Վիքիպեդիա:Այսօր պատմության մեջ/Մայիս

Մայիս ամսվա օրերը
Մայիսի 1 Հայաստանում նշվում է աշխատանքի օրը։ 408 թ. – մահացել է Բյուզանդիայի կայսր Արկադիոսը (ծն. 377 թ.)։ 1786 թ. – Վիեննայի թագավորական թատրոնում բեմադրվեց Մոցարտի «Ֆիգարոյի ամուսնությունը» օպերան։ 1939 թ. – ծնվել է Ռոզի Արմենը, ֆրանսահայ երգչուհի։ 1941 թ. – տեղի ունեցավ Օրսոն Ուելսի «Քաղաքացի Քեյնը» ֆիլմի պրեմիերան: Ֆիլմը Ամերիկյան բոլոր ժամանակների 100 լավագույն ֆիլմերի ցանկում 1-ին տեղում է։ 1949 թ. – հայտնաբերվեց Նեպտունի արբանյակ Ներեիդան։ 1978 թ. – մահացել է Արամ Խաչատրյանը, հայ աշխարհահռչակ կոմպոզիտոր (ծն. 1903 թ.)։ 1945 թ. – Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտի ժամանակ Ռայխստագի վրա խորհրդային զորքերը բարձրացրեցին Հաղթանակի նշանը։ 1967 թ. – տեղի ունեցավ Էլվիս Փրեսլիի և Պրիսցիլլա Փրեսլիի հարսանյաց արարողությունը։ 2004 – Չեխիան, Հունգարիան, Լեհաստանը, Կիպրոսը, Սլովակիան, Սլովենիան, Լատվիան, Լիտվան, Էստոնիան և Մալթան մտան Եվրոպական միության կազմի մեջ։ Սա ԵՄ-ի ամենամեծ փոփոխությունն է։	Մայիսի 2 1219 թ. – մահացել է Կիլիկիայի հայկական թագավորության թագավոր Լևոն Բ-ն (ծն. 1150 թ.)։ 1509 թ. – Իսպանացիները հիմնեցին Սան Խուան քաղաքը, ներկայիս Պուերտո Ռիկոյի մայրաքաղաքը։ 1512 թ. – մահացել է Լեոնարդո դա Վինչին, վերածննդի ժամանակաշրջանի իտալացի հանրահռչակ գեղանկարիչ, գիտնական, գյուտարար (ծն. 1452 թ.)։ 1905 թ. – ծնվել է Կամսար Ավետիսյանը, հայ աշխարհագրագետ և մանկավարժ (մահ. 1976 թ.)։ 1945 թ. – Խորհրդային զորքերը գրավեցին Բեռլինը և գերմանական զորքերի հրամանատար գեներալ Հելմուտ Վեյդլինգը հրաման տվեց Բեռլինի կապիտուլյացիայի մասին։ 1965 թ. – մահացել է Հրաչյա Քոչարը, հայ գրող (ծն. 1910 թ.)։ 1975 թ. – ծնվել է Դևիդ Բեքհեմը, անգլիացի հանրաճանաչ նախկին ֆուտբոլիստ։ 1982 թ. – Ֆոլկլենդյան պատերազմի ժամանակ բրիտանական ատոմային սուզանավը խորտակեց արգենտինական «Գեներալ Բելգրանո» նավը, մահացավ 323 մարդ։ 1997 թ. – Թոնի Բլեերը դարձավ Միացյալ Թագավորության վարչապետ։ 2011 թ. – ԱՄՆ հատուկ ծառայությունները Պակիստանում սպանեցին Ուսամա բեն Լադենին։
Մայիսի 3 1994 թվականից սկսած տոնվում է որպես Ազատ մամուլի համաշխարհային օր։ 1494 թ. – Քրիստափոր Կոլումբոսը հայտնագործեց Ճամայկա կղզին, անվանելով այն Սանտյագո։ 1469 թ. – ծնվել է Նիկոլո Մաքիավելին, իտալացի գրող, փիլիսոփա, քաղաքական գործիչ (մահ. 1527 թ.)։ 1791 թ. – Վարշավայի սեյմը ընդունեց Լեհաստանի սահմանադրությունը, որը առաջինն էր Եվրոպայում։ 1865 թ. – մահացել է Ադոլֆ Ադանը, ֆրանսիացի երգահան, նշանավոր օպերաների և բալետների հեղինակ (ծն. 1803 թ.)։ 1937 թ. – Մարգարետ Միտչելի «Քամուց քշվածները» վեպը արժանացավ Պուլիցերյան մրցանակի: Վեպի հիման վրա նկարահանված համանուն ֆիլմը մեծ հաջողություն ունեցավ։ 1941 թ. – ծնվել է Նոնա Գափրինդաշվիլին, վրացի նշանավոր շախմատիստուհի, աշխարհի չեմպիոն։ Առաջին կինն է, ում շնորհվել է միջազգային կարգի գրոյսմայստերի կոչում։ 1999 թ. – Օկլահոմա նահանգի մայրաքաղաք Օկլահոմա Սիթի քաղաքում ավերիչ փոթորկի հետևանքով մահացավ 36 մարդ։ Փոթորկի վնասը կազմեց ավելի քան մեկ միլիարդ դոլար։ 2006 թ. – Արմավիա ընկերության Airbus A320 ինքնաթիռը, որը թռչում էր Երևանից դեպի Սոչի, վթարի ենթարկվեց ընկնելով ծովը։ Մահացան ինքնաթիռում գտնվող բոլոր մարդիկ` թվով 113 հոգի։	Մայիսի 4 1715 թ. – Փարիզում արտադրվեց առաջին հովանոցը: 1928 թ. – ծնվել է Հոսնի Մուբարաքը, Եգիպտոսի 4-րդ նախագահը: 2011 թ. Եգիպտոսում տեղի ունեցած ցույցերից հետո հրաժարական է տվել: 1929 թ. – ծնվել է Օդրի Հեփբերնը, հռչակավոր դերասանուհի, մոդել, պարուհի, մեծ հումանիստ: (մահ. 1993 թ.): 1932 թ. – հայտնի գանգստեր Ալ Կապոնեն ազատազրկման ենթարկվեց հարկեր չվճարելու պատճառով: 1949 թ. – ավիավթարի հետևանքով մահացան իտալական Թուրին քաղաքի «Տորինո» ֆուտբոլային ակումբի 27 ֆուտբոլիստներ: 1955 թ. – մահացել է Ջորջե Էնեսկուն, ռումինացի նշանավոր երգահան, ջութակահար, համարվում է 20-րդ դարի մեծագույն երաժիշտներից մեկը (ծն. 1881 թ.): 1979 թ. – Մարգարետ Թետչերը դարձավ Մեծ Բրիտանիայի առաջին կին վարչապետը, ստացել է «երկաթյա լեդի» մականունը: 2009 թ. – Շառլ Ազնավուրը նշանակվեց ՄԱԿ-ի Ժնևի գրասենյակում ՀՀ մշտական ներկայացուցիչ:
Մայիսի 5 1818 թ. – ծնվել է Կառլ Մարքսը, գերմանացի նշանավոր փիլիսոփա, տնտեսագետ, Մարքսիզմի հիմնադիրը (մահ. 1883 թ.): 1821 թ. – մահացել է Նապոլեոն Բոնապարտը, Ֆրանսիայի կայսր, զորակալ (ծն. 1769 թ.): 1921 թ. – Կոկո Շանելը հանրությանը ներկայացրեց Chanel No. 5 օծանելիքը: 1949 թ. – 10 եվրոպական երկրներ համաձայնագիր ստորագրեցին Եվրոպայի Խորհուրդ ստեղծելու մասին: 1951 թ. – Մեծ Բրիտանիայում ցուցադրվեց առաջին հատուկ խաղերի համար պատրաստված Nimrod համակարգիչը: 1972 թ. – մահացել է Մարտիրոս Սարյանը, հայ մեծանուն նկարիչ (ծն. 1880 թ.): 1994 թ. – Հայաստանի, Ադրբեջանի և Արցախի միջև ստորագրվել է Բիշկեքյան արձանագրությունը հրադադարի մասին: 2004 թ. – Պաբլո Պիկասոյի «Ծխամորճով տղան» կտավը աճուրդում վաճառվեց 104 միլիոն դոլլարով: 2009 թ. – Վրաստանում ռազմական խռովության փորձ արվեց:	Մայիսի 6 1840 թ. – թողարկվեց առաջին փոստային նամականիշը՝ «Սև պեննի»։ 1912 թ. – մահացել է Եփրեմ Խանը, հայ ֆիդայի, ազգային ազատագրական շարժման գործիչ (ծն. 1868 թ.)։ 1915 թ. – ծնվել է Օրսոն Ուելսը, ամերիկացի ռեժիսոր, դերասան (մահ. 1958 թ.)։ 1959 թ. – մահացել է Վաղարշ Վաղարշյանը, հայ դերասան, ռեժիսոր, թատերական գործիչ (Առաջին սիրո երգը, ծն. 1894 թ.)։ 1961 թ. – ծնվել է Ջորջ Քլունին, ամերիկացի ճանաչված դերասան։ 1992 թ. – մահացել է Մառլեն Դիտրիխը, ազգությամբ գերմանացի ամերիկյան հանրաճանաչ դերասանուհի և երգչուհի (ծն. 1901 թ.): 1994 թ. – բացվեց Միացյալ Թագավորությունը Ֆրանսիային միացնող հատուկ եվրաթունելը։ 2001 թ. – պատմության մեջ առաջին անգամ Հռոմի Պապ Հովհաննես Պողոս II-ը այցելեց մզկիթ։ 2012 թ. – Հայաստանում տեղի ունեցան 5-րդ գումարման Ազգային ժողովի ընտրությունները։
Մայիսի 7 1663 թ. – Լոնդոնում բացվեց Դրուրի-Լեյն թատրոնը, որն Անգլիայի ամենահին թատրոնն է: 1833 թ. – ծնվել է Յոհաննես Բրամսը, գերմանացի նշանավոր երգահան (մահ. 1897 թ.): 1861 թ. – ծնվել է Ռաբինդրանաթ Թագորը, հնդիկ հայտնի գրող, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր (մահ. 1941 թ.): 1895 թ. – ռուս գիտնական Ալեքսանդր Պոպովը ներկայացրեց իր ստեղծած առաջին ռադիոն: 1928 թ. – մահացել է Ալեքսանդր Սպենդիարյանը, հայ մեծ կոմպոզիտոր, նրա անունով է կոչվում Երևանի Օպերայի և բալետի պետական ակադեմիական թատրոնը։ (ծն. 1871 թ.): 1901 թ. – ծնվել է Գերի Կուպերը, ամերիկացի դերասան, Օսկարի եռակի դափնեկիր, Ամերիկյան բոլոր ժամանակների ֆիլմերի 100 լավագույն դրական և բացասական հերոսների ցանկում առկա է նրա 3 դրական հերոս (մահ. 1961 թ.): 1915 թ. – գերմանական «U-20» սուզանավը գրոհեց անգլիական «Լուզիտանիա» մարդատար շոգենավին, շոգենավի 1198 ուղևոր մահացավ: 1994 թ. – ԼՂՀ Ազգային ժողովի որոշմամբ սահմանվեց Շուշի մեդալ ԼՂՀ պետական պարգև:	Մայիսի 8 Հայաստանում նշվում է երկրապահի օրը։ 1492 թ. – Հարյուրամյա պատերազմի ժամանակ ֆրանսիական բանակը Ժաննա դ'Արկի գլխավորությամբ ազատագրում Օռլեանը։ 1541 թ. – իսպանացի ծովագնաց և կոնկիստադոր Էռնանդո դե Սոտոն հայտնագործեց Միսսիսիպի գետը։ 1851 թ. – ծնվել է Եղիա Տեմիրճիպաշյանը, արևմտահայ արձակագիր, բանաստեղծ (մահ. 1908 թ.)։ 1880 թ. – մահացել է Գյուստավ Ֆլոբերը, ֆրանսիացի գրող, «Տիկին Բովարի» նշանավոր վեպի հեղինակ (ծն. 1821 թ.)։ 1902 թ. – Մարտինիկա կղզում Մոն Պելե լեռան հրաբխային ժայթքման հետևանքով մահացավ ավելի քան 20 000 մարդ։ 1903 թ. – մահացել է Պոլ Գոգենը, ֆրանսիացի պոստիմպրեսիոնիստ նկարիչ, քանդակագործ (ծն. 1848)։ 1945 թ. – հաստատվեց ֆաշիստական Գերմանիայի կապիտուլյացիան։ 1975 թ. – ծնվել է Էնրիկե Իգլեսիասը, իսպանացի ճանաչված երգիչ, նշանավոր երգիչ Խուլիո Իգլեսիասի որդին։ 1992 թ. – Արցախյան ազատամարտի ժամանակ ժամը 2։30-ին հայ ինքնապաշտպանական ուժերը սկսեցին Շուշիի ազատագրման գործողությունը։
Մայիսի 9 մ.թ.ա. 53 թ. – Հին Հռոմի զորավար Կրասոսը պարտություն կրեց պարթևներից Խառան քաղաքի մոտ։ 1502 թ. – Քրիստափոր Կոլումբոսը իսպանական Կադիս քաղաքից սկսեց իր վերջին` չորրորդ ճանապարհորդությունը դեպի Ամերիկա։ 1805 թ. – մահացել է Ֆրիդրիխ Շիլլերը, գերմանացի նշանավոր գրող, փիլիսոփա (ծն. 1759 թ.)։ 1924 թ. – ծնվել է Բուլատ Օկուջավա, ռուս նշանավոր գրող, կոմպոզիտոր, սցենարիստ (մահ. 1997 թ.)։ 1945 թ. – Խորհրդային Միությունը հաղթում է Հայրենական մեծ պատերազմում։ 1950 թ. – ստեղծվել է Եվրոպական միության մաս կազմող «Ածուխի և երկաթի եվրոպական միությունը»։ 1992 թ. – Հայկական ջոկատները ազատագրում են Շուշին` մեծ բեկում մտցնելով Արցախյան ազատամարտում։	Մայիսի 10 1503 թ. – Քրիստափոր Կոլումբոսը հայտնաբերեց Կայմանյան կղզիները: 1612 թ. – ծագումով հայ հնդկուհի Մումթազ Մահալը ամուսնացել է Հնդկաստանի կայսր Շահ Ջահանի հետ: Նրա հիշատակին շահը կառուցել է Թաջ Մահալ հայտնի դամբարանը: 1844 թ. – Կանադայի մայրաքաղաքը Քինգսթոն քաղաքից տեղափոխվեց Մոնրեալ: 1851 թ. – ծնվել է Խենթը` Սամսոն Տեր-Պողոսի Տեր-Պողոսյանը, հայ ազգային ազատագրական շարժման գործիչ, Րաֆֆու համանուն վեպի հերոս Վարդանի նախատիպը: 1866 թ. – ավարտվեց Առաջին Խաղաղօվկիանոսյան պատերազմը 1877 թ. – Ռումինիան հայտարարեց իր անկախությունը Օսմանյան կայսրությունից: 1913 թ. – փորձարկվեց աշխարհում առաջին չորս շարժիչ ունեցող ինքնաթիռը` «Ռուսական վիտյազ»: 1933 թ. – ֆաշիստական Գերմանիայի մի քանի քաղաքներում իշխանությունները կազմակերպեցին ոչ գերմանալեզու գրքերի ցուցադրական զանգվածային այրում՝ ի նշան գերմանական ազգի բարձրության մյուս ազգերի նկատմամբ: 1938 թ. – ծնվել է Մարինա Վլադին, ֆրանսիացի դերասանուհի և երգչուհի: 1979 թ. – Կաննի կինոփառատոնում տեղի ունեցավ ռեժիսոր Ֆրենսիս Ֆորդ Կոպպոլայի «Ապոկալիպսիսը հիմա» ֆիլմի պրեմիերան:
Մայիսի 11 330 - Կոստանդիանոս Ա Մեծ կայսրը Հռոմեական կայսրության մայրաքաղաքը Հռոմից տեղափոխեց Բյուզանդիոն, որը նրա պատվին վերանվանվեց Կոստանդնուպոլիս: 868 թ. – Չինացի հոգևորական Վան Ցզեն պատրաստեց պատմությանը հայտնի առաջին կնքված տպագիր նյութը: 1858 թ. – Մինեսոտան դարձավ ԱՄՆ-ի 32-րդ նահանգը: 1864 թ. – ծնվել է իռլանդացի կին գրող Էթել Լիլիան Վոյնիչը («Բոռը» մահ. 1960 թ.): 1895 – Անգլիայի, Ֆրանսիայի և Ռուսաստանի՝ Կոստանդնուպոլսի դեսպանները մշակեցին և թուրքական կառավարությանը ներկայացրին հայկական նահանգներում բարենորոգումներ անցկացնելու ծրագիր, ինչը սակայն Օսմանյան կայսրությունը չիրագործեց: 1904 թ. – ծնվել է Սալվադոր Դալին, իսպանացի հանրայատ նկարիչ, քանդակագործ և գրող, սյուրռեալիզմի հիմնադիրներից (մահ. 1989 թ.): 1981 թ. – մահացել է Բոբ Մառլին, ճամայկացի հանրաճանաչ երգիչ, երաժիշտ, ռեգգի ոճի նշանավոր կատարող (ծն. 1945 թ.): 1984 թ. – ծնվել է Անդրես Ինիեստան, իսպանացի նշանավոր ֆուտբոլիստ, 2008 թ. ֆուտբոլի եվրոպայի առաջնության և ֆուտբոլի աշխարհի 2010 թ. առաջնության չեմպիոն:	Մայիսի 12 1551 թ. – Պերուի մայրաքաղաք Լիմայում հիմնվեց Ամերիկայի ամենահին Սան-Մարկոս համալսարանը։ 1832 թ. – Միլանում տեղի ունեցավ Գաետանո Դոնիցետիի Սիրո ըմպելիք օպերայի պրեմիերան։ 1842 թ. – ծնվել է Ժյուլ Մասնեն, ֆրանսիացի նշանավոր երգահան (մահ. 1912 թ.)։ 1907 թ. – ծնվել է Քեթրին Հեփբորնը, ամերիկացի նշանավոր դերասանուհի, դերասան-դերասանուհիներից ամենաշատն է ստացել Օսկար` 4 անգամ, Ամերիկյան բոլոր ժամանակների ֆիլմերի 100 մեծագույն աստղերի ցանկում պատվավոր 1-ին տեղում է (մահ. 2003 թ.)։ 1921 թ. – ծնվել է Էդուարդ Միրզոյանը, հայ կոմպոզիտոր, երաժշտական և հասրակական գործիչ (մահ. 2012 թ.)։ 1926 թ. – Լեհաստանում տեղի ունեցավ մայիսյան հեղափոխոթյունը։ 1941 թ. – գերմանացի գիտնական Կոնրադ Ցուզեն հանրությանը ներկայացրեց իր պատրաստած աշխարհում առաջին Z3 համակարգիչը։ 2008 թ. – Չինաստանի Սիչուան նահանգում տեղի ունեցած երկրաշարժի հետևանքով մահացավ մոտ 70 000 մարդ։
Մայիսի 13 1830 թ. — Էկվադորը դուրս եկավ Մեծ Կոլումբիայի կազմից և հռչակեց իրեն հանրապետություն։ 1836 թ. — սկսվեցին Ռուսաստանի առաջին երկաթգծի կառուցման աշխատանքները։ 1840 թ. — ծնվել է Ալֆոնս Դոդեն, ֆրանսիացի գրող, թատերագիր (մահ. 1897 թ.)։ 1930 թ. — սպանվեց վերջին վայրի պարկավոր գայլը, իսկ 1936 թ. Ավստրալիայի կենդանաբանական այգիներից մեկում սատկեց այդ կենդանիների վերջին ներկայացուցիչը։ 1950 թ. — տեղի ունեցավ առաջին «Ֆորմուլա 1» ավտոմրցաշարը։ 1961 թ. — ծնվել է Դենիս Ռոդմանը, ամերիկացի բասկետբոլիստ, բասկետբոլի փառքի սրահի անդամ։ 1964 թ. — ծնվել է Ռոնի Քոլմենը, ամերիկացի պրոֆեսիոնալ բոդիբիլդեր, ռեկորդային` թվով 8 անգամ արժանացել է «Միստր Օլիմպիա» կոչմանը։ 1981 թ. — թուրք ահաբեկիչ Մեհմեդ Ալի Աջան Թուրքիայում Հռոմի պապ Հովհաննես Պողոս II-ի վրա մահափորձ կատարեց։ 2005 թ. — Ուզբեկստանի Անդիժան քաղաքում տեղի ուենացած ցույցերի հետևանքով մահացան հարյուրավոր մարդիկ։	Մայիսի 14 1643 թ. — Լյուդովիկոս XIV-ը դարձավ Ֆրանսիայի և Նավարայի թագավոր։ 1900 թ. — Փարիզում տեղի ունեցավ 2-րդ ամառային օլիմպիական խաղերի բացման արարողությունը։ 1907 թ. — ծնվել է Միքայել Թավրիզյանը, հայ նշանավոր դիրիժոր (մահ. 1957 թ.)։ 1939 թ. — 5 տարեկան պերուացի Լինա Մեդինան երեխա ունեցավ, դառնալով ամենաերիտասարդ մայրը բժշկության պատմության մեջ։ 1948 թ. — Դավիդ Բեն-Գուրիոնը հայտարարեց Իսրայելի անկախությունը։ 1952 թ. — ծնվել է Ռոբերտ Զեմեկիսը, ամերիկացի նշանավոր օսկարակիր ռեժիսոր։ 1962 թ. — Աթենքում տեղի ունեցավ Խուան Կառլոս I-ի և Սոֆիա Հունացու ամուսնության արարողությունը: 1998 թ. - մահացել է Ֆրենկ Սինատրան, ամերիկացի հանրահայտ երգիչ և դերասան (ծնվել է 1915 թ.)։ 2009 թ. — հայտնի բրիտանական Ջեթրո Թալ ռոք խումբը համերգ տվեց Երևանում։
Մայիսի 15 1446 թ. — մահացել է Թովմա Մեծոփեցին, հայ պատմիչ, եկեղեցական ու մշակութային գործիչ (ծն. 1378 թ.)։ 1811 թ. — Պարագվայը հռչակեց իր անկախությունը Իսպանիայից։ 1904 թ. — ռուսական «Ամուր» ականակիր նավը խորտակեց ճապոնական «Խացուսե» և «Յասիմա» հածանավերը։ 1905 թ. — հիմնադրվեց ամերիկյան Լաս Վեգաս քաղաքը։ 1919 թ. — Հույն-թուրքական պատերազմների ժամանակ հունական զորքերը ազատագրեցին Զմյուռնիա քաղաքը։ 1928 թ. — «Խենթ ինքնաթիռ» մուլտֆիլմում առաջին անգամ հանդես եկավ սիրված մուլտհերոս Միկի Մաուսի կերպարը։ 1935 թ. — շահագործման հանձնվեց Մոսկվայի մետրոպոլիտենը, որն ունի մոտ 300 կմ երկարություն։ 1940 թ. — ստեղծվեց ՄաքԴոնալդս ընկերությունը։ 1949 թ. — ծնվել է Աշոտ Ղազարյանը, հայ կատակերգու դերասան։ 1963 թ. - ծնվել է Ներսիկ Իսպիրյանը, հայ երգիչ և երգահան։	Մայիսի 16 1152 թ. — Հենրի II Պլանտագենետը ամուսնացավ Էլեանորա Ակվիտանուհու հետ։ 1888 թ. — Բեռլինում ցուցադրվեց առաջին ձայնապնակը։ 1905 թ. — ծնվել է Հենրի Ֆոնդան, ամերիկացի դերասան, Օսկարի և Ոսկե Գլոբուսի դափնեկիր (մահ. 1982 թ.)։ 1920 թ. — Ժաննա դ'Արկը կաթոլիկ եկեղեցու կողմից դասվեց սրբերի շարքին։ 1929 թ. — տեղի ունեցավ Օսկարի 1-ին մրցանակաբաշխությունը։ 1944 թ. — ֆաշիստական Գերմանիայի զորքերը գրավեցին Վարշավան, ավարտելով այնտեղ բարձրացված ապստամբությունը, արդյունքում մահացավ մոտ 15 000 լեհ։ 1960 թ. — ԱՄՆ-ում տեղի ունեցավ առաջին լազերի ցուցադրումը։ 2007 թ. — մահացել է Գոհար Գասպարյանը, հայ օպերային հռչակավոր երգչուհի, նրան անվանել են «հայկական սոխակ» (ծն. 1924 թ.)։
Մայիսի 17 1642 թ. — հիմնվեց կանադական Մոնրեալ քաղաքը։ 1718 թ. — անգլիացի իրավաբան Ջեյմս Պակլը արտոնագրեց աշխարհում առաջին գնդացիրը։ 1858 թ. — Մատթեոս Ա Կոնստանդնուպոլսեցին ընտրվեց Ամենայն հայոց կաթողիկոս։ 1890 թ. — Հռոմում տեղի ունեցավ Պիետրո Մասկանիի Գեղջկական ասպետություն օպերայի պրեմիերան։ 1899 թ. — ծնվել է Անիտա Կոնտին (Կարագոշյան), ազգությամբ հայ, ֆրանսիացի բնախույզ, առաջին կին օվկիանոսագետը (մահ. 1997 թ.)։ 1916 թ. — Մեծ Բրիտանիան առաջին պետությունը դարձավ, որն անցավ ամառային ժամանակի։ 1966 թ. — մահացել է Վահրամ Ալազանը, հայ գրող (ծն. 1903 թ)։ 1978 թ. — մահացել է Արմին Վեգները, գերմանացի գրող, հրապարակախոս, հայերի և հրեաների իրավունքների պաշտպան, Հայոց Ցեղասպանության ականատես (ծն. 1886 թ)։ 1978 թ. — Շվեյցարիայում Չառլի Չապլինի մարմինը երկրորդ անգամ հուղարկավորեցին մոտ 2 մ հաստությամբ բետոնի տակ։	Մայիսի 18 Նշվում է Թանգարանների միջազգային օրը։ 1799 թ. — մահացել է Պիեռ Բոմարշեն, ֆրանսիացի նշանավոր թատերգակ և հրապարակախոս (ծն. 1732 թ.)։ 1897 թ. — ծնվել է Գուրգեն Ջանիբեկյանը, թատրոնի և կինոյի հայ նշանավոր դերասան, Կարեն Ջանիբեկյանի հայրը, Սոս Ջանիբեկյանի պապը (մահ. 1978 թ.)։ 1897 թ. — ծնվել է Ֆրենկ Կապրան, ամերիկացի նշանավոր ռեժիսոր, ստացել է 3 Օսկար որպես լավագույն ռեժիսոր (մահ. 1991 թ.)։ 1972 թ. — Ուկրաինայի Խարկով քաղաքից Մոսկվա թռչող ԱՆ-10 ինքնաթիռը վթարի ենթարկվեց և մահացան ինքնաթիռում գտնվող բոլոր 122 մարդիկ։ 1980 թ. — Վաշինգտոն նահանգում Սենտ Հելենս (Սուրբ Հեղինե) հրաբխի ժայթքման հետևանքով մահացան 57 մարդ։ Այս դեպքի հետ կապված ամերիկահայ երգահան Ալան Հովհաննեսը գրել է «Սուրբ Հեղինեի լեռը» սիմֆոնիան։ 1981 թ. — մահացել է Վիլյամ Սարոյանը, ամերիկահայ մեծանուն գրող (ծն. 1908 թ.)։ 1992 թ. — Արցախյան ազատամարտի ժամանակ հայկական զինված ուժերը ազատագրեցին Լաչին քաղաքը, Քաշաթաղի շրջանի Բերձոր քաղաքը և Բերձորի միջանցքը։
Մայիսի 19 1649 թ. — ստեղծվեց Անգլիական հանրապետությունը, որը դարձավ Մեծ Բրիտանիայի հիմքը։ 1712 թ. — Պետրոս I-ը Ռուսաստանի մայրաքաղաքը Մոսկվայից տեղափոխեց Սանկտ Պետերբուրգ։ 1780 թ. — Հյուսիսային Ամերիկայի տարածքի մի մասի երկինքը պատվեց խավարով, պատմության մեջ այն կոչվեց «սև օր»։ 1802 թ. — Նապոլեոն Բոնապարտը սահմանեց Պատվավոր լեգեոնի շքանշանը։ 1842 թ. — տեղի ունեցավ Գաետանո Դոնիցետիի «Լինդա դի Շամունի» օպերայի պրեմիերան։ 1892 թ. — ծնվել է Համո Բեկնազարյանը, հայ նշանավոր կինոռեժիսոր, հայկական կինեմատոգրաֆիայի հիմնադիրներից մեկը, նրա անունով է կոչվում «Հայֆիլմ» կինոստուդիան (մահ. 1965 թ.)։ 1911 թ. — Կանադայում հիմնվեց աշխարհում առաջին ազգային այգի-պարկը։ 1922 թ. — ծնվել է Օհան Դուրյանը, հայ հայտնի դիրիժոր (մահ. 2011 թ.)։ 1928 թ. — ծնվել է Սերգեյ Մերգելյանը, հայ ականավոր գիտնական (մահ. 2008 թ.)։ 1953 թ. — ծնվել է Շավարշ Կարապետյանը, հայ ջրասուզորդ, աշխարհի և Եվրոպայի բազմակի չեմպիոն, 1976 թ. սեպտեմբերի 16-ին փրկել է Երևանյան լիճը ընկած տրոլեյբուսի 20 ուղևորի, հանելով նրանց ջրից։	Մայիսի 20 1498 թ. – Վասկո դա Գաման հասավ Հնդկաստան: 1562 թ. – Սեբաստիայում գումարված ժողովը ամենայն հայոց կաթողիկոս Միքայել Ա Սեբաստացու գլխավորությամբ երկու դիմում է ուղարկում Հռոմի պապ Պիոս Դ-ին: 1799 թ. – ծնվել է Օնորե դը Բալզակը, ֆրանսիացի մեծագույն գրողներից մեկը (մահ. 1850 թ.): 1882 թ. – Գերմանիան, Ավստրո-Հունգարիան և Իտալիան ստեղծեցին «Եռյակ միությունը»: 1908 թ. – ծնվել է Ջեյմս Ստյուարտը, ամերիկացի դերասան, Ամերիկյան բոլոր ժամանակների ֆիլմերի 100 մեծագույն աստղերի ցանկում պատվավոր 3-րդ տեղում է (մահ. 1997 թ.): 1902 թ. – Կուբան հայտարարվեց հանրապետություն, Իսպանիայից անկախացել էր 1868 թ.: 1946 թ. – ծնվել է Շերը, ամերիկահայ հայտնի երգչուհի: 1950 թ. – ծնվել է Զինաիդա Սիմոնյանը, հայ անվանի հրաձգուհի, աշխարհի և Եվրոպայի բազմակի չեմպիոն (մահ. 2012 թ.): 1989 թ. – ռուս օդաչու Ալեքսանդր Զուեևը գողացավ «ՄԻԳ-29» ռուսական կործանիչը և հանձնեց Թուրքիային, քաղաքական ապաստան գտնելով ԱՄՆ-ում:
Մայիսի 21 1471 թ. – ծնվել է Ալբրեխտ Դյուրերը, գերմանացի նկարիչ, Վերածննդի ժամանակաշրջանի ամենանշանավոր նկարիչներից մեկը (մահ. 1528 թ.): 1502 թ. – պորտուգալացի ծովագնաց Ժուան դե Նովան հայտնաբերեց Սուրբ Հեղինեի կղզին: 1804 թ. – բացվեց Փարիզի Պեր Լաշեզ գերեզմանատունը: 1904 թ. – Փարիզում ստեղծվեց Ֆուտբոլի միջազգային ֆեդերացիան: 1921 թ. – ծնվել է Անդրեյ Սախարովը, ռուս գիտնական, ջրածնային ռումբի ստեղծողներից մեկը, Խաղաղության Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր (մահ. 1989 թ.): 1945 թ. – տեղի ունեցավ Հոլիվուդյան աստղեր Համֆրի Բոգարտի և Լորեն Բեքոլի հարսանիքը: 1967 թ. – մահացել է Բարսեղ Կանաչյանը, հայ կոմպոզիտոր, հասարակական գործիչ, ՀՀ Պետական օրհներգի` «Մեր Հայրենիքի» երաժշտության հեղինակը (ծնվել է 1885 թ.): 1969 թ. – մահացել է Սիմոն Վրացյանը, Հայաստանի առաջին հանրապետություն չորրորդ վարչապետ (ծնվել է 1882 թ.): 2011 թ. – Իսլանդիայում գտնվող Գրիմսվոթն հրաբխի ժայթքումից ծուխը բարձրացավ մոտ 20 կմ, ինչի հետևանքով մի շարք եվրոպական ավիաընկերություններ հետաձգեցին թռիչքները:	Մայիսի 22 1455 թ. – Սենտ-Օլբանսի մոտ տեղի ունեցավ ճակատամարտ, որից հետո սկսվեց Անգլիայի Սպիտակ և Կարմիր վարդի պատերազմը: 1813 թ. – Վենետիկում տեղի ունեցավ Ջոակինո Ռոսսինիի Իտալուհին Ալժիրում օպերայի պրեմիերան: 1907 թ. – ծնվել է Լոուրենս Օլիվիեն, անգլիացի մեծագույն դերասաններից մեկը («Համլետ», «Սպարտակ», մահ. 1989 թ.): 1924 թ. – ծնվել է Շառլ Ազնավուրը, ֆրանսահայ աշխարհահռչակ երգիչ, երգահան, դերասան և հասարակական գործիչ: 1939 թ. – Ադոլֆ Հիտլերը և Բենիտո Մուսոլինին, ստորագրեցին համաձայնագիր, որը ստացավ «Պողպատե պակտ» անվանումը: 1939 թ. – ծնվել է Արկադի Տեր-Թադևոսյանը, Արցախյան ազատամարտի հերոս, ղեկավարել է Շուշիի ազատագրման գործողությունը: 1960 թ. – Չիլիում տեղի ունեցավ պատմությանը հայտնի ամենաուժեղ երկրաշարժը, որի հետևանքով մահացավ մոտ 6000 մարդ, իսկ երկրաշարժի հասցրած վնասը տարբեր հաշվարկներով կազմեց մոտ 1.5 միլարդ դոլլար: 1972 թ. – Ցեյլոն կղզին հռչակվեց Շրի Լանկա հանրապետություն: 1990 թ. – Հյուսիսային և Հարավային Եմենները միացան ու ստեղծվեց Եմենի հանրապետությունը:
Մայիսի 23 1618 թ. – սկսվեց Երեսնամյա պատերազմը: 1703 թ. – Պետրոս I-ը հիմնադրեց Սանկտ Պետերբուրգը: 1707 թ. – ծնվել է Կարլ Լինեյը, շվեդ նշանավոր գիտնական (մահ. 1778 թ.): 1879 թ. – ռուս գրող Իվան Տուրգենևը ստացավ Օքսֆորդի համալսարանի քաղաքացիական իրավունքի դոկտորի կոչում: 1904 թ. – Վիեննայում անցակցվեց Հունահռոմեական ըմբշամարտի աշխարհի առաջին առաջնությունը: 1906 թ. – Ռայթ եղբայրները արտոնագրեցին իրենց պատրաստած թռչող սարքը: 1906 թ. – մահացել է Հենրիկ Իբսենը, նորվեգացի հայտնի դրամատուրգ (ծն. 1828 թ.): 1918 թ. – Դրաստամատ Կանայանը նշանակվում է Ապարանի հերոսամարտի հրամանատար: 2010 թ. – տեղի ունեցան ԼՂՀ 5-րդ գումարման Ազգային ժողովի ընտրությունները:	Մայիսի 24 1543 թ. – մահացել է Նիկոլայ Կոպեռնիկոսը, լեհ հռչակավոր գիտնական, աստղագետ, արևկենտրոն համակարգի գաղափարը առաջ քաշողներից մեկը (ծն. 1473 թ.)։ 1822 թ. – Էկվադորը հռչակեց իր անկախությունը Իսպանիայից։ 1905 թ. – ծնվել է Միխայիլ Շոլոխովը, ռուս նշանավոր գրող, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր (մահ. 1984 թ.)։ 1923 թ. – ծնվել է Հակոբ Հակոբյանը, հայ նշանավոր նկարիչ (մահ. 2013 թ.)։ 1941 թ. – ծնվել է Բոբ Դիլանը, ամերիկացի երգիչ, երգահան։ 1956 թ. – Շվեյցարիայում անցկացվեց առաջին Եվրատեսիլ երգի մրցույթը։ 1981 թ. – հայտնաբերվեց Նեպտունի արբանյակ Լարիսսան։ 1995 թ. – տեղի ունեցավ «Քաջ սիրտը» ֆիլմի պրեմիերան` ռեժիսոր և գլխավոր դերասան Մել Գիբսոն։ 2006 թ. – ստեղծվեց Վիքիքարտեզ նախագիծը։ 2010 թ. – Սերժ Ավետիքյանի «Շնային պատմություններ» ֆիլմը Կաննի կինոփառատոնում արժանացավ Ոսկե Արմավենու ճյուղի որպես լավագույն կարճամետրաժ ֆիլմ։
Մայիսի 25 Play media 1953 թ. ԱՄՆ ատոմային հրետանու փորձարկումը 1810 թ. – Արգենտինան անկախացավ Իսպանիայից: 1857 թ. – ծնվել է Սիրանույշը, հայ նշանավոր դերասանուհի (մահ. 1932 թ.): 1869 թ. – Մոցարտի «Դոն Ժուան» օպերայի բեմադրությունով բացվեց Վիեննայի պետական օպերայի շենքը: 1895 թ. – Օսկար Ուայլդը դատապարտվեց 2 տարվա ուղղիչ աշխատանքների: 1941 թ. – ծնվել է Օլեգ Դալը, կինոյի և թատրոնի ռուս սիրված դերասան (մահ. 1981 թ.): 1951 թ. – ծնվել է Վաչագան Սարգսյանը, հայ գրող, թարգմանիչ, հրատարակիչ, խմբագիր, «9-րդ հրաշալիք» թերթի հիմնադիր և գլխավոր խմբագիր: 1953 թ. – ԱՄՆ-ն իր պատմության մեջ առաջին ու միակ անգամ կատարեց ատոմային հրետանու փորձարկում: 1963 թ. – Ադիս Աբեբայում ստեղծվեց Աֆրիկյան միասնության կազմակերպությունը, որը 2002 թ. վերանվանվեց Աֆրիկյան Միություն: ՄԱԿ-ը այս օրը հռչակել է որպես Աֆրիկայի ազատագրման օր: 2003 թ. – տեղի ունեցան ՀՀ Ազգային ժողովի 3-րդ գումարման ընտրությունները: 2010 թ. – Դիփ Փարփլ բրիտանական ռոք-խումբը համերգ տվեց Երևանում:	Մայիսի 26 451 թ. – տեղի ունեցավ Ավարայրի ճակատամարտը, հայոց պատմության ամենանշանավոր ու հերոսական ճակատամարտերից մեկը։ 1521 թ. – Կառլոս V-ը ստորագրեց «Վորմսյան էդիկտը», որով հանձնարարվում էր ձերբակալել Մարտին Լյութերին։ 1799 թ. – ռուս-ավստրիական պատերազմի ժամանակ ռուսական զորքերը Ալեքսանդր Սուվորովի հրամանատարությամբ գրավեցին Թուրինը։ 1897 թ. – առաջին անգամ տպագրվեց Բրեմ Սթոքերի «Դրակուլա» վեպը։ 1918 թ. – ստեղծվեց Վրաստանի առաջին հանրապետությունը, այս օրը Վրաստանում նշվում է որպես անկախության տոն։ 1966 թ. – Գայանան անկախացավ Մեծ Բրիտանիայից։ 1972 թ. – Ռիչարդ Նիքսոնը և Լեոնիդ Բրեժնևը Մոսկվայում պայմանագիր ստորագրեցին հակահրթիռային համակարգերի օգտագործման սահմանափակման մասին։ 2011 թ. – ձերբակալվեց Ռատկո Մլադիչը, 1992-95 թթ. Սերբական Հանրապետության բանակի հրամանատարը Բոսնիական պատերազմի ժամանակ։
Մայիսի 27 1441 թ. – Կիրակոս Ա Վիրապեցին ընտրվեց Ամենայն հայոց կաթողիկոս։ 1918 թ. – Ապարանի հերոսամարտի հաղթանակի օրը։ 1927 թ. – ծնվել է Ֆրունզե Դովլաթյանը, հայ ճանաչված կինոռեժիսոր, դերասան և սցենարիստ (մահ. 1997 թ.)։ 1937 թ. – գործարկվեց Ոսկե Դարպասներ կամուրջը։ 1937 թ. – մահացել է Ատրպետը, հայ գրող, արձակագիր, նրա գրվածքի հիման վրա է նկարահանվել «Տժվժիկ» ֆիլմը (ծն. 1860 թ.)։ 1941 թ. – Մեծ Բրիտանիայի թագավորական ռազմածովային ուժերը խորտակեցին գերմանական «Բիսմարկ» նավը։ 1964 թ. – մահացել է Ջավահարլալ Ներուն, Հնդկաստանի ազգային ազատագրական պայքարի առաջնորդ (ծն. 1889 թ.)։ 1970 թ. – մահացել է Օլգա Գուլազյանը, հայ դերասանուհի (ծն. 1885 թ.)։ 2000 թ. – Դրաստամատ Կանայանը վերահուղարկավորվեց Ապարանի հերոսամարտի հուշահամալիրում։	Մայիսի 28 Հայաստանում նշվում է Հանրապետության տոնը։ 1812 թ. – Ռուսական կայսրությունը և Օսմանյան կայսրությունը Բուխարեստում կնքեցին հաշտության պայմանագիր, որով ավարտվեց 1806-1812 թթ. Ռուս-թուրքական պատերազմը։ 1904 թ. – Բրեշիայում տեղի ունեցավ Ջակոմո Պուչինիի Մադամ Բատերֆլայ օպերայի նոր վերամշակված տարբերակի պրեմիերան։ 1908 թ. – ծնվել է Յան Ֆլեմինգը, անգլիացի գրող, Ջեյմս Բոնդի մասին պատմող գրքերի հեղինակը (մահ. 1964 թ.)։ 1918 թ. – Սարդարապատի, Բաշ-Ապարանի և Ղարաքիլիսայի ճակատամարտերում տարած հաղթանակից հետո Հայաստանը ձեռք բերեց անկախություն և ստեղծվեց Հայաստանի առաջին հանրապետությունը։ 1959 թ. – ծնվել է Շարլ Բերբերյանը, ֆրանսահայ մուլտիպլիկատոր, ռեժիսոր Ալեն Բերբերյանի եղբայրը։ 1968 թ. – ծնվել է Քայլի Մինոուգը, ավստրալիացի երգչուհի և դերասանուհի։ 2005 թ. – Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհան նավթամուղով առաջին փոխադրված նավթը Բաքվից հասավ Ջեյհան։ 2005 թ. – Նիգ-Ապարան կազմակերպության կողմից կազմակերպվեց «Միասնության շուրջպարը»։
Մայիսի 29 1453 թ. – Կոստանդնուպոլսի անկումը, որով էլ ավարտվեց 1500-ամյա պատմություն ունեցող Հռոմեական կայսրության վերջին մնացորդի` Բյուզանդական կայսրության պատմությունը։ 1790 թ. – վերջին ամերիկյան գաղութ Ռոդ Այլենդը ընդունեց ԱՄՆ Սահմանադրությունը։ 1848 թ. – Վիսկոնսինը դարձավ ԱՄՆ-ի 30-րդ նահանգը։ 1913 թ. – ծնվել է Լևոն Կարագյոզյանը, հայ նշանավոր դրամատուրգ, սցենարիստ (մահ. 1986 թ.)։ 1922 թ. – մահացել է Եվգենի Վախթանգովը, ռուսահայ նշանավոր ռեժիսոր (ծն. 1883 թ.)։ 1985 թ. – Բրյուսելի «Էյզեն» ստադիոնում ՈՒԵՖԱ Չեմպիոնների Լիգայի եզրափակիչ «Յուվենտուս» - «Լիվերպուլ» խաղում տեղի ունեցած անկարգությունների հետևանքով մահացավ 39 մարդ, մոտ 600-ը ստացան մարմնական վնասվածքներ։ 1996 թ. – մահացել է Հրանտ Շահինյանը, հայ խորհրդային մարմնամարզիկ, Օլիմպիական խաղերի չեմպիոն (ծն. 1923 թ.)։	Մայիսի 30 1431 թ. – Ռուանում Ժաննա դ'Արկին մահապատժի ենթարկեցին` այրելով խարույկի վրա (ծն. 1412 թ.): 1778 թ. – մահացել է Վոլտերը, ֆրանսիացի լուսավորիչ փիլիսոփա (ծն. 1694 թ.): 1927 թ. – ԱՄՆ-ում հիմնվեց Հաճընի Հայրենակցական Ընդհանուր Միությունը: 1937 թ. – ծնվել է Ալեքսանդր Դեմյանենկոն, ռուս սիրված դերասան («Կովկասի գերուհին», մահ. 1999 թ.): 1953 թ. – խորհրդային կառավարությունը, անտեսելով Հայկական հարցը, Թուրքիայի կառավարությանը հայտնեց, որ «Հանուն բարի դրացիական հարաբերությունների պահպանման և խաղաղության ու անվտանգության ամրապնդման Հայաստանի և Վրաստանի կառավարությունները հնարավոր գտան հրաժարվել Թուրքիայի նկատմամբ ունեցած իրենց տարածքային պահանջներից»: 1990 թ. – տեղի ունեցան ՀՀ Ազգային ժողովի 2-րդ գումարման ընտրությունները: 1994 թ. – մահացել է Արմեն Զարյանը, հայ ճարտարապետ, գրող Կոստան Զարյանի որդին (ծն. 1914 թ.): 1999 թ. – Մինսկի «Նեմիգ» մետրոյի կայարանի մոտ տեղի ունեցած հրմշտոցի արդյունքում մահացավ 53 մարդ, մոտավորապես 150 հոգի ստացան մարմնական վնասվածքներ:
Մայիսի 31 1223 թ. – Կալկա գետի մոտ տեղի ունեցած ճակատամարտում մոնղոլները հաղթանակ տարան ռուսների նկատմամբ: 1323 թ. – Կաթողիկոս Կոնստանդին Դ Լամբրոնացու ջանքերով Եգիպտոսի սուլթանության և Կիլիկիայի հայկական թագավորության միջև կնքվում է հաշտության պայմանագիր, համաձայն որի մամլուքները պետք է 15 տարի չհարձակվեին Կիլիկիայի վրա: 1817 թ. – Միլանի Լա Սկալա թատրոնում տեղի ունեցավ Ջոակինո Ռոսսինիի «Գող-կաչաղակ» օպերայի պրեմիերան: 1832 թ. – մահացել է Գալուա Էվարիստը, Ֆրանսիացի տաղանդավոր մաթեմատիկոս (ծն. 1811 թ.): 1859 թ. – գործարկվեց Լոնդոնի Բիգ Բեն ժամացույցը: 1916 թ. – Հյուսիսային ծովում տեղի ունեցավ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ամենամեծ ծովային ճակատամարտը Գերմանիայի ու Մեծ Բրիտանիայի միջև: 1930 թ. – ծնվել է Քլինթ Իսթվուդը ամերիկացի հանրաճանաչ դերասան, ռեժիսոր, կինոգործիչ: 1961 թ. – Հարավաֆրիկյան Հանրապետությունը հռչակեց իր անկախությունը Մեծ Բրիտանիայից: 2001 թ. – մահացել է Առլեն Ֆրենսիսը, ամերիկահայ դերասանուհի (ծն. 1908 թ.):