Վարդենիս
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Վարդենիս (այլ կիրառումներ)
| Քաղաք | |||
|---|---|---|---|
| Վարդենիս | |||
| ադրբ.՝ Basarkeçər ադրբ.՝ Vardenis | |||
 Վարդենիսի թաղամասերից մեկը | |||
| Կոորդինատներ: 40°10′48″ հս․ լ. 45°43′12″ ավ. ե. / 40.18000° հս․. լ. 45.72000° ավ. ե. | |||
| Երկիր |  Հայաստան | ||
| Մարզ | Գեղարքունիքի մարզ | ||
| Քաղաքապետ | Արամ Մելքոնյան | ||
| Հիմնադրված է | 1830 թ. | ||
| Այլ անվանումներ | Վասակաշեն, Ոսկեշեն | ||
| Տվյալ կարգավիճակում | 1997 թվականից | ||
| Մակերես | 3825, 6 կմ² | ||
| ԲԾՄ | 1940—2000 մ | ||
| Կլիմայի տեսակ | Խիստ | ||
| Պաշտոնական լեզու | հայերեն | ||
| Բնակչություն | 12 600[1] մարդ (2015) | ||
| Ազգային կազմ | հայեր | ||
| Կրոնական կազմ | Հայ Առաքելական եկեղեցի | ||
| Տեղաբնականուն | վարդենիսցի | ||
| Ժամային գոտի | UTC+4 | ||
| Հեռախոսային կոդ | +374 (269) | ||
| Փոստային ինդեքսներ | 1601—1603 | ||
| |||
Վարդենիս, քաղաք Հայաստանի Գեղարքունիքի մարզում, Սևանա լճից մոտ 7 կմ հարավ-արևելք, Երևանից՝ 170 կմ, իսկ մարզկենտրոն Գավառից՝ 75 կմ՝ Մեծ Հայքի Սյունիք նահանգի Սոթք գավառում։ Բնակչությունը 12753 մարդ (2001 թ. մարդահամարի տվյալներով), իսկ 2015 թվականին՝ 12500։ Գտնվում է ծովի մակարդակից 2003 մ բարձրության վրա։ Ըստ ավանդության՝ բնակավայրը հիմնել է Հայկ նահապետի թոռ Գեղամը և կոչել Գեղամաբակ։ Այդ մասին անուղղակի կարող են վկայել բնակավայրի տարածքում պահպանված մ. թ. ա III-I հազարամյակների դամբարանները։
Նախկինում Գեղամաբակ անվանումով մտել է Երևանի նահանգի Էջմիածնի գավառի կազմի մեջ[2]:
Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հուլիս և օգոստոս ամիսներին օդի ջերմաստիճանը տատանվում է 16 °C-20 °C, առավելագույն ջերմաստիճանը 31 °C է։ Ձմեռները խստաշունչ են, հունվարի միջին ջերմաստիճանը՝ -6 °C, ձմռան տևողությունը 6 ամիս է։ Չնայած խիստ ձմռանը՝ քաղաքն օղակող ձյունառատ լեռները դահուկային սպորտով զբաղվելու լավ հնարավորություն են ընձեռում[3]:
Պատմական ակնարկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նախկին անվանումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
IX դարում Սյունյաց Գաբուռն Վասակ իշխանը նորոգել է գյուղը և վերանվանել Վասակաշեն։ Սյունյաց իշխանի կառուցած եկեղեցու տեղում XX դարի սկզբին կառուցվել է նոր եկեղեցի՝ Սուրբ Աստվածածին։ XVI - XVIII դարերում բնակավայրն անվանել են Ոսկեշեն։ XIX դարի սկզբին բնակչությունը գաղթել է Վրաստան։ 1829-1830 թվականներին բնակավայրում բնակություն են հաստատել Արևմտյան Հայաստանի Դիադին (հնում՝ Տատեոն) գյուղաքաղաքից գաղթած հայերը։ Վարդենիսը Հայաստան աշխարհի հնագույն բնակավայրերից է։ Այն եղել է Մեծ Հայքի Սյունիք նահանգի Սոթք գավառի կազմում։ 1930 թ կազմավորվել է Վարդենիսի շրջանը, որի վարչական կենտրոնը եղել է ավան Վարդենիսը, այժմ՝ քաղաք Վարդենիսը։ Քաղաքի նախկին անվանումները՝ Վասակաշեն, Ոսկեշեն,իսկ 1969 թ-ից թուրքական դրոշմը կրող շենն անվանվեց Վարդենիս։
Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վարդենիսի ազգաբնակչության փոփոխությունը[4].
| Տարի | 1831 | 1897 | 1926 | 1959 | 1979 | 1989 | 2001 | 2004 | 2015 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Բնակիչ | 178 | 2193 | 3468 | 6322 | 11549 | 13905 | 12753 | 12700 | 12500 |
Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքի տնտեսության մեջ կարևոր տեղ է գրավում արդյունաբերությունը։ Քաղաքի երբեմնի զարգացած արդյունաբերական ձեռնարկություններից մնացել և գործում են միայն սննդի (կաթնամթերք, հացամթերք) ձեռնարկությունները։ Վարդենիսի գյուղացիական տնտեսությունները զբաղվում է անասնապահությամբ, ինչպես նաև հացահատիկի և կերային մշակաբույսերի մշակությամբ։ Մինչև ԽՍՀՄ փլուզումը Վարդենիսի բնակչությունը զբաղվել է նաև ծխախոտի մշակությամբ, քանի որ այդ ժամանակաշրջանում Վարդենիսը ունեցել է ծխածոտի գործարան։ Բացի ծխախոտի գործարանից ունեցել է նաև գարեջրի, գորգի, ժամացույցի, կաթնամթերքի, կոնդենսատորի, գյուղտեխնիկայի և տորֆի գործարաններ։ Գործել է նաև տպարան ու թռչնաբուծարան։
Այժմյան դրությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այժմ Վարդենիսի բնակչության մեծամասնությունը զբաղվում է գյուղատնտեսությամբ։ Իսկ մնացած մասը աշխատում է Սոթքի ոսկու հանքում, քաղաքապետարանում և Վարդենիսի մշակույթի տանը։ Վարդենիսում գործում է երաժշտական, նկարչական, քանդակի և ազգագրական պարի դպրոցներ, ինչպես նաև ըմբշամարտի, ֆուտբոլի, կարատեի և բոքսի մարզադպրոցներ։ Գործում է նաև Վիկտոր Համբարձումյանի անվան բժշկական քոլեջ և Վարդենիսի Բադեյան քոլեջ։
Պատմամշակութային կառույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հայաստանի հնագույն բնակավայրերից է։ Այստեղ հայտնաբերվել են բրոնզե դարի մի քանի տասնյակ դամբարաններ։ Սբ. Աստվածածին եկեղեցին կառուցված է 1902-1910 թվականներին, որի բակում կան գերեզմաններ, գեղազարդ խաչքարեր ու տապանաքարեր (15-18 դարեր)։ Սուրբ Աստվածածին վանքում ստեղծագործել է Հովհաննես Ծարեցին:
Հայտնի Վարդենիսցիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Համազասպ Համբարձումյան (1880-1965) - ակադեմիկոս, Վիկտոր Համբարձումյանի հայրը
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Վարդենիսի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Գեղարքունիքի մարզ)
- Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (Վարդենիս)
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Հայաստանի Հանրապետության մշտական բնակչության թվաքանակը 2015 թվականի հուլիսի 1-ի դրությամբ,»։ Վերցված է 2015 Օգոստոսի 9
- ↑ «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», հտ 1, էջ 908
- ↑ Գեղարքունիքի մարզի ուղեցույց, 2012 թ․
- ↑ «Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 190»։ Վերցված է 2015 օգոստոսի 11
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||
| ||||||||||
