Անդրեյ Գեյմ
Սըր Անդրեյ Գեյմ (հոլ.՝ Andre Geim, հոկտեմբերի 21, 1958[4][5][6][…], Սոչի, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ[7][8][9][10]), հոլանդացի և բրիտանացի ֆիզիկոս, 2010 թվականի Ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր (Կոնստանտին Նովոսելովի հետ համատեղ), Լոնդոնյան թագավորական հասարակության անդամ (2007 թվականից)[11], առավել հայտնի է ինչպես գրաֆիտի հայտնաբերողներից մեկը[12][13]։ 2011 թվականի դեկտեմբերի 31-ին Եղիսաբեթ II թագուհու հրամանով գիտության ասպարեզում նվաճումների համար ստացել է բակալավրի կոչում պաշտոնական իրավունքով իր կոչման կողքը օգտագործել «Պարոն» կոչումը[14]։
Կենսագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծնվել է 1958 թվականին Սոչի քաղաքում, գերմանական ծագմամբ ինժեներների ընտանիքում[15] (միակ բացառությունը Գեյմի ընտանիքում եղել է նրա մայրական կողմից մեծ տատիկը, ով հրեա է եղել[16][17])։ Գեյմը իրեն համարում է եվրոպացի և կարծում է, որ կարիք չունի առավել խորապես ուսումնասիրել իր արմատները[17]։ 1964 թվականին ընտանիքը տեղափոխվել է Նալչիկ։
Հայրը՝ Կոնստանտին Գեյմը, (1910—1998)[18] 1964 թվականից աշխատել է Նալչիկի էլեկտրական վակուումի գործարանում, որպես գլխավոր ինժեներ[19], մայրը՝ Նինա Բայերը (ծնվ. 1927), աշխատել է գլխավոր տեխնոլոգ[19]։
1975 թվականին Անդրեյ Գեյմը ավարտել է Նալչիկի № 3 դպրոցը ոսկե մեդալով[18][19] և աշխատում է ընդունվել Մոսկվայի ֆիզիկատեխնիկական ինստիտուտ, բայց չի ստացվում[18]։ 8 ամիս աշխատելով Նալչիկի էլեկտրական վակուումի գործարանում[10] 1976 թվականին ընդունվել է Նալչիկի էլեկտրական վակուումի գործարան։
Մինչև 1982 թվականը սովորել է ֆիզիկայի ֆակուլտետում, գերազանց ավարտել է և ընդունվել է ասպիրանտուրա։ 1987 թվականին դարձել է ֆիզիկա-մաթեմատիկական գիտությունների թեկնածու։
1990 թվականին ստացել է անգլիական թագավորական հասարակության կրթաթոշակ և դուրս է եկել ԽՍՀՄ-ից[20][21]։ Աշխատել է Նոթինգեմյան համալսարանում, Բատայի համալսարանում, նաև ոչ այդքան երկար Կոպենհագենի համալսարանում։ Իսկ հիմա Մանչեստերյան կենտրոնի ղեկավարն է նանոտեխնոլոգիայի բնագավառում[22]։
2008 թվականին ստանում է առաջարկություն, որպեսզի գլխավորի Մաքս Պլանկի համալսարանը Գերմանիայում, բայց մերժում է[23]։
Նիդեռլանդների Թագավորության ենթակա[24]։ Կինը՝ Իրինան, աշխատել է, ինչպես Գեյմը, Պինդ մարմինների ֆիզիկայի ինստիտուտում, իսկ այժմ աշխատում է Մանչեստերի համալսարանի լաբորատորիայում ամուսնու հետ[25]։
Գեյմին Նոբելյան մրցանակ հանձնելուց հետո Միջազգային համագործակցության հիմնադրամի վարչության տնօրեն Ալեքսեյ Սիտնիկովը հայտարարում է, որ մտադրություն ունի Գեյմին հրավիրել Սկոլկովում աշխատելու։ Գեյմը հայտարարում է.
![]() |
Ձեր մոտ մարդիկ լրի՞վ են խելքները կորցրել։ Նրանք մտածում են, որ եթե նրանք ինչ-որ մեկին շաղախեն մի պարկ ոսկու մեջ, ապա կարող են բոլորին հրավիրե՞լ: | ![]() |
Գիտական ձեռքբերումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գեյմի ձեռքբերումներից կարելի է առանձնացնել բիոյնիկական ադգեզիվայի (սոսինձ) ստեղծումը, ավելի ուշ հայտնի է դառնում, որպես gecko tape[26]:
Այդեպես ճանաչված է նրա «Magnetic levitation» փորձը, ինչպես նաև հայտնի «թոչողը»[27], որի համար Գեյմը հանրահայտ մաթեմատիկոսի Մայքլ Բերրի հետ 2000 թվականին ստացել է Իգնոբելյան մրցանակ։
2004 թվականին Անդրեյ Գեյմը իր աշակերտի հետ հայտանգործում է գրաֆիտ-ի ստացման եղանակը։ Իսկ ինչպես պարզվեց հետագայում, գրաֆիտը ունի մի շարք հետաքրքիր հատկություններ[28]։
Այդ հայտնագործության համար Ֆիզիկայի ինստիտուտը (Մեծ Բրիտանի)) 2007 թվականին Գեյմին պարգևատրում է Մոտտի մրցանակով։ Նա նաև ստաում է Եվրոֆիզիկայի մրցանակը։ 2010 թվականին գրաֆիտի հայտնաբերումը նաև նպաստում է, որ նա արժանանում է Նոբելյան մրցանակին[29]։ Գեյմը դառնում է առաջին գիտնականը, ով ստանում է և՛ Ժնոբելյան, և՛ Նոբելյան մրցանակներ[30]։ 2013 թվականին ստացել է Կոպլի մեդալը։
Որոշ հրապարակումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Andre K. Geim. Nobel Lecture: Random walk to graphene(անգլ.). —
Հետաքրքիր փաստեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Անդրեյ Գեյմ հետաքրքրվում էր ալպինիզմով։ Նրա առաջին նվաճումը դարձավ Էլբրուսը, իսկ սիրելի լեռը՝ Կիլիմանջարոն[20]։
- Գիտնականը տարբերվում էր յուրօրինակ հումորով։ Դրա վառ ապացույցներից մեկը լեվիտացիայի մասին հոդվածն է, որում Գեյմի համահեղիկնակը նշվում էր իր սիրելի համստերներ Տիշան[31]։ Հենց ինքը՝ Գեյմը, այս հոդվածի առթիվ հայտարարել էր, որ կրծողի դերը բավականին մեծ էր[32]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Notable Names Database — 2002.
- ↑ http://casad.cas.cn/sourcedb_ad_cas/zw2/ysxx2022/wjysmd/201711/t20171130_4625315.html
- ↑ (not translated to mul), (not translated to mul), (not translated to mul) ՅուԹյուբ(բազմ․) — 2005.
- ↑ http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1715369/Sir-Andre-Geim
- ↑ http://www.jewage.org/wiki/he/Article:Andre_Geim_-_Biography
- ↑ http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2010/geim-facts.html
- ↑ 7,0 7,1 http://www.deccanherald.com/content/104044/promise-graphene.html
- ↑ 8,0 8,1 http://www.reuters.com/article/idUSTRE6AB2JE20101112
- ↑ 9,0 9,1 http://www.themoscowtimes.com/sitemap/free/2010/10/article/nobel-winners-tell-why-russia-lacks-allure/420700.html
- ↑ 10,0 10,1 «Фото копии трудовой книжки А. К. Гейма» (ռուսերեն). сайт веб-музея МФТИ. Արխիվացված է օրիգինալից (html) 2012 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
- ↑ New Fellows — 2007 — New Fellows — The Royal Society
- ↑ K. S. Novoselov; և այլք: (2004). «Electric Field Effect in Atomically Thin Carbon Films» (PDF). Science. 306: 666. doi:10.1126/science.1102896. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2006 թ․ հոկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 30-ին.
{{cite journal}}
: Explicit use of et al. in:|author=
(օգնություն) - ↑ It’s a thinner winner Արխիվացված 2013-04-22 Wayback Machine bbc.co.uk 19th October 2006
- ↑ BBC: Физики-россияне Новоселов и Гейм возведены в рыцари
- ↑ «Фото учебной карточки студента А. К. Гейма» (ռուսերեն). сайт веб-музея МФТИ. Արխիվացված է օրիգինալից (html) 2012 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
- ↑ Weinreb, Gali (2010 թ․ նոյեմբերի 20). «Nobel laureate: Life sciences suited to small countries». The Jerusalem Post. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
- ↑ 17,0 17,1 Andre Geim, Autobiography на сайте Нобелевского комитета
- ↑ 18,0 18,1 18,2 Наталья Веденеева, Екатерина Свешникова (6 октября 2010). «Русские идут за Нобелевкой» (html) (ռուսերեն). «МК». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 8-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
- ↑ 19,0 19,1 19,2 «Фото автобиографии абитуриента А. К. Гейма, написанной [[7 июля]] [[1976 год]]а» (ռուսերեն). сайт веб-музея МФТИ. Արխիվացված է օրիգինալից (html) 2012 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
{{cite web}}
: URL–wikilink conflict (օգնություն) - ↑ 20,0 20,1 «Графен Гейма» (pdf) (ռուսերեն). «Кабардино-Балкарская правда» — Интервью с Андреем Геймом. 15 ноября 2008. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2008 թ․ նոյեմբերի 15-ին.
- ↑ «Жена Гейма: Андрей видит не так, как другие» (html) (ռուսերեն). «Вести.ру» — Интервью с Ириной Григорьевой. 5 октября 2010. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
- ↑ nanotech.net
- ↑ «Лауреат Нобелевской премии Андрей Гейм: «Да у вас нормально. Утечка мозгов практически прекратилась»» (html) (ռուսերեն). «Կոմսոմոլսկայա պրավդա» — Интервью с Андреем Геймом. 8 октября 2010. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 8-ին.
- ↑ Hamish Johnston (5 октября 2010). «Graphene pioneers bag Nobel prize» (անգլերեն). physicsworld.com. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
- ↑ Нобелевский лауреат Андрей Гейм отказался работать в «Сколково» (ռուս.)
- ↑ Gecko inspires sticky tape BBC News 1 June, 2003
- ↑ «The Frog That Learned to Fly; webpage in Holland». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ օգոստոսի 27-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 30-ին.
- ↑ Пресс-релиз Нобелевского комитета
- ↑ «The Nobel Prize in Physics 2010» (անգլերեն). Официальный сайт Нобелевского комитета. 5 октября 2010. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
- ↑ «Шнобель-2012: российские алмазы из боеприпасов» (ռուսերեն). Русская служба Би-би-си. 21 сентября 2012. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ A. K. Geim and H.A.M.S. ter Tisha Physica B 294-295, 736—739 (2001)
- ↑ «Nature Nanotechnology» (April 2008, page 179)
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- G. Brumfiel. Graphene speeds pair to Stockholm win // Nature. — Vol. 467, P. 642 (2010).
- A. Cho. Still in Its Infancy, Two-Dimensional Crystal Claims Prize // Science. — Vol. 330, P. 159 (2010).
- Д. Бухвалов. Нобелевский тип углерода // Троицкий вариант. — № 64, С. 4 (12.10.2010).
- Михаил Кацнельсон: «Они сделали то, что запрещено учебниками» // Троицкий вариант. — № 64, С. 4—5 (12.10.2010).
- E. S. Reich. Nobel document triggers debate // Nature. — Vol. 468, P. 486 (2010).
- Y. Hancock. The 2010 Nobel Prize in physics—ground-breaking experiments on graphene // J. Phys. D: Appl. Phys. — Vol. 44, P. 473001 (2011).
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Объявлены лауреаты Нобелевской премии по физике за 2010 год
- Нобелевские лауреаты выступили за смягчение британского визового режима для учёных}}
- «Гейм, Андрей Константинович — из личного дела» (html) (ռուսերեն). сайт веб-музея МФТИ — Фотографии документов А. К. Гейма (диплома, зачётной книжки, экзаменационных работ и пр.). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
- Персональная страница Արխիվացված 2008-05-14 Wayback Machine на сайте Манчестерского университета (անգլ.)
- Գեյմ Անդրեյ
- Ю. Ерин. Нобелевская премия по физике — 2010 // «Элементы.ру», 11.10.2010
Հոդվածներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Статьи Андрея Гейма Արխիվացված 2018-11-13 Wayback Machine за 1981—1990 гг. в журнале «Письма в ЖЭТФ»
- Статьи Андрея Гейма в журнале «Успехи физических наук»
- Публикации в базе данных Astrophysics Data System
- Полный список публикаций отдела физики конденсированного состояния Манчестерского университета
Հարցազրույց
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- «Անդրեյ Գեյմ։ «Մենք չգիտենք՝ ինչի կհանգեցնի այս բացահատումը»» (ռուսերեն). BBC — Հարցազրույց. հոկտեմբերի 5, 2010. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
- «Անդրեյ Գեյմ։ «...այսպիսի հետաքրքիր կրկես, ինչպիսին հիմա է, ես դեռ չէի տեսել...»» (ռուսերեն). РСН — հարցազրույց. հոկտեմբերի 6, 2010 թվական. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 15-ին.
- «Անդրեյ Գեյմ։ «Ինչու՞ եմ ես Ռուսաստանին պետք»» (ռուսերեն). Газета.ру — հարցազրույց. հոկտեմբերի 7, 2010. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 13-ին.
- G. Brumfiel. Andre Geim: in praise of graphene // Nature. — 7 Oct 2010.
- Речь Андрея Гейма, произнесенная на Нобелевском банкете 10 декабря 2010 года // Троицкий вариант. — № 69, С. 5 (21.12.2010).
![]() | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Անդրեյ Գեյմ» հոդվածին։ |
|
- Լոնդոնի թագավորական ընկերության անդամներ
- ԱՄՆ-ի գիտությունների ազգային ակադեմիայի անդամներ
- Նիդերլանդների արվեստի և գիտությունների թագավորական ակադեմիայի անդամներ
- Գիտնականներ այբբենական կարգով
- Անձինք այբբենական կարգով
- Հոկտեմբերի 21 ծնունդներ
- 1958 ծնունդներ
- Սոչի քաղաքում ծնվածներ
- Նոբելյան մրցանակի դափնեկիրներ
- Ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակի դափնեկիրներ
- Հոլանդացի ֆիզիկոսներ
- Ռուս ֆիզիկոսներ
- Մոսկվայի ֆիզիկատեխնիկական ինստիտուտի շրջանավարտներ
- ԱՄՆ-ի գիտությունների ազգային ակադեմիայի արտասահմանյան անդամներ
- Մանչեսթերի համալսարանի շրջանավարտներ
- Ռուս գյուտարարներ
- Ռուս նոբելյան մրցանակակիրներ
- Հոլանդացի նոբելյան մրցանակակիրներ
- Կոպլիի մեդալակիրներ
- Ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների թեկնածուներ
- Բրիտանացի նոբելյան մրցանակակիրներ