Անդրեյ Գեյմ
Սըր Անդրեյ Գեյմ (հոլ.՝ Andre Geim, հոկտեմբերի 21, 1958[6][7][8][…], Սոչի, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ[9][10][11][12]), հոլանդացի և բրիտանացի ֆիզիկոս, 2010 թվականի Ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր (Կոնստանտին Նովոսելովի հետ համատեղ), Լոնդոնյան թագավորական հասարակության անդամ (2007 թվականից)[13], առավել հայտնի է ինչպես գրաֆիտի հայտնաբերողներից մեկը[14][15]։ 2011 թվականի դեկտեմբերի 31-ին Եղիսաբեթ II թագուհու հրամանով գիտության ասպարեզում նվաճումների համար ստացել է բակալավրի կոչում պաշտոնական իրավունքով իր կոչման կողքը օգտագործել «Պարոն» կոչումը[16]։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծնվել է 1958 թվականին Սոչի քաղաքում, գերմանական ծագմամբ ինժեներների ընտանիքում[17] (միակ բացառությունը Գեյմի ընտանիքում եղել է նրա մայրական կողմից մեծ տատիկը, ով հրեա է եղել[18][19])։ Գեյմը իրեն համարում է եվրոպացի և կարծում է, որ կարիք չունի առավել խորապես ուսումնասիրել իր արմատները[19]։ 1964 թվականին ընտանիքը տեղափոխվել է Նալչիկ։
Հայրը՝ Կոնստանտին Գեյմը, (1910—1998)[20] 1964 թվականից աշխատել է Նալչիկի էլեկտրական վակուումի գործարանում, որպես գլխավոր ինժեներ[21], մայրը՝ Նինա Բայերը (ծնվ. 1927), աշխատել է գլխավոր տեխնոլոգ[21]։
1975 թվականին Անդրեյ Գեյմը ավարտել է Նալչիկի № 3 դպրոցը ոսկե մեդալով[20][21] և աշխատում է ընդունվել Մոսկվայի ֆիզիկատեխնիկական ինստիտուտ, բայց չի ստացվում[20]։ 8 ամիս աշխատելով Նալչիկի էլեկտրական վակուումի գործարանում[12] 1976 թվականին ընդունվել է Նալչիկի էլեկտրական վակուումի գործարան։
Մինչև 1982 թվականը սովորել է ֆիզիկայի ֆակուլտետում, գերազանց ավարտել է և ընդունվել է ասպիրանտուրա։ 1987 թվականին դարձել է ֆիզիկա-մաթեմատիկական գիտությունների թեկնածու։
1990 թվականին ստացել է անգլիական թագավորական հասարակության կրթաթոշակ և դուրս է եկել ԽՍՀՄ-ից[22][23]։ Աշխատել է Նոթինգեմյան համալսարանում, Բատայի համալսարանում, նաև ոչ այդքան երկար Կոպենհագենի համալսարանում։ Իսկ հիմա Մանչեստերյան կենտրոնի ղեկավարն է նանոտեխնոլոգիայի բնագավառում[24]։
2008 թվականին ստանում է առաջարկություն, որպեսզի գլխավորի Մաքս Պլանկի համալսարանը Գերմանիայում, բայց մերժում է[25]։
Նիդեռլանդների Թագավորության ենթակա[26]։ Կինը՝ Իրինան, աշխատել է, ինչպես Գեյմը, Պինդ մարմինների ֆիզիկայի ինստիտուտում, իսկ այժմ աշխատում է Մանչեստերի համալսարանի լաբորատորիայում ամուսնու հետ[27]։
Գեյմին Նոբելյան մրցանակ հանձնելուց հետո Միջազգային համագործակցության հիմնադրամի վարչության տնօրեն Ալեքսեյ Սիտնիկովը հայտարարում է, որ մտադրություն ունի Գեյմին հրավիրել Սկոլկովում աշխատելու։ Գեյմը հայտարարում է.
![]() |
Ձեր մոտ մարդիկ լրի՞վ են խելքները կորցրել։ Նրանք մտածում են, որ եթե նրանք ինչ-որ մեկին շաղախեն մի պարկ ոսկու մեջ, ապա կարող են բոլորին հրավիրե՞լ: | ![]() |
Գիտական ձեռքբերումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գեյմի ձեռքբերումներից կարելի է առանձնացնել բիոյնիկական ադգեզիվայի (սոսինձ) ստեղծումը, ավելի ուշ հայտնի է դառնում, որպես gecko tape[28]:
Այդեպես ճանաչված է նրա «Magnetic levitation» փորձը, ինչպես նաև հայտնի «թոչողը»[29], որի համար Գեյմը հանրահայտ մաթեմատիկոսի Մայքլ Բերրի հետ 2000 թվականին ստացել է Իգնոբելյան մրցանակ։
2004 թվականին Անդրեյ Գեյմը իր աշակերտի հետ հայտանգործում է գրաֆիտ-ի ստացման եղանակը։ Իսկ ինչպես պարզվեց հետագայում, գրաֆիտը ունի մի շարք հետաքրքիր հատկություններ[30]։
Այդ հայտնագործության համար Ֆիզիկայի ինստիտուտը (Մեծ Բրիտանի)) 2007 թվականին Գեյմին պարգևատրում է Մոտտի մրցանակով։ Նա նաև ստաում է Եվրոֆիզիկայի մրցանակը։ 2010 թվականին գրաֆիտի հայտնաբերումը նաև նպաստում է, որ նա արժանանում է Նոբելյան մրցանակին[31]։ Գեյմը դառնում է առաջին գիտնականը, ով ստանում է և՛ Ժնոբելյան, և՛ Նոբելյան մրցանակներ[32]։ 2013 թվականին ստացել է Կոպլի մեդալը։
Որոշ հրապարակումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Andre K. Geim. Nobel Lecture: Random walk to graphene(անգլ.). —
Հետաքրքիր փաստեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Անդրեյ Գեյմ հետաքրքրվում էր ալպինիզմով։ Նրա առաջին նվաճումը դարձավ Էլբրուսը, իսկ սիրելի լեռը՝ Կիլիմանջարոն[22]։
- Գիտնականը տարբերվում էր յուրօրինակ հումորով։ Դրա վառ ապացույցներից մեկը լեվիտացիայի մասին հոդվածն է, որում Գեյմի համահեղիկնակը նշվում էր իր սիրելի համստերներ Տիշան[33]։ Հենց ինքը՝ Գեյմը, այս հոդվածի առթիվ հայտարարել էր, որ կրծողի դերը բավականին մեծ էր[34]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ http://news.bbc.co.uk/2/hi/sci/tech/959453.stm
- ↑ http://www.independent.co.uk/news/uk/politics/nobel-winner-slates-britains-stupid-immigration-reforms-8433324.html?action=gallery
- ↑ Notable Names Database — 2002.
- ↑ http://casad.cas.cn/sourcedb_ad_cas/zw2/ysxx2022/wjysmd/201711/t20171130_4625315.html
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=x01LmkcluvM
- ↑ http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1715369/Sir-Andre-Geim
- ↑ http://www.jewage.org/wiki/he/Article:Andre_Geim_-_Biography
- ↑ http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2010/geim-facts.html
- ↑ 9,0 9,1 http://www.deccanherald.com/content/104044/promise-graphene.html
- ↑ 10,0 10,1 http://www.reuters.com/article/idUSTRE6AB2JE20101112
- ↑ 11,0 11,1 http://www.themoscowtimes.com/sitemap/free/2010/10/article/nobel-winners-tell-why-russia-lacks-allure/420700.html
- ↑ 12,0 12,1 «Фото копии трудовой книжки А. К. Гейма» (html) (ռուսերեն)։ сайт веб-музея МФТИ։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-03-26-ին։ Վերցված է 2010-10-06
- ↑ New Fellows — 2007 — New Fellows — The Royal Society
- ↑ K. S. Novoselov և այլք: (2004)։ «Electric Field Effect in Atomically Thin Carbon Films»։ Science 306: 666։ doi:10.1126/science.1102896։ Արխիվացված է օրիգինալից 2006-10-13-ին։ Վերցված է 2015-11-30
- ↑ It’s a thinner winner Archived 2013-04-22 at the Wayback Machine. bbc.co.uk 19th October 2006
- ↑ BBC: Физики-россияне Новоселов и Гейм возведены в рыцари
- ↑ «Фото учебной карточки студента А. К. Гейма» (html) (ռուսերեն)։ сайт веб-музея МФТИ։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-03-26-ին։ Վերցված է 2010-10-06
- ↑ Weinreb Gali (նոյեմբերի 20, 2010)։ «Nobel laureate: Life sciences suited to small countries»։ The Jerusalem Post։ Վերցված է հոկտեմբերի 5, 2011
- ↑ 19,0 19,1 Andre Geim, Autobiography на сайте Нобелевского комитета
- ↑ 20,0 20,1 20,2 Наталья Веденеева, Екатерина Свешникова (6 октября 2010)։ «Русские идут за Нобелевкой» (html) (ռուսերեն)։ «МК»։ Արխիվացված օրիգինալից 2012-06-08-ին։ Վերցված է 2010-10-06
- ↑ 21,0 21,1 21,2 «Фото автобиографии абитуриента А. К. Гейма, написанной [[7 июля]] [[1976 год]]а» (html) (ռուսերեն)։ сайт веб-музея МФТИ։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-03-26-ին։ Վերցված է 2010-10-06
- ↑ 22,0 22,1 «Графен Гейма» (pdf) (ռուսերեն)։ «Кабардино-Балкарская правда»։ 15 ноября 2008։ Արխիվացված օրիգինալից 2012-03-26-ին։ Վերցված է 2008-11-15
- ↑ «Жена Гейма: Андрей видит не так, как другие» (html) (ռուսերեն)։ «Вести.ру»։ 5 октября 2010։ Արխիվացված օրիգինալից 2012-03-26-ին։ Վերցված է 2010-10-06
- ↑ nanotech.net
- ↑ «Лауреат Нобелевской премии Андрей Гейм: «Да у вас нормально. Утечка мозгов практически прекратилась»» (html) (ռուսերեն)։ «Комсомольская правда»։ 8 октября 2010։ Արխիվացված օրիգինալից 2012-03-26-ին։ Վերցված է 2010-10-08
- ↑ Hamish Johnston (5 октября 2010)։ «Graphene pioneers bag Nobel prize» (անգլերեն)։ physicsworld.com։ Արխիվացված օրիգինալից 2012-03-26-ին։ Վերցված է 2010-10-06
- ↑ Нобелевский лауреат Андрей Гейм отказался работать в «Сколково» (ռուս.)
- ↑ Gecko inspires sticky tape BBC News 1 June, 2003
- ↑ «The Frog That Learned to Fly; webpage in Holland»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-08-27-ին։ Վերցված է 2015-11-30
- ↑ Пресс-релиз Нобелевского комитета
- ↑ «The Nobel Prize in Physics 2010» (անգլերեն)։ Официальный сайт Нобелевского комитета։ Արխիվացված օրիգինալից 2012-03-26-ին։ Վերցված է 2010-10-05
- ↑ «Шнобель-2012: российские алмазы из боеприпасов» (ռուսերեն)։ Русская служба Би-би-си։ 21 сентября 2012։ Արխիվացված օրիգինալից 2012-10-24-ին։ Վերցված է 2012-09-21
- ↑ A. K. Geim and H.A.M.S. ter Tisha Physica B 294-295, 736—739 (2001)
- ↑ «Nature Nanotechnology» (April 2008, page 179)
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- G. Brumfiel. Graphene speeds pair to Stockholm win // Nature. — Vol. 467, P. 642 (2010).
- A. Cho. Still in Its Infancy, Two-Dimensional Crystal Claims Prize // Science. — Vol. 330, P. 159 (2010).
- Д. Бухвалов. Нобелевский тип углерода // Троицкий вариант. — № 64, С. 4 (12.10.2010).
- Михаил Кацнельсон: «Они сделали то, что запрещено учебниками» // Троицкий вариант. — № 64, С. 4—5 (12.10.2010).
- E. S. Reich. Nobel document triggers debate // Nature. — Vol. 468, P. 486 (2010).
- Y. Hancock. The 2010 Nobel Prize in physics—ground-breaking experiments on graphene // J. Phys. D: Appl. Phys. — Vol. 44, P. 473001 (2011).
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Объявлены лауреаты Нобелевской премии по физике за 2010 год
- Нобелевские лауреаты выступили за смягчение британского визового режима для учёных}}
- «Гейм, Андрей Константинович — из личного дела» (html) (ռուսերեն)։ сайт веб-музея МФТИ։ Արխիվացված օրիգինալից 2012-03-26-ին։ Վերցված է 2010-10-06
- Персональная страница Archived 2008-05-14 at the Wayback Machine. на сайте Манчестерского университета (անգլ.)
- Գեյմ Անդրեյ
- Ю. Ерин. Нобелевская премия по физике — 2010 // «Элементы.ру», 11.10.2010
Հոդվածներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Статьи Андрея Гейма Archived 2018-11-13 at the Wayback Machine. за 1981—1990 гг. в журнале «Письма в ЖЭТФ»
- Статьи Андрея Гейма в журнале «Успехи физических наук»
- Публикации в базе данных Astrophysics Data System
- Полный список публикаций отдела физики конденсированного состояния Манчестерского университета
Հարցազրույց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «Անդրեյ Գեյմ։ «Մենք չգիտենք՝ ինչի կհանգեցնի այս բացահատումը»» (ռուսերեն)։ BBC։ Արխիվացված օրիգինալից 2012-03-26-ին։ Վերցված է 2010-10-05
- «Անդրեյ Գեյմ։ «...այսպիսի հետաքրքիր կրկես, ինչպիսին հիմա է, ես դեռ չէի տեսել...»» (ռուսերեն)։ РСН։ Արխիվացված օրիգինալից 2012-03-26-ին։ Վերցված է 2010-10-15
- «Անդրեյ Գեյմ։ «Ինչու՞ եմ ես Ռուսաստանին պետք»» (ռուսերեն)։ Газета.ру։ Արխիվացված օրիգինալից 2012-03-26-ին։ Վերցված է 2010-10-13
- G. Brumfiel. Andre Geim: in praise of graphene // Nature. — 7 Oct 2010.
- Речь Андрея Гейма, произнесенная на Нобелевском банкете 10 декабря 2010 года // Троицкий вариант. — № 69, С. 5 (21.12.2010).
|
- Լոնդոնի թագավորական ընկերության անդամներ
- ԱՄՆ-ի գիտությունների ազգային ակադեմիայի անդամներ
- Նիդերլանդների արվեստի և գիտությունների թագավորական ակադեմիայի անդամներ
- Գիտնականներ այբբենական կարգով
- Անձինք այբբենական կարգով
- Հոկտեմբերի 21 ծնունդներ
- 1958 ծնունդներ
- Սոչի քաղաքում ծնվածներ
- Նոբելյան մրցանակի դափնեկիրներ
- Ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակի դափնեկիրներ
- Հոլանդացի ֆիզիկոսներ
- Ռուս ֆիզիկոսներ
- Մոսկվայի ֆիզիկատեխնիկական ինստիտուտի շրջանավարտներ
- ԱՄՆ-ի գիտությունների ազգային ակադեմիայի արտասահմանյան անդամներ
- Մանչեսթերի համալսարանի շրջանավարտներ
- Ռուս գյուտարարներ
- Ռուս նոբելյան մրցանակակիրներ
- Հոլանդացի նոբելյան մրցանակակիրներ
- Կոպլիի մեդալակիրներ