Արևելյան Հայաստանը Ռուսական կայսրության կազմում
| Հայոց պատմություն | |
|---|---|
 | |
| Նախապատմություն Մ.թ.ա. 2492 - մ.թ.ա. 590 | |
| Հայ ժողովրդի ծագումը | |
|
Ցեղային միություններ և պետական կազմավորումներ | |
| Վանի թագավորություն Մ.թ.ա. 9-6-րդ | |
| Մեծ Հայք Մ.թ.ա. 590 - մ.թ. 428 | |
| Երվանդունիների թագավորություն | |
| Փոքր Հայք, Ծոփք և Կոմմագենե | |
| Արտաշեսյանների թագավորություն | |
| Արշակունիների թագավորություն | |
| Քրիստոնեության ընդունում | |
| Ավատատիրության հաստատում | |
| Գրերի գյուտ | |
| Միջնադար 428 - 1375 | |
| Պարսկա-Բյուզանդական տիրապետություն | |
| Արաբական տիրապետություն | |
| Բագրատունիների թագավորություն | |
| Վասպուրական | |
| Վանանդ, Լոռի և Սյունիք | |
| Կիլիկիայի հայկական թագավորություն | |
| Զաքարյան իշխանապետություն | |
| Օտար տիրապետություն 1375 - 1918 | |
| Կարա-Կոյունլուներ և Ակ-Կոյունլուներ | |
|
Թուրք-պարսկական տիրապետություն | |
| Արևելյան Հայաստանը Ռուսաստանի կազմում | |
| Հայոց ցեղասպանություն | |
| Հայկական սփյուռք | |
| Ժամանակակից պատմություն 1918 - ներկա | |
| Հայաստանի Առաջին Հանրապետություն | |
| Լեռնահայաստան | |
| Խորհրդային Հայաստան | |
| Արցախյան ազատամարտ | |
| Հայաստանի Հանրապետություն | |
| Արցախի Հանրապետություն | |
 Հայաստանի պորտալ |
Արևելյան Հայաստանը Ռուսական կայսրության կազմում եղել է մոտ մեկ դար։ Այն Ռուսական կայսրությանն է միացել երկու փուլով՝ 1804-1813 և 1826-1828 թվականների ռուս-պարսկական պատերազմների ընթացքում։ Առաջին աշխարհամարտի ընթացքում՝ 1918 թվականին, Արևելյան Հայաստանում վերականգնվել է հայկական պետականությունը՝ Հայաստանի Հանրապետությունը:
Մինչ այդ՝ Հայաստանի երրորդ (1555) և չորրորդ (1639) բաժանումների ընթացքում ամրագրվել էր Հայաստանում թուրք-պարսկական տիրապետության հաստատումը։ Արևմտյան Հայաստանը անցել էր Օսմանյան կայսրությանը, որտեղ ձևավորվել էին փաշայություններ, իսկ Արևելյան Հայաստանը՝ Պարսկաստանին: Արևելյան Հայաստանը և Անդրկովկասը սկզբնական շրջանում (1502-1724) բաժանված էին 4 կուսակալությունների՝ Երևանի, Ղարաբաղի, Շամախիի ու Թավրիզի: 1747 թվականից սկսած՝ կապված Իրանում գահակալական կռիվների հետ, կուսակալությունները բաժանվում են 20-ից ավելի խանությունների:
1804-1813 թվականների ռուս-պարսկական առաջին պատերազմից հետո կնքվում է Գյուլիստանի պայմանագիրը, որով Ռուսական կայսրությանն են անցնում Արևելյան Վրաստանը (Շորագյալ-Շիրակի, Լոռի-Փամբակի ու Ղազախ-Շամշադինի հետ), ինչպես նաև մի շարք խանություններ՝ Գանձակի (Շակաշեն և Գարդման), Ղարաբաղի (Արցախ, հարավային Ուտիք, Զանգեզուր), Շաքիի, Շամախու, Շիրվանի, Բաքվի, Ղուբայի, Դերբենդի և Ջավադի:
1826-1828 թվականների ռուս-պարսկական երկրորդ պատերազմից հետո կնքված Թուրքմենչայի պայմանագրով Ռուսական կայսրությանն են անցնում նաև Երևանի ու Նախիջևանի խանությունները ու Օրդուբադի շրջանը: Այդ տարածքներից կազմվում է Հայկական մարզը (1828-1840), ապա՝ Շիրակի հավելմամբ՝ Երևանի նահանգը (1849-1918)։ Մյուս հայկական տարածքները՝ Ուտիքը, Արցախն ու Սյունիքի հարավը, Շաքիի հետ կազմում են Ելիզավետպոլի նահանգը (1868-1918)։ Լոռին ու Ջավախքը մնում են Թիֆլիսի նահանգի (1846-1918) կազմում։
1877-1878 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմով Ռուսաստանին են միացել հայկական տարածքներ, որոնցից ձևավորվել է Կարսի մարզը:
Արևելյան Հայաստանի հարավը՝ Մակուի, Խոյի, Ղարադաղի և Ուրմիայի խանությունները, մնացին Պարսկաստանի կազմում։
Բովանդակություն
Զինանշաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
.png) |
 |
 |
.png) |
| Երևանի նահանգ | Կարսի մարզ | Ելիզավետպոլի նահանգ | Թիֆլիսի նահանգ |
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նշումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։ 
|
| Այս հոդվածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցված է Հայկական համառոտ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
Այս հոդվածն ընտրվել է Հայերեն Վիքիպեդիայի օրվա հոդված: |
