Դսեղ

Դսեղ
Գյուղ
	Դսեղ
	հայ․՝ Դսեղ
	Դսեղ գյուղի համայնապատկեր
	Կոորդինատներ: 40°57′48″ հս․ լ. 44°39′06″ ավ. ե. / 40.96333° հս․. լ. 44.65167° ավ. ե.
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	Լոռի
Մակերես	39.47 կմ²
ԲԾՄ	1250-1350 մ
Պաշտոնական լեզու	Հայերեն
Բնակչություն	2698 մարդ (2008)
Ազգային կազմ	Հայեր
Կրոնական կազմ	Հայ Առաքելական եկեղեցի
Տեղաբնականուն	դսեղցի
Ժամային գոտի	UTC+4
Պաշտոնական կայք	lori.mtaes.am/about-communities/497/ (հայ.)
	Դսեղ Վիքիպահեստում

Դսեղ, գյուղ Հայաստանի Լոռու մարզում։ Գյուղն ըստ բազմաթիվ հավաստի աղբյուրների, հիմնադրվել է դեռևս մ.թ.ա., որի վերաբերյալ կան գիտական հիմնավորումներ ունեցող տվյալներ^[2]:

Ընդհանուր տվյալներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնակչությունը՝ 2500,0
Մակերեսը՝ 39.47 կմ²
Գյուղի մակարդակը ծովից բարձր է՝ 1250-1350 մ

Գոյություն ունի Դսեղ անվան ստուգաբանության հետ կապված երկու տարբերակ. ա) Դսեղ նշանակում է դուրս տեղ, այսինքն`բնակավայրերից զատված, առանձնացված տեղ, բ) ըստ ավանդազրույցների` ձորի գյուղերից տարբերելու համար սարահարթի գյուղը կոչել են Դրսի գեղ կամ Դսեղ:

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դսեղի ազգաբնակչության փոփոխությունը.^[3]

Տարի	1831	1897	1926	1939	1959	1970	1979	2001	2004
Բնակիչ	473	1231	2655	3482	2990	3114	2554	2573	2149

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնակչությունը հիմնականում զբաղվում է հացահատիկի, կարտոֆիլի, բանջարաբոստանային և կերային կուլտուրաների մշակությամբ։ Անասնապահությամբ զբաղվողներն արտադրում են կաթ, միս, ձու, բուրդ և մեղր։

Պատմամշակութային հուշարձաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գյուղի տարածքում կա չորս եկեղեցի։ Ամենամեծը Բարձրաքաշ Սուրբ Գրիգոր եկեղեցին է` կառուցված 13-րդ դարում Մամիկոնյանների տոհմի կողմից գյուղի հյուսիսային նույնանուն ձորում (գտնվում է կիսաքանդ վիճակում)։ Գյուղի հին մեծ գերեզմանատանն են գտնվում 645 թվականին կառուցված համեմատաբար փոքր միանավ եկեղեցու ավերակները։

Դեբեդի ձորում՝ գյուղի արևմտյան կողմում, կիսաքանդ վիճակում կանգնած է Քառասնից Մանկաց եկեղեցին։ Ըստ ճակատի արձանագրության` օծվել է 1256 թվականին Հաղպատի վանքի վանահայր Համազասպի կողմից։ Գյուղի տարածքում կա չորս մատուռ։ Կանգուն են մնացել Սուրբ Սարգիս և Դդի գլխի Բալա Գիքորի կառուցած մատուռները։

Գյուղի կենտրոնում՝ Թումանյանի տուն թանգարանի հարևանությամբ, գտնվում է գործող եկեղեցին։ Սկզբնական շինությունից մնացած մասերը վերագրվում են VII դարին։ Եկեղեցին մի քանի անգամ ենթարկվել է վերանորոգման, իսկ 20-րդ դարի սկզբին` վերակառուցման:

Գյուղի շրջակայքում կան նաև քարանձավներ, որոնք օգտագործվել են մարդկանց կողմից հնագույն ժամանակներից ի վեր որպես կացարան, իսկ հետագայում միայն անասունների համար։ Դրանցից են «Դռնավոր էրը», Ծակ քարը և գյուղից Ձորագես իջնելու Մուտի աջ կողմի ցածր քարայրը, որը կրում է նաև մարդու կողմից հարմարեցման հետքեր։

Բնական հուշարձաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գյուղից հարավ արևելյան կողմի Ծովաքար կոչվող սարի ստորոտում է գտնվում «Ծովեր» կոչվող գեղեցիկ լիճը։ Սովետական կարգերի ժամանակ այն մտնում էր ոռոգման համակարգի մեջ։

Գյուղի կենտրոնական հրապարակի վրա է գտնվում մշակույթի տունը՝ 250 տեղանոց դահլիճով և 11000 գիրք ունեցող գրադարանով, ինչպես նաև Հովհաննես Թումանյանի բրոնզյա արձանը։

Հասարակական կառույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2013 թ.-ի դրությամբ գյուղում կա միջնակարգ դպրոց, որտեղ աշխատում են մոտ 50 ուսուցիչ։ Դսեղի նոր հիվանդանոցը կառուցվել է «Կարմիր Խաչի» միջոցներով` Սպիտակի ավերիչ երկրաշաժից հետո որպես օգնություն գյուղին։^[2]

2014 թվականից համայնքում հիմնվել է Ստեղծագործարան դպրոցում՝ տեխնոլոգիայով հագեցած դասասենյակ, Արվեստի սենյակ, վերանորոգվել է դպրոցական ճաշարանն ու ստողծվել ատամնակայան տարրական դպրոցականների համար։ Հայաստանի մանուկներ բարեգործական հիմնադրամի ջանքերով գյուղում գործում է նաև բուժկետ։