Դեբետ (գյուղ)
| Գյուղ | ||
|---|---|---|
| Դեբետ | ||
 Դեբետի համայնապատկեր | ||
| Երկիր |  Հայաստան | |
| Մարզ | Լոռի | |
| Գյուղապետ | Աշոտ Ղազարյան[1] | |
| Հիմնադրված է | 1858 թ. թ. | |
| Այլ անվանումներ | Խաչիգյուղ, Դեբեդ | |
| Տվյալ կարգավիճակում | 1935 թվականից | |
| Մակերես | 10.33 կմ² | |
| ԲԾՄ | 980-1100 մ | |
| Կլիմայի տեսակ | Մեղմ | |
| Պաշտոնական լեզու | Հայերեն | |
| Բնակչություն | 978[2] մարդ (2004) | |
| Ազգային կազմ | Հայեր | |
| Կրոնական կազմ | Հայ Առաքելական եկեղեցի | |
| Տեղաբնականուն | դեբետցի | |
| Ժամային գոտի | UTC+4 | |
| Պաշտոնական կայք | debet.am (հայ.) | |
| ||
Դեբետ, գյուղ Հայաստանի Լոռու մարզի Փամբակ համայնքում՝ մարզկենտրոն Վանաձորից 20-25 կմ հյուսիս-արևելք։ Գյուղը տեղակայված է Փամբակ գետի աջ կողմում՝ ծովի մակերևույթից 1100 մ բարձրության վրա։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դեբետը հիմնադրվել է 1857 թվականին Մարցում բնակվող ու այն ժամանակ այնտեղ բավական հայտնի Գևորգ Մահտեսու (Չոլախ) անմիջական մասնակցությամբ ու քաջալերմամբ։ Մահտեսին Մարցում ապրող մի շարք ընտանիքների համոզել է տեղափոխվել Ալերեքսի կոչվող գոմահանդ ու այնտեղ հիմնել գյուղ։ Դեբետի խոսակցական լեզվում բազմաթիվ են ղարաբաղյան լեզվախմբին պատկանող բառերը, ինչը վկայում է, որ Մարցից Ալերեքսի տեղափոխված մի շարք ընտանիքների նախկին հայրենիքը եղել է Լեռնային Ղարաբաղը։ Գյուղը Դեբետ է վերանվանվել 1935 թվականին։ Մինչ 1935 թվականին Դեբետ անունը ստանալը գյուղը երկակի անուն ուներ՝ Ալերեքսի-Խաչի գյուղ։
Բնակչությունն զբաղվում է անասնապահությամբ, պտղաբուծությամբ, թռչնաբուծությամբ, հացահատիկի և բանջարեղենի մշակությամբ։
Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դեբետ գյուղի տարածքը լեռնային է, մեղմ կլիմայով։ Ձմեռը տևում է 140-160 օր։ Տարեկան օդի միջին ջերմաստիճանը +8 °C է։ Ձմեռվա բացարձակ նվազագույն ջերմաստիճանը -28 °C է, իսկ ամառվա առավելագույնը՝ +35 °C։ Տարվա տեղումները՝ միջին հաշվով 660 մմ է, ընդ որում վեգետացիոն շրջանում՝ 500 մմ։ Վեգետացիան տևում է ապրիլ-նոյեմբեր ամիսներին՝ 220 օր։ Հողատեսքերը դարչնագույն անտառային են, որակը՝ 46 բալ։
Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1858 թվականին Մարց գյուղից 17 ընտանիք տեղափոխվում է այստեղ, իսկ գյուղի բնակչության մի մասը՝ Արևմտյան Հայաստանից 1828-1831 թվականների գաղթականների ժառանգներն են։ Մյուս մասը Արցախից է գաղթել լեզգիական արշավանքներից հետո։
Դեբետի ազգաբնակչության փոփոխությունը.
Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գյուղի բնակլիմայական պայմաններից, հողային ռեսուրսներից և աշխատուժից ելնելով նախընտրելի է ինտենսիվ հողագործության և այգեգործության զարգացումը՝ միաժամանակ պահպանելով ավանդույթ դարձած գործունեությունը (մեղվագործություն, անասնապահություն, խոզաբուծություն, ձկնաբուծություն)։
Պատմամշակութային հուշարձաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գյուղում կան XII-XIII դարերի ինը խաչքար, երկու միջնադարյան գյուղատեղի, երեք խաչքար և մեկ եկեղեցի։ Գյուղում է գտնվում նաև 2-րդ աշխարհամարտի զոհերին նվիրված հուշարձան, կառուցված 1973 թվականին։
Հասարակական կառույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գյուղն ունի միջնակարգ դպրոց (2013 թվականի դրությամբ՝ այնտեղ սովորում է 160 աշակերտ), մշակույթի տուն, որտեղ տեղակայված է նաև գրադարանը։ Գրադարանը գործում է և ունի շուրջ 1500 անուն գիրք[4]։
Դպրոցում Հայաստանի մանուկներ բարեգործական հիմնադրամի ջանքերով վերանորոգվել է ճաշարանը և հիմնվել է ատամնակայան տարրական դպրոցականների համար։ Գյուղում տեղադրվել է մանկական խաղահրապարակ։
2018 թվականին մայիսին գյուղում բացվել է Հայաստանում առաջին ՔՈԱՖ ՍՄԱՐԹ կենտրոնը՝ Հայաստանի մանուկներ բարեգործական հիմնադրամի նորարար կրթական կենտրոնը փոքրերի ու մեծահասակների համար[5]։
Լուսանկարներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դեբետ գյուղը դեպի Եղեգնուտ տանող քայլարշավային արահետից
Մուտք Դեբետ գյուղ
Դեբետի տներից մեկը
Արածող կենդանիներ Դեբետում
Դեբետ գյուղը թռչնի բարձրությունից
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Լոռու մարզպետարան, Դեբեդ գյուղի ավագանի
- ↑ Լոռու մարզի մարդահաշիվ
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 3,8 Հայաստանի Հանրապետության բնակավայրերի բառարան (հայ.) — Երևան: 2008. — 184 p.
- ↑ «Դեբետ»։ Վերցված է 2013 Նոյեմբերի 25
- ↑ Հայաստանի հանրային ՀԸ, "Հրապարակում" հաղորդաշար Մանվել Քեշիշյան (Մայիսի 27, 2018)։ «Ի՞նչ կփոխի նորաբաց «Սմարթ» կենտրոնը հարակից 45 համայնքի 200 հազար բնակչի կյանքում»
