Հավայի

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Հավայի
անգլ.՝ Hawaii
flag of Hawaiʻi? Զինանշան


ԵրկիրԱմերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ
ՀիմնHawaiʻi Ponoʻī
ԿարգավիճակԱՄՆ-ի նահանգ
Մտնում էԱՄՆ
ՎարչկենտրոնՀոնոլուլու
Ամենաբարձր կետՄաունա-Կեա
ԲԾՄ925 մետր
Օրենսդրական մարմինHawaii State Legislature?
Դատական մարմինSupreme Court of Hawaii?
Միության մուտքօգոստոսի 21, 1959 (50-րդ)
Պաշտոնական լեզուներանգլերեն[1] և Հավայերեն[1]
Բնակչություն
1 455 271 մարդ (ապրիլի 1, 2020)[2] (40 տեղ)
Տարածք28 311 կմ²  (43 տեղ)
Հիմնադրված էօգոստոսի 21, 1959 թ.
Ժամային գոտիHAST? և Pacific/Honolulu?
ՀապավումHI
ՓոխարինեցTerritory of Hawaii?
ISO 3166-2 կոդUS-HI
Անվանված էՀավայի
ՄականունThe Aloha State
Միության մուտքօգոստոսի 21, 1959 (50-րդ)
portal.ehawaii.gov(անգլ.)

Հավայի (անգլերեն՝ Լսել Hawaii), ԱՄՆ-ի նահանգ, որը գտնվում Խաղաղ օվկիանոսում։ Ընդգրկում է Հավայան կղզիները։ Այն 1959 թվականի օգոստոսի 21-ին դարձավ ԱՄՆ 50-րդ նահանագը։

Բնակչությունը կազմում է 1 419 561 մարդ (2014 թվականի տվյալներով)։ Քաղաքի բնակչությունը կազմում է ամբողջ բնակչության 70 %-ը։ Պաշտոնական լեզուն անգլերենն է։ Տուրիստական գոտիներում անգլերենի հետ միասին օգտագործվում է նաև ճապոներենը։ Առօրյա կյանքում, միմյանց հետ շփվելով տարբեր էթնիկ խմբեր, խոսում են տարբեր լեզուներով, այդ թվում նաև հավայերեն։

Հավայի նահանգի վարչական կենտրոնը Հոնոլուլուն է, իսկ մյուս ամենախոշոր քաղաքներն են` Հիլո, Կաիլուա-Կոնա, Կանեհոեն։ Տնտեսապես առավել զարգացած կղզին Օհաուն է։

Նահանգի մյուս պաշտոնական անվանումը՝ Ալոհա նահանգ։

Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հրաբխային լավայի արտանետումներ Կիլաուեա

Նահանգը գտնվում է Հավայան կղզիներում և Խաղա օվկիանոսի կենտրոնական մասում։ Տարածքը կազմում է 28 311 կմ²։ Հավայան կղզիներում գտնվում է Մաունա-Լոա և Կիլաուէա հրաբուխները և հանգած հրաբուխ` Մաունա-Քեան (բարձրությունը 4205 մ)։ Հավայի նահանգը երկրի մակերևույթով ամենաարագ աճող երկիրն է (դա հրաբխային գործունեության հետևանք է)։ Հողի բնույթի շնորհիվ, որը պահում է խոնավությունը, նահանգում չկան լճեր։ Բացառություններ են` Ուաիաու, Հալուոլու լճերը և Կա-Լոկո ջրամբարը։

Տեղագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հավայան կղզիները համարվում են ԱՄՆ-ի ամենահարավային նահանգը և երկրորդ ամենաարևմտյան նահանգը՝ Ալյասկայից հետո։ Ինչպես Ալյասկան, այնպես էլ Հավայան կղզիները սահմանակից չեն ԱՄՆ ոչ մի նահանգի։ Այն ԱՄՆ միակ նահանգն է, որը Հյուսիսային Ամերիկայում չէ, և միակն է, որն ամբողջությամբ շրջապատված է ջրով և ամբողջությամբ արշիպելագով։

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նահանգը ունի արևադարձային կլիմա։ Տարեկան միջին ջերմաստիճանը կազմում է 18-ից 25 աստիճան։ Տարեկան տեղումները կազմում են 4000 մմ։ Նահանգը ունի արևադարձային տափաստաններ և սավանաներ։

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հավայան կղզու առողջարաններ
First Hawaiian Center — Հավայի հանագի ամենաբարձի կառուցը (131 մ)

Տնտեսության հիմքն են հանդիսանում` զբոսաշրջությունը և ծառայությունները։ Կղզիներում կան մի շարք հանգստավայրեր, բնական և պատմական վայրեր, այդ թվում նաև ազգային պարկեր։

Արդյունաբերության գլխավոր ճյուղերն են շաքարավազը և մրգային պահածոները։

Գյուղատնտեսություն Վերամշակվում է 1 միլիոն հեկտար։ Գլխավոր սպառողական մշակաբույսը բրինձն է։ Անասնապահությունը ունի երկրորդական նշանակություն։ Լավագույն հողերը զբաղեցնում են արտահանման տնկարկները, մշակաբույսերից` արքայախնձոր, շաքարեղեգ, սուրճի, սիզալ, բանան և գուավա։

Հավայի նահանգը հիմնական տրանսպորտային հանգույց է Հյուսիսային Խաղաղ օվկիանոսում, որի ունի կապող ճանապարհ, ԱՄՆ-ի և Կանադայի, Արևելյան Ասիայի, Ֆիլիպինների, Ավստրալիայի, Նոր Զելանդիայի հետ։

Ժողովրդագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էթնիկական կազմը։

Շրջանում տիրել են եվրոպացիներ` գերմանացիներ, պորտուգալացիներ, բրիտանացիներ. Նախկին ԽՍՀՄ-ից գաղթածների թիվը կազմում է 5 հազար[3]։

Կրոն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2000 թվականի տվյալներով Հավայի նահանգում տարբեր կրոնի հետևորդների և դավանանքի ներկայացուցիչներ բաշխվել են հետևյալ կերպ[4][5][6]։ Քրիստոնեություն՝ 351 000 (28,9 %) Բուդդայականություն՝ 110 000 (9 %) Հուդայականություն՝ 10 000 (0,8 %) այլ կրոններ՝ 100 000 (10 %) Ոչ ոք չի պատկանում որևէ կրոնի 650 000 (51,1 %)

Անհատներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հավայիյի անհատ անձինք

Անվանել են ի պատիվ Հավայի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երկրաբանություն

  • Հավայիտ- հրաբխային ապարի տեսակ
  • Հավայիտ (մինարալ)- հանքային կվարցի բազմազանություն
  • Հավայան հրաբխի տեսակ -Հրաբուխ
  • Հավայան ժայթքման տեսակ-ժայթքող հրաբուխ
  • Հրաբխային ռուբեր հավայան տեսակ-հրաբխային ռուբեր

Մշակույթ

  • Հավայան կիթառ
  • Հավայան պար

Այլ

  • Հավայան արծիվ

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 ARTICLE XV // 1950 Constitution of the State of Hawaii
  2. 2,0 2,1 2020 թվականի ԱՄՆ մարդահամար / United States Census Bureau
  3. Population and Population Centers by State - 2000
  4. State of Hawaii Data Book 2000, Section 1 Population, Table 1.47
  5. Glenmary Research Center
  6. «Honolulu Advertiser». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հոկտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 5-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]