Վերներ Հայզենբերգ

Վերներ Հայզենբերգ; գերմ.՝ Werner Heisenberg
Ծնվել է	դեկտեմբերի 5, 1901; Վյուրցբուրգ, Գերմանական կայսրություն
Մահացել է	փետրվարի 1, 1976 (74 տարեկանում); Մյունխեն; բնական պատճառով
Գերեզման	Վալդֆրիդհոֆ գերտեզմանատուն
Քաղաքացիություն	Գերմանական կայսրություն; Վայմարյան Հանրապետություն; Նացիստական Գերմանիա; Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետություն
Դավանանք	լյութերականություն
Մասնագիտություն	ֆիզիկոս տեսաբան, լեռնաբնակ, ակադեմիկոս, ոչ գեղարվեստական գրող, համալսարանի պրոֆեսոր, մաթեմատիկոս և ֆիզիկոս
Հաստատություն(ներ)	Լայպցիգի համալսարան, Գյոթինգենի համալսարան և Հումբոլդտի համալսարան
Գործունեության ոլորտ	Տեսական ֆիզիկա
Անդամակցություն	Լոնդոնի թագավորական ընկերություն, Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա, Բեռլինի գիտությունների ակադեմիա, Սաքսոնիայի գիտությունների ակադեմիա, Լեոպոլդինա, Լինչեի ազգային ակադեմիա, Պապական գիտությունների ակադեմիա, Բավարիական գիտությունների ակադեմիա, Գյոթինգենի Գիտությունների ակադեմիա, Գյոթինգեն 18, Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Նիդեռլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Բավարիայի գեղարվեստի ակադեմիա և Սաքսոնիայի գիտությունների ակադեմիա
Ալմա մատեր	Լյուդվիգ Մաքսիմիլիանի Մյունխենի համալսարան
Տիրապետում է լեզուներին	գերմաներեն
Գիտական ղեկավար	Առնոլդ Զոմմերֆելդ
Հայտնի աշակերտներ	Carl Friedrich von Weizsäcker, Էդվարդ Թելեր, Ֆելիքս Բլոխ և Rudolf Peierls
Պարգևներ	Արվեստի և գիտության ոլորտում ունեցած վաստակի շքանշան, «Վաստակների համար» բավարիական շքանշան, Նիլս Բորի միջազգային ոսկե մեդալ, Մեծ Խաչ աստղով և ուսի ժապավենով, ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակ, Մաքս Պլանկի անվան մեդալ, Արժանիքների շքանշան, Մատեուչի մեդալ, Sigmund Freud Prize և Hall of Fame of German Research
Ամուսին(ներ)	Elisabeth Heisenberg
Երեխա(ներ)	Jochen Heisenberg և Martin Heisenberg
Հայր	Աուգուստ Հայզենբերգ
Մայր	Annie Heisenberg
	Ստորագրություն;
	Werner Heisenberg Վիքիպահեստում

Վերներ Կարլ Հայզենբերգ (գերմ.՝ Werner Karl Heisenberg, դեկտեմբերի 5, 1901^[1]^[2], Վյուրցբուրգ^[3] - փետրվարի 1, 1976^[1]^[2], Մյունխեն), գերմանացի ֆիզիկոս, քվանտային մեխանիկայի հիմնադիրներից։ Ավարտել է Մյունխենի համալսարանը (1923)։ 1923-1927 թթ. եղել է Մաքս Բոռնի ասպիրանտը, 1927-1941 թթ.՝ Լայպցիգի և Բեռլինի համալսարանների պրոֆեսոր, 1941-ից՝ Բեռլինի և Գյոթինգենի, 1955-ից՝ Մյունխենի ֆիզիկայի ինստիտուտի դիրեկտոր և պրոֆեսոր։ 1925-ին Նիլս Բորի հետ մշակել է քվանտային մեխանիկայի առաջին տարբերակը՝ մարտիցային մեխանիկան։ Կատարել է հելիումի ատոմի քվանտամեխանիկական հաշվարկը, ցույց է տվել երկու տարբեր վիճակներում դրա գոյության հնարավորությունը։ 1927-ին ձևակերպել է անորոշությունների սկզբունքը, Յա. Ի. Ֆրենկելից անկախ մշակել ֆեռոմագնիսական նյութերի ինքնակամ մագնիսացվածության և փոխանակային փոխազդեցության տեսությունը։ Աշխատանքներ ունի նաև ատոմային միջուկի կառուցվածքի (բացահայտել է նուկլոնների փոխազդեցության փոխանակային բնույթը), ռելյատիվիստական քվանտային մեխանիկայի, դաշտի միասնական տեսության վերաբերյալ (1932 թ․)։

Փիլիսոփայական հայացքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայզենբերգը մեծ ուշադրության էր արժանացնում գիտության փիլիսոփայական հիմնավորմանը, որին նվիրել է մի շարք աշխատանքներ և ելույթներ։ 1950-ական թթ. լույս տեսավ նրա «Ֆիզիկան և փիլիսոփայությունը» գիրքը, որն ընդգրկում է Սենտ-Էնդրյուսի համալսարանում կարդացած Գիֆորդոֆյան դասախոսությունները, իսկ տասը տարի անց՝ «Ամբողջը և մասը» ինքնակենսագրական աշխատությունը, որը Կարլ ֆոն Վայցզեկերը անվանել է մեր ժամանակների միակ պլատոնական երկխոսությունը^[6]։ Պլատոնի փիլիսոփայությանը Հայզենբերգը ծանոթ էր դեռևս Մյունխենի դասական գիմնազիայում սովորելու տարիներին, որտեղ ստացել էր հիմնավոր հումանիտար կրթություն։ Բացի այդ, Հայզենբերգի վրա մեծ ազդեցություն է ունեցել հայրը, որը հայտնի բանասեր էր^[7]։ Ողջ կյանքի ընթացքում Հայզենբերգը պահպանեց իր հետաքրքրվածությունը Պլատոնի և մյուս անտիկ փիլիսոփաների հանդեպ։ Նա կարծում էր, որ «հնարավոր չէ առանց հունական փիլիսոփայության իմացության զարգացնել ժամանակակից ատոմային ֆիզիկան»^[8]։ XX դարի երկրորդ կեսի տեսական ֆիզիկայի զարգացման մեջ նա տեսնում էր վերադարձ Պլատոնի որոշ ատոմիստական գաղափարներին (այլ մակարդակում).

Եթե մենք ցանկանում ենք համեմատել մասնիկների ժամանակակից ֆիզիկայի արդյուքները հին փիլիսոփաներից որևէ մեկի գաղափարների հետ, ապա Պլատոնի փիլիսոփայությունը ամենահամապատասխանն է. ժամանակակից ֆիզիկայի մասնիկները սիմետրիայի խմբերի ներկայացուցիչներ են, և այս իմաստով նրանք հիշեցնում են պլատոնական փիլիսոփայության սիմետրիկ պատկերները^[9]։

- Վերներ Հայզենբերգ

Պարգևներ և անդամակցությունը գիտական հաստատություններին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մատեուչիի անվան մեդալ (1929)
Ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակ (1932)
Մաքս Պլանկի անվան մեդալ (1933)
ԱՄՆ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի բրոնզե մեդալ (1964)
Նիլս Բորի անվան միջազգային ոսկե մեդալ (1970)
Բավարական շքանշան «Վաստակի համար»
Գերմանիայի ֆեդերատիվ հանրապետության «Վաստակի համար» շքանշան
Բրիտանական «Վաստակի համար» շքանշանի ասպետ (Peace Class)
Անդամ է Սաքսոնիայի գիտությունների ակադեմիայի, Գյոթինգենի գիտությունների ակադեմիայի, Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիայի, Բավարիայի գիտությունների ակադեմիայի, Լեոպոլդինի գիտությունների ակադեմիայի։
Արտասահմանյան անդամ է՝ Լոնդոնի թագավորական հասարակության (1955), Ամերկայի արվեստի և գիտության ակադեմիայի, Իռլանդիայի թագավորական ակադեմիայի, Շվեդիայի գիտությունների թագավորական ակադեմիայի, Նիդեռլանդների գիտությունների թագավորական ակադեմիայի, Գիտությունների պապական ակադեմիայի, դեի Լինչեյի ազգային ակադեմիայի, Իսպանիայի, Նորվեգիայի, Ռումինիայի գիտությունների ակադեմիաների։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Record #118548670 // Gemeinsame Normdatei Ստուգված է ապրիլի 9-ին 2014:
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 data.bnf.fr Ստուգված է հոկտեմբերի 10-ին 2015:
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Гейзенберг Вернер, Гейзенберг Вернер // Սովետական մեծ հանրագիտարան (1969—1978) Ստուգված է սեպտեմբերի 28-ին 2015:
↑ http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb12035206w Ստուգված է հոկտեմբերի 10-ին 2015:
↑ http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1932/
↑ А. В. Ахутин,, В. Гейзенберг, Физика и философия. Часть и целое, М. Наука, 1990, էջ 365 (Վերներ Հայզենբերգը և փիլիսոփայությունը) (ռուս.)
↑ А. В. Ахутин, Вернер Гейзенберг и философия էջեր 367—368 (ռուս.)
↑ А. В. Ахутин, Вернер Гейзенберг и философия, էջ 370}} (ռուս.)
↑ В. Гейзенберг, Природа элементарных частиц, 1977, հատոր 121, էջ 665 (ռուս.)

Սա ֆիզիկոսի մասին անավարտ հոդված է։ Դուք կարող եք օգնել Վիքիպեդիային՝ ուղղելով և լրացնելով այն։

[.3Cspan_class.3D.22citetype_unknown.22_data-entity-id.3D.22Q36578.22.3E.5Bhttp:.2F.2Fd-nb.info.2Fgnd.2F118548670.2F_Record_.23118548670.5D_.2F.2F_.27.27.5B.5BGemeinsame_Normdatei.7CGemeinsame_Normdatei.5D.5D.27.27.3C.2Fspan.3E_.3Csmall.3E.D5.8D.D5.BF.D5.B8.D6.82.D5.A3.D5.BE.D5.A1.D5.AE_.D5.A7_.D5.A1.D5.BA.D6.80.D5.AB.D5.AC.D5.AB_9-.D5.AB.D5.B6_2014:.3C.2Fsmall.3E-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Record #118548670 // Gemeinsame Normdatei Ստուգված է ապրիլի 9-ին 2014:

[.3Cspan_class.3D.22citetype_unknown.22_data-entity-id.3D.22Q20666306.22.3E.5Bhttp:.2F.2Fdata.bnf.fr.2Fark:.2F12148.2Fcb12035206w_data.bnf.fr.5D.3C.2Fspan.3E_.3Csmall.3E.D5.8D.D5.BF.D5.B8.D6.82.D5.A3.D5.BE.D5.A1.D5.AE_.D5.A7_.D5.B0.D5.B8.D5.AF.D5.BF.D5.A5.D5.B4.D5.A2.D5.A5.D6.80.D5.AB_10-.D5.AB.D5.B6_2015:.3C.2Fsmall.3E-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 data.bnf.fr Ստուգված է հոկտեմբերի 10-ին 2015:

[.3Cspan_class.3D.22citetype_unknown.22_data-entity-id.3D.22Q17378135.22.3E.5B.5B:d:Q17378135.7C.D0.93.D0.B5.D0.B9.D0.B7.D0.B5.D0.BD.D0.B1.D0.B5.D1.80.D0.B3_.D0.92.D0.B5.D1.80.D0.BD.D0.B5.D1.80.2C_.D0.93.D0.B5.D0.B9.D0.B7.D0.B5.D0.BD.D0.B1.D0.B5.D1.80.D0.B3_.D0.92.D0.B5.D1.80.D0.BD.D0.B5.D1.80.5D.5D_.2F.2F_.5B.5B:d:Q17378135.7C.D5.8D.D5.B8.D5.BE.D5.A5.D5.BF.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.B4.D5.A5.D5.AE_.D5.B0.D5.A1.D5.B6.D6.80.D5.A1.D5.A3.D5.AB.D5.BF.D5.A1.D6.80.D5.A1.D5.B6_.281969.E2.80.941978.29.5D.5D.3C.2Fspan.3E_.3Csmall.3E.D5.8D.D5.BF.D5.B8.D6.82.D5.A3.D5.BE.D5.A1.D5.AE_.D5.A7_.D5.BD.D5.A5.D5.BA.D5.BF.D5.A5.D5.B4.D5.A2.D5.A5.D6.80.D5.AB_28-.D5.AB.D5.B6_2015:.3C.2Fsmall.3E-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Гейзенберг Вернер, Гейзенберг Вернер // Սովետական մեծ հանրագիտարան (1969—1978) Ստուգված է սեպտեմբերի 28-ին 2015:

[.5Bhttp:.2F.2Fdata.bnf.fr.2Fark:.2F12148.2Fcb12035206w_http:.2F.2Fdata.bnf.fr.2Fark:.2F12148.2Fcb12035206w.5D_.3Csmall.3E.D5.8D.D5.BF.D5.B8.D6.82.D5.A3.D5.BE.D5.A1.D5.AE_.D5.A7_.D5.B0.D5.B8.D5.AF.D5.BF.D5.A5.D5.B4.D5.A2.D5.A5.D6.80.D5.AB_10-.D5.AB.D5.B6_2015:.3C.2Fsmall.3E-4] ttp://data.bnf.fr/ark:/12148/cb12035206w Ստուգված է հոկտեմբերի 10-ին 2015:

[.5Bhttp:.2F.2Fwww.nobelprize.org.2Fnobel_prizes.2Fphysics.2Flaureates.2F1932.2F_http:.2F.2Fwww.nobelprize.org.2Fnobel_prizes.2Fphysics.2Flaureates.2F1932.2F.5D-5] ttp://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1932/

[6] А. В. Ахутин,, В. Гейзенберг, Физика и философия. Часть и целое, М. Наука, 1990, էջ 365 (Վերներ Հայզենբերգը և փիլիսոփայությունը) (ռուս.)

[7] А. В. Ахутин, Вернер Гейзенберг и философия էջեր 367—368 (ռուս.)

[8] А. В. Ахутин, Вернер Гейзенберг и философия, էջ 370}} (ռուս.)

[9] В. Гейзенберг, Природа элементарных частиц, 1977, հատոր 121, էջ 665 (ռուս.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Վերներ Հայզենբերգ

Փիլիսոփայական հայացքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պարգևներ և անդամակցությունը գիտական հաստատություններին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նավարկման ցանկ

Անձնական գործիքներ

Անվանատարածքներ

Տարբերակներ

Դիտումները

Ավելին

Որոնել

Նավարկում

Մասնակցել

Գործիքներ

Տպել/արտահանել

Այլ նախագծերում

Այլ լեզուներով

Վերներ Հայզենբերգ գերմ.՝ Werner Heisenberg

Ծնվել է	դեկտեմբերի 5, 1901^[1]^[2] Վյուրցբուրգ, Գերմանական կայսրություն^[3]
Մահացել է	փետրվարի 1, 1976^[1]^[2] (74 տարեկանում) Մյունխեն բնական պատճառով
Գերեզման	Վալդֆրիդհոֆ գերտեզմանատուն
Քաղաքացիություն	Գերմանական կայսրություն Վայմարյան Հանրապետություն Նացիստական Գերմանիա Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետություն
Դավանանք	լյութերականություն
Մասնագիտություն	ֆիզիկոս տեսաբան, լեռնաբնակ, ակադեմիկոս, ոչ գեղարվեստական գրող, համալսարանի պրոֆեսոր, մաթեմատիկոս և ֆիզիկոս
Հաստատություն(ներ)	Լայպցիգի համալսարան, Գյոթինգենի համալսարան և Հումբոլդտի համալսարան
Գործունեության ոլորտ	Տեսական ֆիզիկա
Անդամակցություն	Լոնդոնի թագավորական ընկերություն, Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա, Բեռլինի գիտությունների ակադեմիա, Սաքսոնիայի գիտությունների ակադեմիա, Լեոպոլդինա, Լինչեի ազգային ակադեմիա, Պապական գիտությունների ակադեմիա, Բավարիական գիտությունների ակադեմիա, Գյոթինգենի Գիտությունների ակադեմիա, Գյոթինգեն 18, Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Նիդեռլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Բավարիայի գեղարվեստի ակադեմիա և Սաքսոնիայի գիտությունների ակադեմիա
Ալմա մատեր	Լյուդվիգ Մաքսիմիլիանի Մյունխենի համալսարան
Տիրապետում է լեզուներին	գերմաներեն^[4]
Գիտական ղեկավար	Առնոլդ Զոմմերֆելդ
Հայտնի աշակերտներ	Carl Friedrich von Weizsäcker, Էդվարդ Թելեր, Ֆելիքս Բլոխ և Rudolf Peierls
Պարգևներ	Արվեստի և գիտության ոլորտում ունեցած վաստակի շքանշան, «Վաստակների համար» բավարիական շքանշան, Նիլս Բորի միջազգային ոսկե մեդալ, Մեծ Խաչ աստղով և ուսի ժապավենով, ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակ^[5], Մաքս Պլանկի անվան մեդալ, Արժանիքների շքանշան, Մատեուչի մեդալ, Sigmund Freud Prize և Hall of Fame of German Research
Ամուսին(ներ)	Elisabeth Heisenberg
Երեխա(ներ)	Jochen Heisenberg և Martin Heisenberg
Հայր	Աուգուստ Հայզենբերգ
Մայր	Annie Heisenberg
Ստորագրություն
Werner Heisenberg Վիքիպահեստում