Ախթալա

Ախթալա
Քաղաք
	Ախթալա
	Զինանշան
	Ախթալայի խորհրդանիշը՝ քաղաքի մուտքի մոտ
	Կոորդինատներ: 41°08′0″ հս․ լ. 44°46′0″ ավ. ե. / 41.13333° հս․. լ. 44.76667° ավ. ե.
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	Լոռու
Քաղաքապետ	Խաչիկյան
Հիմնադրված է	18-րդ դար թ.
Տվյալ կարգավիճակում	1938 թվականից
Մակերես	4.3 կմ²
ԲԾՄ	740 մ
Պաշտոնական լեզու	Հայերեն
Բնակչություն	2 100 մարդ (2015)
Ազգային կազմ	Հայեր, Հույներ
Կրոնական կազմ	Հայ Առաքելական եկեղեցի
Տեղաբնականուն	ախթալեցի
Ժամային գոտի	UTC+4
Փոստային ինդեքսներ	1709-1711
	Ախթալա Վիքիպահեստում

Անվան այլ կիրառումների համար տես՝ Ախթալա (այլ կիրառումներ)

Ախթալա, քաղաք Հայաստանի Լոռու մարզում, Լալվարի ստորոտում, Դեբեդի ձախ ափին^[2]։ Հեռավորությունը մարզկենտրոնից՝ 62 կմ հյուսիս-արևելք, բարձրությունը ծովի մակերևույթից՝ 740 մ։ Բնակչությունը զբաղվում է հանքարդյունաբերությամբ և գյուղատնտեսությամբ։

Անվանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նախկինում այն ունեցել է Ախդալա, Ախտալա, Պղնձահանք անվանումները։ Պղնձահանք անվանումը կապված է 1763 թվականին վրաց Հերակլ II-րդ թագավորի հետ, որը Գյումուխանեից բերել է հույն հանքագործներ, որոնք կառուցել են Ախթալայի արծաթի և պղնձի գործարանը և բնակավայրին տվել Պղնձահանք անվանումը։

Ախթալայի մոտ գտնվող արծաթահանքերի հետ կապված, երբեմն այն անվանվել է Արծաթահանք^[3]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կիրակոս Գանձակեցին իր «Հայոց Պատմությունում» հիշատակում է, որ իշխան Իվանե Զաքարյանը մահացավ 1241 թվականին և նրա դին ամփոփվեց Պղնձանահքում, որն Իվանեն նախկինում խլել էր հայերից և դարձրել վրացական (այսինքը ուղղափառ) եկեղեցի։ Խոսքը Ախթալայի եկեղեցու մասին է։ Ըստ Գանձակեցու՝ նույն եկեղեցում է ամփոփված նաև Իվանե Ա-ի որդի, իշխան Ավագը (մահ. 1250 թ. Բջնիում)։

Միջնադարում (10-րդ դար) է կառուցվել նաև Պղնձահանքի կամ Ախթալայի բերդը։ Քաղաքում պահպանվել են նաև բազմաթիվ այլ պատմամշակութային հուշարձաններ. մասնավորապես Ախթալայի վանք, Սուրբ Երրորդություն (սուրբ Աստվածածին) վանքը (13-րդ դար), Առաքելոց (Սուրբ Գևորգ) և Այանես եկեղեցիները, Խաչվանք, Նահատակի վանք մատուռները և Սուրբ Հովհաննես մատուռ-խաչքարը։

1770 թվականին Ալավերդի ժամանած 800 պոնտացի հույների ընտանիքների մի մասը բնակություն է հաստատել Ախթալայում, որտեղ նրանք զբաղվում էին պղնձագործությամբ։

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1970 թվականին Ախթալան ունեցել է 4430 բնակիչ։ 2001 թվականի մարդահամարի տվյալներով՝ Ախթալա քաղաքն ունեցել է 2225, իսկ Առողջարանին կից գյուղը՝ 20 բնակիչ։ Ըստ ազգային վիճակագրական ծառայության տվյալների՝ 2005 թվականի Ախթալա քաղաքն ունեցել է 2.4 հազար բնակիչ։ Սեռային կազմում տղամարդիկ կազմում են 45 %, կանայք՝ 55 %։ Տարիքային խմբերը բաշխված են հետևյալ կերպ. մինչաշխատունակներ՝ 24%, աշխատունակները՝ 57 % հետաշխատունակները՝ 19 %^[3]։

2015 թվականի հունվարի 1-ի տվյալներով քաղաքում ապրում է 2․100 բնակիչ^[1]։