Դեբետ (գյուղ)

Դեբետ
Գյուղ
	Դեբետ
	Դեբետի համայնապատկեր
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	Լոռի
Գյուղապետ	Կամո Պետրոսյան
Հիմնադրված է	1857 թ. թ.
Այլ անվանումներ	Խաչիգյուղ, Դեբեդ
Տվյալ կարգավիճակում	1935 թվականից
Մակերես	10.33 կմ²
ԲԾՄ	980-1100 մ
Կլիմայի տեսակ	Մեղմ
Պաշտոնական լեզու	Հայերեն
Բնակչություն	978 մարդ (2004)
Ազգային կազմ	Հայեր
Կրոնական կազմ	Հայ Առաքելական եկեղեցի
Տեղաբնականուն	դեբետցի
Ժամային գոտի	UTC+4
Պաշտոնական կայք	lori.mtad.am/about-communities/496 (հայ.)
	Դեբետ Վիքիպահեստում

Դեբետ, գյուղ Հայաստանի Լոռու մարզում՝ մարզկենտրոն Վանաձորից 20-25 կմ հյուսիս-արևելք։ Գյուղը տեղակայված է Փամբակ գետի աջ կողմում՝ ծովի մակերևույթից 1100 մ բարձրության վրա։

Գյուղը հիմնադրել են 1857 թ.-ին Մարց գյուղից տեղափոխված բնակիչները։ Դեբետ է վերանվանվել 1935 թ.-ին։

Բնակչությունն զբաղվում է անասնապահությամբ, պտղաբուծությամբ, թռչնաբուծությամբ, հացահատիկի և բանջարեղենի մշակությամբ։

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դեբետ գյուղի տարածքը լեռնային է, մեղմ կլիմայով։ Ձմեռը տևում է 140-160 օր։ Տարեկան օդի միջին ջերմաստիճանը +8 °C է։ Ձմեռվա բացարձակ նվազագույն ջերմաստիճանը -28 °C է, իսկ ամառվա առավելագույնը՝ +35 °C։ Տարվա տեղումները՝ միջին հաշվով 660 մմ է, ընդ որում վեգետացիոն շրջանում՝ 500 մմ։ Վեգետացիան տևում է ապրիլ-նոյեմբեր ամիսներին՝ 220 օր։ Հողատեսքերը դարչնագույն անտառային են, որակը՝ 46 բալ։

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1858 թվականին Մարց գյուղից 17 ընտանիք տեղափոխվում է այստեղ, իսկ գյուղի բնակչության մի մասը՝ Արևմտյան Հայաստանից 1828-1831 թվականների գաղթականների ժառանգներն են։ Մյուս մասը Արցախից է գաղթել լեզգիական արշավանքներից հետո։

Դեբետի ազգաբնակչության փոփոխությունը.^[3]

Տարի	1873	1897	1926	1939	1959	1970	1979	2001	2004
Բնակիչ	307	531	1008	1271	1105	1156	920	945	978

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գյուղի բնակլիմայական պայմաններից, հողային ռեսուրսներից և աշխատուժից ելնելով նախընտրելի է ինտենսիվ հողագործության և այգեգործության զարգացումը՝ միաժամանակ պահպանելով ավանդույթ դարձած գործունեությունը (մեղվագործություն, անասնապահություն, խոզաբուծություն, ձկնաբուծություն)։

Պատմամշակութային հուշարձաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գյուղում կան XII-XIII դարերի ինը խաչքար, երկու միջնադարյան գյուղատեղի, երեք խաչքար և մեկ եկեղեցի։ Գյուղում է գտնվում նաև 2-րդ աշխարհամարտի զոհերին նվիրված հուշարձան, կառուցված 1973 թվականին։

Հասարակական կառույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գյուղն ունի միջնակարգ դպրոց (2013 թվականի դրությամբ՝ այնտեղ սովորում է 160 աշակերտ), մշակույթի տուն, որտեղ տեղակայված է նաև գրադարանը։ Գրադարանը գործում է և ունի շուրջ 1500 անուն գիրք^[4]։

Դպրոցում Հայաստանի մանուկներ բարեգործական հիմնադրամի ջանքերով վերանորոգվել է ճաշարանը և հիմնվել է ատամնակայան տարրական դպրոցականների համար։ Գյուղում տեղադրվել է մանկական խաղահրապարակ։

2018 թ․ մայիսին գյուղում բացվեց Հայաստանում առաջին ՔՈԱՖ ՍՄԱՐԹ կենտրոնը՝ Հայաստանի մանուկներ բարեգործական հիմնադրամի նորարար կրթական կենտրոնը փոքրերի ու մեծահասակների համար^[5]։