Տրանսպորտը Հայաստանում
.jpg)
Սույն հոդվածում ներկայացված է Հայաստանում գործող տրանսպորտային ենթակառուցվածքը։
Երկաթուղային տրանսպորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լայնագիծ երկաթուղի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հայկական երկաթուղին իրականացնում է ուղևորների փոխադրում միջպետական ուղևորափոխադրական գնացքներով, ինչպես նաև կատարում է բեռնափոխադրումներ։ Հայկական երկաթուղին պատկանում է Հարավկովկասյան երկաթուղուն, որն իր հերթին հանդիսանում է Ռուսական երկաթուղու դուստր կազմակերպությունը։
Շահագործման ենթակա երկաթուղիների երկարությունը կազմում է 725 կմ։ Տեղակայված են 73 կայարաններ, որոնցից 69՝ գործող և 4՝ չշահագործվող։ Երկաթուղային ողջ համակարգը էլեկտրիֆիկացված է։ Կայարաններ կան Երևանում, Գյումրիում և Վանաձորում։ Կա միջպետական 4 անցումներ՝ Այրում-Սադախլո (Վրաստան), Ախուրյան-Դոգուկապի (Թուրքիա), Երասխ-Վելիդաղ (Ադրբեջան) և Իջևան-Ջաֆարլի (Ադրբեջան)։ Այժմ գործում է միայն Այրում-Սադախլո երկաթգիծը։ Ախուրյան-Դոգուկապի երկաթգիծը վերականգնվում է և հայ-թուրքական սահմանի բացումից հետո, որը 1992 թ փակվել է Թուրքիայի նախաձեռնությամբ՝ կապված Ղարաբաղյան հակամարտության հարցում Ադրբեջանին սատարելու պատճառով, կրկին կշահագործվի։ Հայկական երկաթուղին ունի 3 լոկոմոտիվների և 2 վագոնների դեպո՝
- Սանահինի լոկոմոտիվների դեպո
- Գյումրու լոկոմոտիվային դեպո
- Երևանի լոկոմոտիվների դեպո
- Գյումրիի վագոնների դեպո
- Երևանի վագոնների դեպո
Նեղուղի երկաթուղի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ավիացիոն տրանսպորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Զվարթնոց օդանավակայան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Հիմնական հոդվածը` «Զվարթնոց» միջազգային օդանավակայան
Շիրակ օդանավակայան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Հիմնական հոդվածը` «Շիրակ» օդանավակայան
Էրեբունի օդանավակայան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Հիմնական հոդվածը` «Էրեբունի» օդանավակայան
Այլ օդանավակայաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ջրային տրանսպորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքային տրանսպորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մետրո[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Հիմնական հոդվածը` Երևանի մետրոպոլիտեն
Երևանի մետրոպոլիտենը գործակցվում է 1981 թվականից։ Ներկայումս մետրոպոլիտենը բաղկացած է միայն մեկ գծից, նախատեսվում է ևս երկու գծի կառուցում։ Մետրոյի ուղիների ընդհանուր երկարությունը 13,4 կմ է, գործում է 10 կայարան։ Աշխատում է 6։00-23։00 ժամերին, ուղեվարձը կազմում է 100 դրամ։
Տրոլեյբուս[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տրամվայ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հայաստանի միակ քաղաքը, որտեղ գործել է տրամվայ, եղել է Երևանը։ 1906 թվականի սեպտեմբերի 29-ին բացվել էր գործարար Միրզոյանի ձիաքարշային տրամվայի ճանապարհը, որը գործակցվեց մինչև 1918 թվականի օգոստոսը, երբ ավարվեց հայ-թուրքական պատերազմի ընթացքում[1]։
1932 թվականից մեկնարկեց լայն ուղղիներով էլեկտրական տրամվայի աշխատանքը։ Գործարկվել էին տրամվայների երկու տեսակներ՝ «71-605» և «ՌՎԶ-6Մ2», երկուսն էլ խորհրդային արտադրության։ 2004 թվականի հունվարի 21-ից տրամվայների շարժը պաշտոնապես դադարեցվեց, որից հետո սկսվեց տրամվայի գծերի ապամոնտաժումը։
Խողովակաշարային տրանսպորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նավթամուղներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հայաստանում բացակայում են մայրուղային նավթամուղներ։ 2009 թվականից սկսվել է Իրանից դեպի Հայաստան «Թավրիզ-Մեղրի-Քաջարան-Երասխ» նավթամուղի շինարարությունը։ Համաձայն պայմանավորվածությունների, իրանական կողմը Հայաստան է ներմուծելու արդեն պատրաստի նավթամթերքներ։
Իրան-Հայաստան գազատար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Հիմնական հոդվածը` Իրան-Հայաստան գազատար.
140 կիլոմետր երկարությամբ գազամուղը սկսվում է Իրանի Թավրիզ քաղաքից, միանալով Մեղրիում գտնվող գազամատակարարող կայանին։ Խողոկակի տրամագիծը կազմում է 711 կմ։
Շինարարությունը սկսվել էր 2004 թվականի դեկտեմբերին[2]։ Գազամուղի առաջին անգամ գործակցվեց 2006 թվականի դեկտեմբերին, իսկ 2007 թվականի մարտի 19-ին կայացավ հանդիսավոր բացումը՝ Հայաստանի նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի և Իրանի նախագահ Մահմուդ Ահմադինեժադի ներկայությամբ[3][4][5]։
Այլ տրանսպորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ճոպանուղի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հայաստանում ճոպանուղիներ կան Ծաղկաձոր, Ջերմուկ, Ալավերդի քաղաքներում և Տաթևում։ Վերջինս հանդիսանում է ամենաերկար ճոպանուղին աշխարհում[6]: 1967-2004 թվականներին ճոպանուղի գործել է նաև Երևանում։ Գործում են նաև մի քանի ապրանքային ճոպանուղիներ լեռնային արդյունաբերությունը սպասարկելու համար։
Վիճակագրական տվյալներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| Տրանսպորտի հիմնական տեսակների բեռնա- և ուղևորաշրջանառությունները ՀՀ-ում[7] | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Տրանսպորտի տեսակները | Բեռնաշրջանառությունները
(մլն տ x կմ) |
Ուղևորաշրջանառությունը
(մլն ուղևոր x կմ) | ||||||||
| 1940 | 1960 | 1985 | 2000 | 2011 | 1940 | 1960 | 1985 | 2000 | 2011 | |
| Երկաթուղային | 376 | 1460 | 5140 | 353,6 | 816 | 206 | 330 | 46,8 | 49,5 | |
| Ավտոմոբիլայինի | 34 | 648 | 4893 | 40 | 287 | 33 | 523 | 3694 | 1303,6 | 2541,5 |
| Օդային | 8 | 42,6 | 9,6 | 9,2 | 109 | 4072,2 | 579,2 | 951,2 | ||
ՃՏՊ-ների քանակը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| Տարեթիվ | Քանակը | ||
| ՃՏՊ | Զոհ | Վիրավոր | |
| 2001 | 1021 | 237 | 1258 |
| 2002 | 1002 | 235 | 1213 |
| 2003 | 1025 | 252 | 1294 |
| 2004 | 1164 | 259 | 1492 |
| 2005 | 1312 | 310 | 1773 |
| 2006 | 1574 | 332 | 2089 |
| 2007 | 1943 | 371 | 2720 |
| 2008 | 2202 | 407 | 3125 |
| 2009 | 2002 | 325 | 2753 |
| 2010 | 1974 | 294 | 2670 |
| 2011 | 2319 | 327 | 3354 |
| 2012 | 2602 | 311 | 3739 |
| 2013 | 2824 | 316 | 3994 |
| 2014 | 3156 | 297 | 4479 |
| 2015 | 3399 | 346 | 4738 |
| 2016 | 3203 | 267 | 4451 |
| 2017 | 3535 | 279 | 5179 |
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Городской электротранспорт бывшего СССР»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-07-19-ին(ռուս.)
- ↑ Սկսվեց Իրան-Հայաստան գազամուղի շինարարությունը(հայ.)
- ↑ Քոչարյանն ու Ահմադինեջադը բացեցին Իրան-Հայաստան գազատարը
- ↑ Открытие газопровода(ռուս.)
- ↑ Բացվում է Իրան-Հայաստան գազատարը
- ↑ Գրանցում Գիննեսի ռեկորդների գրքում(անգլ.)
- ↑ Հայաստան Հանրագիտարան։ Երևան: Հայկական Հանրագիտարան Հրատարակչություն։ 2012։ էջ 289։ ISBN 978-5-89700-040-1
Հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Հայաստանի տրանսպորտի, կապի և տեղեկատվական տեխնոլոգիաների նախարարություն
- Հարավկովկասյան երկաթուղի
- Զվարթնոց միջազգային օդանավակայան
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||