Վարդաբլուր (Լոռու մարզ)
 |
Այս հոդվածը կարող է վիքիֆիկացման կարիք ունենալ Վիքիպեդիայի որակի չափանիշներին համապատասխանելու համար։ Դուք կարող եք օգնել հոդվածի բարելավմանը՝ ավելացնելով համապատասխան ներքին հղումներ և շտկելով բաժինների դասավորությունը, ինչպես նաև վիքիչափանիշներին համապատասխան այլ գործողություններ կատարելով։ |
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Վարդաբլուր (այլ կիրառումներ)
| Գյուղ | |||
|---|---|---|---|
| Վարդաբլուր | |||
 | |||
| Երկիր |  Հայաստան | ||
| Մարզ | Լոռու մարզ | ||
| Մակերես | 1349,0 հեկտար | ||
| ԲԾՄ | 1325 մետր | ||
| Պաշտոնական լեզու | հայերեն | ||
| Բնակչություն | ▼1245 մարդ (2011)[1] | ||
| Ազգային կազմ | Հայեր | ||
| Կրոնական կազմ | Հայ Առաքելական եկեղեցի | ||
| Ժամային գոտի | UTC+4 | ||
| |||
Վարդաբլուր, գյուղ Հայաստանի Հանրապետության Լոռու մարզի Ստեփանավանի տարածաշրջանում՝ մարզկենտրոն Վանաձորից 19 կմ հյուսիս-արևմուտք։ Տեղակայված է Գարգառ գետի երկու ափերին՝ ծովի մակարդակից 1325 մետր բարձրության վրա։ Ամենաբարձր կետը սուրբ Սարգիս լեռն է՝ 1550 մ։
Գյուղի տարածքը 1349,0 հա է, որից կառուցապատման տակ է 119,0 հա, վարելահողեր՝ 803,0 հա, խոտհարք՝ 153,0 հա, արոտավայրեր՝ 203,0 հա, պահուստային անօգտագործելի հողեր՝ 68,0 հա։
Բնակչությունն զբաղվում է անասնապահությամբ, հացահատիկի, կերային կուլտուրաների մշակությամբ ու բանջարաբուծությամբ։ Նախկինում զբաղվել են բրուտագործությամբ, դարբնությամբ, գորգագործությամբ։
Կրթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պատմական ակնարկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վարդաբլուրում առաջին դպրոցը բացվել է 1892 թվականին, որը ղեկավարել է գյուղի քահանա Եղիա Զոհրաբյանը։ Նա ավարտել է Գևորգյան ճեմարանը, սովորել Լայպցիգի համալսարանում և տիրապետել է հինգ լեզուների, եղել է Հովհաննես Թումանյանի մտերիմ ընկերներից։ 1923 թվականին գյուղացիների միջոցներով 4 դասարանի համար կառուցվել է դպրոցական շենք։ 1932 թվականին դպրոցը դարձել է յոթնամյա, իսկ 1944 թվականին տվել է միջնակարգ կրթությամբ առաջին շրջանավարտները։ 1979 թվականին կառուցված դպրոցի տիպային շենքը Սպիտակի երկրաշարժի ժամանակ ավերվել է։ Դպրոցի տնօրեններ են աշխատել Վաղարշակ Հարությունյանը, Նավասարդյանը, Վաղինակ Ամիրխանյանը, Շավարշ Սարգսյանը, Կորյուն Հակոբյանը, Զավեն Վարդանյանը, Նվարդ Վարդանյանը, Հայկարամ Հարությունյանը։ 2021թ. փետրվարից դպրոցի տնօրենն է Էլզա Վահրադյանը։ Դպրոցն ունի արժեքավոր հավաքածուներով հարուստ ազգագրական թանգարան։ 2020 թվականից սկսել է գործել տեղեկատվական տեխնոլոգիաների Արմաթ լաբորատորիան, 2021-ի նոյեմբերից՝ ղեկավարն է Արտյոմ Գասպարյանը։
Կրոն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վարդաբլուրի բնակիչները մեծամասամբ Հայ առաքելական եկեղեցու հետևորդներ են։ 2011 թվականից գյուղում վերաբացվել է Հայ առաքելական եկեղեցու Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին (1876 թ․), որի հոգևոր սպասավորն է Տեր Մերուժան քահանա Սողոյանը։
2017 թվականին եկեղեցու զանգակատան շինարարության համար կազմակերպվել է համագյուղական դրամահավաք։ Հավաքված միջոցներով 2020 թվականի մայիս ամսին ավարտվեցին զանգակատան շինարարական աշխատանքները, իսկ նույն թվականի օգոստոսի 23-ին տեղի ունեցավ զանգակատան օծման արարողությունը։
Մշակույթ. Գյուղն ունի մշակույթի տուն, որ կառուցվել է 1975 թ։ Հայտնի է որ գյուղում նախկինում գործել են թատերախմբեր, որոնք ներկայացումներով հանդես են եկել տարբեր գյուղերում։ 19-րդ դարի վերջերին տարածաշրջանում հայտնի է եղել վարդաբլուրցի աշուղ Մարտիրոսը (Ռեհան Իսրայելյան)։ Վարդաբլուրում է գրի առել Կոմիտասը նշանավոր, «Հորովելն», ու «Կալի երգը»։ Օլգա Թումանյանի վկայմամբ Հազարան բլբուլի տարբերակներից մեկը բանաստեղծը գրի է առել Վարդաբլուրում, ուր 1989 թվականին անց կացվեց, «Երեք սրբություն» տոնակատարությունը նվիրված Կոմիտասին, Թումանյանին, Անդրանիկին։ Նույնանուն երկրորդ փառատոնը կազմակերպվել է 1990թ., իսկ երրորդը՝ 2019 թ։ Համավարակի հետ կապված 2020-ին չորրորդ փառատոնը անց է կացվել առցանց։ Այն ավարտվել է 2021-ի փետրվարին, ունեցել է 136 մասնակից՝ Հայաստանից, ԱՄՆ-ից, ՌԴ-ից։ 1990-ական թվականներին գյուղն ուներ «Հորովել» հեռուստատեսությունը։ 2019-ից գործում է «Ռենեսանս» թատերախումբը։
2019 թ. նոյեմբերի 22-ին գյուղում հիմնադրվել է նախադեպը չունեցող «Ազգանունների պուրակ», որը խորհրդանշում է բոլոր ժամանակներում գյուղում ապրած և ներկայում ապրող 59 ազգանուններ։
Նշանավոր մարդիկ. Վարդաբլուրում են ծնվել Ցյուրիխի համալսարանի պրոֆեսոր Հարություն Աբելյանը (1849-1921), ֆիդայապետ Սրապ Վարդանյանը՝ Լոռեցի Սրապը (1859-1904), Երևանի պետական համալսարանի հիմնադիրներից պրոֆեսոր Ավետիք Տեր-Պողոսյանը (1880-1954), ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ Արուս Ասրյանը (1904-1992), ճարտարապետ Ալեքսանդր Սահինյանը (1910-1987), գրողներ Անահիտ Սահինյանն (1917-2010) ու Սմբատ Տեր-Գրիգորյանը (1898-1942), Սովետական Միության հերոս Աշոտ Ասրյանը (1920-1992)։ Նոր սերնդի նշանավոր վարդաբլուրցիներն են Հայաստանում մի քանի մարզաձևերի հիմնադիր Աղվան Չատինյանը, գրող, գիտնական Էդվարդ Սարգսյանը (ԱՄՆ), տաղանդավոր քանդակագործ Ալեքսանդր Ջանջուղազյանը (Ալեք, ԱՄՆ), գրող Ջանիբեկ Ղուկասյանը, պրոֆեսոր Սուրեն Վարդանյանը, գիտնականներ Յուրիկ Սարգսյանը, Հրանտ Լևոնյանը։ Ծագումով վարդաբլուրցիներ են բռնցքամարտի ճանաչված մարզիչ Վազգեն Բադալյանը, դերասանուհի Կարինե Ջանջուղազյանը, տնտեսագետ Ատոմ Ջանջուղազյանը, ճարտարապետ, դիզայներ Գոհար Սահինյանը։
Գյուղը հայրենիքին. Հայրենական Մեծ պատերազմին մասնակցել են 364 վարդաբլուրցիներ, որոնցից 114-ը զոհվել են։ Արցախյան պատերազմին մասնակցել են 23 վարդաբլուրցիներ, իսկ 2016 թ. ապրիլյան պատերազմին՝ 7-ը։ 2020թ. սեպտեմբերի 27-ին սկսված Արցախյան Հայրենական պատերազմին մասնակցեցին բազմաթիվ վարդաբլուրցիներ, որոնցից երեքը զոհվեցին, նրանք են Ժորա Արմենի Առաքելյանը, Հարություն Սամվելի Հովհաննիսյանը, Սարգիս Թաթուլի Գրիգորյանը (թաղված է Եռաբլուրում)։
Վարդաբլուրի հեռանկարային զարգացմանը նպաստելու է «Վարդաբլուր համայնք» կլիմայական քաղաքացիական ներդրումային շրջանառու հիմնադրամը, որը հիմնադրվել է 2020 թվականին։ Հեռանկարային է գյուղի տարածքում գտնվող կավի պաշարների շահագործումը, որի շնորհիվ տեղացիները անցյալում զբաղվել են բրուտագործությամբ, կազմակերպել կղմինդրի արտադրություն։ Հնարավորությունները շատ են զբոսաշրջության տարբեր ձևերի համար։
Մեծ հեռանկար ունի «Ջգրաշեն» պատմա-մշակութային տարածքը, որն ընդգրկում է Ջգրաշեն եկեղեցին, Կոտրած ժամը, Ծակ քարը, ժայռերի միջից հոսող աղբյուրն ու բազմաթիվ քարանձավներ։ Այս վայրի հետ կապված բազմաթիվ իրական պատմություններն ու լեգենդները ավելի գրավիչ են դարձնում այն։ 1974 թվականին աշխարհահռչակ Յուրի Սենկեվիչը այցելել է Վարդաբլուր, Ծակ քարի մուտով իջել Ձորագետի կիրճը և հիացմունքով այն համեմատել ամերիկյան Մեծ Կանիոնի հետ։
Զբոսաշրջային հետաքրքիր դիտակետ է իրենից ներկայացնում Սուրբ Սարգիս լեռան գագաթը, որտեղ Կյուրիկյան թագավորները 1050 թվականին կառուցել են Ասրոն՝ Բարձրադիր ապարանք։ Սուրբ Սարգիս լեռնագագաթին տեղացիները ավելացրել են «Էս ա Լոռին բռիս մեջ» անվանումը, որտեղից երևում է Լոռվա 19 բնակավայր և նույնքան էլ վանքեր ու եկեղեցիներ։ Այն շատ հարմար է զբոսաշրջային հեռադիտակ տեղադրելու համար։ Մշակութային ժառանգության պահպանումը, ագրոտուրիզմը, էկոտուրիզմն ու էքստրեմալ քայլարշավները մեծ հեռանկար ունեն Վարդաբլուրում։
Պատմամշակութային կոթողներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գյուղի արևելյան կողմում Սուրբ Սարգիս լեռան գագաթին է գտնվում Կիկլոպյան ամրոցն ու համանուն մատուռը, Կյուրիկյան թագավորների կառուցած Ասրոնը (բարձրադիր ապարանք-1050թ.), հյուսիսային կողմում՝ Ձորագետի աջակողմյա կիրճի վրա են գտնվում Ջգրաշեն եկեղեցին (VI դ.) ու Կոտրած Ժամը(6-րդ դար), գյուղում՝ Սբ. Աստվածածին եկեղեցին (1876 թ.), Սբ. Խաչ (XII դ.) եկեղեցին։ 1968 թ. բացվել է Հայրենական մեծ պատերազմի զոհերի հիշատակին նվիրված հուշարձանը (ճարտարապետ՝ Վարդգես Պապոյան, քանդակագործ՝ Շավարշ Հովհաննիսյան), գյուղում են գտնվում 1937 թ. բռնադատվածների հիշատակին նվիրված Հայաստանի առաջին հուշարձանը (1990 թ), քանդակագործ Գրիգոր Մանուկյանի «Խաչն ու կինը» (2015թ) և 2016թ. հորովել երգի ստեղծմանն ու վարդապետ Կոմիտասին նվիրված (2016թ) հուշարձանները։
Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ըստ ՀՀ 2011 թ. մարդահամարի արդյունքների` Վարդաբլուրի մշտական բնակչությունը կազմել է 1245, առկա բնակչությունը` 1094 մարդ[2]։ Բնակիչները հայեր են, որոնց մի մասի նախնիները եկել են Սպիտակի Մեծ Պարնի գյուղից և Արևմտյան Հայաստանի Մուշի և Սասունի գյուղերից։
Վարդաբլուրի բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում` ստորև[3].
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքները (հայ.)
- ↑ 2011 թ ՀՀ մարդահամարի արդյունքները
- ↑ «Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 188»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-09-12-ին։ Վերցված է 2013 Հոկտեմբերի 26
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 4,8 4,9 Հայաստանի Հանրապետության բնակավայրերի բառարան (հայ.) — Երևան: 2008. — 184 p.
|
