Երևանի մետրոպոլիտեն

Երևանի մետրոպոլիտեն; Կարեն Դեմիրճյանի անվան Երևանի Մետրոպոլիտեն
Տեսակ	մետրոպոլիտեն
Երկիր	Հայաստան
Քաղաք	Երևան
Բացման տարեթիվ	մարտի 7, 1981
Գծերի երկարություն	12,1 կմ
Երկաթուղագծի լայնություն	1524 mm track gauge?
Կայարանների քանակ	10
Գծերի քանակ	1
Գծեր	Line 1 (Yerevan Metro)?, Second line (Yerevan metro)?, Բարեկամություն, Q109733045? և Շենգավիթ
Ուղևորահոսքը մեկ օրում	81000
Ուղևորահոսքը մեկ տարում	29.6 մլն
Անվանված է	Կարեն Դեմիրճյան
	yermetro.am(հայ.)
	Yerevan Metro Վիքիպահեստում

Երևանի Մետրոպոլիտեն (պաշտոնապես՝ Կարեն Դեմիրճյանի անվան Երևանի Մետրոպոլիտեն), մետրոպոլիտենի համակարգ Հայաստանի մայրաքաղաք Երևանում։ Հայաստանի միակ մետրոպոլիտենն է։ Գտնվում է Երեւանի քաղաքապետարանի ենթակայության տակ։

Մետրոպոլիտենի «Բարեկամություն» - «Սասունցի Դավիթ» առաջին հատվածը 4 կայարանով բացվել է 1981 թվականի մարտի 7-ին։

2025 թվականի դրությամբ Երևանի մետրոպոլիտենն ունի 10 կայարան, որոնք տեղակայված են մեկ երկկողմանի գծի վրա (ինչպես նաև «Չարբախ» - «Շենգավիթ» միակողմանի մաքոքային ճյուղ), գծի ընդհանուր երկարությունը 13,4 կմ է։

Գործող գծերի երկարությամբ աշխարհում զբաղեցնում է 169-րդ տեղը, նախկին ԽՍՀՄ մետրոպոլիտենների համակարգերում՝ 14-րդը, իսկ Անդրկովկասում` 3-րդը։

Պատմություն

Երևանի մետրոպոլիտենը սկիզբ է առել 1960-ականների վերջերից՝ Հայաստանի կոմունիստական կուսակցության առաջին քարտուղար Անտոն Քոչինյանի ղեկավարությամբ։ Այդ ժամանակ Երևանի բնակչությունը գերազանցում էր 700,000-ը, ինչը սրում էր քաղաքի տրանսպորտային խնդիրը։ Պատմականորեն զարգացած հին քաղաքաշինությունը՝ կենտրոնում նեղ փողոցների ցանցով, դժվարանցանելի տեղանքը և նոր տարածքների հեռավորությունը սահմանափակում էին ցամաքային տրանսպորտի բնականոն գործունեության հնարավորությունը։ Արդյունքում որոշվեց քաղաքում կառուցել փողոցից դուրս տրանսպորտ, բայց քանի որ մեկ միլիոնից պակաս բնակչություն ունեցող քաղաքներում մետրո կառուցելը ընդունված չէր, որոշվեց կառուցել մի քանի ստորգետնյա կայարաններով արագընթաց տրամվայ։ Նպատակն էր խիտ բնակեցված բնակելի թաղամասերը կապել երկաթուղային կայարանի և քաղաքի արդյունաբերական գոտու հետ, ինչպես նաև կրճատել բնակության վայրից աշխատանքի վայր և հետ ճանապարհորդելու վրա ծախսվող ժամանակը։

1972 թվականին սկսվեց արագընթաց տրամվայի կառուցումը՝ ապագայում թունելները մետրոյի համակարգի վերածելու հնարավորությամբ։

1978 թվականի վերջին արդեն կառուցվել էր մոտ 4 կիլոմետր երկարությամբ թունել, սակայն 1981 թվականին հրապարակվեց ԽՄԿԿ Կենտկոմի և ԽՍՀՄ Նախարարների խորհրդի հրամանագիրը՝ Երևան քաղաքում մետրոպոլիտենի կառուցման մասին, որը խթան հանդիսացավ արդեն որպես մետրոպոլիտեն ստորգետնյա տրանսպորտային մայրուղու նախագծման և կառուցման լայնածավալ զարգացման համար։

Նախատեսվում էր այն գործարկել մինչև 1980 թվականի նոյեմբերի 7-ը, սակայն այդ օրը անցել է միայն փորձնական գնացքը, որով երթևեկել են ՀԽՍՀ Կոմկուսի Կենտկոմի ներկայացուցիչները։ Պետական հանձնաժողովը մեկնարկային համալիրի շահագործման ընդունման ակտը ստորագրել է 1981 թվականի փետրվարի 24-ին (ԽՄԿԿ 26-րդ համագումարի բացման օրը), իսկ մետրոյի հանդիսավոր բացումը տեղի է ունեցել 1981 թվականի մարտի 7-ին։

Առաջին փուլի մեկնարկային հատվածը, որի երկարությունը 7,6 կմ էր (որից 1,9 կմ-ը վերգետնյա է), ներառում էր 4 կայարան. Բարեկամություն, Սարալանջի (այժմ՝ Մարշալ Բաղրամյան), Երիտասարդական և Սասունցի Դավիթ։ Մի քանի ամսվա ուշացումով, նույն թվականի դեկտեմբերին, բացվեց «Լենինի հրապարակ» (այժմ՝ «Հանրապետության հրապարակ») միջանկյալ կայարանը։

1989 թվականին ավարտվեց գծի առաջին փուլի շինարարությունը, և եղած կայարաններին ավելացան հետևյալը՝ «Զորավար Անդրանիկ», «Գործարանային», «Շենգավիթ» և «Սպանդարյանի հրապարակ» (այժմ` «Գարեգին Նժդեհի հրապարակ»։ «Շենգավիթ» կայարանի հետ միաժամանակ բացվեց Չարբախի դեպոն։

«Գարեգին Նժդեհի հրապարակ» կայարանի կառուցումից հետո նախատեսվում էր գիծը երկարացնել դեպի հյուսիս՝ մինչև Աջափնյակ բնակելի թաղամաս։ Սակայն այդ ծրագրերը խափանվեցին ԽՍՀՄ փլուզման պատճառով։

1993 թվականին Չարբախում գտնվող ձեռնարկությունների ղեկավարներից կազմված նախաձեռնող խումբը դիմեց Հայաստանի կառավարությանը` թաղամասում մետրոյի կայարանի կառուցման հարցով։ Խնդիրն այն էր, որ քաղաքային տրանսպորտը չէր կարողանում ապահովել աշխատողների և աշխատակիցների բնականոն տեղաշարժը։

ՀՀ կառավարության 1993 թվականի դեկտեմբերի 17-ի թիվ 613 որոշմամբ սկսվեցին գծի երկարացման վրա գտնվող «Չարբախ» ժամանակավոր կայարանի նախագծման և կառուցման աշխատանքները։ Այն բացվեց 1996 թվականի դեկտեմբերի 26-ին և սկսեց կանոնավոր սպասարկումը։

Մետրոպոլիտենից օգտվելու կանոններ

Ուղևորները պարտավոր են պահպանել հասարակական կարգը և ենթարկվել մետրոպոլիտենից օգտվելու կանոններին

Ուղևորները և մետրոպոլիտենի աշխատակիցները պետք է լինեն փոխադարձ հարգալից և խնամքով վերաբերվեն Մետրոպոլիտենի շինություններին, կառույցներին և շարժակազմերին (վագոններին)

Գնացքներում պետք է ժամանակին հայտարարվեն կայարանների անվանումները, ինչպես նաև երթևեկությանը վերաբերող այլ անհրաժեշտ տեղեկատվություններ

Ուղևորները պետք է վճարեն երթևեկության համար 60*40*20 սմ-ից ավելի չափսի (այսինքն` եթե լայնության, երկարության և բարձրության չափերի գումարը անցնում է 120 սմ-ից) ուղեբեռի և 150 սմ-ից ավելի երկարություն ունեցող առարկաների փոխադրման համար՝ Կառավարության կողմից սահմանված կարգով: Վճարման ենթակա չէ դահուկների, մանկական հեծանիվների, սահնակների, ձկնորսական կարթերի, երաժշտական գործիքների և այգեգործական մանր գործիքների փոխադրումը

մինչև 7 տարեկան երեխաների մուտքն անվճար է

Մետրոպոլիտենով անվճար երթևեկելու արտոնությունը հավաստող փաստաթղթերն ուղևորները պարտավոր են ներկայացնել հսկիչին բաց վիճակում

Շարժասանդուղքներից օգտվելիս պետք է կանգնել աջ կողմում` դեմքով դեպի շարժման ուղղությունը, բռնել բազրեփոկից, անցնել ձախ կողմով և չհապաղել շարժասանդուղքից ելնելիս: Քայլել անցուղիների աջ կողմով

Երեխաներին պետք է պահել ձեռքը բռնած կամ գրկած, թույլ չտալ նրանց` հենվել շարժասանդուղքի կողապատերին

Կառամատույցում գնացքի սպասող ուղևորները գնացքի երկարությամբ պետք է տեղաբաշխվեն համաչափ

Որևէ առարկա գնացքի գծի վրա վայր գցելու դեպքում ուղևորը պետք է այդ մասին հայտնի կայարանի հերթապահին

Վագոններում առաջին հերթին նստատեղեր պետք է զբաղեցնեն հաշմանդամները, երեխաների հետ երթևեկող ուղևորները և ծերերը

Ծխի գոյացման կամ հրդեհի, ինչպես նաև այնպիսի իրադրությունների առաջացման դեպքում, որոնք կարող են ազդել ուղևորների փոխադրման կամ գնացքների երթևեկության անվտանգության վրա, ուղևորները պետք է անհապաղ տեղեկացնեն գնացքի մեքենավարին` «ուղևոր-մեքենավար» արտակարգ կապի միջոցով կամ սեղմելով հակահրդեհային ազդանշանի կոճակը

Մետրոպոլիտենում չի թույլատրվում՝

Հրազեն, դյուրավառ, պայթուցիկ, թունավորող, գարշահոտ նյութեր և առարկաներ տեղափոխել

Հարբած վիճակում մտնել կայարան և գնացքներով երթևեկել

Երկաթուղային գծերին առարկաներ գցել, որոնք կարող են խանգարել գնացքների շարժմանը

Անցնել կառամատույցի եզրի սահմանափակիչ գիծը և մոտենալ վագոնին մինչև գնացքի լրիվ կանգառը

Իջնել ընթացքային գծերին

Ընթացքի ժամանակ վագոնների դռները բացել, կանգառներում խոչընդոտել դռների բացմանը կամ փակմանը

Վնասել Մետրոպոլիտենի տարածքում գտնվող սարքավորումները, գույքը, ինչպես նաև վագոնների ներքին սարքավորումները, ապակիները և նստատեղերը

Մտնել կայարան այնպիսի ուղեբեռով և առարկաներով, որոնք կարող են կեղտոտել կայարանի տարածքը և վագոնները

Նստել շարժասանդուղքի աստիճաններին, հենվել կամ իրերը դնել բազրեփոկին, վազել շարժասանդուղքներով և կառամատույցով

Ծխել կայարաններում և վագոններում

Առանց անհրաժեշտության օգտվել «ուղևոր-մեքենավար» արտակարգ կապից կամ հակահրդեհային ազդանշանի կոճակից

Օգտագործել ձայնի ուժեղացուցիչ սարքավորումներ, բացի անձնական լսողական սարքերից, ինչպես նաև Մետրոպոլիտենի շահագործման կանոններով և ղեկավարության կողմից թույլատրված դեպքերի

Տեղափոխել առանց դնչակալի և վզակալի կենդանիներ և առանց վանդակի թռչուններ

Հայտարարությունների և գովազդային նյութերի տեղադրումն առանց Մետրոպոլիտենի տնօրինության թույլտվության

Աշխատանքային ժամեր

Գնացքները Բարեկամություն կայարանից դեպի Գարեգին Նժդեհի հրապարակ կայարան են ընթանում սովորական ժամանակացույցով։ Գծի վրա կանգառի ընդմիջումը սովորական ժամերին 7,5 րոպե է, գագաթնակետային ժամերին՝ 4,5-5 րոպե, ոչ աշխատանքային օրերին՝ 8,5 րոպե։

Մետրոպոլիտենը ուղևորների համար բաց է ամեն օր ժամը 07:00-ից մինչև 00:00-ն։

Ուղեվարձի վճարում

Բացման պահին կայարան մուտքը կատարվում էր ավտոմատ անցակետի միջոցով։ Ճանապարհորդության համար վճարումը կատարվում էր 5 կոպեկանոց մետաղադրամներով։

1991 թվականից հետո մետաղադրամները նախ փոխարինվեցին մետաղական, ապա՝ պլաստիկե ժետոններով։

2009 թվականի մայիսին տեղադրվեցին Խարկովի «ЛОТ» գործարանի նոր պտտադռնակներ, որոնք աշխատում են ինչպես ժետոններով, այնպես էլ պլաստիկ քարտերով։

2023 թվականի նոյեմբերից ի վեր Telpo T-20 վավերացուցիչներ են տեղադրվել Երևանի մետրոյի տասը կայարաններում, որոնք սկանավորում են հեռախոսներից կամ թղթե տոմսերից վերցված QR կոդերը։

2024 թվականի նոյեմբերի 1-ից ժետոնների աջակցությունը դադարեցվել է։ Ուղեվարձի վճարումը կատարվում է QR կոդի միջոցով, որը կարելի է ձեռք բերել Telcell Wallet հավելվածում (գործում է գնման օրվանից 4 օր), Telcell տերմինալներում (գործում է գնման օրվանից 3 օր) և դրամարկղում։ Հնարավոր է նաև վճարել NFC համակարգի աջակցությամբ բանկային քարտով և Telcell տրանսպորտային քարտով, որը կարելի է ձեռք բերել Telcell-ի հատուկ տերմինալում, մետրոյի բոլոր տոմսարկղերում, վարչական շրջանների շենքերից (շրջանային վարչակազմերից), Telcell գրասենյակներից և Հանրապետության ու Ազատության հրապարակների տեղեկատվական կետերից։

Ուղեվարձ

մինչև 1991 թվականի ապրիլի 2-ը՝ 5 կոպեկ
մինչև 2003 թվականը՝ 40 դրամ
մինչև 2011 թվականի հուլիսի 1-ը՝ 50 դրամ
1.07.2011 թվականից — 100 դրամ
01.02.2025-ից — 150 դրամ

Հայտարարություններ և ցուցանակներ

Մետրոպոլիտենում հայտարարությունները կատարվում են հայերեն և անգլերեն լեզուներով, կայարանների անվանումները գրված են հայերեն և ռուսերեն, իսկ գնացքների ուղղությունները ցույց տվող ցուցանակները՝ հայերեն, ռուսերեն և անգլերեն լեզուներով։ Կայարանի պատերին կան նաև ցուցանակներ՝ հայերեն և անգլերեն լեզուներով։ Դրանք տեղադրվել են 2019 թվականին։ ԽՍՀՄ փլուզումից հետո Երևանի մետրոպոլիտենի խորհրդանիշի «M» տառը փոխարինվեց նմանատիպ հայերեն «Մ» տառով, որը մասամբ հիշեցնում է լատինական «U» տառը (որը նույն նպատակով օգտագործվում է, օրինակ, Գերմանիայում՝ U-Bahn-ում):

Զարգացման հեռանկարներ

Ըստ գլխավոր զարգացման ծրագրի՝ Երևանը պետք է ունենա 32 կայարան և 3 գիծ։ Առաջին գիծը պետք է երկարաձգվի մինչև Աջափնյակ և Դավթաշեն։ Երկրորդը պետք է ձգվի Հյուսիսային ավտոկայանից՝ անցնելով Քանաքեռ-Զեյթունով, Արաբկիրով, Կենտրոնով և այնուհետև՝ մինչև Էրեբունի։ Երրորդը պետք է Ավանը, Նոր-Նորքը և Նորք-Մարաշը միացնի կենտրոնի հետ և Կիլիկիա թաղամասով գնա դեպի Մալաթիա-Սեբաստիա։

Ժամանակագրություն

Հատվածը	Բացման ամսաթիվը
Բարեկամություն - Սասունցի Դավիթ	1981 թ. Մարտի 7
Հանրապետության Հրապարակ	1981 թ. Դեկտեմբերի 26
Սասունցի Դավիթ - Գործարանային	1983 թ. Հուլիսի 11
Գործարանային - Շենգավիթ	1985 թ. Դեկտեմբերի 26
Շենգավիթ - Գարեգին Նժդեհի Հրապարակ	1987 թ. Հունվարի 1
Զորավար Անդրանիկ	1989 թ. Դեկտեմբերի 2
Շենգավիթ - Չարբախ	1996 թ. Դեկտեմբերի 26

Թվեր և փաստեր

1981-ի դրությամբ տարեկան 14 միլիոն մարդ էր օգտվում մետրոյից, 1987 թ. այդ թիվն արդեն հասնում էր 31 միլիոնի (որը կազմում էր բոլոր տրանսպորտային միջոցներով կատարվող ուղևորահոսքի 9 %-ին)։ 2001-ին այդ թիվը կազմում էր 15,5 միլիոն երթևեկող։ 2008-ին մետրոն 18 միլիոն ուղևոր է տեղափոխել, 2011-ին՝ 17 միլիոն։ Ներկայումս մետրոյից օրական օգտվում է 50-ից 60 հազար մարդ։

Երևանի մետրոյի ուղիների ընդհանուր երկարությունը 13,4 կմ է, գործում է 10 կայարան։ Կայարաններից երեքը՝ Սասունցի Դավիթ, Գործարանային և Չարբախ կայարանները վերգետնյա են, մնացած յոթը՝ ստորգետնյա։

Կայարանների կառամատույցներն ունեն մոտ 100 մ երկարություն, ինչը հնարավորություն է տալիս օգտագործել մինչև հինգ վագոնից կազմված գնացքներ։ Ներկայումս օգտագործվում է 81-717 տիպի երկու վագոններով 13 գնացք (12-ը հիմնական ուղու վրա և մեկը՝ Չարբախ-Շենգավիթ գծի վրա)։ 81-714 տիպի վագոնները չեն կիրառվում 2000-2001 թթ. տնտեսական պատճառներով։

Գնացքների երթևեկության հաճախականությունը բանուկ ժամերին մոտ հինգ րոպեն մեկ է, իսկ այլ ժամերի՝ մինչև 15 րոպեն մեկ, գնացքների շարժման միջին արագությունն է 35 կմ/ժ։

Երևանի մետրոլոպիտենի տարեկան բյուջեն 2002-ին կազմել էր 1 միլիարդ 440 միլիոն ՀՀ դրամ։ Այդ գումարից 800 միլիոնը տրամադրվել է պետության կողմից, իսկ մնացած մասը գոյացել է տոմսերի վաճառքից, այլ առքուվաճառքից և գովազդից։

Շարժակազմեր

Վագոնային պարկը բաղկացած է 45 վագոնից, շահագործվում է 33-ը^[2], որից 4 երեքվագոնանոց գնացքներ։

81-717

81-717 ЛВЗ

Երևանի Կարեն Դեմիրճյանի անվան մետրոպոլիտենում օգտագործվում է 1 երկվագոնանոց գնացք։ Տվյալեր՝ Դռների քանակ՝ 4x2, գնացքի երկարությունը՝ 19 206 մմ, լայնությունը՝ 2670 մմ, բարձրությունը՝ 3650 մմ, Մինչև 90 կմ / ժամ արագություն, գործարկման արագացում՝ 1.2 մ / վրկ, արգելակման արագացում՝ 1.1 մ / վրկ։

81-717.5

Երևանի Կարեն Դեմիրճյանի անվան մետրոպոլիտենում օգտագործվում է 1 երկվագոնանոց և 1 երեքվագոնանոց գնացքներ։ Տվյալներ՝ Դռների քանակ՝ 4x2, երկարություն՝ 19 206 մմ, լայնություն՝ 2670 մմ, բարձրությունը՝ 3650 մմ։

81-717M

Երևանի Կարեն Դեմիրճյանի անվան մետրոպոլիտենում օգտագործվում է 10 երկվագոնանոց և 1 երեքվագոնանոց գնացքներ և 1 ռեզերվ վագոն։

Կայարանները

Երեւանի մետրոպոլիտեն

պայմանական նշաններ

Դավիթաշեն

Նազարբեկյան

Աջափնյակ

մետրոկամուրջը Հրազդան գետով

Բարեկամություն

Մարշալ Բաղրամյան

Երիտասարդական

Հանրապետության հրապարակ

Զորավար Անդրանիկ

Փեթակ

Սասունցի Դավիթ

«Սասունցի Դավիթ» ՏՍԿ

Գարեգին Նժդեհի փողոց

Հրանտ Վարդանյան փողոց

Գործարանային

Թամանցիների փողոց

Շենգավիթ

Գարեգին Նժդեհի հրապարակ

Շենգավիթ դեպո

Չարբախ

Կայարանի անունը	Մուտքը/ելքը	Խորությունը	Շահագործման հանձնելու ամսաթիվը
Բարեկամություն	Բարեկամության հրապարակ		1981 թ. Մարտի 7
Մարշալ Բաղրամյան^[3]	Մարշալ Բաղրամյան պողոտա, Սիրահարների այգի		1981 թ. Մարտի 7
Երիտասարդական	Իսահակյան և Աբովյան փողոցների խաչմերուկ		1981 թ. Մարտի 7
Հանրապետության հրապարակ^[4]	Կառավարության 3-րդ մասնաշենք		1981 թ. Դեկտեմբերի 26
Զորավար Անդրանիկ^[5]	Տիգրան Մեծի պողոտա, Խորենացու և Ագաթանգեղոսի փողոցներ		1989 թ. Դեկտեմբերի 2
Սասունցի Դավիթ	Երկաթուղային կայարան	Վերգետնյա	1981 թ. Մարտի 7
Գործարանային	1-ին մաս	Վերգետնյա	1983 թ. Հուլիսի 11
Շենգավիթ	Շենգավիթ		1985 թ. Դեկտեմբերի 26
Գարեգին Նժդեհի հրապարակ^[6]	Գարեգին Նժդեհի հրապարակ		1987 թ. Հունվարի 1
Չարբախ	Չարբախ	Վերգետնյա	1996 թ. Դեկտեմբերի 26

Պատկերասրահ

Մետրոյի ժետոն, օգտագործվել է մինչև 2019 թվականը
Մետրոյի ժետոն, օգտագործվել է մինչև 2009 թվականը
Երևանի մետրոպոլիտենի վճարային քարտ
Երևանի մետրոպո-լիտենի խորհրդա-նշական բանալին, պահվում է Երևանի պատմու-թյան թանգարա-նում
Երևանի 2800 ամյակին ուրարտական նախշերով մետրոպոլիտենի վագոն