Ջոն Ուիլյամ Ռելեյ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ջոն Ուիլյամ Ռելեյ
անգլ.՝ John William Rayleigh
Ծնվել էնոյեմբերի 12, 1842(1842-11-12)[1][2][3][…]
Մոլդոն[4]
Մահացել էհունիսի 30, 1919(1919-06-30)[1][2][3][…] (76 տարեկան)
Terling, Braintree, Էսեքս, Էսեքս, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն[5]
ԳերեզմանTerling (All Saints) Churchyard[6]
Բնակության վայր(եր)Terling Place?[5]
Քաղաքացիություն Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն
ԴավանանքԱնգլիկան եկեղեցի
Մասնագիտությունֆիզիկոս, քաղաքական գործիչ, համալսարանի դասախոս, մաթեմատիկոս և քիմիկոս
Հաստատություն(ներ)Քեմբրիջի համալսարան
Գործունեության ոլորտֆիզիկա
Պաշտոն(ներ)Մեծ Բրիտանիայի գաղտնի խորհրդի անդամ, Թագավորական միության նախագահ, Լորդերի պալատի անդամ և Lord Lieutenant of Essex?
ԱնդամակցությունԼոնդոնի թագավորական ընկերություն, Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Բավարիական գիտությունների ակադեմիա, Սանկտ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա, Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիա, Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա, Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա, Նիդերլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա, Իտալիայի գիտությունների ազգային ակադեմիա, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա և Թուրինի գիտությունների ակադեմիա[4]
Ալմա մատերՀերոու դպրոց[5], Թրինիթի քոլեջ[7][5], Իթըն քոլեջ[5] և Քեմբրիջի համալսարան[8]
Գիտական աստիճանԲակալավր[9] (1865) և արվեստների մագիստրոս[9] (1868)
Տիրապետում է լեզուներինանգլերեն[10]
Գիտական ղեկավարԷդվարդ Ռաուս[11] և Ջորջ Գաբրիել Ստոքս
Եղել է գիտական ղեկավարՋոզեֆ Թոմպսոն[12] և Jagadish Chandra Bose?[13]
Հայտնի աշակերտներՋոզեֆ Թոմպսոն և Jagadish Chandra Bose?[8]
Ինչով է հայտնիԱրգոնի հայտնաբերում
Ռելեյի ալիքներ
Ռելեյի ցրում
Ձայնի տեսություն
Պարգևներ
Ամուսին(ներ)Evelyn Strutt, Baroness Rayleigh of Terling Place?[22][7]
Երեխա(ներ)Robert Strutt, 4th Baron Rayleigh?[23], Arthur Strutt?[23], Julian Balfour Strutt?[23] և William Maitland Strutt?[23]
ՀայրJohn Strutt, 2nd Baron Rayleigh of Terling Place?[23][22]
ՄայրClara Vicars?[23][22]
Ստորագրություն
Изображение автографа
 John William Strutt, 3rd Baron Rayleigh Վիքիպահեստում

Ջոն Ուիլյամ Ռելեյ (անգլ.՝ John William Strutt, 3rd Baron Rayleigh, նոյեմբերի 12, 1842(1842-11-12)[1][2][3][…], Մոլդոն[4] - հունիսի 30, 1919(1919-06-30)[1][2][3][…], Terling, Braintree, Էսեքս, Էսեքս, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն[5]), անգլիացի ֆիզիկոս, տատանումների տեսության հիմնադիրներից։ Լոնդոնի թագավորական ընկերության անդամ (1873 թվականից, 1905-1908 թվականներին՝ նախագահ)։ Իսկական ազգանունը՝ Սթրեթ (Strutt), Ռելեյի երրորդ բարոն՝ 1873 թվականից։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ջոն Ուիլյամ Ռելեյն ավարտել է Քեմբրիջի համալսարանը (1865), 1879 թվականին (Ջեյմս Մաքսվելի մահից հետո) դարձել է նույն համալսարանի պրոֆեսոր և Կավենդիշի լաբորատորիայի տնօրեն։

Գիտական գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1887 թվականից՝ Բրիտանական թագավորական ինստիտուտի պրոֆեսոր։ Աշխատանքները վերաբերում են ձայնագիտությանը, տատանումների տեսությանը, օպտիկային, էլեկտրականությանը և այլն։ 1873 թվականին ձևակերպել է տատանումների գծային տեսության մի շարք հիմնարար թեորեմներ։ Առաջինն է ցույց տվել առանց արտաքին պարբերական ազդեցության չմարող տատանումներ կատարող ոչ գծային համակարգերի յուրահատկությունը, ինչպես նաև այդ տատանումների առանձնահատուկ բնույթը։ Բացատրել է խմբային և փուլային արագությունների տարբերությունը և ստացել խմբային արագության բանաձև։

Ջոն Ուիլյամ Ռելեյը դիտարկել է նաև պատահական փուլերով մեծ թվով տատանումների գումարման խնդիրը և ստացել արդյունարար ամպլիտուդի բաշխման ֆունկցիան։ Զբաղվել է ալիքների դիֆրակցիայի, ցրման և կլանման հարցերով, հետազոտել վերջավոր ամպլիտուդի ալիքներն ու յուրատեսակ մակերևութային ալիքները։ Տատանումների տեսության վերաբերյալ աշխատանքները Ռելեյը ամփոփել է «Ձայնի տեսություն» հիմնարար աշխատությունում։ 1900 թվականին արտածել է բացարձակ սև մարմնի ճառագայթման օրենքներից մեկը, որը կարևոր նշանակություն է ունեցել քվանտների տեսության ստեղծման համար։ Դրել է լույսի մոլեկուլային ցրման տեսության հիմքը։ Պարզելով, որ լույսի ցրման ինտենսիվությունը հակադարձ համեմատական է ալիքի երկարության 4-րդ աստիճանին, բացատրել է երկնքի երկնագույն լինելը։ 1879 թվականին ստեղծել է օպտիկական սարքերի լուծունակության տեսությունը։ 1894 թվականին Ուիլյամ Ռամզայի հետ հայտնագործել է արգոնը։

Ռելեյի անունով են կոչվել ֆիզիկական շատ հասկացություններ, օրենքներ, սարքեր (Ռելեյի սկավառակ, Ռելեյի ինտերֆերոմետր, Ռելեյի ցրում, Ռելեյի մագնիսացման օրենք և այլն)։

Ջոն Ուիլյամ Ռելեյն արժանացել է Ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակի (1904)։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 ՎԱԳԹԱ նախկին անդամներ
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 www.accademiadellescienze.it (իտալ.)
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 Oxford Dictionary of National Biography / C. MatthewOxford: OUP, 2004.
  6. Find A Grave — 1996.
  7. 7,0 7,1 7,2 7,3 Who's who (բրիտ․ անգլ.)(untranslated), 1849. — ISSN 0083-937X
  8. 8,0 8,1 Mathematics Genealogy Project — 1997.
  9. 9,0 9,1 http://venn.lib.cam.ac.uk/cgi-bin/search-2016.pl?sur=&suro=w&fir=&firo=c&cit=&cito=c&c=all&z=all&tex=STRT861JW&sye=&eye=&col=all&maxcount=50
  10. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  11. Mathematics Genealogy Project — 1997.
  12. Mathematics Genealogy Project — 1997.
  13. Mathematics Genealogy Project — 1997.
  14. The Nobel Prize in Physics 1904Nobel Foundation.
  15. https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/
  16. Award winners : Copley MedalRoyal Society.
  17. https://www.fi.edu/en/laureates/john-rayleigh
  18. 18,0 18,1 https://royalsociety.org/grants-schemes-awards/awards/rumford-medal/
  19. http://www.newworldencyclopedia.org/entry/John_Strutt,_3rd_Baron_Rayleigh
  20. https://www.thersa.org/about/albert-medal/past-winners
  21. Premio Bressa (իտալ.)Accademia delle Scienze di Torino.
  22. 22,0 22,1 22,2 Kindred Britain
  23. 23,0 23,1 23,2 23,3 23,4 23,5 Lundy D. R. The Peerage
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։