Օգե Բոր

Օգե Բոր; դան․՝ Aage Bohr
Ծնվել է	հունիսի 19, 1922[…]; Կոպենհագեն, Դանիա
Մահացել է	սեպտեմբերի 8, 2009[…] (87 տարեկան); Կոպենհագեն, Դանիա
Բնակության վայր(եր)	Կոպենհագեն
Քաղաքացիություն	Դանիա
Մասնագիտություն	ֆիզիկոս, մանկավարժ, պրոֆեսոր և միջուկային ֆիզիկոս
Հաստատություն(ներ)	Կոպենհագենի համալսարան, Լոս Ալամոսի Ազգային Լաբորատորիա, Nordic Institute for Theoretical Physics? և Նիլս Բորի ինստիտուտ
Գործունեության ոլորտ	Միջուկային ֆիզիկա
Անդամակցություն	Լեոպոլդինա, Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Պապական գիտությունների ակադեմիա, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա, Լեհական գիտությունների ակադեմիա և Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա
Ալմա մատեր	Կոպենհագենի համալսարան և Կոլումբիայի համալսարան (1950)
Տիրապետում է լեզուներին	դանիերեն
Գիտական ղեկավար	Նիլս Բոր
Պարգևներ	Ատոմը խաղաղության համար պարգև ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակ Ջոն Պրայս Ուեթերիլի մեդալ Ռեզերֆորդի մեդալ և պարգև Մաթեմատիկական ֆիզիկայի Դենի Հայնեմանի մրցանակ Պեկինի համալսարանի պատվավոր դոկտոր H. C. Ørsted Medal? և Ole Rømer Medal?
Ամուսին(ներ)	Marietta Soffer?
Երեխա(ներ)	Tomas Bohr?
Հայր	Նիլս Բոր
Մայր	Մարգրեթ Նորլունդ
	Aage Bohr Վիքիպահեստում

Օգե Նիլս Բոր (դան․՝ Aage Niels Bohr, հունիսի 19, 1922(1922-06-19)^[1]^[2]^[3]^[…], Կոպենհագեն, Դանիա^[4] - սեպտեմբերի 8, 2009(2009-09-08)^[5]^[6]^[7]^[…], Կոպենհագեն, Դանիա^[4]^[8]), դանիացի ֆիզիկոս։ Դանիայի Գիտությունների թագավորական ակադեմիայի (1955) և աշխարհում մի շարք այլ ակադեմիաների անդամ, ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակակիր (1975)։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օգե Բորը ծնվել է Կոպենհագենում՝ Մարգարետ և Նիլս Բորերի ընտանիքում, նրանց չորրորդ երեխան էր։ Մեծանալով այնպիսի ֆիզիկոսների մեջ, ինչպիսիք են Վոլֆգանգ Պաուլին և Վերներ Հայզենբերգը, Օգեն ևս հրապուրվում է ֆիզիկայով։ 1940 թվականին, Դանիայի կուպացիայից մի քանի ամիս անց ընդունվում է Կոպենհագենի համալսարան և շուտով ընթերակայում է հորը նամակներ և հոդվածներ գրելիս։ 1943 թվականի հոկտեմբերին Դիմադրության ուժերը Օգե և Նիլս Բորերին նավակով տեղափոխում են Շվեդիա, այնտեղից էլ ռմբակոծիչով՝ Անգլիա։ Որպես Նիլս Բորի ասիստենտ մասնակցել է ատոմային նախագծին, իսկ 1944-1945 թվականներին եղել Լոս Ալամոսի Ազգային լաբորատորիայի աշխատակից։

1945 թվականի օգոստոսին Օգե Բորը վերադառնում է Դանիա և շարունակում է ուսումը, մեկ տարի անց ստանում է մագիստրոսի աստիճան։ 1946 թվականին դառնում է տեսական ֆիզիկայի ինստիտուտի (Նիլս Բորի ինստիտուտ) աշխատակից։ Ստաժավորվում է Փրինսթոնի և Կոլումբիայի համալսարաններում (1949 թվականի սեպտեմբերից մինչև 1950 թվականի օգոստոսը, Իսիդոր Ռաբիի ղեկավարությամբ)։ Այնտեղ ծանոթանում է Ջեյմս Ռեյնուոտերի և Բեն Մոթելսոնի հետ, Կոպենհագեն վերադառնալուց հետո շարունակում է համագործակցել նրանց հետ։ Նրանց համատեղ աշխատանքը թույլ տվեց 1950-ականներին զարգացնել միջուկի այսպես կոչված կոլեկտիվ (ընդհանրացված) մոդելը։ 1958 թվականին Դ․ Պայսոնի հետ միասին առաջարկել են այսպես կոչված միջուկի գերհոսուն մոդելը՝ դիտարկելով միջուկում հադրոնների գերհոսունությունգերհոսունության գոյության հնարավորությունը։ Հետագայում Բորը և Մոթելսոնը համատեղ աշխատեցին միջուկի կառուցվածքի ընդհանրացված գիտելիքների վրա՝ հրատարակելով «Միամասնիկային շարժումը» (հատոր առաջին, 1969 թվական) և «Միջուկի դեֆորմացիան» (երկրորդ հատոր, 1975 թվական) գրքերը։

Միջուկի տեսության վերաբերյալ Օգե Բորի աշխատանքները հիմք հանդիսացան նրան ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակ շնորհելու (1975 թվական, ««ատոմի միջուկում առանձին մասնիկի շարժման և կոլեկտիվ շարժման փոխկապակցվածությունը բացահայտելու և և այդ փոխկապակցվածության վրա հիմնվող ատոմի միջուկի տեսության կառուցումը զարգացնելու համար», Մոթելսոնի և Ռեյնուոտերի հետ միասին)։

Ինստիտուտում աշխատելու հետ միաժամանակ Օգե Բորը դասավանդում էր նաև Կոպենհագենի համալսարանում, 1956 թվականից՝ պրոֆեսորի կոչումով։ Նիլս Բորի մահից հետո գլխավորել է ինստիտուտը և եղել է տնօրեն մինչև 1970 թվականը։ 1975 թվականից Օգե Բորը ընդգրկվել է Տեսական ատոմային ֆիզիկայի ինստիտուտի (Nordisk Institut for Teoretisk Atomfysik) ղեկավարության կազմում, 1975-1981 թվականներին եղել է դրա տնօրենը։ Կյանքի վերջին տարիներին կենտրոնացել է դասավանդման ուղղությամբ։

1950 թվականին Օգե Բորն ամուսնացել է Մարիետե Սոֆերի հետ, որից ունեցել է չորս երեխա։ Նրա մահից հետո երկրորդ անգամ ամուսնացել է 1981 թվականին Բենտե Մեյեր Շարֆի հետ։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 CHANG K. Aage Bohr, Physicist’s Son Who Won Nobel, Dies at 87 // The New York Times / J. Kahn — Manhattan, NYC: The New York Times Company, A. G. Sulzberger, 2009. — ISSN 0362-4331; 1553-8095; 1542-667X
↑ ^2,0 ^2,1 Aage Bohr // The Daily Telegraph / C. Evans — London, Thailand: 2009. — ed. size: 622719 — ISSN 0307-1235; 0307-269X; 1477-3805
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Bell A. Aage N. Bohr - DANISH PHYSICIST (բրիտ․ անգլ.) — Encyclopædia Britannica, Inc., 1768.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Nobel Laureate Aage Bohr has died — Niels Bohr Institute, 2009.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Life In Legacy - Week ending Saturday, September 12, 2009
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 Encyclopædia Britannica
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 Bibliothèque nationale de France Aage Bohr (1922-2009) (ֆր.) — 2011.
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 PIRE B. BOHR AAGE - (1922-2009) (ֆր.) — Encyclopædia Britannica.
↑ Bell A. Nobel Prize winners by category (physics) (բրիտ․ անգլ.) — Encyclopædia Britannica, Inc., 1768.
↑ ^10,0 ^10,1 ^10,2 ^10,3 Nobelpristageren Aage Bohr er død (դան.) // Berlingske — Berlingske Media, 2009. — ISSN 0106-4223
↑ Zichichi A. Aage Bohr — Pontifical Academy of Sciences.
↑ Notable Names Database — 2002.
↑ The Nobel Prize in Physics 1975 // nobelprize.org — Nobel Foundation.
↑ The Nobel Prize amounts // nobelprize.org — Nobel Foundation.
↑ Dannie Heineman Prize for Mathematical Physics — APS.
↑ http://www.moe.gov.cn/s78/A22/xwb_left/moe_829/tnull_44386.html (չին.) — 中华人民共和国教育部.
↑ H.C. Ørsted Medaljen (դան.)
↑ https://www.kristeligt-dagblad.dk/mennesker/superfysikeren-der-vandt-haeder-til-danmark

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

A. Bohr.։ «Autobiography (1975)»։ The Nobel Foundation։ Արխիվացված օրիգինալից 2012-02-13-ին։ Վերցված է 2009-10-20
Յ․ Ա․ Խրոմով, Бор Oгe (Bohr Aage), Физики: Биографический справочник (Изд. 2-е, испр. и дополн) (խմբ. Под ред. А. И. Ахиезера), «Նաուկա» — 40-41, էջ 400, էջեր 40-41 — 40-41 էջ. — 200 000 հատ։
«Некролог»։ Daily Telegraph։ 10 сентября 2009։ Արխիվացված օրիգինալից 2012-02-13-ին։ Վերցված է 2009-10-20
B. Mottelson, O. Ulfbeck. Aage Niels Bohr // Physics Today. — 2010. — Т. 63. — № 11. — С. 59.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«1975 թվականի ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակ»։ Նոբելյան հիմնադրամ։ Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 6-ին

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։

[_b9b41629d46fb8da-1] 1,0 ^1,1 CHANG K. Aage Bohr, Physicist’s Son Who Won Nobel, Dies at 87 // The New York Times / J. Kahn — Manhattan, NYC: The New York Times Company, A. G. Sulzberger, 2009. — ISSN 0362-4331; 1553-8095; 1542-667X

[_5cbb37e2396d781b-2] 2,0 ^2,1 Aage Bohr // The Daily Telegraph / C. Evans — London, Thailand: 2009. — ed. size: 622719 — ISSN 0307-1235; 0307-269X; 1477-3805

[_833d7e9c8cb57e75-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Bell A. Aage N. Bohr - DANISH PHYSICIST (բրիտ․ անգլ.) — Encyclopædia Britannica, Inc., 1768.

[_975e95116d6675cf-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Nobel Laureate Aage Bohr has died — Niels Bohr Institute, 2009.

[_448b93db30b28f23-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Life In Legacy - Week ending Saturday, September 12, 2009

[_927e710e4b801345-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 Encyclopædia Britannica

[_b16552338442285f-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 Bibliothèque nationale de France Aage Bohr (1922-2009) (ֆր.) — 2011.

[_be994578927b02da-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 PIRE B. BOHR AAGE - (1922-2009) (ֆր.) — Encyclopædia Britannica.

[_cc1d42c59f585fcd-9] Bell A. Nobel Prize winners by category (physics) (բրիտ․ անգլ.) — Encyclopædia Britannica, Inc., 1768.

[_cd7e0d609aa4aa48-10] 10,0 ^10,1 ^10,2 ^10,3 Nobelpristageren Aage Bohr er død (դան.) // Berlingske — Berlingske Media, 2009. — ISSN 0106-4223

[_50fc10751b0043fd-11] Zichichi A. Aage Bohr — Pontifical Academy of Sciences.

[_c53bd30fcaae885f-12] Notable Names Database — 2002.

[_2f235c4d5874930d-13] The Nobel Prize in Physics 1975 // nobelprize.org — Nobel Foundation.

[_e54686c5e780d275-14] The Nobel Prize amounts // nobelprize.org — Nobel Foundation.

[_93470a5c8d09d5e0-15] Dannie Heineman Prize for Mathematical Physics — APS.

[_7d348baac400a119-16] ttp://www.moe.gov.cn/s78/A22/xwb_left/moe_829/tnull_44386.html (չին.) — 中华人民共和国教育部.

[_1447704de751cad1-17] H.C. Ørsted Medaljen (դան.)

[_46ce80681e387b23-18] ttps://www.kristeligt-dagblad.dk/mennesker/superfysikeren-der-vandt-haeder-til-danmark

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]