Վիքիպեդիա:Այսօր պատմության մեջ/Հոկտեմբեր

Հոկտեմբեր ամսվա օրերը
Հոկտեմբերի 1 Ռուսական զորքերի կողմից Երևանի բերդի գրավումը: Նկարիչ` Ֆրանց Ռուբո, 1827 թ. մ.թ.ա. 331 թ. – տեղի ունեցավ Գավգամելայի ճակատամարտը։ 1827 թ. – ռուս-պարսկական պատերազմի ժամանակ ռուսական զորքերը Իվան Պասկևիչի գլխավորությամբ գրավեցին Երևանի բերդը։ 1866 թ. – ծնվել է Արշակ Ֆեթվաճյանը, հայ նկարիչ (մահ. 1947 թ.)։ 1911 թ. – մահացել է Վիլհելմ Դիլթայը, գերմանացի փիլիսոփա (ծն. 1833 թ.)։ 1912 թ. – ծնվել է Լև Գումիլյովը, ռուս գիտնական, պատմաբան-ազգագրագետ, պատմական և աշխարհագրական գիտությունների դոկտոր (մահ. 1992 թ.)։ 1883 թ. – մահացել է Ռոմանոս Մելիքյանը, հայ նշանավոր երգահան, երաժշտագետ, խմբավար և մանկավարժ (ծն. 1935 թ.)։ 1949 թ. – հռչակվեց Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը։ 1969 թ. – բացվել է Պեկինի մետրոպոլիտենը, այն մեկ օրում տեղափոխում է մոտ 7 միլիոն մարդ։ 2009 թ. – մահացել է Օթար Ճիլաձեն, վրացի բանաստեղծ (ծն. 1933 թ.)։	Հոկտեմբերի 2 Մահաթմա Գանդի 1263 թ. – տեղի ունեցավ Լարգսի ճակատամարտը, շոտլանդա-նորվեգական պատերազմի կարևոր մարտերից մեկը։ 1535 թ. – ֆրանսիացի ծովագնաց Ժակ Քարտիեն ափ իջավ ներկայիս Կանադայի տարածքում Հոշլեագ տեղանքում, անվանելով այն Մոնրեալ։ 1860 թ. – Սանկտ Պետերբուրգում բացվեց Մարիինյան թատրոնը։ 1869 թ. – ծնվել է Մահաթմա Գանդին, հնդիկ քաղաքական գործիչ, Հնդկաստանի անկախության շարժման ղեկավար (մահ. 1948 թ.)։ 1938 թ. – ծնվել է Վլադիկ Ներսեսյանցը, ռուսահայ գիտնական, իրավաբան (մահ. 2005 թ.)։ 1951 թ. – ծնվել է Սթինգը, անգլիացի երգիչ։ 1968 թ. – Մեքսիկայի մայրաքաղաք Մեխիկոյում ուսանողների կազմակերպած ցույցը ցրելու համար կառավարությունը օգտագործեց հրազեն, տարբեր աղբյուրներով արդյունքում զոհվեց 200-300 մարդ։ 2011 թ. – մահացել է Վասիլի Ալեքսանյանը, ծագումով հայ, ռուս իրավաբան, «ՅՈՒԿՈՍ» ռուսական նավթային ընկերության փոխտնօրեն (ծն. 1971 թ.)։
Հոկտեմբերի 3 Արմեն Ջիգարխանյան 1895 թ. – ծնվել է Սերգեյ Եսենինը, ռուս նշանավոր բանաստեղծ (մահ. 1925 թ.)։ 1897 թ. – ծնվել է Լուի Արագոնը, ֆրանսիացի գրող և քաղաքական գործիչ (մահ. 1982 թ.)։ 1919 թ. – ծնվել է Էդուարդաս Մեժելայտիսը, լիտվացի բանաստեղծ (մահ. 1997 թ.)։ 1935 թ. – ծնվել է Արմեն Ջիգարխանյանը, հայ ճանաչված դերասան (մահ. 2020 թ.)։ 1968 թ. – մահացել է Արման Կոթիկյանը, հայ դերասան (ծն. 1896 թ.)։ 1990 թ. – Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետությունը և Գերմանիայի Դեմոկրատական Հանրապետությունը միացան և ստեղծվեց Գերմանիայի հանրապետությունը։ 1993 թ. – Սոմալիի մայրաքաղաք Մոգադիշոյում քաղաքացիական պատերազմի ընթացքում տեղի ունեցան մարտեր ՄԱԿ-ի խաղաղապահ ուժերի և սոմալիական զինված ուժերի միջև։ 2009 թ. – ստեղծվեց Թյուրքական խորհուրդը։ 2011 թ. – մահացել է Քեյ Արմենը, ամերիկահայ դերասանուհի և երգչուհի (ծն. 1915 թ.)։	Հոկտեմբերի 4 Գևորգ Բաշինջաղյան «Գյուղական տեսարան» կտավ, 1898 1472 թ. – ծնվել է Լուկաս Կրանախ Ավագը, վերածննդի ժամանակաշրջանի գերմանացի մեծ նկարիչ (մահ. 1553 թ.)։ 1582 թ. – Հռոմի պապ Գրիգոր XII-ը գործածության մեջ մտցրեց գրիգորյան տոմարը։ 1847 թ. – ծնվել է Լուի Բուսենարը, ֆրանսիացի գրող, արկածային ժանրի նշանավոր գրողներից մեկը (մահ. 1910 թ.)։ 1857 թ. – ծնվել է Գևորգ Բաշինջաղյանը, հայ ճանաչված նկարիչ (մահ. 1925 թ.)։ 1890 թ. – ավարտվեց Առաջին ֆրանսա-դագոմեական պատերազմը։ 1921 թ. – ծնվել է Ալեքսանդր Քեմուրջյանը, հայ գիտնական, ինժեներ-կոնստրուկտոր (մահ. 2003 թ.)։ 1931 թ. – սկսած նշվում է Կենդանիների պաշտպանության միջազգային օրը։ 1957 թ. – տիեզերք ուղարկվեց Երկիր մոլորակի առաջին արհեստական արբանյակը՝ Սպուտնիկ 1։ 1965 թ. – ծնվել է Եվգենի Կասպերսկին, ռուս ծրագրավորող, անտիվիրուսային անվտանգության գծով մասնագետ, «Կասպերսկի լաբորատորիա» ընկերության հիմնադիր։ 1985 թ. – հիմնադրվեց Ազատ ծրագրային ապահովման հիմնադրամը։
Հոկտեմբերի 5 Լուի Ժան Լյումիեր 1143 թ. – Պորտուգալիան անկախացավ Լեոնի թագավարությունից, իսկ սկսած 1910 թվականից այս օրը նշվում է որպես Հանրապետության տոն: 1864 թ. – ծնվել է Լուի Ժան Լյումիերը, ֆրանսիացի կինեմատոգրաֆիստ, կինեմատոգրաֆիայի գյուտարարներից մեկը (մահ. 1948 թ.): 1936 թ. – ծնվել է Վացլավ Հավելը, չեխ նշանավոր գրող, քաղաքական գործիչ (մահ. 2011 թ.): 1948 թ. – Թուրքմենստանի մայրաքաղաք Աշխաբադում տեղի ունեցավ ավերիչ երկրաշարժ, տարբեր հաշվարկներով զոհվեց ավելի քան 100 000 մարդ: 1986 թ. – Լիոնում ֆրանսիացի երաժիշտ Ժան Միշել Ժառը Հովհաննես Պողոս II-ի այցի կապակցությամբ բացօթյա համերգ տվեց, որին ներկա էին մոտ 800 000 մարդ: 1994 թ. – սկսած ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կողմից նշվում է ուսուցիչների օրը: 2000 թ. – Հարավսլավիայում Բուլդոզերյան հեղափոխությամբ վերջ տրվեց Սլոբոդան Միլոշեվիչի կառավարմանը: 2011 թ. – մահացել է Վանուշ Խանամիրյանը, հայ նշանավոր պարուսույց, հայկական պարարվեստի մեծագույն երախտավորներից մեկը (ծն. 1927 թ.):	Հոկտեմբերի 6 Մուլեն Ռուժ կաբարեն գիշերով մ.թ.ա. 69 թ. – տեղի ունեցավ Տիգրանակերտի ճակատամարտը Հին Հռոմի և Տիգրան Բ Մեծի կայսրության միջև: 1769 թ. – Ջեյմս Կուկը ափ իջավ Նոր Զելանդիայում: 1875 թ. – ծնվել է Նիկոլայ Բաևը, ազգությամբ հայ, խորհրդային ճարտարապետ (մահ. 1952 թ.): 1889 թ. – Փարիզում բացվեց հանրահայտ «Մուլեն Ռուժ» կաբարեն: 1935 թ. – մահացել է Աթաբեկ Խնկոյանը, հայ նշանավոր գրող, մանկագիր (ծն. 1870 թ.): 1960 թ. – տեղի ունեցավ ռեժիսոր Սթենլի Կուբրիկի «Սպարտակ» ֆիլմի պրեմիերան: 1977 թ. – առաջին թռիչքը կատարեց Միկոյան ՄԻԳ-29 կործանիչ ինքնաթիռը: 1982 թ. – ծնվել է Լևոն Արոնյանը, հայ նշանավոր շախմատիստ, բազմաթիվ միջազգային մրցաշարերի հաղթող և մրցանակակիր:
Հոկտեմբերի 7 Վլադիմիր Պուտին 1571 թ. – Հոնիական ծովում տեղ ունեցավ Լեպանտոյի ծովամարտը, Սրբազան լիգան հաղթանակ տարավ Օսմանյան կայսրության նկատմամբ։ 1849 թ. – մահացել է Էդգար Ալան Պոն, ամերիկացի գրող, գրաքննադատ, խմբագիր, համարվում է դետեկտիվ ժանրի գրականության հիմնադիրը (ծն. 1809 թ.)։ 1937 թ. – ծնվել է Ռաֆիկ Խաչատրյանը, հայ նշանավոր քանդակագործ (մահ. 1993 թ.)։ 1937 թ. – մահացել է Գևորգ Ասատուրը, հայ բանասեր, մանկավարժ, թարգմանիչ (ծն. 1868 թ.)։ 1944 թ. – մահացել է Միքայել Մանվելյանը, հայ արձակագիր, դերասան (ծն. 1877 թ.)։ 1949 թ. – ստեղծվեց Գերմանիայի Դեմոկրատական Հանրապետությունը։ 1952 թ. – ծնվել է Վլադիմիր Պուտինը, ռուս պետական և քաղաքական գործիչ, Ռուսաստանի նախագահը։ 1967 թ. – ծնվել է Թոնի Բրեքսթոնը, ամերիկացի երգչուհի։ 1996 թ. - եթեր հեռարձակվեց Fox News Channel նորությունների ամերիկյան հեռուստաալիքը։ 2001 թ. – ԱՄՆ-ը պատերազմ սկսեց Աֆղանստանում։	Հոկտեմբերի 8 Քաղկեդոնի ժողովը ներկայացնող նկարազարդում Ուկրաինայի տաճարներից մեկում 451 թ. – սկսվեց Քաղկեդոնի ժողովը։ 1558 թ. – ծնվել է Հենրիխ Շյուցը, գերմանացի երգահան, երաժշտական մանկավարժ (մահ. 1672 թ.)։ 1754 թ. – մահացել է Հենրի Ֆիլդինգը, անգլիացի գրող, դրամատուրգ (ծն. 1707 թ.)։ 1871 թ. – ԱՄՆ-ի Չիկագո քաղաքում մեծ հրդեհ սկսվեց։ 1912 թ. – սկսվեց առաջին Բալկանյան պատերազմը։ 1953 թ. – մահացել է Քեթլին Ֆերրիերը, անգլիացի երգչուհի (ծն. 1912 թ.)։ 2003 թ. – մահացել է Գևորգ Աբաջյանը, հայ թատերագետ, գրականագետ, բանասիրական գիտությունների թեկնածու (ծն. 1920 թ.)։ 2005 թ. – Քաշմիրում տեղի ունեցավ մեծ երկրաշարժ, որի հետևանքով զոհվեց մոտ 84 000 մարդ։ 2011 թ. – մահացել է Ժիրայր Ավետիսյանը, հայ նշանավոր կինոռեժիսոր, Հայաստանի արվեստի վաստակավոր գործիչ, պրոֆեսոր (ծն. 1927 թ.)։
Հոկտեմբերի 9 Ջոն Լենոնը կնոջ` Յոկո Օնոյի հետ 1879 թ. – ծնվել է Մաքս Լաուեն, գերմանացի նշանավոր ֆիզիկոս (մահ. 1960 թ.)։ 1906 թ. – ծնվել է Սայիդ Կութուբը, եգիպտացի մահմեդական աստվածաբան, փիլիսոփա և գրող (մահ. 1966 թ.)։ 1932 թ. – ծնվել է Սեդա Վերմիշևան, ռուսահայ պոետ, տնտեսագետ և հասարակական գործիչ (մահ. 2020 թ.)։ 1940 թ. – ծնվել է Ջոն Լենոնը, բրիտանացի ռոք-երաժիշտ, երգիչ, պոետ, կոմպոզիտոր, նկարիչ, գրող. «Բիթլզ» խմբի հիմնադիրներից մեկը (մահ. 1980 թ.)։ 1962 թ. – Ուգանդան անկախացավ Միացյալ Թագավորությունից։ 1967 թ. – ծնվել է Էդդի Գերերոն, ծագումով մեքսիկացի, ամերիկացի պրոֆեսիոնալ ըմբշամարտիկ (մահ. 2005 թ.)։ 1974 թ. – ստեղծվեց Համաշխարհային փոստային միությունը։ 2008 թ. – Երկիր մոլորակին մինչև 6150 կմ մոտեցավ «2004 TS26» աստերոիդը, այն Երկրին ամենամոտ գտնված աստերոիդն է։ 2011 թ. – ստեղծվեց Ուկրաինայի և Աբխազիայի հայերի միությունը։	Հոկտեմբերի 10 Էդիթ Պիաֆ, 1951 թ. լուսանկար 732 թ. – տեղի ունեցավ Տուրի ճակատամարտը: 1659 թ. – մահացել է Աբել Թասմանը, հոլանդացի նշանավոր ծովագնաց, հետազոտող (ծն. 1603 թ.)։ 1684 թ. – ծնվել է Անտուան Վատտոն, ֆրանսիացի գեղանկարիչ և գծանկարիչ, ռոկոկո ոճի հիմնադիրներից մեկը (մահ. 1721 թ.)։ 1780 թ. – Կարիբյան ծովում սկսվեց մեծ մրրիկ, որը տևեց 6 օր, ավերածությունների հետևանքով զոհվեց մոտ 27000 մարդ։ 1813 թ. – ծնվել է Ջուզեպպե Վերդին, իտալացի հռչակավոր կոմպոզիտոր («Աիդա», «Տրուբադուր», «Տրավիատա», մահ. 1901 թ.)։ 1955 թ. – մահացել է Լյուսի Թարգյուլը, հայ արձակագիր, թարգմանիչ (ծն. 1905 թ.)։ 1963 թ. – մահացել է Էդիթ Պիաֆը, ֆրանսիացի ճանաչված երգչուհի և դերասանուհի (ծն. 1915 թ.)։ 2007 թ. – Իչկերիայի Չեչենական Հանրապետությունը հայտարարվեց անկախ։ 2009 թ. – Թուրքիան և Հայաստանը Հայ-թուրքական հարաբերությունների դիվանագիտական ամրապնդման համար կնքեցին փոխադարձ պայմանագիր, ինչը սակայն չիրականացվեց Թուրքիայի պատճառով։
Հոկտեմբերի 11 Ջեյմս Ջոուլ 1138 թ. – Հալեպ քաղաքում տեղի ունեցավ մեծ երկրաշարժ, ինչի հետևանքով մահացավ մոտ 230 000 մարդ։ 1889 թ. – մահացել է Ջեյմս Ջոուլը, անգլիացի ֆիզիկոս, նրա անունով է կոչվել էներգիայի և աշխատանքի միավորը՝ Ջոուլ (Ջ) (ծն. 1818 թ.)։ 1896 թ. – մահացել է Անտոն Բրուքները, ավստրիացի երգահան, երգեհոնահար և երաժշտության մանկավարժ (ծն. 1824 թ.)։ 1899 թ. – սկսվեց երկրորդ անգլո-բուրական պատերազմը։ 1922 թ. – Մարմարա ծովի ափին գտնվող Մուդանյա քաղաքում ստորագրվեց զինադադար Թուրքիայի և Անտանտի երկրների միջև 1937 թ. – մահացել է Աբրահամ Զամինյանը, հայ գրականագետ, մանկավարժ (ծն. 1861 թ.)։ 1962 թ. – սկսվեց երկրորդ Վատիկանյան համաժողովը 1989 թ. – մահացել է Անդրանիկ Մարտիրոսյանը, հայ դիվանագետ (ծն. 1924 թ.)։ 2011 թ. – սկսեց տպագրվել «Գյումրի Ասպարեզ օրաթերթը»։	Հոկտեմբերի 12 Հիսուս Քրիստոսի արձանը Ռիո դե Ժանեյրոում 1492 թ. – ըստ ավանդույթի՝ այս օրը Քրիստափոր Կոլումբոսը հայտնաբերեց Ամերիկան։ 1858 թ. – մահացել է Ուտագավա Հիրոշիգեն, ճապոնացի նշանավոր գծանկարիչ, գունավոր փայտափորագրության վարպետ, ավելի քան 5400 փորագրանկարների հեղինակ է (ծն. 1797 թ.)։ 1928 թ. – ծնվել է Ջիվան Գասպարյանը, հայ աշխարհահռչակ դուդուկահար և երգահան։ 1931 թ. – Ռիո դե Ժանեյրոյում բացվեց Հիսուսի արձանը, որի բարձրությունը 38 մետր է, քաշը 1145 տոննա, իսկ ձեռքերի բացվածքը 30 մետր։ 1940 թ. – Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ գերմանական զորքերը մտան Ռումինիա, և դրանով սկսվեց ցամաքային Եվրոպայի նվաճումը։ 1955 թ. – ծնվել է Սերժ Վենտուրինին, ֆրանսիացի բանաստեղծ։ 1960 թ. – Նիկիտա Խրուշչովը Միավորված ազգերի կազմակերպության գլխավոր ասամբլեայում կոշիկով հարվածեց ամբիոնի սեղանին։ 1992 թ. – Հայաստանի ֆուտբոլի ազգային հավաքականը անցկացրեց իր առաջին միջազգային խաղը Մոլդովայի հետ։ 1996 թ. – տեղի ունեցավ Շանհայի թանգարանի նոր շենքի բացումը։
Հոկտեմբերի 13 571 չվերթի մահացածների հիշատակին նվիրված հուշահամալիր 1827 թ. – ռուս-պարսկական (1826-1828 թթ.) պատերազմի ժամանակ ռուս-հայկական զորքերը Իվան Պասկևիչի հրամանատարությամբ գրավեցին Երևանը: 1862 թ. – մահացել է Գաբրիել Երանյանը, հայ երաժշտագետ, կոմպոզիտոր (ծն. 1827 թ.): 1921 թ. – կնքվեց Կարսի պայմանագիրը, Խորհրդային Հայաստանի, Խորհրդային Վրաստանի, Խորհրդային Ադրբեջանի և Թուրքիայի միջև, որով Հայաստանի տարածքներից Թուրքիային անցան գրեթե ամբողջ Կարսի մարզը և Սուրմալուի գավառը՝ ներառյալ Արարատ լեռն իր հարակից շրջաններով, իսկ Ադրբեջանին՝ Նախիջևանի շրջանը, որը սահմանվեց որպես ինքնավար կազմավորում: 1923 թ. – Թուրքիայի մայրաքաղաքը Ստամբուլից տեղափոխվեց Անկարա: 1925 թ. – ծնվել է Մարգարետ Թետչերը, բրիտանացի քաղաքական գործիչ, Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ 1979-1990 թթ., ստացել է «երկաթյա լեդի» մականունը (մահ. 2013 թ.): 1946 թ. – ծնվել է Լևոն Անանյանը, հայ լրագրող, հրապարակախոս, թարգմանիչ Հայաստանի Գրողների Միության նախագահ (մահ. 2013 թ.): 1972 թ. – Անդերում վթարի ենթարկվեց Ուրուգվայի զինուժի համար 571 չվերթի ինքնաթիռը: 1972 թ. – մահացել է Գրիգոր Սիսվանը, հայ գրող, արձակագիր (ծն. 1918 թ.):	Հոկտեմբերի 14 Վինի Թուխի մուլտֆիլմի պատկերով ԽՍՀՄ նամականիշ 1794 թ. – Հնդկաստանի Մադրաս քաղաքում ստեղծվեց առաջին հայկական պարբերականը՝ «Ազդարարը»։ 1851 թ. – ստեղծվեց Ռոյթերս լրատվական գործակալությունը։ 1905 թ. – ստեղծվեց Միջազգային ավիացիոն ֆեդերացիան։ 1926 թ. – Լոնդոնում լույս տեսավ անգլիացի գրող Ալան Միլնի առաջին գիրքը Վինի Թուխի մասին։ 1960 թ. – մահացել է Աբրամ Իոֆեն, խորհրդային մեծ գիտնական (ծն. 1880 թ.)։ 1967 թ. – մահացել է Ստեփան Զորյանը, հայ գրող, արձակագիր (ծն. 1889 թ.)։ 1990 թ. – մահացել է Լեոնարդ Բերնսթայնը, ամերիկացի երգահան, դաշնակահար և դիրիժոր (ծն. 1918 թ.)։ 2006 թ. – Կալինինգրադ քաղաքում օծվեց Սուրբ Ստեփանոս հայկական եկեղեցին։
Հոկտեմբերի 15 Խաչատուր Աբովյան 1809 թ. – ծնվել է Խաչատուր Աբովյանը, հայ ականավոր գրող, համարվում է արևելահայ աշխարհաբար գրականության հիմնադիրը, հայտնի է նրա «Վերք Հայաստանի» վեպը (անհետացել է 1848 թ.): 1920 թ. – ծնվել է Անրի Վերնոյը, ֆրանսահայ նշանավոր կինոռեժիսոր («Մայրիկ (ֆիլմ)», մահ. 2002 թ.): 1922 թ. – ծնվել է Գրիգոր Գուրզադյանը, հայ ականավոր աստղագետ, տիեզերական աստղագիտության ռահվիրա, գրող, էսսեիստ, գեղանկարիչ (մահ. 2014 թ.): 1951 թ. – ծնվել է Ռաֆայել Վահանյանը, հայ շախմատիստ: 1964 թ. – շահագործման հանձնվեց աշխարհի ամենաերկար գազամուղների համակարգը՝ «Դրուժբա», նրա մեջ են մտնում մոտ 8900 կմ երկարությամբ գազի խողովակներ: 1980 թ. – մահացել է Մուշեղ Գալշոյանը, հայ ճանաչված գրող (ծն. 1933 թ.): 1981 թ. – ստեղծվեց «Մետալիկա» ամերիկյան ռոք խումբը: 1997 թ. – տիեզերք թռավ «Կասսինի-Հյուգենս» ավտոմատ տիեզերական կայանը, Սատուրն մոլորակի հետազոտության համար, այն ներկայումս գտնվում է Սատուրնի արբանյակ Տիտանի վրա: 1998 թ. – մահացել է Ռոլֆ Հակոբը, ծագումով հայ, գերմանացի դիրիժոր (ծն. 1908 թ.): 2006 թ. – մահացել է Վարդուհի Վարդանյանը, հայ երգչուհի (ծն. 1976 թ.):	Հոկտեմբերի 16 Շուշիի Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց մայր տաճար 1813 թ. – Լայպցիգի մոտ տեղի ունեցավ խոշոր ճակատամարտ, հայտնի «ժողովուրդների ճակատամարտ» անունով, որին մասնակցեցին մոտ կես միլիոն զինվոր: 1847 թ. – առաջին անգամ տպագրվեց Շառլոթ Բրոնտեի «Ջեյն Էյր» հայտնի վեպը: 1854 թ. – ծնվել է Օսկար Ուայլդը, ծագումով իռլանդացի բրիտանական հանրաճանանչ բանաստեղծ, գրող, դրամատուրգ, էսսեիստ, քննադատ (մահ. 1900 թ.): 1946 թ. – Նյուրնբերգյան դատավարության վճռով Նյուրնբերգի բանտում մահապատժի ենթարկվեցին գերմանացի 9 ֆաշիստական պարագլուխներ: 1978 թ. – Հովհաննես Պողոս II-ը ընտրվեց Հռոմի Պապ, դառնալով առաջին ազգությամբ սլավոն Հռոմի Պապը: 1986 թ. – ծնվել է Իննան, ռումինացի երգչուհի: 1991 թ. – Հայոց Համազգային Շարժման անդամ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը ընտրվեց Հայաստանի առաջին նախագահ: 2008 թ. – Շուշիի Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց մայր տաճարում 550 ամուսնական զույգ նշանվեցին: 2009 թ. – Երևանում տեղադրվեց Սայաթ Նովայի կիսանդրին:
Հոկտեմբերի 17 Ավետիք Իսահակյանին նվիրված ՀՀ փոստային նամականիշ 1346 թ. – տեղի ունեցավ Նևիլս-Կրոսսի ճակատամարտը Շոտլանդիայի և Անգլիայի միջև, Հարյուրամյա պատերազմի կարևոր մարտերից մեկը: 1902 թ. – Դետրոյթում թողարկվեց առաջին «Կադիլակ» մակնիշի ավտոմեքենան: 1957 թ. – մահացել է Ավետիք Իսահակյանը, հայ մեծանուն գրող, արձակագիր, բանաստեղծ, հասարակական գործիչ (ծն. 1875 թ.): 1958 թ. – մահացել է Գևորգ Պարիսը, հայ բառարանագիր: 1961 թ. – Փարիզում ֆրանսիական ոստիկանության կողմից դաժանորեն ճնշվեց մոտ 30 000 ալժիրցիների ցույցը: 1972 թ. – ծնվել է Էմինեմը, ամերիկացի ռեփեր: 1974 թ. – մահացել է Վարսենիկ Աղասյանը, հայ բանաստեղծուհի, դրամատուրգ, մանկագիր, թարգմանիչ (ծն. 1898 թ.): 1990 թ. – բացվեց Internet Movie Database կայքը:	Հոկտեմբերի 18 BBC ընկերության պատկերանիշը 1356 թ. – կենտրոնական Եվրոպայում տեղի ունեցավ 9-10 բալանոց երկրաշարժ, արդյունքում մեծապես վնասվում է շվեյցարական Բազել քաղաքը։ 1706 թ. – ծնվել է Բալդասարե Գալուպպին, իտալացի երգահան, բազամթիվ օպերաների հեղինակ (մահ. 1785 թ.)։ 1859 թ. – ծնվել է Անրի Բերգսոնը, ֆրանսիացի փիլիսոփա, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր (մահ. 1941 թ.)։ 1867 թ. – ԱՄՆ-ն Ռուսական կայսրությունից գնեց Ալյասկան, վճարելով ընդամենը 7,2 միլիոն $։ 1892 թ. – շահագործման հանձվեց աշխարհում առաջին երկար հեռախոսային գիծը՝ Չիկագո-Նյու Յորք։ 1895 թ. – Արևմտյան Հայաստանի Կարին քաղաքում տեղի է ունենում հայկական բնակչության ջարդեր։ 1922 թ. – ստեղծվեց BBC բրիտանական լրատվական ընկերությունը։ 1931 թ. – մահացել է Թոմաս Էդիսոնը, ամերիկացի գիտնական, գյուտարար, 100-ից ավելի գյուտերի հեղինակ (ծն. 1874 թ.)։ 1960 թ. – ծնվել է Ժան-Կլոդ Վան Դամը, բելգիացի ճանաչված կինոդերասան և մարտարվեստների վարպետ։ 1974 թ. – մահացել է Հանրի Զարյանը, հայ արձակագիր, թարգմանիչ, դերասան (ծն. 1928 թ.)։
Հոկտեմբերի 19 Ալեքսանդր Ալյոխին մ.թ.ա. 202 թ. – տեղի ունեցավ Զամայի ճակատամարտը, Պունիկյան պատերազմների նշանավոր մարտերից մեկը, որտեղ հռոմեական զորքերը պարտության մատնեցին Կարթագենյան զորքին, որոնց ղեկավարում էր Հաննիբալը։ 1453 թ. – Բորդոյում անգլիացիների կապիտուլյացիայով փաստացի ավարտվեց Հարյուրամյա պատերազմը Անգլիայի և Ֆրանսիայի միջև։ 1745 թ. – մահացել է Ջոնաթան Սվիֆթը, անգլիացի գրող-երգիծաբան, հրապարակախոս, պոետ և հասարակական գործիչ, հայտնի է իր «Գուլիվերի ճանապարհորդությունները» վեպով (ծն. 1667 թ.)։ 1892 թ. – ծնվել է Ալեքսանդր Ալյոխինը, ռուս նշանավոր շախմատիստ, աշխարհի չեմպիոն (մահ. 1946 թ.)։ 1901 թ. – բրազիլացի Ալբերտո Սանտոս-Դյումոնը իր ստեղծած դիրիժաբլով պտտվեց Էյֆելյան աշտարակի շուրջ։ 1909 թ. – մահացել է Չեզարե Լոմբրոզոն, իտալացի դատական հոգեբույժ և մարդաբան (ծն. 1835 թ.)։ 1963 թ. – մահացել է Կարո Ալվարյանը, հայ ռեժիսոր, դերասան (ծն. 1895 թ.)։	Հոկտեմբերի 20 Արմենակ Եկարյան 1842 թ. – տեղի ունեցավ Ռիխարդ Վագների «Ռիենցի» օպերայի պրեմիերան։ 1916 թ. – Սևաստոպոլում պայթեց «Կայսրուհի Մարիա» ռազմական նավը։ 1921 թ. – Հույն-թուրքական պատերազմների ժամանակ Ֆրանսիան անջատ հաշտություն կնքեց Թուրքիայի հետ, որով հրաժարվեց Թուրքիայի դեմ պայքարից իր զորքերը հանելով Կիլիկիայից, ինչի հետևանքով փաստորեն թուրքերին տրվեց հայկական նոր կոտորածների հնարավորություն։ 1925 թ. – մահացել է Արմենակ Եկարյանը, հայ ազատագրման շարժման գործիչ, 1915-ի Վանի ինքնապաշտպանության ղեկավարներից (ծն. 1870 թ.)։ 1968 թ. – ԱՄՆ նախագահ Ջոն Քենեդիի այրին՝ Ժակլին Քենեդին, ամուսնացավ հույն գործարար, միլիարդատեր Արիստոտել Օնասիսի հետ։ 1970 թ. – տեղի ունեցավ ԽՍՀՄ ամենահայտնի «ՍպորտԼոտո» վիճակախաղի առաջին խաղարկությունը։ 1971 թ. – ծնվել է Սնուփ Դոգը, ամերիկացի ռեփեր։ 1982 թ. – Մոսկվալի Լուժնիկի ստադիոնում խորհրդային «Սպարտակ» և հոլանդական «Հաառլեմ» ֆուտբոլային ակումբների հանդիպման ժամանակ տեղի ունեցած անկարգությունների հետևանքով մահացավ 66 մարդ, ևս 61-ը վիրավորվեցին։ 1994 թ. – տպագրվեց «9-րդ հրաշալիք» թերթի առաջին համարը։
Հոկտեմբերի 21 ընդհանուր օգտագործման շիկացման լամպ 1097 թ. – Առաջին խաչակրաց արշավանքի ժամանակ խաչակիրները սկսեցին Անտիոքի պաշարումը: 1520 թ. – Ֆեռնան Մագելանը հայտնագործեց Ատլանտյան օվկիանոսը Խաղաղ օվկիանոսին կապող նեղուցը, որը հետագայում կոչվեց իր անունով: 1805 թ. – տեղի ունեցավ Տրաֆալգարյան ճակատամարտը, նապոլեոնյան պատերազմների նշանավոր մարտերից մեկը: 1845 թ. – մահացել է Նիկոլայ Բարաթաշվիլին, վրացի գրող, վրացական գրականության դասական (ծն. 1817 թ.): 1848 թ. – ծնվել է Մկրտիչ Փորթուգալյանը, հայ մտավորական, ազգային ազատագրկան շարժման գործիչ Արմենական կազմակերպության հիմնադիր (մահ. 1921 թ.): 1879 թ. – ամերիկացի նշանավոր գյուտարար Թոմաս Էդիսոնը փորձարկեց իր պատրաստած շիկացման թելիկով էլեկտրական լամպը: 1960 թ. – ծնվել է Իսրայել Հակոբկոխյանը, հայ ճանաչված բռնցքամարտիկ, մի շարք միջազգային մրցաշարերի հաղթող: 1967 թ. – ԱՄՆ-ի Պաշտպանության նախարարության շենքի՝ Պենտագոնի մոտ տեղի ունեցան ցույցեր ընդդեմ Վիետնամի պատերազմի, որին մասնակցում էին մոտ 70 00 մարդ: 1980 թ. – ծնվել է Քիմ Քարդաշյանը, ծագումով հայ, ամերիկացի հանրաճանաչ հեռուստատեսային դեմք, դերասանուհի: 1985 թ. – մահացել է Արշալույս Արշարունին, հայ բանաստեղծ, գրականագետ, բանասեր, թատերագետ (ծն. 1896 թ.):	Հոկտեմբերի 22 Անգլուխ ձիավորը վեպի 1865 թ. գրքի շապիկ 1797 թ. – ֆրանսիացի օդագնաց Անդրե Ժակ Գարներինը կատարեց պարաշյուտով առաջին թռիչքը: 1870 թ. – ծնվել է Իվան Բունինը, ռուս նշանավոր գրող, արձակագիր, բանաստեղծ, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր (մահ. 1953 թ.): 1883 թ. – Շառլ Գունոյի «Ֆաուստ» օպերայի բեմադրությամբ բացվեց Նյու Յորքի Մետրոպոլիտեն օպերան: 1883 թ. – մահացել է Թոմաս Մայն Ռիդը, անգլիացի գրող, արկածային գրքերի հեղինակ, առավել հայտնի է «Անգլուխ ձիավորը» վեպով (ծն. 1818 թ.): 1895 թ. – տեղի ունեցավ Մոնպառնաս կայարանի վթարը, մարդատար գնացքի շոգեքարշը չկարողանալով արգելակել, ճեղքել էր երկաթուղային կայարանի պատը և ընկել փողոց: 1906 թ. – մահացել է Պոլ Սեզանը, ֆրանսիացի նկարիչ, Պոստիմպրեսիոնիզմի նշանավոր վարպետներից մեկը (ծն. 1889 թ.): 1975 թ. – «Վեներա-9» միջտեզերական կայանը առաջին անգամ երկիր ուղարկեց Արեգակնային համակարգի մոլորակի լուսանկարներ: 1975 թ. – մահացել է Առնոլդ Թոյնբին, անգլիացի պատմաբան և սոցիոլոգ, Հայոց ցեղասպանությանը վերաբերվող մի շարք հոդվածների հեղինակ (ծն. 1839 թ.): 2009 թ. – պաշտոնապես թողարկվեց Windows 7 օպերացիոն համակարգը:
Հոկտեմբերի 23 Լյութեր Ջորջ Սիմջյան 1844 թ. – ծնվել է Սառա Բեռնարը, ֆրանսիացի նշանավոր դերասանուհի (մահ. 1923 թ.)։ 1928 թ. – ծնվել է Հովհաննես Չեքիջյանը, հայ երաժշտագետ, դիրիժոր։ 1944 թ. – Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ ԱՄՆ-ն, Անգլիան և Խորհրդային Միությունը ճանաչեցին Ֆրանսիայի ժամանակավոր կառավարությանը՝ գեներալ Շառլ դը Գոլի գլխավորությամբ։ 1940 թ. – ծնվել է Պելեն, բրազիլացի աշխարհահռչակ ֆուտբոլիստ, համարվում է «ֆուտբոլի արքան»։ 1953 թ. – ծնվել է Թաներ Աքչամը, թուրք գիտնական, բացահայտ ընդունում և քննարկում է Հայոց ցեղասպանությանը։ 1997 թ. – մահացել է Լյութեր Ջորջ Սիմջյանը, հայազգի գյուտարար, ունեցել է 200-ից ավելի գյուտերի արտոնագիր (ծն. 1905 թ.)։ 2001 թ. – թողարկվեց iPod շարժական մեդիա փլեյերը։ 2002 թ. - Մոսկվայում չեչեն ահաբեկիչները պատանդ վերցրեցին մոտ 900 հոգու։	Հոկտեմբերի 24 Սոս Սարգսյան 1725 թ. – մահացել է Ալեսանդրո Սկարլատին, իտալացի երգահան, բազմաթիվ ստեղծագործությունների հեղինակ (ծն. 1660 թ.): 1813 թ. – ստորագրվեց Գյուլիստանի պայմանագիրը Ռուսաստանի և Պարսկաստանի միջև: 1854 թ. – ծնվել է Արթյուր Ռեմբոն, ֆրանսիացի բանաստեղծ, ֆրանսիական սիմվոլիզմի ներկայացուցիչ։ (մահ. 1891 թ.): 1888 թ. – ծնվել է Լեռ Կամսարը, հայ գրող, երգիշաբան (մահ. 1965 թ.): 1914 թ. – Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ սկսվեց Կովկասյան արշավանքը: 1929 թ. – ծնվել է Սոս Սարգսյանը, թատրոնի և կինոյի հայ մեծանուն դերասան (մահ. 2013 թ.): 1929 թ. – «սև հինգշաբթի»-ից հետո սկսվեց Մեծ Ճգնաժամը: 1993 թ. – Արցախյան ազատամարտի ժամանակ ղարաբաղյան զինված կազմավորումները մի քանի ուղղություններով հակահարձակում սկսեցին և Ադրբեջանից մեկուսացրեցին Զանգելանը և Ջաբրայիլի ու Կուբաթլուի դեռևս չվնասազերծված ռազմական հենակետերը: 1987 թ. – Ազգային ինքնորոշում միավորում կազմակերպությունը ընդհատակյա պայմաններում սկսեց «Անկախություն» թերթի տպագրությունը: 2008 թ. – հիմնադրվեց Համահայկական էլեկտրոնային գրադարանը:
Հոկտեմբերի 25 Արաբկիր վարչական շրջանի համայնապատկեր 1400 թ. – մահացել է Ջեֆրի Չոսերը, անգլիացի բանաստեղծ, համարվում է անգլիական պոեզիայի հայրը (ծն. մտվ. 1343 թ.)։ 1415 թ. – տեղի ունեցավ Ազենկուրի ճակատամարտը, Հարյուրամյա պատերազմի նշանավոր մարտերից մեկը։ 1825 թ. – ծնվել է Յոհան Շտրաուսը, ավստրիացի մեծանուն երգահան, դիրիժոր և ջութակահար, «վալսի արքա» (մահ. 1899 թ.)։ 1920 թ. – ծնվել է Հովհաննես Բարսեղյանը, հայ ականավոր լեզվաբան, բանասիրական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր (մահ. 2014 թ.)։ 1923 թ. – ծնվել է Արտաշես Բաբայանը, հայ դրամատուրգ, թատերագետ, ՀԽՍՀ վաստակավոր գործիչ (մահ. 2009 թ.)։ 1925 թ. – դրվեց Երևանի Արաբկիր թաղամասի հիմքը։ 1984 թ. – ծնվել է Քեյթի Փերրին, ամերիկացի երգչուհի։ 1990 թ. – եթեր հեռարձակվեց «Հրաշքների դաշտ» հեռուստախաղի առաջին հաղորդումը։ 2001 թ. – թողարկվեց Windows XP օպերացիոն համակարգը։	Հոկտեմբերի 26 «Ֆրամ» նավը, 1893 թ. լուսանկար 1581 թ. – համաձայն ավանդության Երմակը գրավեց Սիբիրը։ 1797 թ. – ծնվել է Ջուդիտա Պաստան, իտալացի օպերային երգչուհի (մահ. 1865 թ.)։ 1863 թ. – Ժնևում հիմնադրվեց Կարմիր Խաչի միջազգային կոմիտեն։ 1863 թ. – հիմնվեց Անգլիայի ֆուտբոլային միությունը, աշխարհի ամենահին ֆուտբոլային միությունը։ 1874 թ. – ծնվել է Օննիկ Չիֆթե-Սարաֆը, արևմտահայ գրող, արձակագիր (մահ. 1932 թ.)։ 1892 թ. – ջուր իջեցվեց Ֆրիտյոֆ Նանսենի «Ֆրամ» նավը։ 1905 թ. – Շվեդիան և Նորվեգիան կազմալուծեցին իրենց ունիան։ 1934 թ. – ծնվել է Ժակ Լուսյեն, ֆրանսիացի դաշնակահար։ 1994 թ. – կնքված համաձայնագրով սահմանվեց Իսրայելի և Հորդանանի սահմանները։ 2011 թ. – ԱՄՆ-ի Ներկայացուցիչների պալատի քննարկմանը ներկայացվեց Stop Online Piracy Act օրինագիծը։
Հոկտեմբերի 27 Բայկալ-Ամուրյան երկաթգծի խոշոր հանգույցներից մեկը 1728 թ. – ծնվել է Ջեյմս Կուկը, անգլիացի նշանավոր ծովագնաց, կազմակերպել է 3 շուրջերկրյա ճանապարհորդություն։ 1782 թ. – ծնվել է Նիկոլո Պագանինին, իտալացի հռչակավոր ջութակահար, կիթառահար և կոմպոզիտոր (մահ. 1840 թ.)։ 1904 թ. – բացվեց Նյու Յորքի մետրոպոլիտենը։ 1938 թ. – ամերիկյան «DuPont» ընկերությունը հայտարարեց նեյլոնի հայտնաբերման մասին։ 1938 թ. – մահացել է Արտաշես Խալաթովը, հայ տնտեսագետ, հրապարակախոս, պետական գործիչ (ծն. 1894 թ.)։ 1984 թ. – գործարկվեց Բայկալ-Ամուրյան երկաթուղային մայրուղին։ 1991 թ. – Թուրքմենստանը հայտարարեց իր անկախությունը ԽՍՀՄ-ից։ 1999 թ. – Հայաստանի Ազգային ժողովում նիստի ժամանակ սպանվեցին Հայաստանի վարչապետ Վազգեն Սարգսյանը, ազգային ժողովի խոսնակ Կարեն Դեմիրճյանը, պատգամավորներ Յուրի Բախշյանը, Ռուբեն Միրոյանը, Միքայել Քոթանյանը, Արմենակ Արմենակյանը, Հենրիկ Աբրահամյանը և նախարար Լեոնարդ Պետրոսյանը։	Հոկտեմբերի 28 Աշխարհում նշվում է Ուսանողների միջազգային օրը: Նյու Յորքի Ազատության արձանը 1886 թ. – Նյու Յորքում տեղի ունեցավ Ազատության արձանի հանդիսավոր բացումը: 1900 թ. – տեղի ունեցավ Առաջին օլիմպիական խաղերի փակման արարողությունը: 1903 թ. – ծնվել է Իվլին Վոն, անգլիացի գրող, գրաքննադատ և լրագրող (մահ. 1966 թ.): 1918 թ. – փլուզվեց Ավստրո-Հունգարիան և ձևավորվեց Չեխոսլովակիան: 1933 թ. – ծնվել է Գարինչան, բրազիլացի նշանավոր ֆուտբոլիստ (մահ. 1983 թ.): 1956 թ. – ծնվել է Մահմուդ Ահմադինեժադը, Իրանի նախկին նախագահ: 1993 թ. – Արցախյան ազատամարտի ժամանակ հայկական զինված ուժերը ազատագրեցին Միջնավանի կայարանը: 1995 թ. – Բաքվի մետրոպոլիտենում տեղի ունեցավ մեծ հրդեհ, որի հետևանքով մահացավ 289 մարդ, մոտ 300-ը վիրավորվեցին:
Հոկտեմբերի 29 Ակիմ Թամիրովը «Չարի կնիք» ֆիլմում 1787 թ. – տեղի ունեցավ Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտի Դոն Ժուան օպերայի առաջին բեմադրությունը: 1899 թ. - ծնվել է Ակիմ Թամիրովը, ամերիկահայ դերասան (մահ. 1979 թ.)։ 1923 թ. – հիմնադրվեց Թուրքիայի Հանրապետությունը: 1924 թ. – մահացել է Ֆրենսիս Էլիզա Բյորնեթը, անգլիացի գրող և դրամատուրգ (ծն. 1849 թ.): 1949 թ. – մահացել է Գեորգի Գյուրջիևը, հայազգի միստիկ փիլիսոփա (ծն. 1866 թ.): 1956 թ. – Արաբա-իսրայելական հակամարտության ժամանակ սկսվեց Սուեզյան ճգնաժամը, Իսրայելը Մեծ Բրիտանիայի և Ֆրանսիայի աջակցությամբ պատերազմ սկսեց Եգիպտոսի դեմ: 1959 թ. – մահացել է Լևոն Քալանթարը, հայ նշանավոր թատերական ռեժիսոր և թատերագետ (ծն. 1891 թ.): 1988 թ. – 77 տարեկանում տիեզերք թռավ ամերիկացի Ջոն Գլենը, դառնալով պատմության ամենատարեց տիեզերագնացը:	Հոկտեմբերի 30 Դիեգո Մարադոնա 1907 թ. – ծնվել է Ռաֆայել Արշակի Աթայանը, հայ արձակագիր, գրականագետ, մանկավարժ, թարգմանիչ, բանասիրական գիտությունների թեկնածու (մահ. 1990 թ.): 1918 թ. – կնքվեց Մուդրոսի զինադադարը, համաձայն որի Օսմանյան կայսրությունը դուրս եկավ Առաջին համաշխարհային պատերազմից: 1920 թ. – թուրք-հայկական պատերազմի ժամանակ թուրքերը գրավեցին Կարսը: 1922 թ. – ծնվել է Ցոլակ Բեքարյանը, հայ կոմպոզիտոր, ջութակահար, մանկավարժ (մահ. 1980 թ.): 1938 թ. – Օրսոն Ուելսի «Աշխարհների պատերազմը» ռադիոբեմադրությունը մեծ իրարանցում առաջացրեց ԱՄՆ-ում: 1960 թ. – ծնվել է Դիեգո Մարադոնան, արգենտինացի աշխարհահռչակ ֆուտբոլիստ, բոլոր ժամանակների լավագույն ֆուտբոլիստներից մեկը (մահ. 2022 թ.): 1973 թ. – բացվեց Բոսֆորի կամուրջը, փաստացի Եվրոպան Ասիային միացնող կամուրջը (Ստամբուլի ասիական մասը միանում է եվրոպական մասին): 1991 թ. – Արցախյան ազատամարտի ռազմական գործողություններից մեկի ժամանակ հայկական զինված ուժերը Արկադի Տեր-Թադևոսյանի հրամանատարությամբ ազատագրեցին Հադրութի շրջանի Տող գյուղը:
Հոկտեմբերի 31 Մարտին Լյութեր, Լուկաս Կրանախ Ավագի դիմանկար 1517 թ. – Մարտին Լյութերը իր 95 թեզերով սկիզբ դրեց ռեֆորմացիային: 1632 թ. – ծնվել է Յան Վերմեերը, հոլանդացի նշանավոր գեղանկարիչ, (մահ. 1675 թ.): 1874 թ. – ծնվել է Էդգար Շահինը, ֆրանսահայ նկարիչ, փորագրանկարչության մեծ վարպետ (մահ. 1947 թ.): 1892 թ. – Արթուր Կոնան Դոյլը տպագրեց իր «Շերլոկ Հոլմսի արկածները» գիրքը: 1895 թ. – ծնվել է Լիդդել Հարտը, անգլիացի ռազմական պատմաբան և տեսաբան (մահ. 1970 թ.): 1931 թ. – սկսեց տպագրվել «Աշտարակ» թերթը: 1961 թ. – Իոսիֆ Ստալինի դագաղը գաղտնի դուրս բերվեց Լենինի դամբարանից և նրան թաղեցին Կրեմլի պատի տակ: 1986 թ. – ծնվել է Նազիկ Ավդալյանը, հայ ծանրամարտուհի, ծանրամարտի աշխարհի չեմպիոն: 1993 թ. – մահացել է Ֆեդերիկո Ֆելինին, իտալացի աշխարհահռչակ ռեժիսոր և սցենարիստ, կինոյի պատմության ամենանշանավոր դեմքերից մեկը («Ամարկորդ», «8½», «Ճանապարհ», ծն. 1920 թ.):