Ժորժ Շարպակ

Ժորժ Շարպակ; ֆր.՝ Georges Charpak
Ծնվել է	օգոստոսի 1, 1924[…]; Դուբրովիցա, Սարնիի պովյետ, Պոլեսիեի վոյեվոդություն, Լեհաստանի Երկրորդ Հանրապետություն
Մահացել է	սեպտեմբերի 29, 2010[…] (86 տարեկան); Փարիզ
Քաղաքացիություն	Ֆրանսիա և Լեհաստան
Մասնագիտություն	ֆիզիկոս, գրող, Ֆրանսիական դիմադրության մարտիկ և հետազոտող
Հաստատություն(ներ)	CERN
Գործունեության ոլորտ	տարրական մասնիկների ֆիզիկա
Անդամակցություն	Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիա, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա, Ավստրիայի գիտությունների ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա և Ազգային բժշկական ակադեմիա
Ալմա մատեր	Սենտ-Լուիսի լիցեյ, Փարիզի լեռնահանքային բարձրագույն դպրոց և École de Physique des Houches?
Տիրապետում է լեզուներին	ֆրանսերեն
Եղել է գիտական ղեկավար	Philippe Coulon?
Պարգևներ	CNRS արծաթե մեդալ ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակ Ժան-Ռիկարի մրցանակ Բարձր էներգիայի և մասնիկների ֆիզիկայի մրցանակ Նեսիմ Հաբիֆի մրցանակ Սալոնիկի Արիստոտելի համալսարանի պատվավոր դոկտոր Բրյուսելի ազատ համալսարանի պատվավոր դոկտոր Ժնևի համալսարանի պատվավոր դոկտոր honorary doctorate of the University of Coimbra? Օտտավայի համալսարանի պատվավոր դոկտոր և Բրյուսելի ազատ համալսարանի պատվավոր դոկտոր
Ամուսին(ներ)	Dominique Vidal?
Երեխա(ներ)	Nathalie Charpak?
	Georges Charpak Վիքիպահեստում

Ժորժ Շարպակ (ֆր.՝ Geoges Charpak, ընտանիքում և ծանոթների շրջանում՝ Գրիշա Շարպակ^[11], օգոստոսի 1, 1924(1924-08-01)^[1]^[2]^[3]^[…], Դուբրովիցա, Սարնիի պովյետ, Պոլեսիեի վոյեվոդություն, Լեհաստանի Երկրորդ Հանրապետություն - սեպտեմբերի 29, 2010(2010-09-29)^[1]^[4]^[5]^[…], Փարիզ)^[12], ֆրանսիացի ֆիզիկոս, 1992 թվականի ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր է դարձել «Տարրական մասնիկների դետեկտորների, մասնավորապես՝ բազմալար համաչափ խցիկների գյուտի և մշակման համար»։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վաղ մանկություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ժորժ Շարպակը (ծնունդով՝ Գրիշա Խարպակ)^[13] ծնվել է Դուբրովիցայի Վոլինյան մի բնակավայրում (նախկինում՝ Լեհաստանում, այժմ՝ Ուկրաինայի Ռովնոյի մարզում), հրեաների ընտանիքում։ Երեք տարեկան հասակում նրա ընտանիքը (հայիը՝ Մոթլ Խարպակ, հետագայում՝ Մորիս Շարպակ և մայրը՝ Հանա Շապիրո, հետագայում՝ Աննա Շապիրո)^[14]^[15]^[16] հեռացել է Լեհաստանից և հաստատվել Հայֆայում (Ենթամանդատային Պաղեստինում, որտեղ նրա հայրը ճանապարհային աշխատանքներում քարտաշ էր)^[17]^[18]։ 1931 թվականին ընտանիքը Լեհաստանով տեղափոխվել է Փարիզ, որտեղ ավելի վաղ հաստատվել էին հոր ազգականները։ Նրա Charpak ազգանունը ֆրանսերեն արտասանությամբ սկսել է հնչել Շարպակ։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ կեղծված փաստաթղթերով՝Ժորժ Շարպենտյե (Georges Charpentier) անվամբ Ժորժ Շարպակը ծնողների հետ փախել է գերմանական զավթիչներից ազատ Ֆրանսիայի հարավային շրջան^[19], որտեղ մասնակցել է Դիմադրության շարժմանը, և 1943 թվականին Վիշի իշխանությունների ռեժիմը նրան բանտարկել է։ 1944 թվականին նա ուղարկվել է Դախաուի նացիստական համակենտրոնացման ճամբար, որտեղ մնացել է մինչև իր ազատագրվելը՝ 1945 թվականը^[20]։ 1945 թվականին Մոնպելյեի լիցեյում ուսումն ավարտելուց հետո նա ընդունվել է Ֆրանսիայի ամենահեղինակավոր տեխնիկական կրթական հաստատությունը՝ Փարիզի լեռնամետալուրգիական դպրոց (ֆր.՝ École des Mines)։ Հաջորդ տարի նա հաստատվել է Ֆրանսիայում՝ որպես ֆրանսահպատակ քաղաքացի։

Փարիզի լեռնամետալուրգիական դպրոցն ավարտելուց հետո 1948 թվականին Շապրակը ստացել է լեռնամետալուրգի բակալավրի աստիճան և սկսել է աշխատել Ֆրանսիայի Գիտական հետազոտությունների ազգային կենտրոնում։ 1954 թվականին միջուկային ֆիզիկայի ոլորտում Քոլեջ դե Ֆրանս (ֆր.՝ Collège de France) հաստատությունում, որտեղ նա աշխացել է Ֆրեդերիկ Կյուրիի լաբորատորիայում, ստացել է գիտությունների դոկտորի աստիճան։ 1959 թվականին նա միացել է Ժնևում Միջուկային հետազոտությունների եվրոպական կենտրոնի (ՄՀԵԿ, ֆրանսերեն՝ CERN) հետազոտողների անձնակազմին, իսկ 1984 թվականին միաժամանակ դարձել է Փարիզի Ֆիզիկայի և քիմիայի խորացված ուսումնասիրության դպրոցի պրոֆեսոր։

1985 թվականին Շապրակը դարձել է Ֆրանսիայի Գիտությունների ակադեմիայի անդամ։ 1992 թվականին նրան շնորհվել է Ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակ՝ «Տարրական մասնիկների դետեկտորների գյուտի և, մասնավորապես՝ բազմալար համաչափ խցիկների գյուտի և ստեղծման համար»։

Շապրակը միջուկային էներգիան խաղաղ նպատակներով օգտագործելու ակտիվ կողմնակիցներից է եղել։ Ստորագրել է 1992 թվականին հրապարակված Նախազգուշացում մարդկությանը (անգլ.՝ World Scientists' Warning to Humanity) մանիֆեստը^[21]։ Նա Միջուկային գիտնականների տեղեկագիր (Bulletin of the Scientists) լրագրի հովանավորների խորհրդի անդամ է եղել։

Փոքր եղբայրը՝ Անդրե Շարպակը (ֆր.՝ André Charpak, ծնվ. 1930 ) ֆրանցիացի ռեժիսոր և կինոդերասան է։

Պարգևներ և ճանաչում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1960- Գիտական հետազոտությունների ազգային կենտրոնի արծաթե մեդալ
1973- Prix Jean - Ricard(fr.)
1989-Մրցանակ՝ Տարրական մասնիկների ֆիզիկայի և բարձր էներգիայի ֆիզիկայի մրցանակ
1992- Ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակ
2007- Պատվո լեգեոնի շքանշանակիր

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Georges Charpak, Physics Nobel Winner, Dies at 86 // The New York Times / J. Kahn — Manhattan, NYC: The New York Times Company, A. G. Sulzberger, 2010. — ISSN 0362-4331; 1553-8095; 1542-667X
↑ ^2,0 ^2,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
↑ ^3,0 ^3,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Encyclopædia Britannica
↑ Notable Names Database — 2002.
↑ https://www.theses.fr/1996PA066525
↑ The Nobel Prize in Physics 1992 — Nobel Foundation.
↑ Table showing prize amounts — Nobel Foundation, 2019.
↑ https://cavavub.be/nl/eredoctoraten
↑ «Charpak: «Collégien, mon niveau de physique ne dépassait pas le zéro»»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2010-10-02-ին։ Վերցված է 2020-06-23
↑ «Скончался лауреат Нобелевской премии по физике Жорж Шарпак» (ռուսերեն)։ РИА Новости։ Արխիվացված օրիգինալից 2011-08-22-ին։ Վերցված է 2010-09-30
↑ Georges Charpak était une particule à très haute énergie
↑ La vie a fil tendu (автобиография), стр. 16
↑ «Приборкувач мирного атома»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2006-10-05-ին։ Վերցված է 2010-09-30
↑ Григорій Шарпак — Лауреат Нобелівської премії
↑ La mort du physicien Georges Charpak (некролог)
↑ Биографические данные
↑ Georges Charpak Biography
↑ Շարպակի ընտանիքի մյուս անդամները տեղահանվել և մահացել են Օսվենցիմում (История семьи Рени Столяр-Шарпак, тёти физика Archived 2013-04-21 at the Wayback Machine.)
↑ «World Scientists' Warning To Humanity» (անգլերեն)։ stanford.edu։ 1992-11-18։ Արխիվացված է օրիգինալից 1998-12-06-ին։ Վերցված է 2019-07-01

Հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ժորժ Շարպակի ամփոփագիրը Նոբելյան հանձնաժողովի կայքում (անգլ.)

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Ժորժ Շարպակ կատեգորիայում։

[_665ba5c3d2756df5-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Georges Charpak, Physics Nobel Winner, Dies at 86 // The New York Times / J. Kahn — Manhattan, NYC: The New York Times Company, A. G. Sulzberger, 2010. — ISSN 0362-4331; 1553-8095; 1542-667X

[_1553cf40b95077fa-2] 2,0 ^2,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag

[_c7fd4a7963a71fe0-3] 3,0 ^3,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_63dedfe30346e8bc-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_7e12d71b8bfeeb2e-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Encyclopædia Britannica

[_95165e5966849097-6] Notable Names Database — 2002.

[_07f1487d71b5fc4d-7] ttps://www.theses.fr/1996PA066525

[_16dcc1aa51cebbb3-8] The Nobel Prize in Physics 1992 — Nobel Foundation.

[_91240182028fc537-9] Table showing prize amounts — Nobel Foundation, 2019.

[_fc7bde204fb3e673-10] ttps://cavavub.be/nl/eredoctoraten

[11] «Charpak: «Collégien, mon niveau de physique ne dépassait pas le zéro»»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2010-10-02-ին։ Վերցված է 2020-06-23

[12] «Скончался лауреат Нобелевской премии по физике Жорж Шарпак» (ռուսերեն)։ РИА Новости։ Արխիվացված օրիգինալից 2011-08-22-ին։ Վերցված է 2010-09-30

[13] Georges Charpak était une particule à très haute énergie

[14] La vie a fil tendu (автобиография), стр. 16

[autogenerated1-15] «Приборкувач мирного атома»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2006-10-05-ին։ Վերցված է 2010-09-30

[16] Григорій Шарпак — Лауреат Нобелівської премії

[17] La mort du physicien Georges Charpak (некролог)

[18] Биографические данные

[19] Georges Charpak Biography

[20] Շարպակի ընտանիքի մյուս անդամները տեղահանվել և մահացել են Օսվենցիմում (История семьи Рени Столяр-Шарпак, тёти физика Archived 2013-04-21 at the Wayback Machine.)

[21] «World Scientists' Warning To Humanity» (անգլերեն)։ stanford.edu։ 1992-11-18։ Արխիվացված է օրիգինալից 1998-12-06-ին։ Վերցված է 2019-07-01

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]