Այովա
Անվան այլ կիրառումների համար տես՝ Այովա (այլ կիրառումներ)
 անգլ.՝ State of Iowa | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Երկիր |
 ԱՄՆ | ||||
| Մաան է | Midwestern United States և contiguous United States | ||||
| Կարգավիճակ | ԱՄՆ-ի նահանգ | ||||
| Մտնում է | ԱՄՆ | ||||
| Վարչկենտրոն | Դե Մոյն | ||||
| Ամենաբարձր կետ | Hawkeye Point | ||||
| Օրենսդրական մարմին | Iowa General Assembly | ||||
| Դատական մարմին | Iowa Supreme Court | ||||
| նահանգապետ | Քիմ Ռեյնոլդս | ||||
| Միության մուտք | հուլիսի 3, 1890 (29-րդ) | ||||
| Պաշտոնական լեզուներ | անգլերեն | ||||
| Բնակչություն | 3 046 355 մարդ (ապրիլի 1, 2010)[1] (30 տեղ) | ||||
| Տարածք | 145 746 կմ² կմ² (26 տեղ) | ||||
 | |||||
| Հիմնադրված է | դեկտեմբերի 28, 1846 թ. | ||||
| Սահմանակցում է | Մինեսոտա, Վիսկոնսին, Իլինոյս, Միսսուրի, Նեբրասկա և Հարավային Դակոթա | ||||
| Ժամային գոտի | UTC-6, Central Time Zone և America/Chicago | ||||
| Հապավում | IA | ||||
| ISO 3166-2 կոդ | US-IA | ||||
| Անվանված է | Iowa people | ||||
| Մականուն | The Hawkeye State | ||||
| Միության մուտք | հուլիսի 3, 1890 (29-րդ) | ||||
| Կոորդինատներ: 42° հս․ լ. 93° ամ. ե. / 42° հս․. լ. 93° ավ. ե. | |||||
| iowa.gov | |||||
Այովա (անգլերեն՝ 
Iowa), նահանգ ԱՄՆ-ի կենտրոնական մասում։ Տարածքը՝ 145,7 հազար կմ քառակուսի։ Վարչական կենտրոնը՝ Դե Մոյն։
Բովանդակություն
Անվանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Անվանումն (անգլերեն՝ Iowa) ստացել է Միսիսիպիի վտակ Այովա գետի անունից, հնդկացիական ծագում ունի։ Ոմանք ենթադրում են, որ այն առաջացել է սիու լեզվի «օրորող» նշանակող բառից, ոմանք էլ գտնում են, որ այն առաջացել է այդտեղ ապրած հնդկացիական ցեղին տրված (հարևան դակոտա ցեղի կողմից) «քնածներ», այսինքն՝ «ծույլեր» անունից։[2]:
Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սահմաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նահանգը գտնվում է խոշոր գետեր Միսուրիի և Միսիսիպիի միջև: Նահանգը սահմանակից է Մինեսոտային, Հարավային Դակոտային, Նեբրասկային, Միսսուրիին, Իլինոյսին և Վիսկոնսին նահանգին: Այովայի հյուսիսային սահմանը անցնում է 43° 30' հյուսիսային լայնության գծով: Հարավից սահմանկից է Դե-Մոյն գետին, որը գտնվում է 40° 35′ հյուսիսային լայնությունում: Այս սահմանները սահմանվել են համաձայն ԱՄՆ Գերագույն դատարանի որոշման `1849 թվականին:
Այովա նահանգը ներառում է 99 թաղամասեր, սակայն 100 շրջանների կենտրոններ, քանի որ Լիի շրջանը ունի երկու թաղամասային կենտրոն:
Երկրաբանություն և ռելիեֆ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նահանգի ամենաբարձր կետը Հոկայ-Փոյնթ-ն է (509 մ), ամենաբարձր կետը գտնվում է ծովի վրա, ծովի բարձրության ամենացածր կետը Կիոկակ դաշտն է` 146 մ: Ծովի մակարդակից բարձր միջին բարձրությունը 335 մետր է:
Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նահանգն ունի մայրցամաքային կլիմա, սակայն տեղումների քանակը մեծ է: Նահանգը պարբերաբար ենթարկվում է ջրհեղեղների, փոթորիկների և տորնադոների:
Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2014 թվականի հուլիսի 1-ի մարդահամարի տվյալներով նահանգի բնակչությունը կազմում է 3 107 126 մարդ [3]: Բնակչության 72,2 %-ը ծնվել է այս նահանգում, 23,2 %-ը` ԱՄՆ-ի մյուս նահանգներում[4]: 2007 թվականի տվյալների համաձայն բնակչության բնական աճը կազմել է 53.706 մարդ (եղել են 197.163 ծնելիության և 143.457 մահվան դեպքեր): Բնակչությունը աճել է արտասահմանից եկող ներգաղթի շնորհիվ` կազմելով 29 386 մարդ, սակայն նվազել է 41 140 մարդով` ԱՄՆ-ից դուրս եկող արտագաղթի պատճառով: Բնակչության 6,1 %-ը մինչև հինգ տարեկան երեխաներ են, 22,6 %-ը` մինչև 18 տարեկան պատանիներ, 14,7 %-ը` մինչև 65 և ավելի մեծ տարիքի մարդիկ: Նահանգի բնակչության 49,2 %-ը տղամարդիկ են: Այովայի բնակչության կենտրոնը Մարշալթաուն քաղաքն է:
| Տարեթիվ | Բնակչություն | %± |
|---|---|---|
| 1840 | 43 112 | - |
| 1850 | 192 214 | 345.8% |
| 1860 | 674 913 | 251.1% |
| 1870 | 1 194 020 | 76.9% |
| 1880 | 1 624 615 | 36.1% |
| 1890 | 1 912 297 | 17.7% |
| 1900 | 2 231 853 | 16.7% |
| 1910 | 2 224 771 | -0.3% |
| 1920 | 2 404 021 | 8.1% |
| 1930 | 2 470 939 | 2.8% |
| 1940 | 2 538 268 | 2.7% |
| 1950 | 2 621 073 | 3.3% |
| 1960 | 2 757 537 | 5.2% |
| 1970 | 2 824 376 | 2.4% |
| 1980 | 2 913 808 | 3.2% |
| 1990 | 2 776 755 | -4.7% |
| 2000 | 2 926 324 | 5.4% |
| 2010 | 3 046 355 | 4.1% |
| 2012 | 3 074 186 | 0.9% [5] |
Ազգային կազմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2010 թվականի ԱՄՆ մարդահամարի տվյալներով բնակչության 91,3 %-ը սպիտակամորթներ են (ոչ իսպանախոս սպիտակամորթներ — 88,7 %), աֆրոամերիկացիները կազմում են 2,9 %, հնդկացիներ և Ալիասկայի տեղաբնիկներ` 0,4 %, ասիացիները` 1,7 %, Հավայան կղզու տեղաբնիկներ և խաղաղ օվկիանոսի կղզիների տեղաբնիկներ, երկու և ավելի ցեղերի ներկայացուցիչները` 1,8 %: Բնակչության 5,0 %-ը իսպանական կամ լատինոամերիկյան ծագման մարդիկ են [6]:
Էթնիկական կազմ.
- ամերիկաբնակ գերմանացիներ 35,7 %,
- իռլանդացիներ 13,5 %,
- բրիտանացիներ 9,5 %,
- «ամերիկացիներ» 6,6 %,
- նորվեգացիներ 5,7 %,
- և այլն:
Կրոնական պատկանելիություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2001 թ. Նյու Յորքի քաղաքային համալսարանի ուսումնասիրության համաձայն, ամերիկացիների 52%-ը բողոքականներ են, 23%-ը` կաթոլիկներ, 6%-ը` այլ կրոնների ներկայացուցիչներ[7]: Հարցվածների 13%-ը աթեիստներ են, իսկ 5%-ը չի պատասխանել: 2000-ի տվյալներով ամենամեծ բողոքական եկեղեցիները Ամերիկայի ավետարանական լյութերական եկեղեցին է, որն ունի 268,543 հետևորդ (15,5% -ը անդամակցում է կրոնական կազմակերպությանը) և Միացյալ Մեթոդիստական եկեղեցին` 248,211 հետևորդ (14,5%)[8]:
Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նահանգի ՀՆԱ-ն 2016 թվականին կազմել է 178.766 միլիարդ դոլար:
Այովան առաջատար նահանգ է գյուղատնտեսության ոլորտում (1989 թ. յուրաքանչյուր 27 բնակչի համար եղել է մեկ ֆերմա): Գյուղատնտեսության մեջ գերիշխող է եգիպտացորենի, սոյայի, վարսակի մշակումն ու մսաբուծությունը (նահանգը առաջատար է խոզի մսի արտադրության մեջ): Քիմիական նյութերի ինտենսիվ օգտագործումը հանգեցրել է լուրջ բնապահպանական խնդիրների, ինչը շատ ֆերմերներին ստիպել է անցնել էկոլոգիապես մաքուր գյուղատնտեսության:
Արդյունաբերությունն ուղղված է գյուղատնտեսության կարիքների սպասարկմանը:
1980 թվականին նահանգում զարգացած ծառայողական արդյունաբերություն է եղել, որն ավելի շատ աշխատողներ է զբաղեցրել, քան ընդհանուր առմամբ գյուղատնտեսության և արդյունաբերության մեջ (Des Moines- ը ապահովագրական բիզնեսի խոշոր կենտրոնն է):
80-ականների լուրջ տնտեսական դժվարություններից հետո սկսվել է տնտեսության ինտենսիվ դիվերսիֆիկացիա (էլեկտրոնիկայի զարգացում, խաղերի մասնակի օրինականացում և այլն):
Խոշոր քաղաքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Այովա-սիթի
- Բիրլինգթոն
- Բեթենդորֆ
- Դևենպորտ
- Վեսթ- Դե Մորին
- Դուբուկե
- Արեւմտյան-Դե-Մոյն
- Քաունսիլ-Բլաֆս
- Քլինթոն
- Մարշալթաուն
- Մուսկատին
- Մեյսոն Սիթի
- Մարիոն
- Օտտումվան
- Սիդար-Րափիդս
- Սիդար-Ֆոլս
- Սու-Սիթի
- Էրբանդեյլ
- Վոթերլու
- Ֆորթ-Դոջ
- Ամես
- Անսենին
- Ջորջ (Այովա)
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 https://web.archive.org/web/20111028064539/http://2010.census.gov/2010census/data/apportionment-pop-text.php
- ↑ Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան (1987)։ Աշխարհագրական անունների բառարան։ Երևան: «Լույս»։ էջ էջ 26
- ↑ The population development in Iowa
- ↑ American FactFinder - Results
- ↑ Resident Population Data
- ↑ Iowa QuickFacts from the US Census Bureau
- ↑ http://www.gc.cuny.edu/CUNY_GC/media/CUNY-Graduate-Center/PDF/ARIS/ARIS-PDF-version.pdf
- ↑ The Association of Religion Data Archives | Maps & Reports
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Iowa.gov – Պաշտոնական կայք
| |||||||||||||||||||||||||
.svg)
| ||||||||||
