Մոնտանա
 անգլ.՝ Montana | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||
 | ||||||
| Երկիր |  ԱՄՆ | |||||
| Մասն է | Մայրցամաքային նահանգներ | |||||
| Հիմն | Montana? | |||||
| Կարգավիճակ | ԱՄՆ-ի նահանգ | |||||
| Մտնում է | ԱՄՆ | |||||
| Վարչկենտրոն | Հելենա | |||||
| Ամենաբարձր կետ | Granite Peak? | |||||
| ԲԾՄ | 1035 մետր | |||||
| Օրենսդրական մարմին | Montana Legislature? | |||||
| Դատական մարմին | Montana Supreme Court? | |||||
| Միության մուտք | նոյեմբերի 8, 1889 (41-րդ) | |||||
| Պաշտոնական լեզուներ | անգլերեն | |||||
| Բնակչություն | ▲1 084 225 մարդ (ապրիլի 1, 2020)[1] (44 տեղ) | |||||
| Տարածք | 381 154 կմ² (4 տեղ) | |||||
 | ||||||
| Հիմնադրված է | նոյեմբերի 8, 1889 թ. | |||||
| Սահմանակցում է | Բրիտանական Կոլումբիա, Ալբերտա, Սասկաչևան, Հյուսիսային Դակոտա, Հարավային Դակոթա, Վայոմինգ, Այդահո և Հյուսիսարևմտյան տարածքներ | |||||
| Ժամային գոտի | UTC-7 և Ամերիկա/Դենվեր | |||||
| Հապավում | MT և Mont. | |||||
| Փոխարինեց | Montana Territory? | |||||
| ISO 3166-2 կոդ | US-MT | |||||
| Անվանված է | լեռ | |||||
| Մականուն | Big Sky Country և Treasure State | |||||
| Միության մուտք | նոյեմբերի 8, 1889 (41-րդ) | |||||
| mt.gov(անգլ.) | ||||||
Մոնտանա (անգլերեն՝ 
Montana), նահանգ ԱՄՆ-ի հյուսիսարևմտյան մասում։ Այն հյուսիսում սահմանակցում է Կանադային։ Նահանգի անվանումը գալիս է իսպաներեն montaña (լեռ) բառից։ Մոնտանան ունի մի քանի մականուններ, սակայն ոչ մեկը պաշտոնական չէ` ներառյալ «Մեծ երկնքի երկիր» և «Գանձերի նահանգ» և հաճախ նաև կոչում են «Փայլող լեռների երկիր» կամ «Վերջին լավագույն վայր»[2]։ Մոնտանան տարածքով 4-րդն է ԱՄՆ նահանգների մեջ, սակայն բնակչությամբ 44-րդն է, իսկ բնակչության խտությամբ` 48-րդը։ Մոնտանայի արևմուտքի մեկ երրորդը պատված է լեռներով։ Մոնտանայում հաշվվում է 77 լեռնաշղթա։
Տնտեսությունը հիմնված է գյուղատնտեսության վրա, ներառյալ անասնապահությունը և հացահատիկային բույսերի մշակումը։ Տնտեսության մյուս հիմնական ճյուղերից է հանքարդյունաբերությունը` այդ թվում գազը, նավթը, ծանր լեռնային ապարները, նաև արագ զարգանում է տուրիզմը[3]։ Առողջապահությունը, ծառայությունը և պետական հատվածը նույնպես շատ կարևոր դեր ունեն նահանգի տնտեսության մեջ[4]։ Միլիոնավոր զբոսաշրջիկներ ամեն տարի այցելում են Գլեյշար ազգային այգի, Փոքր Բիգհորնի ճակատամարտի ազգային հուշարձան և Ելոուսթոուն ազգային այգի[5]։
Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մոնտանայի տարածքը 381.156 քառակուսի կիլոմետր է։ Մոնտանան ավելի մեծ է Ճապոնիայից[6]։ Այն տարածքով չորրորդն է ԱՄՆ-ում` Ալյասկայից, Տեխասից և Կալիֆոռնիայից հետո[7], և 56-րդ նահանգը կամ պրովինցիան աշխարհում[8]։ Հյուսիսից Մոնտանան սահմանակցում է երեք կանադական նահանգների` Բրիտանական Կոլումբիային, Ալբերտային և Սասկատչևանին։ Այն արևելքում սահմանակցում է Հյուսիսային Դակոտային և Հարավային Դակոտային, հարավից` Վայոմինգին, իսկ արևմուտքում և հարավ արևմուտքում` Այդահոյին[9]։
Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մեծ տարածքի և տեղանքի բազմազանության հետևանքով Մոնտանայի կլիման բազամազան է։ Միջին օրական ջերմաստիճանը հունվար ամսին կազմում է −2 °C, իսկ հունիս ամսին 29,2 °С: Ամենաբարձի ջերմաստիճանը նահանգում գրանցվել է 1937 թվականի հուլիսի 5-ին կազմելով` 47 °С: Ամենացածր ջերմաստիճանը (այն ամենացածր գրանցված ջերմաստիճանն է ամբողջ երկրում) գրանցվել է 1954 թվականի հունվարի 20-ին կազմելով` −57 °C: Շուտոյի շրջանի Լոմա քաղաքը հայտնի է 24 ժամվա ընթացքում գրանցված ջերմաստիճանի փոփոխությամբ։ Այսպիսով, 1972 թ. հունվարի 15-ին այստեղ ջերմաստիճանը բարձրացավ `-48 °C -ից մինչև 9 °C:
Մթնոլորտի միջին մակարդակը մոտ 380 մմ է,, այնուամենայնիվ, տարբեր տարածաշրջաններում դիտվում է ուժեղ տարբերություններ։ Արևմտյան լեռնաշղթաները արևելյան հարթավայրերում ստեղծում են անձրևի ստվեր։ Հերոն քաղաքում (գտնվում է Սանդերսի շրջանի արևմտյան մասում) տեղումների քանակը կազմում է 881 մմ, որը ընկնում է Մոնտանայի արևմտյան ամենածայրային մասում, սակայն Լոնպայ քաղաքը (գտնվում է Սանդերսի շրջանի արևելյան կողմում) տեղումների քանակը կազմում է ընդամենը 291 մմ։ Որոշ լեռնային վայրերում տարեկան տեղումների քանակը կարող է հասնել 2500-2700 մմ։
Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2013 թվականի ԱՄՆ մարդահամարի բյուրոյի տվյալներով նահանգի բնակչությունը կազմել է 1 015 165 մարդ, որը 2010 թվականի համաեմատ աճել է 2,6 % [10]։ 2010 թվականի տվյալներով նահանի ռասայական կազմի մեջ մտնում են` սպիտակամորթներ (89,4 %), սևամորթներ (0,4 %), բնիկ ամերիկացիներ (6,3 %), ասիացիներ (0,6 %), հավայանցիներն և օկեանցիներ (0,1 %), այլ ռասայի ներկայացուցիչներ (0,6 %), 2 կամ ավելի ցեղերի ներկայացուցիչներ (2,5 %) [11]։ Նահանգում բնակչության հիմնական մաս կազմում են գերմանացիներ (29,3 %), իռլանդացիներ (16,4 %), անգլիացիներ (13,1 %), և նորվեգացիներ (10 %)։ Բնակչության ավելի քան 94,8 % -ը 5 տարեկանից սկսած խոսում են անգլերեն [12]։
Նահանգի բնակչության դինամիկան
- 1950: 591 024 մարդ
- 1960: 674 767 մարդ
- 1970: 694 409 մարդ
- 1980: 786 690 մարդ
- 1990: 799 065 մարդ
- 2000: 902 195 մարդ
- 2010: 989 415 մարդ
- 2013: 1 015 165 մարդ
Խոշոր քաղաքներ
- Բիլլինգս
- Միզուլա
- Գրեյթ- Ֆոլս
- Վոզմեն
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 2020 United States Census / United States Census Bureau
- ↑ Robbins, J., 2008
- ↑ Economic Sectors, 2013
- ↑ Department of Labor, 2013
- ↑ Billings Gazette, 2009
- ↑ Kugler, 2013, էջ 44
- ↑ Anderson, 2012, էջ 4
- ↑ State Records, 2012
- ↑ Holding, 2010, էջ 81
- ↑ Table 1. Annual Estimates of the Population for the United States, Regions, States, and Puerto Rico: April 1, 2010 to July 1, 2013
- ↑ «factfinder2.census.gov»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մարտի 5-ին։ Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 6
- ↑ «Language Map Data Center»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-05-24-ին։ Վերցված է 2017-11-06
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- MT.gov – Պաշտոնական կայք
- State of Montana Website
- Montana State Capitol Information Archived 2019-02-07 at the Wayback Machine.
- Photographs of Montana
- Montana History
| |||||||||||||||||||||||||
.svg)
| ||||||||||||||||
