվար ամսվա օրերը
Հունվարի 3
Ֆուկոյի ճոճանակի անիմացիոն մոդելը 1851 ՝ ֆրանսիացի գիտնական Լեոն Ֆուկոն փորձարկեց իր ճոճանակը երկրի պտույտի հանգամանքը։1901 ՝ մահացել է Սրբուհի Տյուսաբը , արևմտահայ կին գրող, բանաստեղծ, հրապարակախոս և հասարակական-մանկավարժական գործիչ, առաջին հայ վիպասանուհի։1923 ՝ մահացել է Յարոսլավ Հաշեկը , չեխ նշանավոր գրող-երգիծաբան, «Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները» գրվածքի հեղինակը։1956 ՝ ծնվել է Մել Գիբսոնը , ավստրալա-ամերիկյան հանրահայտ դերասան, ռեժիսոր, սցենարիստ և պրոդյուսեր։1959 ՝ Ալյասկան դարձավ ԱՄՆ -ի 49-րդ նահանգը։1969 ՝ ծնվել է Միխայել Շումախերը , «Ֆորմուլա 1» մարզաձևի գերմանացի աշխարհահռչակ վարորդ, աշխարհի յոթակի չեմպիոն։1973 ՝ մահացել է Գրիգոր Արեյանը , հայ արձակագիր, թարգմանիչ (ծն. 1899 թ.)։1991 ՝ արտոնագիր ստացավ առաջին հայկական ոչ պետական հեռուստաընկերությունը՝ «Ցայգը» ։1993 ՝ Ջորջ Հ. Ու. Բուշը և Բորիս Ելցինը պայմանագիր ստորագրեցին ռազմավարական հարձակողական տիպի սպառազինությունների կրճատման մասին։1994 ՝ Իրկուտսկից Մոսկվա թռչող Տու-154 մակնիշի ինքնաթիռը անսարքության պատճառով վթարի ենթարկվեց. մահացավ 126 մարդ։
Հունվարի 5
Էյսեբիո, 1963 թ. լուսանկար 1769 ՝ շոտլանդացի ինժեներ, գյուտարար Ջեյմս Ուատտը արտոնագրեց շոգեքարշիչը։1907 ՝ մահացել է Սմբատ Շահազիզը , հայ բանաստեղծ, հրապարակախոս և մանկավարժ։1910 ՝ ծնվել է Գարեգին Բեսը , հայ նշանավոր գրող, արձակագիր, դրամատուրգ, թարգմանիչ (մահ. 1986 թ.)։1931 ՝ ծնվել է Ռոբերտ Դյուվալը , ամերիկացի նշանավոր դերասան, ամերիկյան կինոյի վետերաններից մեկը։1932 ՝ ծնվել է Ումբերտո Էկոն , իտալացի գրող, փիլիսոփա (մահ. 2016 թ.)։1936 ՝ ծնվել է Պավել Արսենովը , խորհրդային և ռուսական կինոյի հայազգի դերասան և ռեժիսոր, Ռուսաստանի Դաշնության արվեստի վաստակավոր գործիչ (մահ. 1999 թ.)։1941 ՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ լիբիական օպերացիայի շրջանակներում բրիտանական զորքերը ջախջախեցին իտալական զորքերին Լիբիայի Բարդիա քաղաքի մոտ։1956 ՝ Անտարկտիդա հասավ առաջին խորհրդային գիտահետազոտական արշավախումբը։2014 ՝ մահացել է Էյսեբիոն
Հունվարի 6
Հայ Առաքելական Եկեղեցու կողմից հաստատված տոմարով Հայաստանում նշվում է Սուրբ Ծնունդը ։
1198 ՝ թագադրվեց Կիլիկիայի թագավոր Լևոն Բ 1822 ՝ ծնվել է Հենրիխ Շլիմանը , գերմանացի գործարար և հնագետ, Տրոյայի հետազոտողը (մահ. 1890 թ.)։1896 ՝ տեղի ունեցավ «Գնացքի ժամանումը Լա-Սյոտի կայարան» ֆիլմի ցուցադրությունը. այդ ֆիլմն երբեմն սխալմամբ համարվում է որպես առաջին կինոնկար։1912 ՝ Նյու Մեքսիկոն դարձավ ԱՄՆ -ի 47-րդ նահանգը։1938 ՝ ծնվել է Ադրիանո Չելենտանոն , իտալացի աշխարհահռչակ երգիչ, երգահան, դերասան, ռեժիսոր և հեռուստահաղորդավար։1943 ՝ խորհրդային Կարմիր բանակում գործածության մեջ մտցվեցին ուսադիրները։1946 ՝ ծնվել է Սիդ Բարրեթը , անգլիացի նշանավոր երգիչ, պոետ, կիթառահար և նկարիչ, Փինք Ֆլոյդ խմբի հիմնադիր (մահ. 2006 թ.)։1955 ՝ ծնվել է Ռոուեն Ատկինսոնը , անգլիացի ճանաչված դերասան՝ հայտնի միսթր Բին բեմական կեղծանվամբ։1992 ՝ Արցախը հանրաքվեի միջոցով ընդունեց իր անկախության հռչակագիրը։
Հունվարի 7
Յուպիտերը իր չորս արբանյակների հետ։ Դրանք են, վերևից ներքև, Իոն, Եվրոպան, Գանիմեդը և Կալիստոն։
Հունվարի 8
Աղազար Լազարյան 1782 ՝ մահացել է Աղազար Լազարյանը Նոր Ջուղայի կառավարիչը, Լազարյանների տոհմի հիմնադիրը (ծն. 1700 թ.)։1819 ՝ ծնվել է Արշակ Տեր-Ղուկասովը , ռուսական բանակի հայազգի զորավար, գեներալ-լեյտենանտ , գեներալ-համհարզ, 1877-1878 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմի հերոս (մահ. 1881 թ.)։1861 ՝ Ռուսական կայսրությունում տպագրվեց «Վոկրուգ սվետա» թերթի առաջին համարը։1896 ՝ մահացել է Պոլ Վեռլենը , ֆրանսիացի սիմվոլիստ բանաստեղծ (ծն. 1844 թ.)։1957 ՝ Ռոբերտ Ֆիշերը 14 տարեկանում դարձավ ԱՄՆ -ի շախմատի չեմպիոն, ինչը ռեկորդային ցուցանիշ է։1965 ՝ ծնվել է Ռիչարդ Կիրակոսյանը , հայ քաղաքական և ռազմական վերլուծաբան, փորձագետ։1977 ՝ Մոսկվայի մետրոպոլիտենում տեղի ունեցած ահաբեկչական գործողությունների՝ պայթյունի հետևանքով մահացավ 7 մարդ, 37-ը վիրավորվեցին։2003 ՝ թուրքական «թուրքական ավիաուղիներ» ընկերության Ստամբուլից Դիարբեքիր թռչող ինքնաթիռը վթարի ենթարկվեց, որի հետևանքով մահացավ 75 մարդ։
Հունվարի 9
1788 ՝ Կոնեկտիկուտը դարձավ ԱՄՆ -ի 5-րդ նահանգը։1792 ՝ Յասսինյան հաշտության պայմանագրով ավարտվեց 1787-1792 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմը ։1908 ՝ ծնվել է Սիմոնա դը Բովուարը , ֆրանսիացի կին գրող, փիլիսոփա , ֆեմինիստական շարժման գաղափարախոս, Ժան Պոլ Սարտրի կյանքի ընկերուհի (մահ. 1986 թ.)։1924 ՝ ծնվել է հայ կինոռեժիսոր, ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստ Սերգեյ Փարաջանովը ։1945 ՝ ծնվել է Լևոն Տեր-Պետրոսյանը , Հայաստանի Հանրապետության առաջին նախագահ։1950 ՝ ծնվել է Սամվել Խալաթյանը , դրամատուրգ, արձակագիր, Հայաստանի մշակույթի վաստակավոր գործիչ1955 ՝ ծնվել է Հարություն Խաչատրյանը , հայ ռեժիսոր, Հայաստանի վաստակավոր արտիստ , բազմաթիվ միջազգային մրցանակների դափնեկիր, «Ոսկե ծիրան» երևանյան կինոփառատոնի գլխավոր տնօրեն։1996 ՝ ռուս-չեչենական առաջին պատերազմի ժամանակ չեչեն գրոհայինները Դաղստանի Կիզլյար քաղաքում գերի վերցրեցին մոտ 3700 բնակչի։2005 ՝ մահացել է Սերգեյ Աղաջանյանը , հայ նշանավոր երգահան, ջութակահար, պրոֆեսոր (ծն. 1929 թ.)։2007 ՝ Էփլ ընկերության տնօրեն Սթիվ Ջոբսը առաջին անգամ հանրությանը ներկայացրեց iPhone
Հունվարի 10
Հովհաննես Չմշկիկ մ.թ.ա. 49 ՝ Հուլիոս Կեսարը անցավ Ռուբիկոն գետը , իսկ նրա «Ռուբիկոնն անցնել» արտահայտությունը դարձավ թևավոր խոսք։976 ՝ մահացել է Հովհաննես Չմշկիկը Բյուզանդիայի կայսր։1863 ՝ Լոնդոնում գործարկվեց աշխարհում առաջին մետրոպոլիտենը ։1920 ՝ ստեղծվեց Ազգերի լիգան ։1935 ՝ ծնվել է Զորի Բալայանը , հայ գրող, հասարակական և քաղաքական գործիչ։1938 ՝ ծնվել է Դոնալդ Կնուտը , ամերիկացի գիտնական, համակարգչային գիտությունների նշանավոր մասնագետ։1946 ՝ տեղի ունեցավ Միավորված ազգերի կազմակերպության գլխավոր ասամբլեայի առաջին նիստը։1955 ՝ ծնվել է Խորեն Հովհաննիսյանը , հայ հանրաճանաչ ֆուտբոլիստ , կիսապաշտպան, միջազգային կարգի սպորտի վարպետ, Հայաստանի վաստակավոր մարզիչ։1958 ՝ ծնվել է Հրանտ Թոխատյանը , հայ ճանաչված դերասան, մշակութային գործիչ, «Շարմ Հոլդինգ» ՍՊԸ-ի տնօրեն։1967 ՝ Երևանում գործարկվեց Խորհրդային Միությունում ամենախոշոր՝ 6 միլիարդ էլեկտրոն-վոլտանոց արագացուցիչը՝ Արուսը։
Հունվարի 11
1693 ՝ Սիցիլիայում տեղի ուժեղ երկրաշարժի արդյունքում մահացավ մոտ 60 հազար մարդ։1801 ՝ մահացել է Դոմենիկո Չիմարոզան , իտալացի երգահան, ավելի քան 80 օպերայի հեղինակ (ծն. 1749 թ.)։1879 ՝ Անգլիան պատերազմ հայտարարեց զուլուսներին, և սկսվեց անգլո-զուլուսական պատերազմը։1924 ՝ Երևանում հիմնադրվեց «Գիրք» հրատարակչական ընկերությունը՝ Մարտիրոս Սարյանի ղեկավարությամբ։1935 ՝ Ամելիա Էրհարթը ինքնաթիռով միայնակ հատեց Ատլանտյան օվկիանոսը . նա առաջին կին օդաչուն էր, ում հաջողվեց դա անել։1966 ՝ բացվեց Թբիլիսիի մետրոպոլիտենը Հարավային Կովկասի առաջին մետրոն էր և 4-րդը ԽՍՀՄ -ում։1972 ՝ ծնվել է Անդրեյ Մալախովը , ռուս ճանաչված հաղորդավար և դերասան։1972 ՝ Արևելյան Պակիստանը վերանվանվեց Բանգլադեշ ։1993 ՝ եթեր հեռարձակվեց WWE կազմակերպության WWE Raw պրոֆեսիոնալ ըմբշամարտի առաջին հեռուստաշոուն։2010 ՝ մահացել է Ֆադեյ Սարգսյանը , հայ ճանաչված գիտնական, ակադեմիկոս, քաղաքական գործիչ, եղել է Հայաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիայի նախագահ (ծն. 1923 թ.)։
Հունվարի 12
1628 ՝ ծնվել է ֆրանսիացի գրող և նշանավոր հեքիաթասաց Շառլ Պերոն (մահ. 1703 թ.)։1665 ՝ մահացել է Պիեռ դե Ֆերման , ֆրանսիացի հռչակավոր մաթեմատիկոս (ծն. 1601 թ.)։1876 ՝ ծնվել է Ջեկ Լոնդոնը , ամերիկացի նշանավոր գրող, լրագրող և հասարակական գործիչ։1910 ՝ ծնվել է Լուիզա Ռայները ,գերմանացի դերասանուհի, «Օսկարի» կրկնակի դափնեկիր, ամենաերկար ապրած օսկարակիր անձնավորությունը, մահացել է 2014 թ. 104 տարեկանում։1933 ՝ Երևանում գործարկվեց առաջին տրամվայը ։1941 ՝ ծնվել է Ռուբեն Մաթևոսյանը , հայ երգիչ, ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստ։1964 ՝ տեղի ունեցավ Զանզիբարյան հեղափոխությունը և Զանզիբարը անկախացավ, իսկ 1964 թվականին միանալով Տանգանիակայի հետ ստեղծվեց Տանզանիան ։1998 ՝ ինքնասպանություն գործեց իսպանացի նավաստի Ռամոն Սամպեդրոն , ով մոտ 30 տարի պայքարել էր Էֆթանազիայի իրավունքի համար, այդ դեպքերի հիման վրա նկարահանվել է «Ծովը ներսում» ֆիլմը։2004 ՝ աշխարհի ամենամեծ Քուին Մերի 2 օվկիանոսային նավը կատարեց առաջին ճանապարհորդությունը2010 ՝ Հայիթիում ավերիչ երկրաշարժ տեղի ունեցավ, որի հետևանքով զոհվեց մոտ 316.000 մարդ, մոտ 311.000-ը վիրավորվեցին։2015 ՝ Գյումրու Մյասնիկյան 188 հասցեում սպանվել են տան մեջ գտնվող Ավետիսյան ընտանիքի բոլոր 7 անդամները ։
Հունվարի 13
Բաքվի հայկական եկեղեցիներից միակ պահպանվածը 1625 ՝ մահացել է Յան Բրեյգել Ավագը , հոլանդացի նշանավոր նկարիչ (ծն. 1568 թ.)։1703 ՝ Մոսկվայում լույս տեսավ առաջին ռուսական լրագիրը ՝ «Սանկտ-Պետերբուրգյան նորություններ»։1831 ՝ ծնվել է Կոնստանտին Լեոնտևը , ռուս դիվանագետ, կրոնական-պահպանողական ուղղության նշանավոր մտածող, փիլիսոփա , գրող, գրական քննադատ, հրապարակախոս։1866 ՝ սկսեց հրատարակվել Երուսաղեմի հայկական պատրիարքարանի պաշտոնական օրգան «Սիոն» պարբերականը։1915 ՝ Իտալիայի Ավեցցանո քաղաքում տեղի ունեցավ երկրաշարժ , որի հետևանքով զոհվեց մոտ 30 000 մարդ։1945 ՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի Բեռլինի ճակատամարտի ժամանակ սկսվեց Արևելա-պրուսական գործողությունը։1985 ՝ Եթովպիայում ուղևորատար գնացքի վթարի զոհ դարձավ 428 մարդ1987 ՝ ծնվել է Մարիա Շարապովան , ռուս նշանավոր թենիսիստուհի, թենիսի նախկին աշխարհի առաջին ռակետ և «Մեծ սաղավարտի» եռակի չեմպիոն1990 ՝ Բաքվում սկսվեցին խաղաղ հայ բնակչության ջարդեր 1991 ՝ խորհրդային զինված ուժերը գրոհելով գրավում են Վիլնյուսի հեռուստակենտրոնը, սպանելով տասնչորս մարդ։1998 ՝ Ուկրաինայում հիմնադրվեց Հայ Առաքելական Եկեղեցու Ուկրաինայի թեմը ։2012 ՝ Իտալիայի ափերի մոտ 4234 ուղևորով Costa Concordia օվկիանոսային զբոսանավի վթարը։ Զոհվեց երեսուն մարդ, երկուսը՝ անհետ կորած։
Հունվարի 14
Վահագն Ասատրյանը դիմանկարը իր տապանաքարին 1753 թ. – ծնվել է Ջորջ Բերկլին , անգլիացի փիլիսոփա , սուբյեկտիվ իդեալիստ (ծն. 1685 թ.)։1814 թ. – Նորվեգիան Գրենլանդիան և Ֆարերյան կղզիները զիջեց Դանիային ։1900 թ. – Հռոմում տեղի ունեցավ իտալացի երգահան Ջակոմո Պուչինիի «Տոսկա» օպերայի առաջնախաղը։1930 թ. – ծնվել է Էդգար Հովհաննիսյանը , հայ երգահան, Հայաստանի արվեստի վաստակավոր գործիչ , Հայաստանի և ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (մահ. 1998 թ.)։1949 թ. – մահացել է Գաբրիել Տեր-Միքելյանը , հայ ճարտարապետ, Վրացական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետության արվեստի վաստակավոր գործիչ (ծն. 1874 թ.)։1957 թ. – մահացել է Համֆրի Բոգարտը , ամերիկացի նշանավոր կինոդերասան, Ամերիկյան կինոակադեմիան իր կողմից հրապարակած Ամերիկյան բոլոր ժամանակների ֆիլմերի 100 մեծագույն աստղերի ցանկում նրան ընդգրկել է պատվավոր 1-ին տեղում (ծն. 1899 թ.)։1966 թ. – մահացել է Սերգեյ Կորոլյովը , ուկրաինացի նշանավոր գիտնական, հրթիռատիեզերական համակարգերի կոնստրուկտոր (ծն. 1906 թ.)։1977 թ.՝ ծնվել է հայ ռազմական գործիչ, Հայաստանի զինված ուժերի գնդապետ, հայ-ադրբեջանական պատերազմի մասնակից, «Հայաստանի ազգային հերոս» Վահագն Ասատրյանը 1991 թ. – Վրաստանն ընդունեց իր պետական դրոշը ։2005 թ. – Եվրոպական տիեզերական գործակալության պատվերով ստեղծված «Հյույգենս» տիեզերական ապարատը իջավ Սատուրնի Տիտան արբանյակի վրա, դա Արեգակնային համակարգում տիեզերական մարմնի վրա կատարված առաջին փափուկ վայրեջէքն էր։
Հունվարի 15
Վիքիպեդիա նախագծի 10-ամյակին նվիրված թխվածք 730 թ. – Բյուզանդական կայսրությունում արգելվեց սրբապատկերների պաշտամունքը, այն համարվեց հանցագործություն :1759 թ. – բացվեց Լոնդոնի Բրիտանական թանգարանը , աշխարհի ամենամեծ թանգարաններից մեկը:1891 թ. – ծնվել է Օսիպ Մանդելշտամը , ռուս բանաստեղծ, թարգմանիչ և գրականագետ (մահ. 1938 թ.):1841 թ. – մահացել է Ֆրիդրիխ Պարրոտը , գերմանացի գիտնական, բնագետ, բժիշկ, 1829 թ. Խաչատուր Աբովյանի հետ միասին բարձրացել է Արարատի գագաթը (ծն. 1792 թ.):1916 թ. – ծնվել է Գրիգոր Տեր-Գրիգորյանը , հայ դրամատուրգ, ՀԽՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ (մահ. 1981 թ.):1919 թ. – ԱՄՆ-ի Բոստոն քաղաքը հեղեղվեց օշարակով, այն հորդել էր ալկոհոլային գործարանի օշարակի հսկայական պահեստից, զոհվեց 21 մարդ:1929 թ. – ծնվել է Մարտին Լյութեր Քինգը , ամերիկացի ճարտարալեզու բապտիստ քարոզիչ, ով առաջնորդել է ԱՄՆ-ում քաղաքացիական իրավունքների զանգվածային շարժում, արժանացել է խաղաղության Նոբելյան մրցանակի (մահ. 1968 )1943 թ. – ավարտվեց ԱՄՆ -ի Պաշտպանության նախարարության շենքի՝ Պենտագոնի կառուցումը:1981 թ. – ծնվել է Պիտբուլը ՝ Արմանդո Քրիստիան Պերես, ամերիկացի ռեփեր, երգիչ-երգահան և երաժշտական պրոդյուսեր:2001 թ. – ստեղծվեց Վիքիպեդիան
Հունվարի 16
Մոնթե Մելքոնյանի գերեզմանը Եռաբլուրում մ.թ.ա. 27 թ. – Գայոս Օկտավիանոսը Հռոմեական սենատի կողմից ստացավ «Օգոստոս» կոչումը դառնալով Հին Հռոմի առաջին կայսրը :1547 թ. – թագադրվեց ամենայն Ռոսիո առաջին ցար Իվան IV Ահեղը :1794 թ. – մահացել է Էդվարդ Գիբբոնը , անգլիացի պատմաբան (ծն. 1737 թ.):1820 թ. – ռուս ծովագնաց Ֆադեյ Բելինսհաուզենը առաջին անգամ հասավ Անտարկտիդայի մոտ:1891 թ. – մահացել է Լեո Դելիբը , ֆրանսիացի կոմպոզիտոր (ծն. 1836 թ.):1910 թ. – ծնվել է Արշավիր Դարբնին , հայ առակագիր, բանաստեղծ, դրամատուրգ, թարգմանիչ (մահ. 1980 թ.):1945 թ. – մահացել է Լև Շթայնբերգը , խորհրդային դիրիժոր և երգահան (ծն. 1870 թ.):1989 թ. – Մոնթե Մելքոնյանը Ֆրանսիայում ազատվեց բանտից, որտեղ նա հայտնվել էր իբր ահաբեկչություն կազմակերպելու մեղադրանքով:1992 թ. – ծնվել է Մայա Կեուչը , սլովենացի երգչուհի:2002 թ. – ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհուրդը միաձայն քվեարկությամբ որոշեց պատժամիջոցներ կիրառել «Ալ-Քաիդայի» և «Թալիբանի» նկատմամբ:2013 թ. – սպանվեց Ասլան Ուսոյանը , ազգությամբ եզդի, ռուսաստանյան քրեական հեղինակություն, օրենքով գող, հայտնի «Դեդ Հասան» մականունով (ծն. 1937 թ.)։
Հունվարի 17
Ջիմ Քերրի 395 թ. – Հռոմեական կայսրությունից բաժանվեց Բյուզանդական կայսրությունը :1894 թ. – ծնվել է Տիգրան Հախումյանը , հայ բանաստեղծ, դրամատուրգ, գրականագետ, թարգմանիչ, բանասիրական գիտությունների թեկնածու, պրոֆեսոր (մահ. 1973 թ.):1942 թ. – ծնվել է Մուհամեդ Ալին , ամերիկացի աշխարհահռչակ բռնցքամարտիկ (մահ. 2016 թ.)։1961 թ. – ծնվել է Մայա Չիբուրդանիձեն , վրացի նշանավոր շախմատիստուհի :1962 թ. – ծնվել է Ջիմ Քերրին կանադացի հանրահայտ կատակերգակ դերասան:1966 թ. – Իսպանիայի օդային տարածքում լիցքավորում կատարելիս իրար բախվեցին իսպանական KC-135 տանկերը և ամերիկյան B-52G մակնիշի կործանիչը, որի մեջ գտնվում էր ջերմամիջուկային ռումբ:1991 թ. – Պարսից ծոցի պատերազմի ժամանակ սկսվեց «Փոթորիկ անապատում» ռազմական գործողությունը :2002 թ. – Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետությունում ժայթքեց Նիարագոնգո հրաբուխը , ինչի հետևանքով մահացավ 147 մարդ, մոտ 120 000-ը մնացին անօթևան:
Հունվարի 18
Թովմաս Պողոսյան 1535 թ. – իսպանացի կոնկիստադոր Ֆրանցիսկո Պիսարոն հիմնեց Պերուի ներկայիս մայրաքաղաք Լիման :1778 թ. – անգլիացի ծովագնաց Ջեյմս Կուկը , հայտնաբերեց Հավայան կղզիները :1899 թ. – ծնվել է Վահրամ Թերզիբաշյանը , հայ թատերագետ, գրականագետներ, բանասիրական գիտությունների դոկտոր (մահ. 1964 թ.)1919 թ. – սկսվեց Փարիզի խաղաղության վեհաժողովը , որի ժամանակ ստորագրվեցին Առաջին համաշխարհային պատերազմի խաղաղության պայմանագրերը:1936 թ. – մահացել է Ռադյարդ Կիպլինգը , անգլիացի հայտնի գրող, բանաստեղծ և արձակագիր, հայտնի է դարձել «Ջունգլիների գիրքը» երկով, որի հիման վրա է նկարահանվել «Մաուգլի» մուլտֆիլմը (ծն. 1965 թ.):1943 թ. – Երկրորդ համաշխարհային պատերազմում Կուրսկի ճակատամարտի ժամանակ Խորհրդային զորքերին հաջողվեց ճեղքել Լենինգրադի շրջափակումը:1954 թ. – ծնվել է Թովմաս Պողոսյանը Երևանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիայի պրոֆեսոր և «Սայաթ-Նովա» մշակութային միության ղեկավար, բանահավաք, մանկավարժ:1955 թ. – ծնվել է Քևին Քոսթները , ամերիկացի ճանաչված դերասան, ռեժիսոր , պրոդյուսեր և երաժիշտ, Օսկարի դափնեկիր:1982 թ. – մահացել է Հոան Խիանֆանը , չինացի ականավոր պատմաբան, մարդաբանական մասնագետ և ազգագրագետ (ծն. 1899 թ.)1992 թ. – հիմնվեց Հայաստանի ֆուտբոլի ֆեդերացիան :2001 թ. – Ֆրանսիական սենատը ճանաչեց Հայոց ցեղասպանությունը :
Հունվարի 19
Հրանտ Դինքին նվիրված հուշատախտակ Ստամբուլում
Հունվարի 20
Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակի պատկերանիշ 1752 թ. – իտալացի քանադակագործ Լուիջի Վանվիտելլիի գլխավորությամբ սկսվեց Եվրոպայի ամենամեծ կառույցներից մեկի՝ Կազերտյան պալատի շինարությունը։1919 թ. – ծնվել է Սիլվա Կապուտիկյանը , հայ գրող, բանաստեղծուհի, արձակագիր, հրապարակախոս, հասարակական գործիչ (մահ. 2006թ .):1933 թ. – Ալեքսանդր Սպենդիարյանի «Ալմաստ» օպերայի բեմադրությամբ բացվեց Օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնը ։1946 թ. – ծնվել է Դեյվիդ Լինչը , ամերիկացի նշանավոր կինոռեժիսոր։1952 թ. – ծնվել է Իրինա Ալեգրովան , ռուս ճանաչված երգչուհի, հայրը եղել է հայ։1975 թ. – առաջին ռազմական գործողությունը սկսեց Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակը 1984 թ. – մահացել է Ջոննի Վայսմյուլլերը , ծագումով գերմանացի , ամերիկացի լողորդ, օլիմպիական խաղերի հնգակի չեմպիոն, նաև դերասան, Տարզանին մարմնավորած ամենահայտնի դերասաններից մեկը (ծն. 1904 թ.)։1990 թ. – խորհրդային զորքերը Ադրբեջանի մայրաքաղաք Բաքվում ճնշեցին քաղաքական ընդդիմության ցույցերը, ինչի արդյունքում մահացավ 137 մարդ, մոտ 800-ը վիրավորվեցին։1993 թ. – Արցախյան ազատամարտի ժամանակ ավարտվեց Արցախի Հանրապետության Ասկերանի , Շահումյանի , Մարտակերտի , Մարտունու և Հադրութի շրջանների ուղղություններով հայկական զինված ուժերի խոշորածավալ հարձակումները և ավարտվեց մարտական գործողությունների հիմնական թատերաբեմ Մարտակերտի ռազմաճակատում հակառակորդի հարձակման կասեցումը։2014 թ. - Հակառակորդի հետ բռնկված փոխհրաձգության արդյունքում մարտական դիրքում իր առջև դրված խնդիրը արիաբար կատարելու ժամանակ զոհվել է ՀՀ ԶՈՒ կրտսեր սերժանտ Արմեն Հովհաննիսյանը ։
Հունվարի 21
Հենրիխ Մխիթարյան 1506 թ. – Հռոմի Պապ Հուլիոս II-ի նախաձեռնությամբ ստեղծվել է Վատիկանի զինված ուժերի գլխավոր մաս կազմող շվեյցարական գվարդիան ։1789 թ. – մահացել է Փոլ Անրի Հոլբախը , ֆրանսիացի մատերիալիստ փիլիսոփա , աթեիստ, համարվում է գիտական աթեիզմի հիմնադիրը (ծն. 1723 թ.)։1854 թ. – Ատլանտյան օվկիանոսում իռլանդական Լամբեյ կղզու մոտ վթարի ենթարկվեց անգլիական RMS Tayleur նավը, ինչի հետևանքով մահացավ 362 մարդ։1878 թ. - ծնվել է Վահան Թեքեյանը , հայ նշանավոր բանաստեղծ (մահ. 1945 թ.)։1921 թ. – Հայաստանում վերացվեցին քաղաքացիական աստիճանները և դասերը, սահմանվեց մեկ ընդհանուր կոչում՝ Հայաստանի քաղաքացի։1967 թ. – ծնվել է Արտաշես Մինասյանը , հայ շախմատիստ , գրոսմայստեր, Թուրինի 37-րդ համաշխարհային օլիմպիադայի հաղթող։1968 թ. – սկսվեց Կխեշանի պաշարման մարտերը, դրանք Վիետնամի պատերազմի ամենանշանավոր մարտերից էին։1989 թ. – ծնվել է Հենրիխ Մխիթարյանը ֆուտբոլիստ , Հայաստանի ֆուտբոլի ազգային հավաքականի պատմության լավագույն ռմբարկու, հանդես է գալիս իտալական «Ինտեր» ակումբում։
Հունվարի 22
Երվանդ Քոչարի «Սասունցի Դավիթ» քանդակ 1876 թ. – ծնվել է Հայկ Բադիկյանը , ամերիկահայ քանդակագործ, մի շարք քանդակներ է ստեղծել Վաշինգտոնում և Սան Ֆրանցիսկոում (մահ. 1950 թ.):1901 թ. – մահացել է Մեծ Բրիտանիայի թագուհի Վիկտորիան (ծն. 1819 թ.):1905 թ. – Սանկտ Պետերբուրգում սկսված բնակչության գործադուլով սկսվեց ռուսական առաջին հեղափոխությունը. այդ օրը Ռուսաստանի պատմության մեջ մտավ «արյունոտ կիրակի» անվամբ:1922 թ. – ծնվել է Սուրեն Աղաբաբյանը , հայ գրականագետ, բանասիրական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, ՀՍՍՀ գիտությունների վաստակավոր գործիչ (մահ. 1986 թ.):1936 թ. – մահացել է Եղիշե Թադևոսյանը , հայ նշանավոր գեղանկարիչ, ստեղծագործել է կերպարվեստի գրեթե բոլոր բնագավառներում (ծն. 1870 թ.):1944 թ. – Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ ԱՄՆ -ն և Մեծ Բրիտանիան սկսեցին Շինգլ գործողությունն ընդդեմ ֆաշիստական Գերմանիայի :1946 թ. – Իրանի տարածքում քրդերը հռչակեցին իրենց Մեհաբադյան հանրապետությունը. կազմալուծվեց նույն թվականի դեկտեմբերին :1969 թ. – ԽՍՀՄ զինված ուժերի սպա Վիկտոր Իլյինը Լեոնիդ Բրեժնևի վրա մահափորձ կատարեց:1979 թ. – մահացել է Երվանդ Քոչարը 1889 թ.):
Հունվարի 23
Ստենդալ 1368 թ. – Չժոի Յուանչժանը հիմնեց չինական Մին դինաստիան :1556 թ. – Չինաստանում տեղի ունեցավ ավերիչ երկրաշարժ , որի հետևանքով մահացավ մոտ 830 000 մարդ, այն պատմության ամենաշատ զոհերով երկրաշարժն է:1783 թ. – ծնվել է Ստենդալը ֆրանսիացի նշանավոր գրող, ֆրանսիական ռեալիստական վեպի հիմնադիրներից մեկը (մահ. 1842 թ.):1831 թ. – Բելգիան ընդունեց իր պետական դրոշը :1897 թ. – ծնվել է Արաբ Շամիլովը , հայաստանցի քուրդ արձակագիր, ՀԽՍՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ, ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ, ստեղծագործել է քրդերեն և հայերեն (մահ. 1978 թ.):1903 թ. – ծնվել է Իվան Գալամյանը , հայ նշանավոր ջութակահար (մահ. 1981 թ.):1963 թ. – ծնվել է Ժոզե Մոուրինյոն , պորտուգալացի ճանաչված ֆուտբոլային մարզիչ, նախկին ֆուտբոլիստ:1996 թ. – սկսեց հեռարձակվել ԱՐ հեռուստաալիքը, առաջին հայկական մասնավոր հեռուստաընկերություններից մեկը:2001 թ. – Չինաստանի մայրաքաղաք Պեկինում 5 հոգի ինքնահրկիզում կատարեցին:2012 թ. – Ֆրանսիայի Սենատը Հայոց ցեղասպանությունը հերքելու դեպքում քրեական պատասխանատվություն սահմանելու մասին օրինագիծ ընդունեց:
Հունվարի 24
Պարույր Սևակի հուշատախտակը Երևանի Կասյան փողոցում 1705 թ. – ծնվել է Ֆարինելլին , իտալացի նշանավոր օպերային երգիչ (մահ. 1782 թ.):1776 թ. – ծնվել է Էռնստ Հոֆմանը , ռոմանտիզմի ժանրի գերմանացի գրող (մահ. 1822 թ.):1848 թ. – ԱՄՆ -ում սկսվեց Կալիֆոռնիական «ոսկու տենդը», երբ հայտնաբերվեց ոսկու առաջին կտորը:1924 թ. – ծնվել է Պարույր Սևակը հայ մեծանուն գրող, բանաստեղծ, գրականագետ (մահ. 1971 թ.):1924 թ. – սկսվեցին առաջին Ձմեռային օլիմպիական խաղերը :1953 թ. – ծնվել է Յուրի Բաշմետը , ռուս նշանավոր երաժիշտ, ալտահար, դիրիժոր:1984 թ. – թողարկվեց առաջին Էփլ Մակինտոշ անհատական համակարգիչը :1987 թ. - մահացել է Արամ Նալբանդյանը , հայ ականավոր քիմիկոս (ծն. 1908 թ.):2011 թ. – Մոսկվայի «Դոմոդեդովո» օդանավակայանում տեղի ունեցած ահաբեկչական գործության ` պայթյունի հետևանքով մահացավ 35 մարդ, մոտ 180-ը վիրավորվեցին:
Հունվարի 25
Գաբրիել Սունդուկյանի անվան ակադեմիական թատրոն
Հունվարի 26
Աշխարհում նշվում է Մաքսավորի միջազգային օրը :
Փոլ Նյուման 1500 թ. – Յանսե Պիսենը դարձավ առաջին եվրոպացին , որն ուսումնասիրեց Ամազոնը :1788 թ. – կապիտան Արթուր Ֆիլիպը Ավստրալիայում հիմնեց առաջին բնակավայրը, որը հետագայում դարձավ Սիդնեյ քաղաքը:1837 թ. – Միչիգանը դարձավ ԱՄՆ -ի 26-րդ նահանգը:1911 թ. – ծնվել է Պոլիկարպ Կաշը , ամերիկացի ֆիզիկոս , Նոբելյան մրցանակի դափնեկիրներ (մահ. 1993 թ.):1924 թ. – ծնվել է Ռաֆայել Ղազարյանը , հայ նշանավոր ռադիոֆիզիկոս, ակադեմիկոս, քաղաքական գործիչ (մահ. 2007 թ.):1925 թ. – ծնվել է Փոլ Նյումանը 2008 թ.):1934 թ. – Գերմանիայի և Լեհաստանի միջև պայմանագիր ստորագրվեց իրար վրա չհարձակվելու մասին:1972 թ. – հարավսլավական «JAT» ընկերության McDonnell Douglas DC-9 մակնիշի ինքնաթիռը վթարի ենթարկվեց, ինչի հետևանքով զոհվեց 26 մարդ:
Հունվարի 27
հոլոքոստի ժամանակ սպանված հրեաների դիակներ ՄԱԿ -ի գլխավոր ասամբլեայի կողմից հաստատվել է որպես Հոլոքոստի
1832 թ. – ծնվել է Լուիս Քերոլը , անգլիացի գրող, նաև մաթեմատիկոս, փիլիսոփա և լուսանկարիչ, «Ալիսը Հրաշքների աշխարհում» աշխարհահռչակ գրվածքի հեղինակը (մահ. 1898 թ.:)1899 թ. – ծնվել է Արարատ Ղարիբյանը , հայ լեզվաբան, ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (մահ. 1977 թ.):1918 թ. – Ֆինլանդիայում քաղաքացիական պատերազմ սկսվեց:1919 թ. – ծնվել է Ռոս Բաղդասարյանը , ամերիկահայ դաշնակահար, երգիչ և դերասան (մահ. 1972 թ.):1939 թ. – ծնվել է Տիգրան Մանսուրյանը , հայ ճանաչված երգահան, հեղինակ է գլխավորաբար նվագախմբային, կամերային, երգչախմբային և վոկալ գործեր:1942 թ. - մահացել է Նիկողայոս Ադոնցը , հայ պատմաբան, բյուզանդագետ և բանասեր (ծն. 1871 թ.)1973 թ. – Փարիզում կնքվեց խաղաղության համաձայնագիր, համաձայն որի ամերիկյան զորքերը պետք է դուրս գային Վիետնամից , ինչով փաստորեն ավարտվում էր Վիետնամի պատերազմը :2010 թ. – մահացել է Ջերոմ Դեյվիդ Սելինջերը , ամերիկացի գրող (ծն. 1919 թ.):
Հունվարի 28
Հայաստանի զինված ուժերի խորհրդանշան Հայաստանում նշվում է Հայաստանի զինված ուժերի
1820 թ. – Ֆադեյ Բելինսհաուզենը և Միխայիլ Լազարևը ռուսական նավերով հայտնագործեցին Անտարկտիդա մայրցամաքը ։1853 թ. – ծնվել է Վլադիմիր Սոլովյովը , ռուս փիլիսոփա , աստվածաբան , բանաստեղծ, հրապարակախոս, գրաքննադատ (մահ. 1900 թ.)։1955 թ. – ծնվել է Նիկոլա Սարկոզին , 2007 -2012 թթ. Ֆրանսիայի 23-րդ նախագահը։1985 թ. – աշխարհահռչակ երգիչների կողմից կազմված USA for Africa խումբը ձայնագրեց «We Are the World» երգը։1986 թ. – վթարի հետևանքով պայթեց ՆԱՍԱ -ին պատկանող «Չելենջեր» ամերիկյան Սփեյս Շաթլը ։1996 թ. – մահացել է Իոսիֆ Բրոդսկին , ազգությամբ հրեա , ռուս բանաստեղծ, էսսեիստ, դրամատուրգ, թարգմանիչ (ծն. 1940 թ.)։2002 թ. – մահացել է Աստրիդ Լինդգրենը , շվեդ նշանավոր գրող, մանկագիր, արձակագիր և սցենարիստ («Պեպի Երկարագուլպան», «Կարլսոնը, ով բնակվում է տանիքում», ծն. 1907 թ.)։
Հունվարի 31
Ջասթին Թիմբերլեյք 1715 թ. – ծնվել է Կլոդ Ադրիան Հելվեցիուսը , Ֆրանսիացի փիլիսոփա-մատերիալիստ (մահ. 1771 թ.)։1860 թ. – ծնվել է Ատրպետը , հայ արձակագիր, հասարակական գործիչ, ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ (մահ. 1937 թ.)։1890 թ. – ծնվել է Կարել Չապեկը , չեխ նշանավոր գրող, արձակագիր և դրամատուրգ (մահ. 1928 թ.)։1924 թ. – ԽՍՀՄ -ն ընդունեց իր առաջին սահմանադրությունը ։1929 թ. – ծնվել է Ռուդոլֆ Լյուդվիգ Մյոսբաուերը , գերմանացի ֆիզիկոս -փորձարար, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր (մահ. 2011 թ.)։1935 թ. – ծնվել է Կենձաբուրո Օէն , ճապոնացի գրող , արձակագիր, գրականության Նոբելյան մրցանակակիր ։1953 թ. – Հյուսիսային ծովում տեղի ունեցած ջրհեղեղի հետևանքով զոհվեց 2551 մարդ, մոտ 100 000 -ը մնացին անօթևան։1968 թ. – աշխարհի ամենափոքր կղզի պետությունը՝ Նաուրուն , հռչակեց իր անկախությունը։1981 թ. – ծնվել է Ջասթին Թիմբերլեյքը Էմմի և 9 Գրեմմի մրցանակների դափնեկիր։
Այսօր պատմության մեջ. Հունվար – Փետրվար – Մարտ – Ապրիլ – Մայիս – Հունիս – Հուլիս – Օգոստոս – Սեպտեմբեր – Հոկտեմբեր – Նոյեմբեր – Դեկտեմբեր
.jpg)
.jpg)
.JPG)
