Կարլ Վիման

Կարլ Վիման; անգլ.՝ Carl Wieman
Ծնվել է	մարտի 26, 1951 (71 տարեկան); Corvallis, Օրեգոն, ԱՄՆ
Քաղաքացիություն	ԱՄՆ
Մասնագիտություն	ֆիզիկոս, համալսարանի դասախոս, ակադեմիկոս, educational theorist և հետազոտող
Գործակից	Stanford University Physics Department?
Հաստատություն(ներ)	Բրիտանական Կոլումբիայի համալսարան, Միչիգանի համալսարան, Բոուլդերի Կոլորադոյի համալսարան, Սթենֆորդի համալսարան և Լաբորատոր աստղաֆիզիկայի միացյալ ինստիտուտ
Գործունեության ոլորտ	ֆիզիկա և գիտական կռթություն
Անդամակցություն	ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա և Ամերիկյան ֆիզիկական ընկերություն
Ալմա մատեր	Սթենֆորդի համալսարան, Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտ և Corvallis High School?
Գիտական ղեկավար	Թեոդոր Հենշ
Պարգևներ	Գուգենհայմի կրթաթոշակ ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակ Բենջամին Ֆրանկլինի մեդալ Լորենցի մեդալ Ֆեյսալ արքայի միջազգային մրցանակ գիտության ասպարեզում Էստրեդի մեդալ Ֆրից Լոնդոնի հուշամրցանակ Լազերային գիտության համար Այնշտայնի մրցանակ R. W. Wood Prize? Ռիխտմայերի հիշատակի մրցանակ Ամերիկայի ֆիզիկայի ակադեմիայի անդամ Ատոմային կամ մակերևույթային ֆիզիկայում Դևիսոն-Գերմերի մրցանակ Arthur L. Schawlow Prize in Laser Science? Օպտիկայի ակադեմիայի անդամ Էռնեստ Օռլանդո Լոուրենսի մրցանակ Newcomb Cleveland Prize? և Excellence in Physics Education Award?
Կայք	profiles.stanford.edu/carl-wieman(անգլ.)
	Carl Wieman Վիքիպահեստում

Կարլ Վիման (անգլ.՝ Carl Wieman, մարտի 26, 1951(1951-03-26)^[1]^[2]^[3], Corvallis, Օրեգոն, ԱՄՆ), Սթենֆորդի համալսարանի ամերիկացի ֆիզիկոս և կրթական գործիչ է, իսկ ներկայումս Կորնելի համալսարանի պրոֆեսոր է^[11]։ 2001 թվականի Ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր (Էրիկ Ալին Քորնելիի և Վոլֆգանգ Քեթերլեի հետ) «Ալկալիների ատոմների նոսր գազերում Բոզե-Այնշտայնի կոնդենսատ ստանալու և կոնդենսատների հատկությունների հիմնարար հետազոտությունների համար»։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիմանը ծնվել է Օրեգոն նահանգի Կորվալիս քաղաքում՝ Օր Վիմանի և Էլիսոն Մարջորի Ֆրայի ընտանիքում։ Ավարտել է Կորվալիսի միջնակարգ դպրոցը^[12]^[13]։ Նրա հայրական պապը՝ Հենրի Նելսոն Վիմանը, գերմանական ծագումով կրոնական փիլիսոփա է եղել^[14]։

Ավագ դպրոցից հետո նա դարձել է Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտի ուսանող։ Դասախոսությունների ընդհանուր դասընթացն ավարտելուց հետո տեղափոխվել է Սթենֆորդի համալսարան Թեոդոր Հենշի ամբիոն, որտեղ՝ 1977 թվականին պաշտպանել է իր թեկնածուական ատենախոսությունը։ Դրանից հետո նա աշխատել է Միչիգանի համալսարանում և այնտեղ 1979 թվականին դարձել է պրոֆեսորի ասիստենտ։ Այստեղ նա հանդիպել է Սառա Գիլբերտին, ով աշխատել է նրա հետ որպես ուսանող։ 1984 թվականին նա տեղափոխվել է Բոլդեր և աշխատել Կոլորադոյի համալսարանում և ամուսնացել է Սառա Գիլբերտի հետ, որն այդ ժամանակ նույնպես ավարտել էր իր թեկնածուականը։ 1987 թվականին դարձել է Կոլորադոյի համալսարանի ֆիզիկայի պրոֆեսոր։

1995 թվականին, Կոլորադոյի Բոլդերի համալսարանում գտնվելու ժամանակ, նա և Էրիկ Ալին Քորնելը արտադրել են առաջին իսկական Բոզե-Այնշտայնի կոնդենսատը, իսկ 2001 թվականին նրանք և Վոլֆգանգ Քեթերլեն (հետագա BEC ուսումնասիրությունների համար) արժանացել են Ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակի^[15]։

1998 թվականին նրան շնորհվել է Լորենցի մեդալ։ 2004 թվականին նա ճանաչվել է Միացյալ Նահանգների տարվա լավագույն պրոֆեսոր բոլոր դոկտորական և հետազոտական համալսարանների շարքում^[16]։

Վիմանը ներկայումս համատեղ աշխատում է որպես ֆիզիկայի պրոֆեսոր Սթենֆորդի բարձրագույն կրթության դպրոցում, ինչպես նաև Սթենֆորդի համալսարանի ճարտարագիտական դպրոցում։ 2020 թվականին Վիմանը արժանացել է Իդանի մրցանակի (Yidan Prize) կրթության հետազոտությունների ոլորտում «STEM կրթության նոր տեխնիկայի և գործիքների մշակման գործում ունեցած ներդրման համար»^[17]։

Ընտրված հրապարակումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Donley Elizabeth A., Neil R. Claussen, Simon L. Cornish, Jacob L. Roberts, Eric A. Cornell, Carl E. Wieman (2001-07-19)։ «Dynamics of Collapsing and Exploding Bose−Einstein Condensates»։ Nature 412 (6844): 295–299։ Bibcode:2001Natur.412..295D։ PMID 11460153։ arXiv:cond-mat/0105019։ doi:10.1038/35085500
Matthews Michael R., B.P. Anderson, P.C. Haljan, D.S. Hall, C.E. Wieman, E.A. Cornell (1999)։ «Vortices in a Bose-Einstein Condensate»։ Phys. Rev. Lett. 83 (13): 2498–2501։ Bibcode:1999PhRvL..83.2498M։ arXiv:cond-mat/9908209։ doi:10.1103/PhysRevLett.83.2498
Walker Thad, David Sesko, Carl Wieman (1990)։ «Collective Behavior of Optically Trapped Neutral Atoms»։ Phys. Rev. Lett. 64 (4): 408–411։ Bibcode:1990PhRvL..64..408W։ PMID 10041972։ doi:10.1103/PhysRevLett.64.408
Tanner Carol E., Carl Wieman (1988)։ «Precision Measurement of the Hyperfine Structure of the ¹³³Cs 6P_3/2 State»։ Phys. Rev. A 38 (3): 1616–1617։ Bibcode:1988PhRvA..38.1616T։ PMID 9900545։ doi:10.1103/PhysRevA.38.1616
Wieman, Carl, (2014). "Stop Lecturing Me", Scientific American, July 15, 2014

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 Encyclopædia Britannica
↑ ^2,0 ^2,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
↑ ^3,0 ^3,1 Munzinger Personen (գերմ.)
↑ ^4,0 ^4,1 https://profiles.stanford.edu/carl-wieman
↑ Notable Names Database — 2002.
↑ The Nobel Prize in Physics 2001 — Nobel Foundation.
↑ Table showing prize amounts — Nobel Foundation, 2019.
↑ Davisson-Germer Prize in Atomic or Surface Physics — APS.
↑ Arthur L. Schawlow Prize in Laser Science — APS.
↑ https://www.aps.org/programs/honors/prizes/education.cfm
↑ Mervis Jeffrey (28 August 2013)։ «Carl Wieman Takes Physics, Education Jobs at Stanford»։ sciencemag.org։ Վերցված է 23 November 2013
↑ «Oregon Secretary of State: Notable Oregonians: Carl E. Wieman - Physicist, Nobel Winner»
↑ «Obituary: Alison Marjorie Fry Wieman '40 | Antioch College»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-02-ին։ Վերցված է 2017-05-23
↑ «Henry Nelson Wieman»
↑ «Archived copy»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-06-11-ին։ Վերցված է 2011-06-11
↑ «U.S Professor of the Year Awards - 2004 National Winners»։ www.usprofessorsoftheyear.org։ Արխիվացված է օրիգինալից 2018-10-05-ին։ Վերցված է 2018-10-05
↑ Limited Stepworks (2020-09-23)։ «Yidan Prize Laureates 2020»։ Yidan Prize Foundation (en-US)։ Վերցված է 2022-11-14

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Carl Wieman's blog at ScientificBlogging.com
including the Nobel Lecture December 8, 2001 Bose-Einstein Condensation in a Dilute Gas; The First 70 Years and Some Recent Experiments
Globe and Mail Article
Carl E. Wieman patents at Patent Genius
Group photograph taken at 'Lasers '95 including (right to left) Marlan Scully, Theodor W. Hänsch, Carl E. Wieman, and F. J. Duarte.

[_3bf63571b3677495-1] 1,0 ^1,1 Encyclopædia Britannica

[_3b94163b2f9ad4c7-2] 2,0 ^2,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag

[_d28bcc4cbfb91cb9-3] 3,0 ^3,1 Munzinger Personen (գերմ.)

[_0200ba24b90dd93f-4] 4,0 ^4,1 https://profiles.stanford.edu/carl-wieman

[_ccb09e612738c27d-5] Notable Names Database — 2002.

[_846eaec83ff274ab-6] The Nobel Prize in Physics 2001 — Nobel Foundation.

[_91240182028fc537-7] Table showing prize amounts — Nobel Foundation, 2019.

[_02226d5d0b87b422-8] Davisson-Germer Prize in Atomic or Surface Physics — APS.

[_91b8e40c75eeee6e-9] Arthur L. Schawlow Prize in Laser Science — APS.

[_0edd416f988c86b9-10] ttps://www.aps.org/programs/honors/prizes/education.cfm

[11] Mervis Jeffrey (28 August 2013)։ «Carl Wieman Takes Physics, Education Jobs at Stanford»։ sciencemag.org։ Վերցված է 23 November 2013

[12] «Oregon Secretary of State: Notable Oregonians: Carl E. Wieman - Physicist, Nobel Winner»

[13] «Obituary: Alison Marjorie Fry Wieman '40 | Antioch College»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-02-ին։ Վերցված է 2017-05-23

[14] «Henry Nelson Wieman»

[15] «Archived copy»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-06-11-ին։ Վերցված է 2011-06-11

[16] «U.S Professor of the Year Awards - 2004 National Winners»։ www.usprofessorsoftheyear.org։ Արխիվացված է օրիգինալից 2018-10-05-ին։ Վերցված է 2018-10-05

[17] Limited Stepworks (2020-09-23)։ «Yidan Prize Laureates 2020»։ Yidan Prize Foundation (en-US)։ Վերցված է 2022-11-14

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]