Օրեգոն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Picto infobox map.png
Օրեգոն
անգլ.՝ Oregon
flag of Oregon?


Flag of Oregon.svg


Seal of Oregon.svg
Columbia river gorge from crown point.jpg
ԵրկիրԱմերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ
Մասն էPacific Northwest? և Մայրցամաքային նահանգներ
ՀիմնOregon, My Oregon?
ԿարգավիճակԱՄՆ-ի նահանգ
Մտնում էԱՄՆ
ՎարչկենտրոնՍալեմ
Ամենաբարձր կետMount Hood?
ԲԾՄ1005 մետր
Օրենսդրական մարմինOregon Legislative Assembly?
Դատական մարմինOregon Supreme Court?
Միության մուտքփետրվարի 14, 1859 (33-րդ)
Բնակչություն
4 237 256 մարդ (ապրիլի 1, 2020)[1] (27 տեղ)
Տարածք255 026 կմ²  (9 տեղ)
Oregon in United States.svg
Հիմնադրված էփետրվարի 14, 1859 թ.
Սահմանակցում էԿալիֆոռնիա, Նևադա, Այդահո և Վաշինգտոն
Ժամային գոտիPDT? և Ամերիկա/Լոս Անջելես
ՀապավումOR, Oreg. և Ore.
ISO 3166-2 կոդUS-OR
Անվանված էանհայտ
ՄականունBeaver State
Միության մուտքփետրվարի 14, 1859 (33-րդ)
oregon.gov(անգլ.)

Օրեգոն (անգլերեն՝ Լսել Oregon), նահանգ ԱՄՆ-ի հյուսիսարևմտյան մասում։

Բնակչությունը 3 899 353 մարդ է(27-րդ տեղն է ԱՄՆ-ի նահանգների մեջ; 2012 թվականի տվյալներով)։ Մայրաքաղաքը Սալեմն է, ամենամեծ քաղաքը՝ Պորտլենդը։ Մյուս խոշոր քաղաքներն են Յուջինը, Գրեշեմը, Բիվերտոնը, Մեդֆորդը, Կորվալիսը, Աստորիան և Սփրինգֆիլդը։ Նահանգի պաշտոնական կարգախոսն է «Թռչում է սեփական թևերով» (լատ. Alis Volat Propriis)։ Կեղծանունն է «Կուղբերի նահանգ» (անգլ․ Beaver State)։ Օրեգոնը ԱՄՆ-ի միակ նահանգն է, որի դրոշը երկկողմանի է՝ մի կողմում պատկերված է նահանգի կնիքը, մյուս կողմում՝ կուղբը։

Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օրեգոնը գրավում է 255 026 կմ² տարածք (նահանգների մեջ իններորդը): Հյուսիսում սահմանակցում Վաշինգտոն նահանգի, արևելքում՝ Այդահո, հարավում՝ Նևադա և Կալիֆորնիա նահանգների հետ, իսկ արևմուտքում ողողվում է Խաղաղ օվկիանոսի ջրերով։ Օրեգոնի տարածքը կարելի է պայմանականորեն բաժանել վեց զոնաների։ Արևմտյան մասում գտնվում է Օրեգոնի մերձափնյա լեռները, որի ամենաբարձր կետը Մերիս-Պիկ սարն է (1249 մ)։ Հարավ-արևմուտքում գտնվում են Սիսկիյու լեռները, ամենաբարձր Աշլենդ գագաթով (2296 մ)։ Դրանցից արևելք և հյուսիս ընկած է Ուիլամեթ գետի հովիտը ծովի մակարդակից 130 մ ընդհանուր բարձրությամբ, որտեղ ապրում են նահանգի բնակչության 2/3 մասը։ Կասկադյան լեռները, որոնք ձգվում են նահանգի ամբողջ տարածքի հյուսիսից հարավ, բաժանում են այն արևմտյան և արևելյան մասերի։ Ամենաբարձր կետը համարվում է Հուդ քնած հրաբուխը, որը ունի (տարբեր աղբյուրներում) 3424-3427 մ բարձրություն, և որի վերջին ժայթքումը եղել է 1790 թվականին։ Կասկադյան լեռներում գտնվում են բազմաթիվ երկրաջերմային աղբյուրներ։ Անջուր հարթավայր Դեշուտ-Յումաթիլան, որը գրավում է նահանգի աշխարհագրական կենտրոնը, համարվում է Օրեգոնի «հացահատիկային գոտին»։ Հյուսիս-արևելքում Բլու-Մաունթինս լեռներն են (3011 մ)։ Հարավ-արևելքում գտնվում է Օրեգոնի անապատը՝ կիսաանապատային սարերով և աղի լճերով։ Հիմնական գետերն են Կոլումբիան (նահանգի տարածքի 58 %-ը ընկնում է նրա ավազանի մեջ), Ուիլամեթը, Սնեյքը, Դեշուտը։ Օրեգոնի տարածքում կան շատ լճեր, որոնց թվում է երկրի ամենախորը լիճը՝ Կրեյտերը (589 մ)։ Կլիման նահանգի արևմտյան մասում մեղմ է և անձրևոտ, հունվարին՝ 2—10 °C, հուլիսին՝ 13—24 °C։ Տեղումները լեռներում հասնում են 2500 մմ տարվա ընթացքում, ներքին շրջաններում՝՝ հարավ-արևմուտքում, 250 մմ-ից ոչ ավել։

Կրթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2013-2014 ուսումնական տարում պետության հանրակրթական և միջնակարգ դպրոցներում սովորել են 567,000 աշակերտներ: Գորրծում են 197 հանրակրթական դպրոցներ, որոնք պատկանում են 19 կրթական կազմակերպությունների: 2016 թ.-ին պետության ամենամեծ կրթօջախները եղել են Պորտլենդյան հանրային դպրոցները` 47,323 ուսանող, Սալեմ-Քեյզերի դպրոցը, որն ուներ 40565 սովորող, Beaverton դպրոցը, որն ուներ 39.625 սովորող, Հիլսբորոյի դպրոցական շրջան, որն ուներ 21.118 սովորող և Հյուսիսային Կլաչամասի դպրոցը, որն ուներ 17,053 սովորող:

Քոլեջներ և համալսարաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1990 թ. անցման շրջանում, երբ սահմանափակվում էր գույքահարկի մակարդակը, Օրեգոնը պայքարում էր բարձրագույն կրթության ֆինանսավորման համար: Այդ ժամանակից ի վեր Օրեգոնը կրճատեց իր բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների կրթական բյուջեն և այժմ մեկ ուսանողի պետական ​​ծախսերի չափով զբաղեցնում է 46-րդ տեղը երկրում: Այնուամենայնիվ, 2007 թ. Օրենսդրությունը ստիպեց ուսման վարձը տարեկան կտրվածքով բարձրացնել 3% -ով և ֆինանսավորել բուհական համակարգը[2]: Օրեգոնը աջակցում է յոթ պետական ​​համալսարանների և մեկ մասնաճյուղի: Այդ մասնաճյուղը գտնվում է երեք պետական ​​հետազոտական ​​համալսարաններում. Eugene համալսարանը և Կորվալլիսում գտնվող Օրեգոնի պետական ​​համալսարանը (OSU), որոնք դասակարգվում են որպես շատ բարձր հետազոտական հաստատություններ: OSU- ն ԱՄՆ-ի պետական ​​բարձրագույն և ամենաակտիվ ընտրովի համալսարան է:

OSU- ն 2014 թ.-ի աշնանը ուսանողների քանակով պետության առաջատար ԲՈՒՀ-ն էր, Washington Monthly- ի և QS World University Rankings- ի համաձայն, պետության ամենաբարձր վարկանիշային համալսարանն է: OSU- ն ստանում է ավելի շատ տարեկան ֆինանսավորում, քան Օրեգոնի բոլոր մյուս բարձրագույն ուսումնական հաստատությունները միասին: Նահանգի Պորտլենդ քաղաքի Պետական ​​Համալսարանը գրավում է երկրորդ տեղը: Պետությունն ունի երեք տարածաշրջանային համալսարաններ`Մոնթութում գտնվող Արևմտյան Օրեգոնի համալսարանը, Աշլանդում գտնվող Հարավային Օռլանդիայի համալսարանը և Լա Գրանդի Արևելյան համալսարանը: Օրեգոնի տեխնոլոգիկական ինստիտուտը գտնվում է Քլամաթ Ֆոլսում: Օրեգոնի առողջապահական և գիտական Համալսարանը գտնվում է Պորտլենդում և ներառում է Հիլսբորոյի (Hillsborough Science and Technology School) բժշկական, ատամնաբուժական և բուժքույրական դպրոցները:

Պետության հովանավորության տակ կան 17 համայնքային քոլեջներ: Օրեգոնն ունի նաև բազմաթիվ մասնավոր քոլեջներ, որոնց մեծ մասը գտնվում են Պորտլենդի տարածքում:

Պորտլենդի համալսարանը և Marylhurst համալսարանը կաթոլիկ համալսարաններ են: Դրանք Սուրբ Խաչի միաբանության, Հիսուսի և Մարիամի Սուրբ անունները կրող համալսարաններն են: Ռեդ Քոլեջը, Պորտլենդի խոշոր ազատական ​​արվեստի քոլեջը, Forbes-ի կողմից 2015 թվականին համարվել է 52-րդ լավագույն քոլեջը երկրում:

Պորտլենդում գտնվող այլ մասնավոր հաստատությունների թվում են Կոնկորդիա համալսարանը, Լեվիս և Կլարկ Քոլեջը (Lewis & Clark College), Մուլնոմա (Multnomah) համալսարանը, Պորտլենդի Աստվածաշնչյան քոլեջը (Warner Pacific College), Կասկադի քոլեջը (Cascade College), բնական բժշկության ազգային համալսարանը, արևմտյան ճեմարանը, աստվածաբանական դպրոցը: Խաղաղօվկիանոսյան համալսարանը գտնվում է Պորտլենդյան դաշտավայրում (Forest Grove):

Վիլամետի հովտում (Willamette Valley) կան շատ մասնավոր քոլեջներ., հարավում McMinnville- ը Լինֆիլդ Քոլեջի շենքն է, իսկ մոտակա Նոբբերգում գտնվում է Ջորջ Ֆոքսի համալսարանը:

Սալեմում գտնվում են երկու մասնավոր դպրոցներ` Վիլամետի համալսարանը (պետության ամենահին համալսարանը) և Կորբան համալսարանը (Corban University):

Սալեմի մոտ է գտնվում Ամերիկայի խոշորագույն հռոմեական կաթոլիկ սեմինարիաներից մեկը:

Լեբինոնում (Lebanon) գտնվում է պետության երկրորդ բժշկական դպրոցը, Խաղաղասիրական բժշկության քոլեջը (Northwest):

Էուջեն (Eugene) ունի երեք մասնավոր քոլեջներ` Հյուսիս-Արևմտյան Քրչիստոնեական Համալսարանը (Northwest Christian University), Նոր հույս (New Hope) քրիստոնեական քոլեջը և Գուտենբերգի քոլեջը:

Սպորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քույր քաղաքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 2020 United States Census / United States Census Bureau
  2. «Higher education gets higher priority»։ Daily Emerald (Eugene, OR)։ June 29, 2007։ Վերցված է February 5, 2016 
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 Van Winkle Teresa (June 2008)։ «Background brief on international trade» (PDF)։ Oregon Legislature։ Արխիվացված է օրիգինալից September 9, 2008-ին։ Վերցված է July 21, 2008 
  4. 4,0 4,1 «Governor's mission to Asia will stress trade and cultural ties»։ Secretary of State։ October 24, 1995։ Արխիվացված է օրիգինալից July 7, 2012-ին։ Վերցված է April 2, 2008 
  5. «Oregon Laws»։ Senate Concurrent Resolution։ Oregon Legislature։ 2005։ Արխիվացված է օրիգինալից June 11, 2011-ին 

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]