Դոնալդ Թրամփ

Դոնալդ Թրամփ Donald Trump
Ծնվել է	հունիսի 14, 1946(1946-06-14)[…] (78 տարեկան)
Ծննդավայր	Նյու Յորք
Քաղաքացիություն	ԱՄՆ
Ազգություն	սպիտակ ամերիկացի
Մայրենի լեզու	անգլերեն
Կրոն	Nondenominational Christianity?
Կրթություն	Ֆորդհեմի համալսարան (1966), Ուորթոնի դպրոց (մայիս 1968), Քյու Ֆորեսթ դպրոց (1964), Նյու Յորքի ռազմական ակադեմիա (1964) և Փենսիլվանիայի համալսարան
Գիտական աստիճան	գիտության բակալավր (1968)
Երկեր	Թրամփ․ Գործարքի արվեստը, Հաշմանդամացած Ամերիկա և Աշակերտ
Մասնագիտություն	բիզնես մագնատ, ներդրող, ռեստորատոր, քաղաքական գործիչ, Խաղային շոուի հաղորդավար, անշարժ գույքի գործարար, հեռուստատեսային պրոդյուսեր, կինոպրոդյուսեր, գրող, դերասան, գլխավոր գործադիր տնօրեն, դավադրության տեսաբան, վաճառական, գործարար և ձեռնարկատեր
Ամուսին	Մելանյա Թրամփ
Ծնողներ	հայր՝ Ֆրեդ Թրամփ, մայր՝ Մերի Էն ՄաքԼեոդ
Զբաղեցրած պաշտոններ	Միացյալ Նահանգների նորընտիր նախագահ
Կուսակցություն	ԱՄՆ Հանրապետական կուսակցություն
Պարգևներ և մրցանակներ	Աբդուլազիզ արքայի մեդալ Հոլիվուդյան փառքի ծառուղու աստղ Հրեական ազգային ֆոնդի «Կյանքի ծառ» մրցանակ Տարվա մարդ՝ ըստ Թայմ ամսագրի «Դաբլսպիկ» մրցանակ Գեյմինգի փառքի սրահ WWE փառքի սրահ Ոսկե ազնվամորի՝ վատագույն երկրորդ պլանի դերասանի համար «Դաբլսպիկ» մրցանակ Իգնոբելյան մրցանակ Թայմ 100 Financial Times-ի տարվա մարդ Թայմ 100 Թայմ 100 Թայմ 100 Թայմ 100 և Թայմ 100
Անդամություն	Միլիարդատերերի ցանկ և SAG-AFTRA
Երեխաներ	Դոնալդ Թրամփ Կր., Իվանկա Թրամփ, Էրիկ Թրամփ, Թիֆանի Թրամփ և Բեռոն Ուիլյամ Թրամփ
Կայք	donaldjtrump.com
Ստորագրություն
Donald Trump Վիքիպահեստում

Դոնալդ Ջոն Թրամփ (անգլ.՝ Donald John Trump, հունիսի 14, 1946(1946-06-14)^[…], , Նյու Յորք), ամերիկացի քաղաքական գործիչ, մեդիամագնատ և գործարար, որը 2017-2021 թվականներին եղել է ԱՄՆ 45-րդ նախագահը, իսկ 2024 թվականի նոյեմբերի 6-ից ԱՄՆ 47-րդ ընտրված նախագահը։ ԱՄՆ պատմության երկրորդ նախագահը Գրովեր Քլիվլենդից հետո, ով կարողացավ երկու ընտրություններում հաղթել ընդմիջումներով, և առաջինը, ով կարողացավ դա անել որպես Հանրապետական ​​կուսակցության թեկնածու։

1968 թվականին Փենսիլվանիայի համալսարանում ստացել է տնտեսագիտության բակալավրի աստիճան, իսկ 1971 թվականին հայրը՝ Ֆրեդ Թրամփը, Դոնալդին նշանակեց իր անշարժ գույքի բիզնեսի նախագահ։ Թրամփը այն վերանվանեց The Trump Organization-ի, և կազմակերպությունը սկսեց զբաղվել նաև երկնաքերերի, հյուրանոցների, խաղատների և գոլֆի խաղադաշտերի կառուցմամբ ու վերանորոգմամբ։ 20-րդ դարի վերջին մի շարք բիզնես ձախողումներից հետո, նա հաջողությամբ ձեռնարկեց կողմնակի մի քանի նախաձեռնություններ, որոնք պահանջում էին քիչ կապիտալ՝ հիմնականում Թրամփ անվան լիցենզավորման միջոցով։ 2004-2015 թվականներին համահեղինակել և վարել է «Աշկերտը» հեռուստաշոուն, որտեղ նա մարմնավորում էր իր՝ որպես հարուստ և հաջողակ առաջնորդի հորինված կերպարը։ Թրամփն ու իր բիզնեսները հայցվորի կամ պատասխանողի կարգավիճակում ներգրավված են եղել ավելի քան 4000 նահանգային ու դաշնային քրեական գործերում, ներառյալ 6 բիզնեսների սնանկության գործերը։

Հանրապետական կուսակցության թեկնածուի կարգավիճակում Թրամփը 2016 թվականին հաղթել է ԱՄՆ նախագահական ընտրությունները՝ պարտության մատնելով Դեմոկրատական կուսակցության թեկնածու Հիլարի Քլինթոնին, չնայած, որ Քլինթոնի օգտին քվեարկել էին ավելի մեծ թվով ընտրողներ։ Իր քարոզարշավի ընթացքում նա քաղաքականապես բնորոշվում էր որպես պոպուլիստ, պրոտեկցիոնիստ, իզոլյացիոնիստ և ազգայնական։ Նրա ընտրությունն ու վարած քաղաքականությունը հանգեցրել են բողոքի բազմաթիվ ցույցերի։ Թրամփն ԱՄՆ պատմության առաջին նախագահն էր, որը չի ունեցել ռազմական կամ պետական ոլորտում աշխատանքի որևէ փորձ։ 2017-2019 թվականներին հատուկ դատախազ Մյուլերի հետաքննությունը պարզեց, որ, ի աջակցություն Թրամփի, Ռուսաստանը միջամտել է 2016 թվականի նախագահական ընտրություններին։ Իր քարոզարշավի ու նախագահության ընթացքում Թրամփը խրախուսում էր դավադրությունների տեսությունների տարածումն ու անում կեղծ ու շփոթեցնող հայտարարություններ, ինչն աննախադեպ էր ամերիկյան քաղաքականության մեջ։ Նրա մեկնաբանություններից ու գործողություններից շատերը բնորոշվել են որպես ռասիստական։

Նախագահի կարգավիճակում Թրամփը ստորագրեց մուսուլմանական մի քանի երկրների քաղաքացիների՝ Միացյալ Նահանգներ այցելելու արգելքը, ռազմական հատկացումների մի մասն ուղղեց ԱՄՆ-ի ու Մեքսիկայի սահմանին պատի կառուցմանն ու իրականացրեց ԱՄՆ-ի հետ սահմանին ձերբակալված միգրանտների ընտանիքների բաժանման քաղաքականությունը։ Նա թուլացրեց շրջակա միջավայրի պաշտպանությունը՝ չեղարկելով դրա վերաբերյալ ավելի քան 100 քաղաքականություն և կարգավորում։ 2017 թվականին Թրամփը ստորագրեց «Հարկերի կրճատման և աշխատատեղերի մասին» օրենքը, որով կրճատվում էին անհատների ու բիզնեսի համար հարկերը։ Բացի այդ, Թրամփը վերացրեց նաև «Պացիենտների պաշտպանության և հասանելի առողջապահության մասին» օրենքը, որը հանրության շրջանում առավել հայտնի էր Obamacare անվամբ։ Նա Նիլ Գորսաչին, Բրեթ Քավանոյին և Քոնի Բարեթին նշանակեց ԱՄՆ Գերագույն դատարանի դատավորի պաշտոններում։ Թրամփը Չինաստանի հետ սկսեց առևտրային պատերազմ, Միացյալ Նահանգներին դուրս բերեց Մերձխաղաղօվկիանոսյան գործընկերության առևտրային համաձայնագրից, կլիմայի հարցերով Փարիզի համաձայնագրից և Իրանի միջուկային գործարքից։ Իր պաշտոնավարման ընթացքում Թրամփը երեք անգամ հանդիպել է Հյուսիսային Կորեայի առաջնորդ Կիմ Չեն Ընի հետ, սակայն որևէ առաջընթաց չի գրանցվել Կորեական թերակղզու ապամիջուկայնացման հարցում։ Նա բավարար չէր արձագանքում ու նսեմացնում էր կորոնավիրուսի համավարակը, անտեսում կամ ժխտում էր առողջապահական ոլորտի պաշտոնյաների խորհուրդները, քաղաքական ճնշում գործադրում առողջապահական գործակալությունների վրա, փորձում միջամտել պատվաստանյութերի հաստատման գործընթացին ու չհիմնավորված բուժումների վերաբերյալ ապատեղեկատվություն տարածում։

Թրամփը 2020 թվականի նախագահական ընտրությունների ժամանակ պարտվեց Դեմոկրատական կուսակցության թեկնածու, նախկին փոխնախագահ Ջո Բայդենին։ Նա հրաժարվեց ընդունել պարտությունը՝ կեղծ պնդումներ անելով համատարած ընտրախախտումների մասին։ Թրամփը ճնշումներ գործադրելով կառավարական պաշտոնյաների վրա՝ փորձեց չեղարկել նախագահական ընտրությունների արդյունքները, չեղարկման վերաբերյալ հայցեր ներկայացրեց դատարան ու փորձեց խոչընդոտել Բայդենի վարչակազմին իշխանության փոխանցման գործընթացը։ 2021 թվականի հունվարի 6-ին նա իր աջակիցներին կոչ արեց շարժվել դեպի Կապիտոլիում, որից հետո երթի մասնակիցներից շատերը ներխուժեցին Կոնգրեսի շենք։ Դրա հետևանքով գրանցվեցին մահվան մի քանի դեպքեր ու Կոնգրեսում ընդհատվեց ձայների վավերացման գործընթացը։

Թրամփն ԱՄՆ միակն նախագահն է, որին երկու անգամ իմպիչմենտի են ենթարկել։ 2019 թվականին, երբ նա փորձեց ճնշում գործադրել Ուկրաինայի նախագահ Վոլոդիմիր Զելենսկիի վրա՝ հետաքննելու Բայդենի ու նրա որդու գործունեությունը, դեկտեմբերին Ներկայացուցիչների պալատը իմպիչմենտի ենթարկեց նախագահին՝ իշխանության չարաշահման ու Կոնգրեսի գործունեությունը խաթարելու համար։ 2020 թվականի փետրվարին Սենատը, որտեղ մեծամասնություն էին կազմում հանրապետականները, արդարացրեց նրան։ Խռովություններ հրահրելու համար, 2021 թվականի հունվարին, Ներկայացուցիչների պալատը երկրորդ անգամ իմպիչմենտի ենթարկեց Թրամփին։ Նույն տարվա փետրվարին Սենատը դարձյալ արդարացրեց Թրամփին։ Գիտնականներն ու պատմաբանները Թրամփին համարում են որպես ամերիկյան պատմության վատագույն նախագահներից մեկը։

Նախագահի պաշտոնը թողնելուց հետո Թրամփը շարունակեց ակտիվ մասնակցություն ունենալ Հանրապետական կուսակցության գործունեության մեջ։ 2022 թվականի նոյեմբերին նա հայտարարեց 2024 թվականի նախագահական ընտրություններին Հանրապետական կուսակցությունից իր թեկնածության առաջադրման մասին։ 2023 թվականի մարտին Մանհեթենի երդվյալ ատենակալների դատարանը 34 կետից բաղկացած մեղադրանք առաջադրեց Թրամփին՝ գործարար փաստաթղթերի կեղծման համար։ Հունիսին Մայամիի ատենակալների դաշնային դատարանը 40 կետով մեղադրանք առաջադրեց Թրամփին՝ գաղտնի փաստաթղթերի հետ վարման կանոնների խախտման համար։ Սպիտակ տունը թողնելուց հետո՝ Թրամփն իր հետ տարել էր մի շարք գաղտնի փաստաթղթեր, այն դեպքում, երբ նա պետք է դրանք հանձներ Ազգային արխիվի և փաստաթղթերի ազգային վարչության պահպանմանը։ Օգոստոսին Վաշինգտոնի դաշնային ատենակալների դատարանը Թրամփին 4 կետով մեղադրանք առաջադրեց՝ 2020 թվականի ընտրությունները չեղարկելու փորձերի հետ կապված դավադրության և ընտրություններին խոչընդոտման համար։ Նույն օգոստոսին Ջորջիայի Ֆուլթոն շրջանի երդվյալ ատենակալների դատարանը 19 կետով մեղադրանք առաջադրեց ռեկետի և այլ ծանր հանցագործությունների համար, որոնք կատարվել էին 2020 թվականին Ջորջիա նահանգում ընտրությունների արդյունքները չեղարկելու փորձի համար։ Մեղադրանքներից և որևէ մեկով Թրամփը չի ընդունել իր մեղքը։

Անձնական կյանք

Վաղ տարիներ

Թրամփը Նյու Յորքի ռազմական ակադեմիայում, 1964 թ.

Դոնալդ Ջոն Թրամփը ծնվել է 1946 թվականի հունիսի 14-ին Նյու Յորքի Քուինս բորոյի Ճամայկա հիվանդանոցում։ Ընտանիքի չորրորդ երեխան էր։ Հայրը՝ Ֆրեդ Թրամփը, ծնվել էր Բրոնքսում, կառուցապատող էր, ծնողները գերմանացի ներգաղթյալներ էին։ Մայրը՝ Մերի Էնն ՄակԼաուդը, գաղթել էր Շոտլանդիայից։ Թրամփը մեծացել է ավագ քույրերի և եղբոր՝ Մերիենի, Ֆրեդ կրտսերի, Էլիզաբեթի և կրտսեր եղբոր՝ Ռոբերտի հետ, Քուինսի Ճամայկա Իսթեյթս թաղամասում։ Մինչև յոթերորդ դասարանը հաճախել է Քյու Ֆորիսթ մասնավոր դպրոցը։ 13 տարեկանում ընդունվել է Նյու Յորքի ռազմական ակադեմիա, որը մասնավոր գիշերօթիկ դպրոց էր, իսկ 1964 թվականին՝ Ֆորդհեմի համալսարան։ Երկու տարի անց տեղափոխվել է Փենսիլվանիայի համալսարանի Ուորթոն դպրոց, որն ավարտել է 1968 թվականի մայիսին՝ ստանալով տնտեսագիտության բակալավրի աստիճան։ 2015 թվականին Թրամփի փաստաբան Մայքլ Քոհենը դատական հայցով է սպառնացել այն դպրոցին, բարձրագույն ուսումնական հաստատություններին, որտեղ սովորել է Թրամփը, եթե վերջինններս հրապարակեն Թրամփի ուսումնառությանը վերաբերող փաստաթղթեր։

Քոլեջում սովորելու տարիներին, երբ Վիետնամի պատերազմն էր ընթանում, Թրամփը չորս ուսանողի համար տարկետման հնարավորության հասավ։ 1966 թվականին նա բժշկական զննում անցավ և ծառայության համար պիտանի ճանաչվեց, 1968 թվականի հուլիսին տեղի զինկոմիսարիատը ևս նրան պիտանի ճանաչեց զինվորական ծառայության համար։ 1968 թվականի հոկտեմբերին նրան շնորհվեց 1-Y կարգ՝ բժշկական ցուցումների հիման վրա պայմանական տարկետում, իսկ 1972 թվականին՝ 4-F կարգ՝ էկզոստոզ հիվանդության պատճառով, ինչի պատճառով նա ընդմիշտ ազատվեց բանակում ծառայելուց։

Ընտանիք

1977 թվականին Թրամփն ամուսնացավ չեխ մոդել Իվանա Զելնիչկովայի հետ։ Նրանք ունեն երեք երեխա՝ Դոնալդ կրտսերը (ծնված՝ 1977 թ.), Իվանկան (ծնված՝ 1981 թ.) և Էրիկը (ծնված՝ 1984 թ.)։ 1988 թվականին Իվանան դարձավ ԱՄՆ քաղաքացի։ Զույգն ամուսնալուծվեց 1990 թվականին, երբ Թրամփը սիրավեպ սկսեց դերասանուհի Մարլա Մեյփլսի հետ։ Թրամփը և Մեյփլսն ամուսնացան 1993 թվականին և ամուսնալուծվեցին 1999 թվականին։ Նրանք ունեն մեկ դուստր՝ Թիֆանին (ծնված՝ 1993 թ.), որին մեծացրել է Մարլան՝ Կալիֆորնիայում։ 2005 թվականին Թրամփն ամուսնացավ սլովեն մոդել Մելանյա Կնաուսի հետ։ Նրանք ունեն մեկ որդի՝ Բերրոնը (ծնված՝ 2006 թ.)։ 2006 թվականին Մելանյան ստացավ ԱՄՆ քաղաքացիություն։

Կրոնական հայացքներ

Թրամփը հաճախել է կիրակնօրյա դպրոց և 1959 թվականին մկրտվել է Քուինսում գտնվող Ճամայկայի առաջին երիցական եկեղեցու անդամ։ 1970-ական թվականներին ծնողները դարձել են Մանհեթենի Մարբլ կոլեգիալ եկեղեցու անդամ, որը պատկանում է Ամերիկայի կալվինական եկեղեցուն։ Մարբլի հովիվ Նորման Վինսենթ Փիլը մինչև մահը՝ 1993 թվականը, ծառայել է ընտանիքին։ Թրամփը նրան վերաբերվում էր որպես մենթորի։ 2015 թվականին եկեղեցին հայտարարեց, որ Թրամփն ակտիվ անդամ չէ։ 2019 թվականին Թրամփը Սպիտակ տան Հանրային կապերի և միջկառավարական հարաբերությունների վարչությունում աշխատանքի է ընդունել իր անձնական հովվին՝ հեռուստաքարոզիչ Փոլա Ուայթին։ 2020 թվականին Թրամփը հայտարարել է, որ իրեն համարում է ոչ եկեղեցական քրիստոնյա։

Առողջ սովորույթներ

Թրամփը գոլֆն անվանել է իր «հիմնական մարմնամարզությունը», սակայն սովորաբար գոլֆի դաշտում ոտքով չի քայլում։ Ֆիզիկական վարժությունները նա համարում է էներգիայի անտեղի կորուստ, որովհետև կարծում է, որ դրանք քամում են մարմնի էներգիան «ինչպես սահմանափակ քանակի էներգիա ունեցող մարտկոցը»։ 2015 թվականին Թրամփի նախընտրական շտաբը հրապարակեց նրա երկարամյա անձնական բժշկի՝ Հարոլդ Բորնշտեյնի նամակը, որտեղ ասվում էր, որ Թրամփը լինելու է «նախագահի պաշտոնը զբաղեցրած ամենաառողջ մարդը»։ 2018 թվականին Բորնշտեյնը հայտարարեց, որ Թրամփն է թելադրել նամակի բովանդակությունը, և որ նրա երեք գործակալները բռնագրավել են նրա բժշկական փաստաթղթերը, երբ 2017 թվականի փետրվարին ներխուժել են բժշկի գրասենյակ։

Հարստություն

Թրամփը (ամենաաջում) և կինը՝ Իվանան, Սաուդյան Արաբիայի թագավոր Ֆահդի պատվին տրվող պետական ճաշի ժամանակ ԱՄՆ նախագահ Ռոնալդ Ռեյգանի և առաջին տիկին Նենսի Ռեյգանի հետ, 1985 թ.։

1982 թվականին Թրամփը, իր տիրապետության տակ ունենալով ընտանիքի կապիտալի մի մասը, ընդգրկվեց Ֆորբսի ամենահարուստ մարդկանց առաջին ցանկում. ընտանիքի կապիտալը գնահատվում էր 200 մլն դոլար (2022 թվականի դրությամբ համարժեք է 606 մլն դոլարի)։ 1980-ականներին Թրամփի ունեցած կորուստները նրան դուրս մղեցին 1990-1995 թվականների ցանկից։ 2015 թվականի հուլիսին Դաշնային ընտրական կոմիտեին տրված պարտադիր ֆինանսական հաշվետվության ժամանակ նա հայտարարագրել էր 10 միլիարդ դոլարի սեփական կապիտալ։ Դաշնային ընտրական կոմիտեի հրապարակած հաշվետվություններում երևում էր առնվազն 1,4 մլրդ դոլարի ակտիվներ և 265 մլն դոլարի պարտավորություն։ Ֆորբսի գնահատմամբ՝ նրա սեփական կապիտալը 2015-2018 թվականներին նվազել էր 1,4 մլրդ դոլարով։ Ֆորբսի՝ 2021 թվականի միլիարդատերերի ցանկում Թրամփի սեփական կապիտալը կազմում էր 2,4 մլրդ դոլար (աշխարհում 1299-րդն էր)։

Լրագրող Ջոնաթան Գրինբերգը հայտնել է, որ Թրամփը զանգահարել է իրեն 1984 թվականին՝ ձևացնելով Թրամփի կազմակերպության պաշտոնատար անձ և ներկայացել «Ջոն Բերրոն» անվամբ։ Գրինբերգն ասել է, որ Թրամփը, ներկայանալով որպես «Բերրոն», սուտ պնդել է, որ Թրամփին է պատկանում հոր բիզնեսի ավելի քան 90%-ը, որպեսզի Ֆորբսի 400 ամենահարուստ ամերիկացիների ցանկում զբաղեցնի ավելի բարձր հորիզոնական։ Գրինբերգը նաև գրել է, որ Ֆորբսը գերագնահատել է Թրամփի հարստությունը և նրան սխալմամբ ներառել 1982, 1983 և 1984 թվականների 400 ամենահարուստ ամերիկացիների ցանկում։

Թրամփը հաճախ է ասում, որ իր կարիերան սկսել է «մեկ միլիոն դոլար վարկից», որը վերցրել է հորից ու ստիպված է եղել հետ վերադարձնել՝ տոկոսներով։ Սակայն Թրամփը 60 մլն դոլար է պարտքով վերցրել հորից, չի կարողացել մարել պարտքը և ևս 413 մլն դոլար (հաշվի առնելով գնաճը) է ստացել հոր ընկերությունից։ 2018 թվականին հաղորդվեց, որ Թրամփն ընտանիքի հետ հարկային խարդախության է դիմել, և Նյու Յորքի հարկերի և ֆինանսների պետական վարչությունը հետաքննություն սկսեց։ Նրա ներդրումները ֆոնդային բորսաներում և Նյու Յորքի անշարժ գույքի շուկայում շահույթ չէին ապահովում։ Ֆորբսի՝ 2018 թվականի հոկտեմբերի գնահատմամբ Թրամփի սեփական կապիտալը, որը 2015 թվականին կազմում էր 4,5 մլրդ դոլար, նվազել էր՝ 2017 թվականին դառնալով 3,1 մլրդ դոլար, իսկ ապրանքանիշերի արտոնագրերից ստացվող եկամուտը 23 մլն դոլարից դարձել էր՝ 3 մլն։

Ի հեճուկս Թրամփի այն հայտարարությունների, որ ֆինանսական առումով և բիզնեսում ամեն ինչ բարեհաջող է, 1985-1994 թվականների նրա հարկերի հայտարարագրերը ցույց են տալիս 1,17 մլրդ դոլարի կորուստ։ Նրա կորուստներն ավելին էին, քան մեկ այլ ամերիկացի հարկատուինը։ 1990 և 1991 թվականներին նա տարեկան ուներ ավելի քան 250 մլն դոլարի կորուստ, որը երկու անգամ գերազանցում էր նմանատիպ հարկատուների կորուստները։ 1995 թվականին նրա հաղորդած կորուստները կազմում էին 915,7 մլն դոլար (2022 թվականի դրությամբ համարժեք է 1,76 մլրդ դոլարի)։

2020 թվականին Նյու Յորք Թայմսը ինֆորմացիա ստացավ Թրամփի քսան տարվա հարկային պատմության մասին։ Լրագրողները բացահայտեցին, որ Թրամփը հաղորդել է հարյուրավոր միլիոնների կորստի մասին և 2010 թվականին չի հայտարարագրել 287 մլն դոլարի չափով ներված պարտքը որպես հարկվող եկամուտ։ Նրա հիմնական եկամուտը «Աշկերտը» ռեալիթի շոուի իր մասնաբաժնից էր և այն բիզնեսներից, որտեղ փոքր չափաբաժին ուներ, իսկ կորուստները հիմնականում կապված էին այն ընկերությունների հետ, որտեղ բաժնետոմսերի մեծամասնությունն իրեն էր պատկանում։ Թրամփը եկամտի մեծ մասը ստանում էր հարկային արտոնությունների տեսքով՝ որպես վնասի փոխհատուցում, ինչը նրան հնարավորություն էր տալիս խուսափել ամենամյա եկամտահարկից կամ այն նվազեցնել մինչև 750 դոլար։ 2010-ական թվականներին Թրամփը հավասարակշռեց իր բիզնեսում կրած վնասները ակտիվների վաճառքով և փոխառությամբ՝ ներառյալ 100 մլն դոլարի հիփոթեքը Թրամփ Թաուերի համար (մարման ժամկետ՝ 2022 թվական), ինչպես նաև 200 մլն դոլար արժողությամբ բաժնետոմսերի և պարտատոմսերի լիկվիդացումը։ Անձնապես երաշխավորել է 421 մլն դոլարի պարտքը, որի մեծ մասը ենթակա է վճարման մինչև 2024 թվականը։

2021 թվականի հոկտեմբերի դրությամբ Թրամփի ընդհանուր պարտքը կազմել է 1,3 մլրդ դոլար, որի մեծ մասը հնարավոր է վճարել իր ակտիվներով։ 2020 թվականին 640 մլն դոլարի պարտք է ունեցել բանկերին և տրաստային ընկերություններին՝ ներառյալ Չինաստանի բանկին, Գերմանական բանկին, «UBS»-ին, ինչպես նաև 450 մլն դոլարի պարտք էլ՝ անհայտ վարկատուների։ Նրա ակտիվների արժեքը գերազանցում է պարտքի չափը։

Բիզնես գործունեություն

Անշարժ գույք

Թրամփ Թաուերը Մանհեթենի կենտրոնում

1968 թվականից Թրամփն աշխատել է հոր անշարժ գույքի գործակալությունում՝ «The Trump Organization»-ում, որը միջին դասի համար ըստ ռասաների առանձնացված բնակֆոնդ ուներ Նյու Յորքի հեռավոր բորոներում։ 1971 թվականին նա դարձավ ընկերության նախագահը և սկսեց «Trump Organization»-ը օգտագործել որպես հովանոցային բրենդ։ 1991-2009 թվականներին, համաձայն Սնանկության մասին օրենսգրքի Գլուխ 11-ի, հայտ ներկայացրեց Մանհեթենի «Պլազա» հյուրանոցի, Ատլանտիկ Սիթիի կազինոների, «Trump Entertainment Resorts» ընկերության սնանկությունից խուսափելու նպատակով աջակցություն ստանալու համար։

Բիզնես գործունեություն Մանհեթենում

1978 թվականին Թրամփը գրավեց հանրության ուշադրությունը՝ Մանհեթենում սկսելով իր ընտանիքի առաջին բիզնեսը. վերակառուցելու էր Նյու Յորքի Կենտրոնական կայարանին հարակից լքված «Commodore Hotel»-ը։ Ֆինանսավորմանը խթանեց քաղաքային գույքահարկի իջեցումը՝ մոտ 400 մլն դոլարի չափով, որը կազմակերպել էր Թրամփի հայրը։ Վերջինս նաև «Hyatt»-ի հետ երաշխավորել էր բանկի շինարարության համար վերցված վարկը՝ 70 մլն դոլարի չափով։ Հյուրանոցը վերաբացվեց 1980 թվականին որպես «Grand Hyatt Hotel», և նույն թվականին Թրամփը ստացավ Թրամփ Թաուերը կառուցելու շինթույլտվությունը, որը բազմաֆունկցիոնալ երկնաքեր էր լինելու Մանհեթենի կենտրոնում։ Այժմ շենքում են գտնվում «Trump Corporation»-ի և Թրամփի Քաղաքական գործունեության կոմիտեի գլխամասերը և մինչև 2019 թվականը Թրամփի հիմնական կացարանն էր։

1988 թվականին Թրամփը, վարկ վերցնելով 16 բանկի կոնսորցիումից, գնեց «Plaza Hotel»-ը։ 1992 թվականին հյուրանոցը սնանկ ճանաչվելու հայտ ներկայացրեց։ Մեկ ամիս անց հաստատվեց վերակազմավորման պլանը՝ ըստ որի հյուրանոցն անցավ բանկերի վերահսկողության տակ։ 1995 թվականին Թրամփը դեֆոլտ հայտարարեց իր ավելի քան 3 մլրդ դոլար վարկերի համար, և նվաստացուցիչ ռեստրուկտուրիզացիայի արդյունքում վարկատուները բռնագանձեցին «Plaza Hotel»-ը և նրա մյուս սեփականությունների մեծ մասը, ինչը Թրամփին հնարավորություն տվեց խուսափել սնանկանալուց։ Առաջատար բանկերից մեկի փաստաբանը հայտնեց բանկերի որոշումը. «Բոլորն էին համաձայն, որ ավելի լավ է Թրամփը լինի, քան չլինի»։

1996 թվականին Թրամփը ձեռք բերեց Ուոլ Սթրիթ 40 հասցեում գտնվող 71 հարկանի գրեթե դատարկ երկնաքերը, որը վերանվանեց «Trump Building» և վերանորոգեց։ 1990-ականների սկզբին Թրամփը Հուդզոն գետի մոտ գտնվող Լինքոլն Սքուեր թաղամասում 28 հա մակերեսով տարածքի շինթույլտվություն ստացավ։ 1994 թվականին պայքարելով իր մյուս ընկերությունների պարտքերը մարելու համար՝ Թրամփը նախագծի իր բաժնեմասի մեծ մասը վաճառեց ասիացի ներդրողների, որոնք ֆինանսավորեցին, որ նախագծի՝ «Riverside South»-ի շինարարությունը ավարտին հասցվի։

Ատլանտիկ Սիթիի կազինոներ

Թրամփ Թաջ Մահալի մուտքը Ատլանտիկ Սիթիում

1984 թվականին Թրամփը «Holiday Corporation»-ի ֆինանսական և վարչական աջակցությամբ բացեց «Harrah's at Trump Plaza» հյուրանոց-կազինոն։ Վերջինս շահույթ չէր ապահովում, և Թրամփը 1986 թվականի մայիսին 70 մլն դոլար վճարեց «Holiday»-ին՝ դրա միանձնյա կառավարումը վերցնելով իր վրա։ 1985 թվականին Թրամփը գնեց դեռևս չբացված «Atlantic City Hilton Hotel»-ը և վերանվանեց «Trump Castle»։ Մինչև 1988 թվականը հյուրանոց-կազինոն ղեկավարում էր կինը՝ Իվանան։ 1992 թվականին երկու կազինոները, համաձայն Սնանկության մասին օրենսգրքի Գլուխ 11-ի, հայտ ներկայացրին սնանկությունից խուսափելու նպատակով աջակցություն ստանալու համար։

1988 թվականին Թրամփը գնեց երրորդ շենքն Ատլանտիկ Սիթիում՝ Թրամփ Թաջ Մահալը։ Վերակառուցումը ֆինանսավորվեց 675 մլն դոլար արժողության անպետք պարտատոմսերով և շինարարության ավարտին կազմեց 1,1 մլրդ դոլար. բացումը կայացավ 1990 թվականի ապրիլին։ 1991 թվականին Թրամփը, համաձայն Սնանկության մասին օրենսգրքի Գլուխ 11-ի, հայտ ներկայացրեց սնանկությունից խուսափելու նպատակով աջակցություն ստանալու համար։ Ըստ ռեստրուկտուրիզացիայի համաձայնագրի պայմանների՝ Թրամփը հրաժարվեց իր նախնական բաժնեմասի կեսից և անձնապես երաշխավորեց համաձայնագրի պարտավորությունների կատարումը։ 900 մլն դոլարի անձնական պարտքը կրճատելու նպատակով Թրամփը վաճառեց «Trump Shuttle» ավիաընկերությունը, «Trump Princess» մեգազբոսանավը, որը վարձույթով էր տվել իր կազինոյին և այլ բիզնեսներ։

1995 թվականին Թրամփը հիմնեց «Trump Hotels & Casino Resorts»-ը (THCR), որը դարձավ Թրամփ Պլազայի սեփականատերը։ 1996 թվականին ընկերությունը գնեց Թրամփ Թաջ Մահալը և «Trump Castle»-ը և 2004-2009 թվականներին սնանկացավ. Թրամփին մնաց սեփականության 10%-ը։ Նախագահի պաշտոնում Թրամփը մնաց մինչև 2009 թվականը։

Մար-ա-Լագո

1985 թվականին Թրամփը ձեռք բերեց Փալմ Բիչում գտնվող Մար-ա-Լագո կալվածքը։ 1995 թվականին նա կալվածքը վերածեց մասնավոր ակումբի՝ անդամակցության վճարով և տարեկան վճարներով։ Տան մի թևը շարունակում էր օգտագործել որպես իր մասնավոր կացարան։ 2019 թվականին Մար-ա-Լագոն հայտարարեց իր հիմնական կացարան։

Գոլֆի դաշտեր

1999 թվականին «The Trump Organization»-ը սկսեց գոլֆի դաշտեր կառուցել և գնել։ Ամբողջ աշխարհում ունի 14 դաշտ, ևս երեքը գործում են նրա բրենդի անվան տակ։

Թրամփն իր նախագահության 1461 օրերից 428-ը անց է կացրել «The Trump Organization»-ին պատկանող օբյեկտներ այցելելով և 261 անգամ գոլֆ խաղալով (ստացվում է 5,6 օրը մեկ՝ մեկ խաղ)։

Թրամփ բրենդի արտոնագրում

Թրամփի անունն օգտագործվում է մի շարք սպառողական ապրանքների և ծառայությունների համար, այդ թվում՝ սննդամթերքի, հագուստի, մեծահասակների համար ուսումնական դասընթացների և ինտերիերի առարկաների համար։ Ըստ Վաշինգտոն Փոստի վերլուծության՝ Թրամփի անվան հետ կապված ավելի քան 50 արտոնագիր կամ վարչական գործարք կա, որոնք ապահովել են առնվազն 59 մլն դոլարի եկամուտ։ 2018 թվականին միայն երկու սպառողական ապրանքների արտադրությամբ զբաղվող ընկերություն էր շարունակում օգտագործել նրա անունը։

Այլ ձեռնարկություններ

Թրամփը և «New Jersey Generals»-ի քուոթերբեկ Դուգ Ֆլութին Թրամփ Թաուերի նախասրահում կայացած մամուլի ասուլիսի ժամանակ, 1985 թ.։

1983 թվականի սեպտեմբերին Թրամփը գնեց «New Jersey Generals»-ը, որը մասնակցում էր ԱՄՆ-ի ֆուտբոլային լիգային։ 1985 թվականի խաղաշրջանից հետո լիգան փակվեց՝ հիմնականում Թրամփի՝ խաղերը աշնանային խաղաշրջան տեղափոխելու ռազմավարության (երբ նրանք լսարանի առումով մրցակցում էին Ֆուտբոլի ազգային լիգայի հետ) պատճառով։ Թրամփը փորձում էր նաև «New Jersey Generals»-ը ձուլել Ֆուտբոլի ազգային լիգային՝ վերջինիս դեմ հակամենաշնորհային հայց ներկայացնելով։

Թրամփի ձեռնարկությունները Թրամփ Պլազային կից գործող «Atlantic City Convention Hall»-ում բռնցքամարտի մի քանի հանդիպում հյուրընկալեցին։ 1989-1990 թվականներին Թրամփն իր անունով կոչեց հեծանվավազքի առաջնություններից մեկը՝ Տուր դը Թրամփ, որը փորձ էր ստեղծել եվրոպական հեծանվավազքի առաջնությունների ամերիկյան համարժեքը։

1986-1988 թվականներին Թրամփը ձեռք բերեց մի շարք բաց բաժնետիրական ընկերությունների բաժնետոմսեր՝ տպավորություն ստեղծելով, որ մտադիր է ընկերությունների կառավարումն իր ձեռքը վերցնել, սակայն իր մասնաբաժինները որոշ ժամանակ անց վաճառեց՝ շահույթ ստանալու նպատակով։ Ըստ որոշ դիտորդների՝ Թրամփը զբաղվում էր գրինմեյլով (կորպորատիվ շանտաժ)։ Նյու Յորք Թայմսը բացահայտեց, որ Թրամփը սկզբնական շրջանում միլիոնավոր դոլարներ է աշխատել բաժնետոմսերի նման գործարքներով, սակայն կորցրել է այդ եկամտի եթե ոչ ամբողջ, ապա մեծ մասը, երբ ներդրողները սկսել են լուրջ չընդունել նրա՝ «տվյալ ընկերությունը կլանելու» մասին խոսակցությունները։

1988 թվականին Թրամփը գնեց «Eastern Air Lines Shuttle» ավիաընկերությունը՝ 22 բանկից վերցնելով 380 մլն դոլարի վարկ (2022 թվականի դրությամբ համարժեք է 940 մլն դոլարի)։ Ավիաընկերությունը վերանվանեց «Trump Shuttle», որը գործունեություն ծավալեց մինչև 1992 թվականը։ 1991 թվականին Թրամփն իր վարկերը դեֆոլտ հայտարարեց, և գույքի սեփականության իրավունքն անցավ բանկերին։ Այնուհետև ավիաընկերությունը վաճառվեց «US Airways»-ին։

1992 թվականին Թրամփը քույրերի՝ Մերիենի, Էլիզաբեթի, եղբոր՝ Ռոբերտի և զարմիկի՝ Ջոն Ու. Ուոլթերի հետ, յուրաքանչյուրը՝ 20-ական տոկոս բաժնետոմսերով հիմնեցին «All County Building Supply & Maintenance Corp.» կորպորացիան։ Ընկերությունը չուներ գրասենյակ և ըստ որոշ պնդումների՝ ստվերային ընկերություն էր՝ մատակարարներին վճարելու համար, որոնք Թրամփի վարձակալվող տարածքների համար ծառայություններ էին մատուցում։ Այնուհետև այդ ծառայությունների համար հաշիվ էին դուրս գրում «Trump Management»-ին՝ 20-50% հավելագնով։ Հավելագնից առաջացած եկամուտը սեփականատերերը բաժանում էին իրար մեջ։ Հավելագինը նաև որպես պատճառաբանություն էր ծառայում՝ Թրամփի՝ կայուն վարձավճարով վարձույթով տրվող գույքի վարձավճարը բարձրացնելու համար նահանգից հաստատում ստանալու համար։

Թրամփի աստղը Հոլիվուդյան փառքի ծառուղում

1996-2015 թվականներին Թրամփին էր պատկանում «Միսս Տիեզերք» մրցույթն ամբողջությամբ կամ դրա մի մասը՝ ներառյալ «Միսս ԱՄՆ»-ը և «Դեռահաս Միսս ԱՄՆ»-ը։ CBS-ի հետ ունեցած տարաձայնությունների պատճառով՝ կապված հեռարձակման ժամատախտակի հետ, երկու մրցույթների հեռարձակումը Թրամփը 2002 թվականին տարավ NBC։ 2007 թվականին Թրամփը Հոլիվուդյան փառքի ծառուղում աստղ ստացավ՝ «Միսս Տիեզերք» մրցույթի պրոդյուսերության համար։ 2015 թվականի հունիսին NBC և Univision հեռուստաալիքներն իրենց թողարկումից հանեցին մրցույթների հեռարձակումները։

Թրամփ համալսարան

2004 թվականին Թրամփը համահիմնադրեց Թրամփ համալսարանը՝ մի ընկերություն, որն անշարժ գույքի վաճառքի դասընթացներ էր վաճառում 1,500-35,000 դոլարով։ Այն բանից հետո, երբ Նյու Յորքի պետական իշխանություններն ընկերությանը ծանուցեցին, որ անվան մեջ «համալսարան» բառն օգտագործելը օրենքի խախտում է (քանի որ ուսումնական հաստատության չէր), ընկերությունը 2010 թվականին վերանվանվեց «Trump Entrepreneur Initiative»։

2013 թվականին Նյու Յորք նահանգը քաղաքացիական հայց ներկայացրեց Թրամփ համալսարանի դեմ՝ պնդելով, որ ընկերությունը կեղծ հայտարարություններ է անում և խաբում սպառողներին։ Բացի այդ, դաշնային դատարան երկու հավաքական հայց էր ներկայացվել Թրամփի և նրա ընկերությունների դեմ։ Ներքին փաստաթղթերը ցույց տվեցին, որ աշխատակիցներին հրահանգվել էր կպչուն մոտեցում ցուցաբերել վաճառքի ժամանակ, իսկ նախկին աշխատակիցները վկայեցին, որ Թրամփ համալսարանը խաբել և ստել է իր ուսանողներին։ 2016 թվականին նախագահական ընտրություններում հաղթելուց հետո Թրամփը համաձայնվեց ընդհանուր առմամբ 25 մլն դոլար վճարել այդ երեք դատական գործերի կարգավորման համար։

Դոնալդ Ջ. Թրամփ հիմնադրամ

Դոնալդ Ջ. Թրամփ հիմնադրամը մասնավոր հիմնադրամ էր՝ ստեղծված 1988 թվականին։ Հիմնադրամի գործունեության վերջին տարիներին դրամական միջոցները հիմնականում հավաքվում էին այլ նվիրատուներից, իսկ Թրամփը 2009-2014 թվականներին իր անձնական միջոցներից որևէ գումար չի նվիրաբերել Հիմնադրամին։ Հիմնադրամն օգնում էր առողջապահական և սպորտային կազմակերպություններին։

2016 թվականին Վաշինգտոն Փոստը հաղորդեց, որ բարեգործական ընկերությունը մի քանի իրավաբանական և էթիկական խախտումներ է կատարել, այդ թվում՝ ենթադրյալ շահադիտական գործունեություն ծավալել և խուսափել հարկերից։ 2016 թվականին Նյու Յորքի գլխավոր դատախազը որոշում կայացրեց, որ Հիմնադրամը խախտում է նահանգի՝ նվիրատվություններ հավաքելու մասին օրենքը և հրամայեց անմիջապես դադարեցնել Նյու Յորքում դրամահավաքությունը։ 2016 թվականի դեկտեմբերին Թրամփի թիմը հայտարարեց Հիմնադրամի լուծարման մասին։

2018 թվականի հունիսին Նյու Յորքի գլխավոր դատախազությունը քաղաքացիական հայց ներկայացրեց Հիմնադրամի, Թրամփի և նրա չափահաս երեխաների դեմ՝ որպես ռեստիտուցիա պահանջելով 2,8 մլն դոլարի չափով հավելյալ տույժ։ 2018 թվականի դեկտեմբերին Հիմնադրամը դադարեցրեց իր գործունեությունը և իր ակտիվները փոխանցեց այլ բարեգործական կազմակերպությունների։ 2019 թվականի նոյեմբերին Նյու Յորք նահանգի դատավորը Թրամփին պարտավորեցրեց 2 մլն դոլար վճարել մի խումբ բարեգործական կազմակերպությունների՝ Հիմնադրամի միջոցները ոչ նպատակային օգտագործելու համար, որոնց մի մասն օգտագործվել էր իր նախագահական քարոզարշավը ֆինանսավորելու համար։

Դատական գործեր և սնանկություններ

1970-1980-ական թվականներին՝ գրեթե 13 տարի, Ռոյ Քոնը Թրամփի միջնորդն էր, փաստաբանը և մենթորը։ Ըստ Թրամփի՝ Քոնը երբեմն հրաժարվել է հոնորարից հանուն իրենց ընկերության։ 1973 թվականին Քոնն օգնել է Թրամփին 100 մլն դոլարի հակընդդեմ հայց ներկայացնել ԱՄՆ կառավարության դեմ (2022 թվականի դրությամբ համարժեք է 659 մլն դոլարի)՝ Թրամփի սեփականություն համարվող տարածքներում ռասայական խտրականություն կիրառվելու մեղադրանքի համար։ Թրամփի հանդիպակաց հայցը մերժվեց, և քննվեց Կառավարության ներկայացրած հայցը, ինչն արդյունքում հանգեցրեց գործի կարգավորմանը։ 1975 թվականին համաձայնագիր կնքվեց, ըստ որի՝ Թրամփը պետք է Նյու Յորքի քաղաքային լիգային երկու տարի անընդմեջ յուրաքանչյուր շաբաթ տրամադրեր բոլոր ազատ բնակարանների ցանկը։ Քոնը Թրամփին ծանոթացրեց քաղաքական խորհրդատու Ռոջեր Սթոունի հետ, որը Թրամփին օգնեց դաշնային կառավարության հետ փոխգործակցության հարցում։

2018 թվականին «USA Today»-ի կողմից նահանգային և դաշնային դատարանների նյութերի ուսումասիրությունը ցույց տվեց, որ Թրամփն իր ընկերությունների հետ ներգրավված է ավելի քան 4000 նահանգային և դաշնային դատական գործերում։ Թեև Թրամփը անձնապես սնանկ ճանաչվելու հայտ չի ներկայացրել, 1991-2009 թվականներին Ատլանտիկ Սիթիի և Նյու Յորքի նրա հյուրանոց-կազինոները, համաձայն Սնանկության մասին օրենսգրքի Գլուխ 11-ի, վեց անգամ հայտ են ներկայացրել սնանկությունից խուսափելու նպատակով աջակցություն ստանալու համար։ Դրանք շարունակեցին գործել մինչև բանկերը վերանայեցին պարտքը և կրճատեցին Թրամփի մասնաբաժինն տվյալ անշարժ գույքերում։

1980-ականներին ավելի քան 70 բանկ Թրամփին 4 մլրդ դոլար էր պարտքով տվել։ 1990-ականների սկզբին՝ նրա ընկերությունների սնանկանալուց հետո, խոշոր բանկերից շատերը՝ բացառությամբ Գերմանական բանկի, հրաժարվեցին նրան վարկ տրամադրել։ Հունվարի 6-ին Կապիտոլիումի վրա տեղի ունեցած հարձակումից հետո բանկը որոշեց հետագայում այլևս գործ չունենալ Թրամփի և նրա ընկերությունների հետ։

Կարիերան մեդիայում

Գրքեր

Ուրվական գրողների օգնությամբ Թրամփն իր անվամբ 19 գիրք է հրատարակել բիզնեսի, ֆինանսների և քաղաքականության վերաբերյալ։ Նրա առաջին գիրքը՝ «Գործարքի արվեստը» (1987) Նյու Յորք Թայմսի բեսթսելլեր է դարձել։ Թեև Թրամփը նշված է որպես համահեղինակ, գիրքն ամբողջությամբ գրել է Թոնի Շվարցը։ Ըստ Նյու Յորքերի՝ «Գիրքը Թրամփին առավել հայտնի դարձրեց Նյու Յորքից դուրս՝ նրան դարձնելով հաջողակ մագնատի խորհրդանիշ»։ Թրամփն այս գիրքը անվանել է իր երկրորդ սիրելի գիրքը՝ Աստվածաշնչից հետո։

Ֆիլմեր և հեռուստատեսություն

1985-2001 թվականներին Թրամփը որպես հյուր հայտնվել է մի շարք ֆիլմերի և հեռուստաշոուների դրվագներում։

1980-ականների վերջից Թրամփը երբեմն փոխգործակցում էր պրոֆեսիոնալ ըմբշամարտի WWE ընկերության հետ։ 2007 թվականին նա հյուրընկալվել է «WrestleMania 23»-ում, իսկ 2013 թվականին՝ ներառվել «WWE»-ի փառքի սրահում։

Թրամփը «New York Mets»-ի բեյսբոլի խաղին, 2009 թ.

1990-ականներից սկսած Թրամփը 24 անգամ հյուրընկալվել է Հովարդ Սթերնի համազգային շոուին։ 2004-2008 թվականներին նաև իր կարճ ռադիոհաղորդումն է ունեցել, որը կոչվել է «Trumped!» (հանգստյան օրերին՝ մեկ-երկու րոպե)։ 2011-2015 թվականներին ամեն շաբաթ չվճարվող հրավիրյալ մեկնաբան էր «Fox & Friends» հեռուստաալիքում։

2004-2015 թվականներին Թրամփը վարում էր «Աշկերտը» և «Հանրահայտ անձի աշկերտը» (անգլ.՝ The Celebrity Apprentice) ռեալիթի շոուները, ինչպես նաև դրանց պրոդյուսերներից մեկն էր։ Թրամփը խաղում էր շողոքորթ, իր՝ չափազանց ուռճացված կերպարին՝ որպես գերհարուստ և հաջողակ գլխավոր տնօրեն, որը շոուի մասնակիցներին հեռացնում է «Դուք հեռացված եք» արտահայտությամբ։ Շոուները փոխեցին նրա իմիջը միլիոնավոր հանդիսատեսի առջև ամբողջ աշխարհում։ Համապատասխան արտոնագրային համաձայնագրերի շնորհիվ շոուները Թրամփին ապահովեցին ավելի քան 400 մլն դոլար եկամուտ, որը նա հիմնականում ներդրեց շահույթ չապահովող բիզնեսի մեջ։

2021 թվականի փետրվարին Թրամփը հեռացավ Կինոդերասանների գիլդիայից, որին անդամակցում էր 1989 թվականից։ Նա նախընտրեց հեռանալ Գիլդիայից, քան ներկայանալ կարգապահական կոմիտեին՝ 2021 թվականի հունվարի 6-ին ԱՄՆ Կապիտոլիումի վրա հարձակումը հրահրելու և «ապատեղեկատվության անխոհեմ արշավի համար, որը միտված էր լրագրողների վարկաբեկմանը և նրանց անվտանգության սպառմանը»։ Երկու օր անց Գիլդիան ընդմիշտ զրկեց նրան վերաանդամակցելու իրավունքից։

Քաղաքական կարիերա

Հավելյալ տեղեկություն՝ Դոնալդ Թրամփի քաղաքական կարիերա

Թրամփը և նախագահ Բիլ Քլինթոնը 2000 թվականի հունիսին։

Իր քաղաքական կարիերայի ընթացքում Թրամփը մի քանի անգամ փոխել է կուսակցական պատկանելիությունը։ Այսպես, 1987 թվականին նա գրանցվել էր որպես Հանրապետական կուսակցության անդամ, 1999 թվականին՝ Անկախության կուսակցության անդամ, որը Բարեփոխումների կուսակցության Նյու Յորքի նահանգային ճյուղն է, 2001 թվականին՝ Դեմոկրատական կուսակցության, իսկ արդեն 2009 թվականին՝ Հանրապետական կուսակցության անդամ։ 2011 թվականին Թրամփը հայտարարեց, որ չի հարում որևէ կուսակցության, բայց արդեն 2012 թվականին դարձյալ անցավ Հանրապետական կուսակցության շարքերը։

1987 թվականին երեք խոշոր թերթերում Թրամփը հրապարակեց գովազդային հոդվածներ, որտեղ պատմում էր իր արտաքին քաղաքական հայացքների ու դաշնային բյուջեի դեֆիցիտի վերացման մոտեցումների մասին։ Նա բացառել էր, որ կմասնակցի տեղական մակարդակի ընտրություններին, սակայն ոչինչ չէր նշել նախագահական մրցավազքի մասին։ 1988 թվականին, Ջորջ Բուշ Ավագի նախագահական ընտրապայքարի ժամանակ, Թրամփը Լի Էթվոթերին, ով այդ ժամանակ զբաղեցնում էր Հանրապետական ազգային համագումարի նախագահի պաշտոնը, առաջարկել էր իր թեկնածությունը դիտարկել փոխնախագահի պաշտոնում։ Բուշն այդ առաջարկը «տարօրինակ և անհավատալի» էր անվանել։

Նախագահական քարոզարշավներ (2000–2016)

2000 թվականին, նույն տարի կայանալիք նախագահական ընտրություններին Բարեփոխումների կուսակցությունից թեկնածության առաջադրման համար, Թրամփը մասնակցեց Կալիֆոռնիայի և Միչիգանի փրայմերիզներին, սակայն 2000 թվականի փետրվար ամսին դուրս մնաց ընտրապայքարից։ 1999 թվականի հուլիսին իրականացված հարցումը Դոնալդ Թրամփին համադրում էր Հանրապետական կուսակցության հավանական թեկնածու Ջորջ Ու. Բուշի և Դեմոկրատական կուսակցության հավանական թեկնածու Ալբերտ Գորի հետ։ Հարցման արդյուքները ցույց էին տվել, որ Թրամփն ունի 7 տոկոս աջակցություն։

Թրամփը ելույթ է ունենում Պահպանողական քաղաքական գործողությունների համաժողովի ժամանակ, 2011 թվական։

2011 թվականին Թրամփը մտածում էր հաջորդ տարի նախագահական ընտրությունների ժամանակ Հանրապետական կուսակցությունից առաջադրել իր թեկնածությունը նախագահ Բարաք Օբամայի դեմ։ Այդ նպատակով նա 2011 թվականի փետրվարին առաջին անգամ ելույթ ունեցավ Պահպանողական քաղաքական գործողությունների համաժողովում (CPAC) և առանձին նահանգներում փրայմերիզների ժամանակ։ 2011 թվականի մայիսին Թրամփը հայտարարեց, որ չի առաջադրի իր թեկնածությունը, իսկ 2012 թվականի փետրվարին իր աջակցությունը հայտնեց Միթ Ռոմնիին։ Այդ ժամանակ Թրամփի նախագահական նկրտումներին լուրջ վերաբերվող չկար։

2016 թվականի նախագահական քարոզարշավ

Հիմնական հոդված՝ Դոնալդ Թրամփի նախագահական քարոզարշավ

Հավելյալ տեղեկություն՝ Հանրապետական կուսակցության նախագահական փրայմերիզներ (2016) և ԱՄՆ նախագահական ընտրություններ 2016

Թրամփի հեղինակության ու սադրիչ հայտարարությունների պատճառով մեդիան մեծապես անդրադառնում էր նրա գործունեությանն ու պնդումներին՝ Հանրապետական կուսակցության փրայմերիզներում էապես բարձրացնելով նրա վարկանիշը։ Նա կիրառում էր «ճշմարիտ հիպերբոլ» եզրույթը (հեղինակը նրա գրպանային գրող Թոնի Շվարցն էր)` նկարագրելու իր հանրային խոսելաոճը։ Քարոզարշավի ժամանակ Թրամփի հայտարարությունները հաճախ բթամիտ էին և մտահարույց, իսկ մի շարք պնդումներ էլ՝ կեղծ։ Los Angeles Times-ը գրում է. «Ժամանակակից նախագահական քաղաքականության մեջ երբևէ որևէ քաղաքական գործիչ այդքան հաճախ կեղծ հայտարարություններ չի արել, որքան Թրամփը»։ Թրամփը պնդում էր, որ արհամարհում է քաղաքական կոռեկտությունը և հաճախ հայտարարում լրատվամիջոցների կողմնակալության մասին։

Թրամփը Արիզոնայում նախագահական քարոզարշավի ժամանակ, 2016 թվականի մարտ։

Թրամփն իր թեկնածության առաջադրման մասին հայտարարեց 2015 թվականի հունիսին։ Սկզբում քաղաքական վերլուծաբանները լուրջ չէին վերաբերվում նրա քարոզարշավին, բայց շատ արագ Թրամփը կարողացավ հայտնվել նախընտրական հարցումների բարձր դիրքերում։ 2016 թվականի մարտին իր վարկանիշով նա առաջինն էր ներկուսակցական ընտրապայքարում ու նույն տարվա մայիսին հայտարարվեց որպես Հանրապետական կուսակցության միասնական թեկնածու։

Քարոզարշավի գրեթե ողջ ընթացքում Հիլարի Քլինթոնը ազգային հարցումներում գերազանցում էր Թրամփին, բայց հուլիսի սկզբին, տարբերությունն էականորեն կրճատվել էր։ Հուլիսի կեսին Թրամփը հայտարարեց, որ իր ընտրման պարագայում Ինդիանայի նահանգապետ Մայք Փենսը կդառնա ԱՄՆ փոխնախագահ։ Ավելի ուշ, երկու թեկնածուներին պաշտոնապես առաջադրեց նաև Հանրապետական ազգային համագումարը։ Թրամփը և Քլինթոնը 2016 թվականի սեպտեմբեր և հոկտեմբեր ամիսներին նախագահական երեք բանավեճ ունեցան։ Թրամփը երկու անգամ հրաժարավեց պատասխանել այն հարցին, թե արդյոք կընդունի ընտրությունների արդյունքերը։

Քարոզարշավի հռետորաբանություն և քաղաքական դիրքորոշումներ

Հիմնական հոդված՝ Դոնալդ Թրամփի քաղաքական դիրքորոշումներ

Հավելյալ տեղեկություն՝ ԱՄՆ նախագահական բանավեճեր (2016)

Տե՛ս նաև՝ Դոնալդ Թրամփի արտաքին քաղաքականությունը 2016 թվականի նախագահական քարոզարշավի ժամանակ և Թրամփիզմ

Թրամփի քաղաքական դիրքորոշումներն ու հռետորաբանությունը ծայրահեղ աջ պոպուլիստական էին։ Politico-ն դրանք բնորոշում է որպես «էկլեկտիկ, իմպրովիզացիոն և հաճախ հակասական»։ Հղում անելով Ձեռնարկատիրության ամերիկյան ինստիտուտի առողջապահության հարցերով փորձագետներից մեկին` Politico-ն նշում է, որ Թրամփի քաղաքական դիրքորոշումները «հասարակության մեջ ամեն ինչի ամբողջական պատահական հավաքածու» են։ NBC News-ը նրա քարոզարշավի ժամանակ հաշվել է «23 խոշոր հիմնախնդիրների վերաբերյալ 141 անգամ կարծիքի հստակ փոփոխություն»։

Թրամփը մշտապես կասկած էր հայտնում ՆԱՏՕ-ի անհրաժեշտության վերաբերյալ ու տեսակետներ հայտնում, որոնք բնութագրվում էին որպես «մեկուսացնող, չմիջամտող և պաշտպանողական (պրոտեկցիոնիստական)։ Նախընտրական քարոզարշավի ժամանակ նա պնդում էր, որ պետք է վերանայվեն չին-ամերիկյան հարաբերությունները և ազատ առևտրի համաձայնագրերը, ինչպես օրինակ Ազատ առևտրի հյուսիսամերիկյան գոտին և Մերձխաղաղօվկիանոսյան գործընկերությունը։ Բացի այդ, նա պնդում էր, որ պետք է խստացվի ներգաղթի օրենսդրությունը ու նոր պատ կառուցվի Մեքսիկայի հետ սահմանին։ Թրամփը պնդում էր, որ պետք է ձգտել հասնելու էներգետիկ անկախության՝ միաժամանակ հակազդելով կլիմայի փոփոխության կարգավորմանը, ներառյալ Մաքուր էներգիայի պլանին և Փարիզի համաձայնագրին։ Թրամփը նշում էր, որ իր ընտրման պարագայում կարդիականացնի և կընդլայնի վետերանների համար մատուցվող ծառայությունները, չեղյալ կհայտարարի և կփոխարինի Obamacare-ը, կվերացնի «ընդհանուր միջուկ» անունը կրող կրթական չափանիշները, ներդրումներ կանի ենթակառուցվածքների մեջ, կպարզեցնի հարկային օրենսգիրքը՝ տնտեսական բոլոր խավերի համար կրճատելով հարկերը։ Բացի այդ, Թրամփը խոստացավ նաև մաքսատուրքեր սահմանել բոլոր այն ընկերությունների համար, որոնք աշխատատեղերը դուրս են հանում դեպի օֆշորային գոտիներ։ Թրամփն արտաքին քաղաքականության դաշտում առաջ էր մղում չմիջամտելու մոտեցումը, մինչդեռ նշում, որ անհրաժեշտ է մեծացնել ռազմական ծախսերը, խստորեն ստուգել կամ ընդհանրապես արգելել մուսուլմանական մեծամասնություն ոնեցող երկրներից ներգաղթը։ Ըստ նրա՝ դրանով հնարավոր կլինի կանխարգելել ներքին իսլամական ահաբեկչությունը ու առաջարկում ագրեսիվ ռազմական գործողություններ սկսել «Իսլամական պետություն» ահաբեկչական խմբավորման դեմ։ Նա ՆԱՏՕ-ն բնորոշում էր որպես «հնացած»։

Թրամփի օգնությամբ ծայրահեղ աջ թևի գաղափարները, հավատալիքներն ու կազմակերպությունները դարձան բավականին հայտնի։ Թրամփը չշտապեց անմիջապես հրաժարվել սպիտակ ազգայնական, ռասիստ և Հոլոքոստը ժխտող Դևիդ Դյուքի աջակցությունից, երբ 2016 թվականի փետրվարի 28-ին CNN-ին տված հարցազրույցում նրան հարցրեցին այդ մասին։ Դյուքը խանդավառությամբ իր աջակցությունն էր հայտնել Թրամփին ու կոչ արել իր համախոհներին քվեարկել նրա օգտին, քանի որ վերջինս խոստանում էր «մեր երկիրը հետ վերադարձնել»։ 2016 թվականի օգոստոսին Թրամփը սկսեց օգտվել Սթիվեն Բենոնի ծառայություններից՝ նրան նշանակելով իր քարոզարշավի գործադիր տնօրեն։ Վերջինս «Breitbart News»-ի գործադիր ղեկավարն էր։ Բենոնն իր լրատվամիջոցն անվանում էր «այլընտրանքային աջերի հարթակ»։ Ալտ-աջ շարժումը համախմբվեց Թրամփի շուրջ ու սկսեց աջակցել նրա թեկնածությանը։ Գլխավոր պատճառներն այն էին, որ Թրամփը դեմ էր բազմամշակութայնությանն ու ներգաղթին։

Ֆինանսական բացահայտումներ

Հավելյալ տեղեկություն՝ Դոնալդ Թրամփի հարկային հայտարարագրեր

ԱՄՆ դաշնային ընտրական հանձնաժողովին ներկայացրած զեկույցում Թրամփը նշել էր ավելի քան 1,4 միլիարդ դոլարի ակտիվի և առնվազն 315 միլիոն դոլարի չմարված պարտքի մասին։ 1976 թվականից ընդունված պրակտիկա էր, որ յուրաքանչյուր խոշոր թեկնածու պետք է հրապարակի իր հարկային հայտարարագրերը։ Թրամփը չարեց դա, չնայած որ և՛ 2014, և՛ 2015 թվականներին խոստացել էր, որ կգնա այդ քայլին, եթե առաջադրվի նախագահի պաշտոնում։ Նա նշում էր, որ իր հարկային հայտարարագրերը աուդիտի են ենթարկվել ու իրավաբանները խորհուրդ են տվել իրեն չհրապարակել դրանք։ Դատական երկարատև պայքարից հետո, որի ընթացքում Թրամփը փորձում էր հասնել քրեական հետաքննության համար Մանհեթենի շրջանային դատախազին իր հարկային հայտարարագրերի և այլ փաստաթղթերի փոխանցման արգելափակմանը, ներառյալ Գերագույն դատարանին Թրամփի երկու բողոքարկումները, 2021 թվականի փետրվարին Գերագույն դատարանը թույլ տվեց հաշվետվությունները փոխանցել դատախազին՝ երդվյալ ատենակալների կողմից վերանայելու համար։

2016 թվականի հոկտեմբերին The New York Times-ի թղթակցի մոտ հայտնվեց Թրամփի՝ պետական իշխանության մարմիններին ներկայացված 1995 թվականի փաստաթղթերից հատվածներ։ Դրանցից պարզ էր դառնում, որ նույն տարում Թրամփը հայտարարագրել է 916 միլիոն դոլարի կորուստ, որը նրան կարող էր, ընդհուպ մինչև 18 տարի, թույլ տալ խուսափել հարկերից։

Ընտրությունների արդյունքներ

Հիմնական հոդված՝ ԱՄՆ նախագահական ընտրություններ 2016

2016 թվականի նախագահական ընտրությունների արդյուքները։ Թրամփը Քլինթոնին հաղթել է 304/227 հարաբերակցությամբ։

2016 թվականի նոյեմբերի 8-ին Թրամփը ստացավ 306 էլեկտորալ ձայն, այն դեպքում, երբ Հիլարի Քլինթոնը հավաքեց 232-ը։ Երկու կողմերի պահանջով կատարված վերահաշվարկից հետո Թրամփը պաշտոնապես ստացավ 304, իսկ Քլինթոնը՝ 227 էլեկտորալ ձայն։ Հետաքրքրականն այն է, որ Քլինթոնը, ի տարբերություն Թրամփի, ստացել է 2,9 միլիոն ընտրողի ձայն ավելի, այնինչ ընտրիչների քվեարկության արդյունքում հաղթել է Թրամփը։ Այդկերպ Թրամփը դարձել է ԱՄՆ պատմության մեջ 5-րդ անձը, որը հաղթել է նախագահական ընտրություններում, սակայն իր մրցակցի օգտին ավելի շատ քաղաքացի է քվեարկել։ Դոնալդ Թրամփը դարձել է նաև միակ նախագահը, որը ոչ միայն չի ծառայել ամերիկյան զինված ուժերում, այլև նախկինում, մինչ նախագահ ընտրվելը, չի զբաղեցրել պետական և որևէ պաշտոն։ Թրամփի հաղթանակը քաղաքական ցնցում էր։ Հարցումները հետևողականորեն ցույց էին տալիս, որ, չնայած նվազող տարբերությամբ, Քլինթոնը երկրի ողջ տարածքում առաջատարն էր, ինչպես նաև առավելություն ուներ տատանվող նահանգների մեծ մասում։ Թրամփին աջակցությունը համեստորեն թերագնահատվեց, մինչդեռ Քլինթոնին աջակցությունը՝ գերագնահատվեց։

Թրամփը հաղթեց 30 նահանգներում, այդ թվում Միչիգանում, Փենսիլվանիայում և Վիսկոնսինում։ Վերջիններս այն նահանգներից էին, որոնք 1990-ական թվականներից քարտեզների վրա ներկվում էին կապույտ գույնով, այսինքն այդ նահանգներում հաղթում էր Դեմոկրատական կուսակցությունը։ Քլինթոնը հաղթել է 20 նահանգներում և մայրաքաղաք Վաշինգտոնում։ Թրամփի հաղթանակը ԱՄՆ-ում դարձյալ բերեց Հանրապետական իշխանության բացարձակ հաստատում, երբ այդ կուսակցությունը իշխում էր ոչ միայն Սպիտակ տանը, այլև Կոնգրեսի երկու պալատներում՝ Սենատում և Ներկայացուցիչների պալատում։

Կանանց երթը Վաշինգտոնում, 2017 թվականի հունվարի 21։

Թրամփի հաղթանակն ընտրություններից մի քանի օր անց ամերիկյան մի շարք խոշոր քաղաքներում բողոքի ցույցերի պատճառ դարձավ։ Թրամփի երդմնակալությունից մեկ օր անց ողջ աշխարհում, ներառյալ մոտ կես միլիոն մարդ մայրաքաղաք Վաշինգտոնում, Թրամփի դեմ բողոքի ակցիաների դուրս եկավ, որն առավել հայտնի է Կանանց երթ անվամբ։

Նախագահության տարիներ (2017–2021)

Առաջին քայլեր

Տե՛ս նաև՝ Դոնալդ Թրամփի նախագահության առաջին 100 օրը

Թրամփի երդմնակալության արարողությունը. ընդունում է Գերագույն դատարանի նախագահ Ջոն Ռոբերտսը։

Թրամփի երդմնակալության արարողությունը տեղի ունեցավ 2017 թվականի հունվարի 20-ին։ Նախագահության առաջին շաբաթվա ընթացքում նա ստորագրեց հինգ հրաման, որոնք վերաբերվում էին Հասանելի բժշկական ծառայության մասին օրենքը («Obamacare») չեղարկելու ընթացքում ձեռնարկվելիք ժամանակավոր գործընթացներին, Մերձխաղաղօվկիանոսյան գործընկերության մասին բանակցություններից դուրս գալուն, Մեխիկո քաղաքի վերաբերյալ քաղաքականության վերականգնմանը, «Keystone XL» և «Dakota Access Pipeline» նավթամուղների շինարարության խթանմանը, սահմանների անվտանգության ուժեղացմանը և ԱՄՆ-Մեքսիկա պետական սահմանին կառուցվելիք պատի պլանավորման և նախագծման գործընթացներին։

Թրամփի դուստրը՝ Իվանկան, և փեսան՝ Ջարեդ Քուշները, դարձան նրա օգնականն ու ավագ խորհրդականը համապատասխանաբար։

Շահերի բախում

Երդմնակալության արարողությունից առաջ Թրամփն իր բիզնեսները փոխանցեց հավատարմագրային ընկերության, որը ղեկավարում էին որդիները՝ Էրիկը, Դոնալդ կրտսերը և գործընկերը։ Թեև նա հայտարարեց, որ «արտասահմանյան նոր գործարքներ» չի կնքի, «Trump Organization»-ը շարունակեց իր գործունեությունն ընդլայնել Դուբայում, Շոտլանդիայում և Դոմինիկյան Հանրապետությունում։ Թրամփը շարունակում էր եկամուտ ստանալ իր բիզնեսներից և գիտեր, թե ինչպես է իր վարչակազմի քաղաքականությունն ազդում իր բիզնեսների վրա։

Նրա դեմ հայց ներկայացվեց Ներքին և արտաքին եկամուտների մասին ԱՄՆ Սահմանադրության դրույթները խախտելու համար, որն առաջին անգամն էր, երբ այդ դրույթները վիճարկվեցին։ Մի գործը կասեցվեց ստորին ատյանի դատարաններից մեկում, երկուսն էլ կասեցվեց Թրամփի նախագահության ժամկետի լրանալուց հետո՝ ԱՄՆ Գերագույն դատարանում՝ որպես վիճելի գործեր։

Ներքին քաղաքականություն

Տնտեսություն

Թրամփը ելույթ է ունենում ավտոմոբիլաշինության ոլորտում աշխատողների հետ, 2017 թվականի մարտ։

Թրամփը նախագահի պաշտոնը ստանձնեց ԱՄՆ պատմության մեջ ամենաերկարատև տնտեսական էքսպանսիայի գագաթնակետին, որը սկսվել էր 2009 թվականի հունիսին և տևեց մինչև 2020 թվականի փետրվարը, երբ COVID-19-ի հետևանքով տնտեսական անկում սկսեց։

2017 թվականի դեկտեմբերին Թրամփը ստորագրեց Հարկային կրճատումների և աշխատատեղերի մասին օրենքը։ Օրինագիծն ընդունվեց Կոնգրեսի երկու պալատների հանրապետական անդամների կողմից՝ առանց դեմոկրատների ձայների։ Օրենքի նպատակն էր նվազեցնել իրավաբանական և ֆիզիկական անձանց հարկերը, ընդ որում՝ բիզնեսի համար հարկերի նվազեցումը մշտական բնույթ պետք է կրեր, իսկ ֆիզիկական անձանց պարագայում՝ գործելու էր մինչև 2025 թվականը։ Օրենքով չեղարկվում էր նաև Հասանելի բժշկական ծառայությունների մասին օրենքին չենթարկվելու համար նախատեսված տույժը։ Թրամփի վարչակազմը հայտարարեց, որ տվյալ օրենքով կա՛մ ավելանալու են հարկային մուտքերը, կա՛մ այն խթանելու է տնտեսական աճը, որն էլ իր հերթին բավականաչափ հարկային մուտքեր կապահովի՝ օրենքի հետևանքով առաջացած դեֆիցիտը ծածկելու համար։ Սակայն 2018 թվականին հարկային մուտքերը նախատեսվածից քիչ էին 7,6%-ով։

Չնայած պետական պարտքն ութ տարվա ընթացքում վերացնելու նախընտրական խոստմանը՝ Թրամփը ավելացրեց կառավարական ծախսերը և 2017 թվականին կրճատեց հարկերը։ Արդյունքում դաշնային բյուջեի դեֆիցիտն աճեց գրեթե 50%-ով՝ 2019 թվականին կազմելով գրեթե 1 տրիլիոն դոլար։ Թրամփի նախագահության տարիներին ԱՄՆ պետական պարտքն աճեց 39%-ով՝ նախագահության ժամկետի ավարտին հասնելով 27,75 տրիլիոն դոլարի, իսկ պետական պարտքի և ՀՆԱ-ի հարաբերակցությունը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից ի վեր հասավ իր առավելագույնին։ Թրամփին նաև չհաջողվեց կյանքի կոչել ենթակառուցվածքների վրա ծախսվելիք 1 տրիլիոն դոլարի ծրագիրը, որը ներառված էր նրա քարոզարշավում։

Թրամփը մեր օրերի ԱՄՆ միակ նախագահն է, որի պաշտոնավարման ժամկետը լրանալիս ավելի քիչ աշխատակից ուներ, քան երբ ստանձնել էր պաշտոնը. 3 մլն մարդով քիչ։

Գլոբալ տաքացում, շրջակա միջավայր և էներգիա

Թրամփը մերժում է գլոբալ տաքացման վերաբերյալ գիտական կոնսենսուսը։ Նա 40%-ով կրճատեց վերականգնվող էներգիայի աղբյուրների ոլորտում կատարվող հետազոտությունների բյուջեն և ամբողջովին չեղարկեց Օբամայի նախագահության տարիներից վարվող այն քաղաքականությունը, որն ուղղված էր գլոբալ տաքացման «զսպմանը»։ 2017 թվականի հունիսին Թրամփը հայտարարեց Փարիզի համաձայնագրից Միացյալ Նահանգների դուրս գալու մասին, որի արդյունքում ԱՄՆ-ը դարձավ աշխարհում միակ երկիրը, որը չվավերացրեց այդ համաձայնագիրը։

Թրամփը ձգտում էր մեծացնել օրգանական հանածո վառելիքի արտադրությունն ու արտահանումը։ Թրամփի նախագահության տարիներին բնական գազի ծավալներն աճեցին, իսկ ածխինը՝ շարունակեց նվազել։ Թրամփը չեղարկեց ավելի քան 100 բնապահպանական դաշնային կարգավորում, այդ թվում նրանք, որոնք սահմանափակում էին ջերմոցային գազերի արտանետումները, օդի և ջրի աղտոտումը, ինչպես նաև թունավոր նյութերի օգտագործումը։ Նա թուլացրեց դաշնային ենթակառուցվածքներին վերաբերվող նախագծերում կենդանիների պաշտպանությունն ու էկոլոգիական ստանդարտները, ինչպես նաև ընդլայնեց հանածոների հորատման և արդյունահանման թույլատրելի տարածքները, որոնց թվում էր նաև Արկտիկական արգելավայրը։ Նախագահության տարիներին Թրամփի ծավալած գործունեությունը կարելի է անվանել «օրենքները կրկին գրելու և «շրջակա միջավայրի պաշտպանություն» հասկացությունը նորովի մեկնաբանելու շատ ագրեսիվ փորձ»։

Կարգավորումների չեղարկում

2017 թվականի հունվարին Թրամփը ստորագրեց Որոշում №13771-ը, ըստ որի՝ ցանկացած նոր կարգավորման համար դաշնային գործակալությունները «սահմանում են» երկու գործող կարգավորում դրա չեղարկման համար, թեև տվյալ կարգավորումը չեղարկում չի պահանջում։ Նա չեղարկեց մի շարք կարգավորումներ, որոնք վերաբերվում էին առողջապահությանը, զբաղվածությանը, շրջակա միջավայրին և այլն։ Թրամփը ստորագրեց Կոնգրեսի 14 բանաձև, որոնք չեղարկում էին դաշնային մի շարք կարգավորումներ, այդ թվում՝ այն օրինագիծը, որը հեշտացրեց ծանր հոգեկան հիվանդություն ունեցող անձանց կողմից զենքի գնումը։ Նախագահության առաջին վեց շաբաթների ընթացքում Թրամփը հետաձգեց, դադարեցրեց կամ չեղարկեց 90 դաշնային կարգավորում, որը հաճախ անում էր «կարգավորվող ոլորտի խնդրանքով»։ Քաղաքականությունների ամբողջականության ինստիտուտի հաղորդմամբ Թրամփի առաջարկների 78%-ի վրա արգելանք է դրվել դատարանների կողմից կամ դատական գործընթացներում հաջողության չեն հասել։

Առողջապահություն

Իր նախընտրական քարոզարշավի ժամանակ Թրամփը խոստացել էր չեղարկել և փոփոխել Հասանելի բժշկական ծառայության մասին օրենքը։ Պաշտոնը ստանձնելուց հետո նա սահմանափակեց տվյալ օրենքը №13765 և №13813 հրամաններով։ Թրամփը ցանկանում էր ձախողել օրենքը. նրա վարչակազմը կիսով չափ կրճատեց օրենքով սահմանված ապահովագրության համար դիմելու ժամանակահատվածը, կտրուկ կրճատեց գովազդի համար հատկացվող ֆինանսավորումը և օրենքից օգտվելուն խրախուսող ցանկացած այլ միջոց։ Թրամփը սուտ հայտարարեց, որ օրենքով առաջարկվող նախկին պայմանները բավականաչափ լուսաբանվել են։ 2018 թվականի հունիսին Թրամփի վարչակազմը միացավ հանրապետականների գլխավորած 18 նահանգներին, երբ Գերագույն դատարանում քննվում էր այն հարցը, որ քանի որ առողջական ապահովագրությունից չօգտվող անձինք ազատված են տուգանքից, ապա ամբողջ օրենքը հակասում է Սահմանադրությանը։ Եթե դա նրանց հաջողվեր, ապա մինչև 23 մլն ամերիկացի կմնար առանց բժշկական ապահովագրության։ 2016 թվականի քարոզարշավի ժամանակ Թրամփը խոստացել էր պահպանել «Medicare»-ին և սոցիալական պաշտպանությանն ուղղված այլ ծրագրերին հատկացվող ֆինանսավորումը, սակայն 2020 թվականի հունվարին նա հայտարարեց, որ պատրաստ է դիտարկել նաև այդպիսի ծրագրերի կրճատման հնարավորությունը։

Ի պատասխան օփիոիդների «համավարակին»՝ 2018 թվականին Թրամփը ստորագրեց օրենք, որով ավելացվում էր թմրանյութերի կախվածությունից բուժմանն ուղղված ֆինանսավորումը, սակայն նրան քննադատեցին կոնկրետ ռազմավարություն մշակել չկարողանալու համար։ 2018 թվականին ափիոնատիպ նյութերից գերդոզավորվելուց մահացությունն ԱՄՆ-ում որոշ չափով նվազեց, սակայն 2019 թվականին գրանցվեց ռեկորդային թվով մահ՝ 50 052։

Սոցիալական հարցեր

Թրամփը աբորտներ կատարող կամ դրան ուղղորդող կազմակերպություններին զրկեց դաշնային ֆինանսավորումից։ Նա հայտարարեց, որ կողմ է «ավանդական ամուսնություններին», սակայն օրինական ճանաչված նույնասեռ ամուսնությունները համարում է արդեն «ընդունված փաստ»։ 2017 թվականի մարտին նրա վարչակազմը չեղարկեց Օբամայի վարչակազմի կողմից ձեռնարկված մի շարք միջոցառումներ, որոնք ուղղված էին աշխատատեղերում ԼԳԲՏ խտրականության դեմ։

Թրամփը հայտարարեց, որ ընդհանուր առմամբ դեմ է զենքի շրջանառության նկատմամբ վերահսկողություն սահմանելուն, սակայն նրա հայացքները ժամանակի ընթացքում փոխվեցին։ Իր նախագահության տարիներին մի քանի զանգվածային հրաձգություններից հետո նա ասաց, որ հանդես կգա օրենսդրական նախաձեռնությամբ՝ հրաձգային զենքի կիրառմամբ բռնությունների թիվը կրճատելու համար, սակայն 2019 թվականի նոյեմբերին հրաժարվեց այդ մտքից։ Նրա վարչակազմը դեմ էր մարիխուանայի օգտագործմանը և տարածմանը, ինչի արդյունքում չեղարկվեց Օբամայի նախագահության ժամանակաշրջանի այն քաղաքականությունը, որը պաշտպանում էր մարիխուանան օրինականացրած նահանգները։

Թրամփը մահապատժի կողմնակիցներից է։ Նրա ղեկավարման տարիներին դաշնային կառավարությունը 13 բանտարկյալի է մահապատժի ենթարկել, որն ավելին է, քան նախորդ 56 տարիներին միասին վերցրած։ 2016 թվականին Թրամփը հայտարարեց, որ կողմ է հարցաքննության ժամանակ կտտանքների այնպիսի մեթոդների կիրառմանը, ինչպիսին է ջրով կտտանքը, սակայն ավելի ուշ հրաժարվեց այդ մտքից, երբ Պաշտպանության նախարար Ջեյմս Մեթիսը դեմ հանդես եկավ։

Համաներումներ և պատժի մեղմացումներ

Թրամփը բավարարել է 237 համաներման խնդրանք՝ ավելի քիչ, քան բոլոր նախագահները 1900 թվականից ի վեր, բացառությամբ Ջորջ Բուշ ավագի և Ջորջ Բուշ կրտսերի։ Նրանցից միայն 25-ի գործն է մանրամասն ուսումնասիրվել Արդարադատության դեպարտամենտի Համաներման հարցերով վարչության կողմից, մյուս դեպքերում համաներումը շնորհվել է Թրամփի, նրա ընտանիքի կամ դաշնակիցների հետ անձնական կամ քաղաքական կապեր ունեցող անձանց կամ հայտնի մարդկանց կողմից բարեխոսած անձանց։

2017-2019 թվականներին նա համաներում շնորհեց նաև Ռազմածովային ուժերի նախկին նավաստի Քրիստիան Սոսիեին, որը դատապարտվել էր սուզանավի ներսում գաղտնի տարածքներ լուսանկարելու համար և աջական մեկնաբան Դինեշ Դ՚Սուզային։ Քիմ Քարդաշյանի միջնորդությամբ Թրամփը մեղմացրեց Էլիս Մերի Ջոնսոնի դատավճիռը, որը ցմահ ազատազրկման էր դատապարտվել թմրամիջոցների վաճառքի համար։ Թրամփը համաներեց կամ չեղարկեց երեք ամերիկյան զինծառայողների պատիժը, որոնք դատապարտվել կամ մեղադրվում էին Աֆղանստանում և Իրաքում ռազմական հանցագործություններ գործելու մեջ։

2020 թվականի նոյեմբերին և դեկտեմբերին Թրամփը համաներում շնորհեց «Բլեքուոթեր» մասնավոր զինվորական կազմակերպության չորս աշխատակիցներին, որոնք դատապարտվել էին 2007 թվականին Բաղդադի Նիսուր հրապարակում տեղի ունեցած հրաձգության ժամանակ խաղաղ բնակչությանը սպանելու համար։ Թրամփը համաներում շնորհեց նաև սպիտակ օձիքավոր հանցագործներ Մայքլ Միլկենին և Բեռնարդ Քերիքին, դստեր՝ Իվանկայի սկեսրայրին՝ Չարլզ Քուշներին և ևս հինգ անձի, որոնք դատապարտվել էին 2016 թվականի նախագահական ընտրություններին Ռուսաստանի միջամտությունը հետաքննելու արդյունքում։ Վերջիններիս թվում էին Փոլ Մանաֆորթը, Մայքլ Ֆլինը և Ռոջեր Սթոունը, որի 40-ամսյա պատիժը՝ Կոնգրեսին ստելու, վկայությունները կեղծելու և վկաների հետ աշխատանքը խոչընդոտելու համար, նա արդեն մեղմեց հուլիսին։

Իր նախագահության վերջին օրը Թրամփը համաներում շնորհեց 73 անձի, այդ թվում՝ Սթիվ Բենոնին և Թրամփի ֆոնդհայթայթող Էլիոթ Բրոյդիին, ինչպես նաև մեղմացրեց 70 պատիժ։

Ցուցարարների հեռացումը Լաֆայեթ Սքվերից

Թրամփը մի խումբ պաշտոնյաների և խորհրդականների հետ Սպիտակ տնից դեպի Սուրբ Հովհաննես եկեղեցու ճանապարհին։

2020 թվականի հունիսի 1-ին դաշնային իրավապահ մարմինների աշխատակիցները, կիրառելով մահակներ, ռետինե փամփուշտներ, գազածխային և լուսաձայնային նռնակներ, փորձում էին Սպիտակ տան մոտ գտնվող Լաֆայեթ Սքվերից հեռացնել հիմնականում խաղաղ ցույցի դուրս եկած ցուցարարներին։ Այնուհետև Թրամփը այցելեց Սուրբ Հովհաննես եպիսկոպոսական եկեղեցի, որտեղ նախօրեին՝ երեկոյան, ցուցարարները փոքր հրդեհ էին ստեղծել։ Նա սկսեց լուսանկարվել` Աստվածաշունչը ձեռքին, իսկ քիչ անց նրան միացան նաև իր վարչակազմի բարձրաստիճան պաշտոնյաները։ Հունիսի 3-ին Թրամփն ասաց, որ ցուցարարներին բռնի հեռացրել են, քանի որ «նրանք փորձել էին հրդեհել եկեղեցին [մայիսի 31-ին] և գրեթե հաջողել էին»։ Թրամփի բնորոշմամբ՝ եկեղեցին «լուրջ վնասվել էր»։

Կրոնական առաջնորդները դատապարտեցին ցուցարարների նկատմամբ նման վերաբերմունքը և լուսանկարվելը։ Պահեստազորի մի շարք հրամանատարներ և Պաշտպանության նախարարության ներկայացուցիչներ դատապարտեցին ցուցարարների դեմ ԱՄՆ զինված ուժերն օգտագործելու Թրամփի առաջարկը։

Ներգաղթ

Թրամփի առաջարկած միգրացիոն քաղաքականությունը քարոզարշավի բանավեճերի ժամանակ սուր և վիճելի թեմա էր։ Նա խոստացավ պատ կառուցել ԱՄՆ-Մեքսիկա պետական սահմանին, որպեսզի սահմանափակի անօրինական շարժը և երդվեց, որ Մեքսիկան պետք է վճարի դրա համար։ Նա նաև խոստացավ վտարել ԱՄՆ-ում բնակվող միլիոնավոր անօրինական ներգաղթյալներին և դեմ արտահայտվեց հողի իրավունքով քաղաքացիությանը` որպես «խարսխային երեխաների» (ԱՄՆ-ում բնակվող, սակայն ոչ քաղաքացի հանդիսացող անձանց ընտանիքում ծնված երեխաներ) ծնունդը խթանող գործոն։ Որպես նախագահ՝ նա հաճախ էր անօրինական ներգաղթն անվանում «ներխուժում» և նույնականացնում MS-13 հանցավոր խմբի հետ, թեև ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ անօրինական ներգաղթյալների շրջանում հանցավորությունն ավելի ցածր մակարադակի վրա է, քան բնիկ ամերիկացիների շրջանում։

Թրամփը փորձեց կտրուկ խստացնել միգրացիոն օրենքը, ինչպես նաև ավելի կոշտ միգրացիոն քաղաքականություն վարել այն անձանց նկատմամբ, որոնք Կենտրոնական Ամերիկայից էին ցանկանում գաղթել ԱՄՆ։

2018 թվականից սկսած՝ Թրամփը ԱՄՆ-Մեքսիկա սահմանին տեղակայեց 6000 զինվոր՝ Կենտրոնական Ամերիկայից ներգաղթյալների մուտքը կանխելու համար։ 2020 թվականին նրա վարչակազմը խստացրեց փախստականների ընդունման օրենքը, որպեսզի հետագայում գրին քարտերի միջոցով մշտական բնակության իրավունք ստացած ներգաղթյալները չկարողանային օգտվել պետական աջակցությունից և արտոնություններից։ Թրամփը կրճատեց ԱՄՆ-ի կողմից ընդունվող փախստականների թիվը՝ հասցնելով ռեկորդային նվազագույնի։ Երբ Թրամփը ստանձնեց նախագահի պաշտոնը, տարեկան սահմանաչափը 110 000 էր։ 2020 թվականին նա այդ թիվը դարձրեց 18 000, իսկ 2021 թվականին՝ 15 000։ Թրամփի վարչակազմի մտցրած հավելյալ սահմանափակումները զգալի դժվարություններ էին ստեղծում փախստականների դիմումներն ուսումնասիրելիս, ինչի հետևանքով սահմանաչափից ավելի քիչ փախստական էր հնարավոր լինում ընդունել երկրում։

ԱՄՆ այցի արգելք

Տե՛ս նաև՝ ԱՄՆ քաղաքացիներին օտարերկրյա ահաբեկիչների ներթափանցումից պաշտպանելու հրաման

2015 թվականին Սան Բերնարդինոյում տեղի ունեցած հրաձգությունից հետո Թրամփն առաջարկեց արգելել մուսուլման օտարերկրացիներին այցելել ԱՄՆ մինչև ավելի խիստ ստուգման մեխանիզմներ կներդրվեն։ Ավելի ուշ նա վերաձևակերպեց առաջարկվող արգելքը. դա կիրառել այն երկրների պարագայում, որոնք «փաստացի ահաբեկչական պատմություն ունեն»։

2017 թվականի հունվարի 27-ին Թրամփը ստորագրեց №13769 հրամանը, որը, ելնելով անվտանգության նկատառումներից, 120 օրով սառեցնում էր փախստականների, իսկ 90 օրով էլ՝ Իրաքի, Իրանի, Լիբիայի, Սոմալիի, Սուդանի, Սիրիայի և Եմենի քաղաքացիների մուտքը երկիր։ Հրամանն ուժի մեջ մտավ անմիջապես և առանց նախազգուշացման՝ օդանավակայաններում առաջացնելով շփոթմունք և քաոս։ Հաջորդ օրն օդանավակայաններում սկսվեցին ցույցեր՝ ընդդեմ այդ արգելքի։ Դատարաններում հրամանի իրավական վիճարկումները երկրի ամբողջ տարածքում հանգեցրին այդ արգելքի ժամանակավոր դադարեցմանը։ Մարտի 6-ի վերանայված հրամանը, որտեղ ցանկից հանվել էր Իրաքը և այլ բացառություններ էին մտցվել, դաշնային դատավորների կողմից կրկին արգելափակվեց երեք նահանգներում։ 2017 թվականի հունիսին Գերագույն դատարանը որոշեց, որ արգելքը կարող է կիրառվել այն այցելուների նկատմամբ, որոնք չունեն «ԱՄՆ-ում ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձի հետ բարեխիճ հարաբերությունների արժանահավատ ապացույց»։

Ժամանակավոր հրամանը փոխարինվեց 2017 թվականի սեպտեմբերի 24-ի № 9645 հրամանով, որը սահմանափակում էր նախնական ցանկում ներառված երկրներից այցերը՝ բացառությամբ Իրաքից և Սուդանից, իսկ ավելի ուշ արգելքը տարածվեց նաև Հյուսիսային Կորեայից, Չադից, ինչպես նաև որոշ վենեսուելացի պաշտոնյաների այցերի վրա։ Այն բանից հետո, երբ ստորին ատյանի դատարանները մասամբ արգելափակեցին նոր սահմանափակումները, Գերագույն դատարանը թույլ տվեց, որ 2017 թվականի դեկտեմբերի 4-ի հրամանն ամբողջությամբ ուժի մեջ մտնի և վերջնարդյունքում պահպանեց 2019 թվականի հունիսի որոշմամբ ընդունած արգելքը։

Ընտանիքի բաժանում սահմանին

Ուրսուլա կալանավայրում մետաղական ցանցով առանձնացված մեկուսախցում նստած երեխաներ, ՄակԱլեն, Տեխաս, 2018 թվականի հունիս։

Թրամփի վարչակազմն ԱՄՆ-Մեքսիկա սահմանին ավելի քան 5400 ներգաղթյալ երեխայի բաժանեց իրենց ծնողներից, ինչը 2017 թվականի ամռանից ի վեր սահմանին ընտանիքների բաժանումների թվի կտրուկ աճ էր։ 2018 թվականի ապրիլին Թրամփի վարչակազմը «զրո հանդուրժողականության» քաղաքականություն հայտարարեց, ըստ որի՝ ցանկացած չափահաս մարդ, որը կասկածվեր երկիր անօրինական մուտք գործելու մեջ, քրեական հետապնդման էր ենթարկվելու։ Սա հանգեցրեց ընտանիքների բաժանման, քանի որ չափահաս ներգաղթյալները քրեական հետապնդման պատճառով կալանավորվեցին, իսկ երեխաները բաժանվեցին իրենց ծնողներից որպես անչափահաս օտարերկրացիներ, որոնք չունեն ուղեկցողներ։ Վարչակազմի ներկայացուցիչներն այս քաղաքականությունը համարում էին անօրինական ներգաղթը զսպելու միջոց։

Ընտանիքների բաժանման քաղաքականությունն աննախադեպ էր նախորդ վարչակազմերում և առաջացրեց հանրության զայրույթը։ Թրամփը սուտ պնդում էր, որ իր վարչակազմն ուղղակի հետևում է օրենքին և մեղադրում էր դեմոկրատներին՝ թեև ընտանիքների բաժանման քաղաքականությունն իր վարչակազմինն էր։

Չնայած ի սկզբանե Թրամփը պնդում էր, որ ընտանիքների բաժանման քաղաքականությունը չի կարող դադարեցվել որևէ հրամանով, նա համաձայնվեց հանրային բողոքի հետ և 2018 թվականի հունիսի 20-ին հրաման ստորագրեց՝ ըստ որի ներգաղթյալ ընտանիքի անդամները կարող էին միասին մնալ՝ բացառությամբ այն դեպքերի, երբ «մտահոգություն կա», որ ընտանիքի հետ մնալը վտանգ է ներկայացնում երեխայի համար։ 2018 թվականի հունիսի 26-ին դատավոր Դանա Սաբրավը հայտարարեց, որ Թրամփի վարչակազմը չունի ո՛չ ընտանիքներից բաժանված երեխաներին «հետևելու գործող համակարգ», ո՛չ էլ որևէ արդյունավետ միջոց՝ ընտանիքների վերամիավորման համար։ Սաբրավը կարգադրեց վերամիավորել ընտանիքները։ Այդպիսով, դադարեցվեցին բաժանումները՝ բացառությամբ հատուկ դեպքերի։ Դաշնային դատարանի որոշումից հետո Թրամփի վարչակազմն ավելի քան հազար ներգաղթյալ երեխայի բաժանեց իրենց ընտանիքներից. Քաղաքացիական ազատությունների պաշտպանության ամերիկյան միությունը հայտարարեց, որ Թրամփի վարչակազմը չարաշահել է իր լիազորությունները և Սաբրավին խնդրեց ավելի հստակ սահմանել այն հանգամանքները, որոնց պարագայում երեխան պետք է բաժանվի իր ընտանիքից։

Թրամփի պատ և Կառավարության աշխատանքի դադարեցում

Հիմնական հոդվածներ՝ Թրամփի պատ և ԱՄՆ կառավարության աշխատանքի դադարեցում (2018-2019)

Թրամփն ուսումնասիրում է սահմանին կառուցվող պատի նախատիպը Օթայ Մեսա համայնքում։

Թրամփի նախընտրական հիմնական խոստումներից էր Մեքսիկայի հետ պետական սահմանին 1600 կմ երկարությամբ պատ կառուցել և ստիպել, որ Մեքսիկան հոգա դրա կառուցման ծախսերը։ Նրա պաշտոնավարման ավարտին ԱՄՆ-ը հիմնական պատից կառուցել էր 64 կմ, իսկ երկրորդայինից՝ 53 կմ. դրանք կառուցվել էին այն վայրերում, որտեղ չկային արգելապատնեշներ։ 587 կմ էլ հիմնական կամ երկրորդային ցանկապատ էր կառուցվել՝ խարխլված կամ հնացած արգելապատնեշների փոխարեն։

2018 թվականին Թրամփը հրաժարվեց ստորագրել Կոնգրեսից եկած որևէ բյուջետային հատկացման օրինագիծ, եթե այն սահմանին կառուցվող պատի համար չհատկացնի 5,6 մլրդ դոլար։ Սրա հետևանքով դաշնային կառավարության աշխատանքը 35 օր՝ 2018 թվականի դեկտեմբերից մինչև 2019 թվականի հունվար, մասամբ դադարեցվեց։ Սա ԱՄՆ պատմության մեջ Կառավարության աշխատանքի դադարեցման ամենաերկար ժամանակահատվածն էր։ Մոտ 800 000 պետական ծառայողի իրենց հաշվին ուղարկեցին արձակուրդ կամ այդ ընթացքում աշխատեցին առանց վճարի։ Թրամփը և Կոնգրեսը վերջ տվեցին հարկադիր պարապուրդին՝ տրամադրելով ժամանակավոր ֆինանսավորում, որով նախատեսվում էր վճարել պետծառայողների ուշացած գումարները և որևէ գումար չէր նախատեսվում պատի կառուցման համար։ Ըստ Կոնգրեսի բյուջետային վարչության՝ Կառավարության աշխատանքի դադարեցումը տնտեսության վրա անդրադարձավ 3 մլրդ դոլարի կորստի տեսքով։ Հարցվածների գրեթե կեսը մեղադրում էին Թրամփին, ինչի արդյունքում նրա վարկանիշն ընկավ։

Կոնգրեսը, որպեսզի խուսափի Կառավարության ևս մեկ հարկադիր պարապուրդից, ընդունեց, իսկ Թրամփն էլ ստորագրեց ֆինանսավորման մասին մի օրինագիծ, որով 1,375 մլրդ դոլար էր հատկացվելու սահմանի 89 կմ հատվածում ցցեր դնելու համար։ Թրամփը նաև արտակարգ դրություն հայտարարեց ԱՄՆ հարավային սահմանին՝ մտադրություն ունենալով Կոնգրեսի հատկացրած 6,1 մլրդ դոլարն ուղղել այլ նպատակների։ Թրամփը վետո դրեց հռչակագիրը չեղարկող համատեղ բանաձևի վրա, իսկ Սենատը դեմ քվեարկեց վետոյի չեղարկմանը։ Ի սկզբանե Պաշտպանության նախարարությանը հատկացվելիք 2,5 մլրդ դոլարը (թմրամիջոցների դեմ պայքարի համար) և 3,6 մլրդ դոլարը (ռազմական շինարարության համար) այլ նպատակների ուղղելու առնչությամբ դատական հայցեը հաջողությամբ չպսակվեցին։

Արտաքին քաղաքականություն

Հիմնական հոդված՝ Դոնալդ Թրամփի վարչակազմի արտաքին քաղաքականություն

Տե՛ս նաև՝ Դոնալդ Թրամփի արտասահմանյան այցերի ցանկ

Թրամփը Մեծ յոթնյակի մյուս առաջնորդների հետ Բիարիցի գագաթնաժողովի ժամանակ, Ֆրանսիա, 2019 թվական։

Թրամփն իրեն բնորոշում է որպես «ազգայնական», իսկ իր արտաքին քաղաքականությունը՝ «Նախևառաջ Ամերիկան»։ Նրա արտաքին քաղաքականությունն աչքի էր ընկնում պոպուլիստական, նեոնացիոնալիստական և բռնապետական կառավարություններին աջակցությամբ ու գովասանքով։ Թրամփի պաշտոնավարման ընթացքում ամերիկյան արտաքին քաղաքականության առանձնահատկություններն էին անկանխատեսելիությունն ու անորոշությունը, հետևողական արտաքին քաղաքականության բացակայությունը, ինչպես նաև եվրոպական դաշնակիցների հետ լարված և երբեմն անտագոնիստական հարաբերությունները։ Նա քննադատում էր ՆԱՏՕ-ի անդամ իր դաշնակիցներին և նեղ շրջանակներում առաջ քաշում մի քանի պատճառներ, թե ինչու Միացյալ Նահանգները պետք է դուրս գա Հյուսիսատլանտյան դաշինքին։

Առևտուր

Տե՛ս նաև՝ Դոնալդ Թրամփի տարիֆային քաղաքականություն

Թրամփը Միացյալ Նահանգներին դուրս բերեց Մերձխաղաղօվկիանոսյան գործընկերության բանակցություններից, սակագներ սահմանեց պողպատի և ալյումինի ներկրման վրա և առևտրային պատերազմ սկսեց Չինաստանի դեմ՝ բարձրացնելով մաքսատուրքերը Չինաստանից ԱՄՆ ներկրվող 818 կատեգորիաների ապրանքների նկատմամբ (մոտ 50 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի)։ Մինչ Թրամփը նշում էր, թե Չինաստանն այդ մաքսատուրքերը վճարում է ԱՄՆ ֆինանսների նախարարությանը, իրականում դրանք վճարում էին ամերիկյան ընկերությունները, որոնք այդ ապրանքները մատակարում էին Չինաստանից։ Չնայած նախընտրական քարոզարշավի ընթացքում նա խոստացավ զգալիորեն կրճատել ԱՄՆ-ի խոշոր առևտրային պակասորդը, 2020 թվականի հուլիսի դրությամբ, երբ աշխարհում COVID-19-ի համավարակն էր, առևտրային պակասորդը «2008 թվականի հուլիսից ի վեր ամսական կտրվածքով ամենամեծն էր»։ 2017-2018 թվականների բանակցություններից հետո ԱՄՆ-Մեքսիկա-Կանադա համաձայնագիրը (USMCA), որպես NAFTA-ի իրավահաջորդ, ուժի մեջ մտավ միայն 2020 թվականի հուլիսին։

Ռուսաստան

Պուտինն ու Թրամփը ողջունում են միմյանց Օսակայում G-20-ի գագաթնաժողովի ժամանակ, 2019 թվականի հունիս։

Թրամփի վարչակազմը մեղմեց ռուսական ընկերությունների նկատմամբ ամենախիստ պատժամիջոցները, որոնք ԱՄՆ-ն սահմանել էր 2014 թվականի Ղրիմի բռնակցումից հետո։ Թրամփն ԱՄՆ-ին դուրս բերեց Փոքր և միջին հեռահարության հրթիռների մասին պայմանագրից՝ նշելով, թե Ռուսաստանը չի պահում իր պարտավորությունները։ Բացի այդ, նա աջակցում էր Մեծ յոթնյակի կազմ Ռուսաստանի հավանական վերադարձին։

Թրամփը հաճախ գովաբանում և հազվադեպ քննատում էր Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինին, սակայն դեմ էր հանդես գալիս ռուսական կառավարության որոշ գործողություններին։ 2018 թվականի հուլիսին Հելսինկիում Պուտինի հետ գագաթնաժողովից հետո՝ ամերիկյան երկու կուսակցությունները Թրամփին քննադատության ենթարկեցին այն բանի համար, որ վերջինս ընդունելի էր համարել 2016 թվականի նախագահական ընտրություններին ռուսական հնարավոր միջամտության վերաբերյալ Պուտինի ժխտումը և փոխարենը չէր հավատացել ամերիկյան հետախուզական գործակալությունների ներկայացրած տվյալներին։ Թրամփը Պուտինի հետ չի քննարկել նաև Աֆղանստանում ամերիկացի զինվորների վրա հարձակումների համար ռուսական հատուկ ծառայությունների կողմից «Թալիբան»-ի գրոհայիններին առաջարկված ենթադրյալ պարգևների հարցը՝ նշելով, որ կասկածներ ունի հետախուզական տվյալների վերաբերյալ, և որ իրեն այդ մասին չեն զեկուցել։

Չինաստան

Իր նախագահության սկզբում և ընթացքում Թրամփը Չինաստանին պարբերաբար մեղադրում էր Միացյալ Նահանգների տրամադրած արտոնություններն անարդար կերպով օգտագործելու մեջ։ Արդեն նախագահի կարգավիճակում նա առևտրային պատերազմ սկսեց Չինաստանի դեմ, որը մեծապես բնորոշվել է որպես ձախողում, պատժամիջոցներ կիրառեց Huawei ընկերության դեմ՝ Իրանի հետ սերտ կապեր ունենալու համար, էապես խստացրեց մուտքի արտոնագրի պահանջները չինացի ուսանողների և գիտնականների համար, իսկ Չինաստանին հայտարարեց որպես «արտարժույթի մանիպուլյատոր»։ Չինաստանի դեմ բանավոր հարձակումներին զուգահեռ Թրամփը նաև գովաբանում էր Չինաստանի առաջնորդ Սի Ծինփինին, ինչը պայմանավորված էր վերջինիս հետ առևտրային պատերազմի շուրջ բանակցություններով։ Չնայած սկզբում Թրամփը գովաբանում էր չինական կառավարությանը կորոնավիրուսի համավարակի դեմ պայքարի մեթոդների համար, 2020 թվականի մարտից սկսած նա սկսեց քննադատել այդ մոտեցումները։

Թրամփը պնդում էր, որ դեմ է հանդես եկել Չինաստանին պատժելու գաղափարին՝ երկրի հյուսիս-արևմուտքում գտնվող Սինծիան նահանգում ազգային փոքրամասնությունների իրավունքների ոտնահարման համար՝ մտավախություն ունենալով, որ դա կարող է վտանգի տակ դնել առևտրային բանակցությունները։ 2020 թվականի հուլիսին Թրամփի վարչակազմը պատժամիջոցներ սահմանեց և խստացրեց մուտքի արտոնագիրը չինացի բարձրաստիճան պաշտոնյաների համար, ինչը պայմանավորված էր Սինծիանում համակենտրոնացման ճամբարների ընդլայնման հետ։ Ըստ առկա տվյալների՝ այդ ճամբարներում պահվում են մուսուլման ույղուր փոքրամասնության միլիոնավոր ներկայացուցիչներ։

Հյուսիսային Կորեա

Տե՛ս նաև՝ Կորեական խաղաղության գործընթաց (2018-2019)

Թրամփը և Կիմ Չեն Ինը Սինգապուրում հանդիպում են գագաթնաժողովի ժամանակ, 2018 թվականի հունիս։

2017 թվականին, երբ Հյուսիսային Կորեայի միջուկային սպառազինությունը մեծապես դիտարկվեց որպես լուրջ սպառնալիք, Թրամփը խստացրեց հռետորաբանությունը՝ սպառնալով, որ հյուսիսկորեական ագրեսիան կբախվի «կրակի ու կատաղության հետ, որն աշխարհը երբեք չի տեսել»։ 2017 թվականին Թրամփն ազդարարեց, որ ուզում է Հյուսիսային Կորեային տեսնել «ամբողջությամբ ապամիջուկայնացված» ու սկսեց ծաղրիչ անվանումներ տալ այդ երկրի առաջնորդին։

Այս լարված ժամանակաշրջանից հետո Թրամփն ու Կիմը փոխանակվել են առնվազն 27 նամակներով, որտեղ երկու առաջնորդները ընդգծել են անձնական ջերմ հարաբերությունները։ Թրամփն ու Կիմը հանդիպել են 3 անգամ։ Դրանցից առաջինը եղել է 2018 թվականին Սինգապուրում, երկրորդը՝ 2019 թվականին Հանոյում և երրորդը՝ 2019 թվականին կորեական սահմանին։ Թրամփը դարձել է ամերիկյան առաջին գործող նախագահը, որը հանդիպել է Հյուսիսային Կորեայի առաջնորդի հետ կամ ոտք դրել Հյուսիսային Կորեայի հողի վրա։ Թրամփը վերացրել է նաև Հյուսիսային Կորեայի դեմ սահմանված որոշ պատժամիջոցներ։

Այդուհանդերձ, երկու երկրները չկարողացան ապամիջուկայնացման մասին համաձայնություն ձեռքբերել, իսկ բանակցությունները տապալվեցին 2019 թվականի հոկտեմբերին՝ մեկնարկից մեկ օր անց։ Չնայած 2017 թվականից ի վեր Հյուսիսային Կորեան միջուկային զենքի փորձարկումներ չի իրականացրել, այդ երկիրը շարունակում է ընդլայնել միջուկային սպառազինության իր պաշարն ու բալիստիկ հրթիռները։

Աֆղանստան

ԱՄՆ պետքարտուղար Մայք Պոմպեոն Կատարում հանդիպում է Թալիբան շարժման պատվիրակության հետ, 2020 թվականի սեպտեմբեր։

2017 թվականի հունվարին Աֆղանստանում տեղակայված ամերիկյան զորքերի թիվը 8500-ից մեկ տարի անց հասավ 14 000-ի, ինչը հակասում էր Թրամփի նախընտրական խոստումներին, երբ հայտարարում էր, որ կրճատելու է Աֆղանստանում ամերիկյան հետագա ներգրավվածությունը։ 2020 թվականի փետրվարին Թրամփի վարչակազմը Թալիբանի հետ ստորագրեց պայմանական խաղաղության համաձայնագիր, որով ենթադրվում էր 14 ամիսների ընթացքում Աֆղանստանից ամերիկյան զորքերի դուրսբերում։ Պայմանն այն էր, որ թալիբները չպետք է թույլ տային, որ Աֆղանստանի տարածքն օգտագործվեր ահաբեկիչների կողմից, որոնք նպատակամիտված էին հարձակվելու Միացյալ Նահանգների կամ նրա դաշնակիցների վրա։ Բացի այդ, Միացյալ Նահանգները պետք է ազատ արձակեր շուրջ 5000 թալիբների, որոնք բանտարկվել էին աֆղանական կառավարության կողմից։ Թրամփի նախագահության ժամանակաշրջանի վերջում, բանտարկված շուրջ 5000 թալիբներն ազատ էին արձակվել ու չնայած արմատական այդ շարժումը շարունակում էր հարձակվել աֆղանական կառավարական ուժերի վրա ու շարունակել Ալ-Կաիդայի անդամներին ներգրավել իր ղեկավար կազմում, ամերիկյան զորքերի թիվը կրճատվեց 2500-ի։

Իսրայել

Թրամփն աջակցել է Իսրայելի վարչապետ Բենյամին Նեթանյահուի վարած քաղաքականության հիմնական ուղենիշներին։ Թրամփի նախագահության տարիներին Միացյալ Նահանգները Երուսաղեմը ճանաչեց Իսրայելի մայրաքաղաք, ինչպես նաև Գոլանի բարձունքները, որոնք Իսրայելը բռնազավթել էր Սիրիայից, հայտարարեց որպես իսրայելական տարածք։ Այս որոշումները խստորեն քննադատության ենթարկվեցին ՄԱԿ-ի գլխավոր վեհաժողովի, Եվրոպական միության և Արաբական պետությունների լիգայի կողմից։

Սաուդյան Արաբիա

Դոնալդ Թրամփը, Սաուդյան Արաբիայի թագավոր Սալման Բին Աբդուլ Ազիզ Ալ-Սաուդը և Եգիպտոսի նախագահ Աբդել Ֆաթթահ Ալ-Սիսին Էր-Ռիադում կայացած գագաթնաժողովի ժամանակ։

Թրամփն ակտիվորեն աջակցել է հութիների դեմ Եմեն Սաուդյան Արաբիայի գլխավորած կոալիցիայի ներխուժմանը և 2017 թվականին ստորագրել 110 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի պայմանագիր՝ Էր-Ռիադին սպառազինություն մատակարարելու համար։ 2018 թվականին ԱՄՆ-ն Եմեն ներխուժման համար, տրամադրել է հետախուզական և լոգիստիկ սահմանափակ աջակցություն։ 2019 թվականին Սաուդյան Արաբիայի Աբկայք և Հուրայս նավթավերամշակման գործարանների վրա հարձակումներից հետո, որի մեջ ԱՄՆ-ն և Սաուդյան Արաբիան մեղադրում էին Իրանին, Թրամփը հավանություն տվեց Արաբական Միացյալ Էմիրություններում և Սաուդյան Արաբիայում ամերիկացի 3000 զինվորականների տեղակայմանը։ Զորախմբի կազմում կային նաև կործանիչների էսկադրիալիաներ, Patriot հրթիռային համակարգերի երկու մարտկոց և THAAD տեսակի մեկ հակահրթիռային համալիր։

Սիրիա

Թրամփը 2017 թվականի ապրիլին և 2018-ի ապրիլին Սիրիայում հրամայեց ավիահարվածներ հասցնել Ասադի ռեժիմի ուժերի ուղղությամբ՝ ի պատասխան Խան Շեյխունի և Դումայի վրա քիմիական հարձակումների։

2018 թվականի դեկտեմբերին Թրամփը հայտարարեց, որ «մենք հաղթել ենք ԻԼԻՊ-ին»։ Չնայած այն հանգամանքին, որ դա հակասում էր ԱՄՆ պաշտպանության նախարարության գնահատականներին, Թրամփը հրամայեց Սիրիայից դուրսբերել ամերիկյան ողջ զինուժը։ Դրա հաջորդ օրը, որպես բողոքի նշան, հրաժարական տվեց Պենտագոնի ղեկավար Ջիմ Մաթիսը՝ ամերիկյան զորքերի դուրսբերման հրամանն անվանելով դավաճանություն քուրդ դաշնակիցներին, որոնք էական դերակատարություն ունեին «Իսլամական պետություն» ահաբեկչական կազմակերպության դեմ պայքարի մեջ։ Իր հայտարարությունից մեկ շաբաթ անց Թրամփը նշեց, որ որևէ դեպքում համաձայնություն չի տա Սիրիայում ամերիկյան զինուժի ներկայության երկարաձգմանը։

Թրամփը և Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը Սպիտակ տանը, 2017 թվականի մայիս։

2019 թվականի հոկտեմբերին, երբ Թրամփը հեռախոսազրույց ունեցավ Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի հետ, Հյուսիսային Սիրիայում տեղակայված ամերիկյան զորքերը դուրսբերվեցին այդ տարածքից և Թուրքիան ներխուժեց Սիրիայի հյուսիս՝ հարձակվելով և տեղահան անելով այդ տարածքում բնակվող քրդերին, որոնք համարվում էին ԱՄՆ-ի դաշնակիցները։ Նույն ամսին ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատը 354 կողմ և 60 դեմ ձայներով (կողմ էին քվեարկել դեմոկրատների և հանրապետականների մեծամասնությունը) քննադատեց Սիրիայից ամերիկյան զորքերի դուրսբերման մասին Թրամփի որոշումը՝ հայտարարելով, որ «Միացյալ Նահանգները լքել է իր դաշնակիցներին, խաթարել ԻԼԻՊ-ի դեմ պայքարը և մարդասիրական աղետ հրահրել»։

Իրան

2017 թվականի հունվարի 29-ին իրանական հրթիռի փորձարկումից և հութիների կողմից սաուդյան ռազմանավերի վրա հարձակումից հետո՝ Թրամփի վարչակազմը պատժամիջոցներ սահմանեց 12 ընկերությունների և 13 անձանց վրա, որոնք կասկածվում էին Իրանի հրթիռային ծրագրին ներգրավված լինելու մեջ։ 2018 թվականի մայիսին Թրամփը Միացյալ Նահանգներին դուրսբերեց Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագրից։ Վերջինս 2015 թվականին կնքված համաձայնագիր էր Իրանի, Միացյալ Նահանգների, Չինաստանի, Ֆրանսիայի, Ռուսաստանի, Գերմանիայի, Մեծ Բրիտանիայի և Եվրոպական միության միջև։ Այս համաձայնագրով հանվելու էին Իրանի դեմ սահմանված տնտեսական պատժամիջոցների մեծ մասը։ Փոխարենն Իրանը պարտավորվում էր սահմանափակել իր միջուկային ծրագիրը։ Վերլուծաբանները պնդում են, որ համաձայնագրից Միացյալ Նահանգների դուրս գալուց հետո, Իրանը առավել արագ սկսեց մոտենալ միջուկային զենքի մշակման գործընթացին։

2020 թվականի հունվարին Թրամփը ամերիկյան զինուժին հրամայեց ավիահարվածներ հասցնել Բաղդադի օդանավակայանի ուղղությամբ, որի հետևանքով սպանվեց իրանցի գեներալ Ղասեմ Սոլեյմանին։ Վերջինս վերջին երկու տասնամյակում կարևորագույն դերակատարում էր ունեցել իրանական ուժերի գրեթե բոլոր ռազմագործողությունների պլանավորման մեջ։ Թրամփը սպառնում էր, որ Իրանի պատասխան հարվածների պարագայում, ամերիկյան կողմը հարվածներ կհասցնի իրանական 52 օբյեկտներին, ներառյալ իրանական մշակութային ու կրոնական։ Մշակութային օբյեկտներին հարվածելու սպառնալիքը միջազգային հանրության կողմից դիտարկվեց որպես ապօրինի ու պաշտպանության նախարար Մարկ Էսփերը և պետքարտուղար Մայք Պոմպեոն հապճեպ հայտարարեցին, որ ԱՄՆ-ն չի հարձակվի նմանատիպ օբյեկտների վրա ու «իրենք կհետևեն զինված հակամարտությունների կանոններին» և «կգործեն համակարգի ներսում»։ Ի պատասխան Իրանը բալիստիկ հրթիռներ արձակեց Իրաքում ամերիկյան երկու ռազմաբազաների ուղղությամբ։ Նույն օրը, Միացյալ Նահանգներ-Իրան հարաբերությունների սրման ֆոնին, Թեհրանը պատահաբար խոցեց Ուկրաինական միջազգային ավիաուղիների Բոինգ 737 ինքնաթիռը, որը Իրանի մայրաքաղաքից շարժվում էր դեպի Կիև։

2020 թվականի օգոստոսին Թրամփի վարչակազմը անհաջող փորձեր արեց գործարկելու մի մեխանիզմ, որը մաս էր կազմում մի համաձայնագրի, ինչը կհանգեցներ Իրանի դեմ ՄԱԿ-ի պատժամիջոցների վերականգնմանը։

Անձնակազմ

Հիմնական հոդվածներ՝ Դոնալդ Թրամփի քաղաքական նշանակումներ և Դոնալդ Թրամփի կաբինետ

Թրամփի վարչակազմում գրանցվել է անձնակազմի պարբերաբար փոփոխության մեծ հոսք, հատկապես Սպիտակ տան անձնակազմի շրջանում։ Թրամփի նախագահության առաջին տարվա վերջում նրա սկզբնական աշխատակազմի 34 %-ը կա՛մ հրաժարական էր ներկայացրել, կա՛մ ազատվել էր աշխատանքից, կա՛մ էլ վերանշանակվել։ 2018 թվականի հուլիսի սկզբի դրությամբ՝ Թրամփի ավագ օգնականների 61 %-ը հրաժեշտ էր տվել իր պաշտոնին, իսկ դրա նախորդ տարի էլ իր պաշտոնին հրաժեշտ էր տվել աշխատակազմի 141 անդամ։ Այս երկու ցուցանիշներն էլ ռեկորդային էին նախորդ նախագահների ցուցանիշների հետ համեմատած։ Այսպես, Թրամփի նախագահության առաջին 13 ամիսներին առավել շատ փոփոխություններ են եղել, քան նախորդ չորս նախագահների նախագահության երկու ժամկետների ընթացքում։ Վաղաժամկետ հայտնի հրաժարականների թվում են Թրամփի ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական Մայքլ Ֆլինի (հրաժարական է տվել պաշտոնավարման մեկնարկից 25 օր անց) և մամուլի քարտուղար Շոն Սփայսերի հրաժարականները։ Թրամփի մերձավոր օգնականներից Սթիվեն Բենոնը, Հոուփ Հիքսը, Ջոն Մաքենթին և Քիթ Շիլերը ևս հրաժարական են տվել կամ հեռացվել աշխատանքից։ Նրանցից ոմանք, ներառյալ Հիքսը և Մաքենթին, ավելի ուշ վերադարձել են Սպիտակ տուն և նշանակվել այլ պաշտոնների։ Թրամփը հանրայնորեն նսեմացնում էր իր նախկին մի քանի ենթականերին՝ նրանց անվանելով «ոչ կոմպետենտ, տխմար և խելառ»։

Թրամփի նախագահության շրջանում Սպիտակ տունն ունեցել է աշխատակազմի չորս ղեկավար, որոնց մի մասն այդ պաշտոնը շատ կարճ ժամանակով է զբաղեցրել։ Այսպես, նշանակումից յոթ ամիս անց Ռայնս Փրիբուսին փոխարինեց ռազմածովային ուժերի պահեստազորի գեներալ Ջոն Ֆ. Քելին։ Բուռն պաշտոնավարումից հետո Քելին հրաժարական տվեց 2018 թվականի դեկտեմբերին, երբ կորցրեց իր ազդեցությունը, իսկ ավելի ուշ Թրամփը նրա հասցեին սկսեց արհամարհական արտահայտվել։ Քելիին Սպիտակ տան աշխատակազմի ղեկավարի պաշտոնում փոխարինեց Միք Մալվեյնին։ 2020 թվականի մարտին նրան այդ պաշտոնում փոխարինեց Մարկ Մեդոուսը։

2017 թվականի մայիսի 9-ին Թրամփը պաշտոնից ազատեց Հետաքննությունների դաշնային բյուրոյի տնօրեն Ջեյմս Քոմիին։ Չնայած սկզբում այս քայլը վերագրելով Հիլարի Քլինթոնի էլեկտրոնային նամակների շուրջ իրականացվող հետաքննության շրջանակներում Քոմիի գործողություններին՝ մի քանի օր անց Թրամփը նշեց, որ մտահոգություններ ուներ Թրամփ-Ռուսաստան ընթացիկ հետաքննությունների ժամանակ Քոմիի ունեցած դերի շուրջ։ Բացի այդ, Թրամփը հայտարարեց, որ էլ ավելի վաղ էր մտադիր պաշտոնից ազատել Ջեյմս Քոմիին։ Փետրվարին տեղի ունեցած մասնավոր խոսակցության ժամանակ Թրամփն ասել էր, որ հույս ունի, որ Քոմին կդադարեցնի Ֆլինի նկատմամբ հետաքննությունը։ Մարտին և ապրիլին Թրամփը Քոմիին խնդրել էր «ցրել մառախուղը, որը խանգարում է նրան գործել»՝ հրապարակավ հայտարարելով, որ Հետաքննությունների դաշնային բյուրոն Թրամփի նկատմամբ հետաքննություն չի վարում։

Կադրերի արտահոսքը էապես բարձր էր նաև Թրամփի կաբինետի կազմում։ Այսպես, նախագահության առաջին տարվա ընթացքում նա կորցրեց իր սկզբնական կառավարության 15 նախարարներից 3-ին։ Առողջապահության և սոցիալական ծառայությունների հարցերով նախարար Թոմ Փրայսը ստիպված եղավ հրաժարական տալ 2017 թվականի սեպտեմբերին, երբ հայտնի դարձավ, որ չարաշահում է մասնավոր չարթերային ջեթերի ու ռազմական օդանավերի կիրառումը։ Շրջակա միջավայրի պահպանության գործակալության ղեկավար Սքոթ Փրյուիթը հրաժարական ներկայացրեց 2018 թվականին, իսկ ներքին գործերի նախարար Ռայան Զինքը՝ 2019 թվականի հունվարին, ինչի պատճառը նրանց շուրջ ընթացող հետաքննություններն էին։

Թրամփը չէր շտապում գործադիր իշխանության երկրորդային պաշտոններում նշանակումներ իրականացնել՝ հայտարարելով, որ դրանցից շատերն անպետք են։ 2017 թվականի հոկտեմբերին կաբինետին ենթակա մարմիններում հարյուրավոր պաշտոններ շարունակում էին թափուր մնալ։ 2019 թվականի հունվարի 8-ի դրությամբ՝ 706 հիմնական պաշտոններից զբաղեցված էին միայն 433-ը (կամ 61 տոկոսը)։ Թրամփը որևէ թեկնածու չէր առաջադրել 264 հաստիքի համար (կամ 37 տոկոս)։

Դատական համակարգ

Հավելյալ տեղեկություն՝ Դոնալդ Թրամփի կողմից նշանակված դաշնային դատավորների ցանկ և Հակասություններ Դոնալդ Թրամփի դատական նշանակումների շուրջ

Թրամփը և Գերագույն դատարանի դատավորի պաշտոնում նրա երրորդ թեկնածուն՝ Քոնի Բարեթը։

Ամերիկյան դատական համակարգում Թրամփը, ընդհանուր առմամբ, նշանակել է 226 դատավորի, որից 54-ը Վերաքննիչ դատարաններում և 3-ը՝ Գերագույն դատարանում։ Վերջիններիս թվում են Նիլ Գորսաչը, Բրեթ Քավանոն և Քոնի Բարեթը։ Որոշ տեսաբաններ կարծում են, որ Գերագույն դատարանում Թրամփի թեկնածուները Դատարանին շեղեցին դեպի աջ քաղաքական ուղղության։ 2016 թվականի քարոզարշավի ժամանակ Թրամփը խոստացավ, որ իր ընտրվելու պարագայում «Ռոուն ընդդեմ Ուեյդ»-ի գործով վճիռը «ավտոմատաբար» կչեղարկվի, եթե ընտրվի նախագահի պաշտոնում ու հնարավորություն ունենա նշանակել երկու կամ երեք ցմահ դատավորի։ Ավելի ուշ, Թրամփը դափնիները վերցրեց իր վրա, երբ «Դոբսը ընդդեմ Ջեքսոն կանանց առողջության կազմակերպության» գործով չեղարկվեց «Ռոուի» վճիռը։ Թրամփի նշանակած բոլոր երեք դատավորները չեղարկման կողմ քվեարկողների շարքում էին։

Թրամփը նվաստացնում էր այն դատարաններին ու դատավորներին, որոնք համաձայն չէին իր հետ։ Թրամփը նրանց հասցեին հաճախ անում էր անձնական բնույթի արտահայտություններ ու կասկածի տակ դնում դատական իշխանության սահմանադրական լիազորությունները։ Դատարանների վրա Թրամփի հարձակումները առաջացրել են դիտորդների, այդ թվում՝ գործող դաշնային դատավորների նախատինքները, որոնք մտահոգված էին դատական իշխանության անկախության և դատական համակարգի նկատմամբ հասարակության վստահության վրա Թրամփի հայտարարությունների ազդեցությամբ։

COVID-19 համավարակ

Հիմնական հոդվածներ՝ COVID-19 համավարակ և ԱՄՆ-ում կորոնավիրուսի համավարակ

Հավելյալ տեղեկություն՝ ԱՄՆ դաշնային կառավարության արձագանքը կորոնավիրուսի համավարակին և Թրամփի վարչակազմի հաղորդակցությունը կորոնավիրուսի համավարակի ժամանակ

Տե՛ս նաև՝ ԱՄՆ-ում կորոնավիրուսի համավարակի տնտեսական ազդեցություն

2019 թվականի դեկտեմբերին Չինաստանի Ուհան քաղաքում բռնկվեց կորոնավիրուսի համավարակը։ SARS-CoV-2 վիրուսը մի քանի շաբաթվա ընթացքում տարածվեց ողջ աշխարհում։ ԱՄՆ-ում կորոնավիրուսով վարակման առաջին դեպքը գրանցվել է 2020 թվականի հունվարի 20-ին։ 2020 թվականի հունվարի 31-ին ԱՄՆ առողջապահության և սոցիալական ծառայությունների հարցերով նախարար Ալեքս Ազարը բռնկումը պաշտոնապես հայտարարեց որպես «հանրային առողջապահության արտակարգ իրավիճակ»։

Կորոնավիրուսի վերաբերյալ Թրամփի հրապարակային հայտարարությունները հակասում էին նրա մասնավոր հայտարարություններին։ 2020 թվականի փետրվարին Թրամփը հրապարակային հայտարարեց, որ ԱՄՆ-ում կորոնավիրուսի բռնկումը նվազ մահացու է, քան գրիպը։ Ըստ նրա՝ վարակը «վերահսկողության տակ է» և շուտով կավարտվի։ Միևնույն ժամանակ նա հակառակն էր պնդում Բոբ Վուդվորդի հետ մասնավոր զրույցներում։ 2020 թվականի մարտին Թրամփը Վուդվորդին ասաց, որ հրապարակային հայտարարություններում ինքը միտումնավոր նվազեցնում է դրա ծավալները՝ հանրության շրջանում խուճապ չստեղծելու նպատակով։

Սկզբնական արձագանք

Թրամփը դանդաղում էր հիվանդության տարածումը լուծելու հարցում՝ ի սկզբանե մերժելով սպառնալիքը և անտեսելով հանրային առողջության վերաբերյալ մշտական նախազգուշացումները ու իր վարչակազմի առողջապահական հարցերով պաշտոնյաների ու նախարար Ազարի ակտիվ գործողությունների դիմելու կոչերը։ Հունվարի ու փետրվարի ընթացքում նա հիմնականում կենտրոնացած էր կորոնավիրուսի բռնկման տնտեսական ու քաղաքական քննարկումների վրա ու մեծապես անտեսում էր հիվանդությունից եկող բուն առողջապահական սպառնալիքը։ Մարտի կեսին, արձագանքելով ահագնացող համավարակին, համաշխարհային ֆինանսական շուկաների մեծ մասը սկսեցին էականորեն կրճատել իրենց ակտիվությունը։

Մարտի 6-ին Թրամփը ստորագրեց «Կորոնավիրուսին նախապատրաստության և արձագանքման համար լրացուցիչ հատկացումների մասին» օրենքը, որով 8,3 միլիարդ ԱՄՆ դոլար հատկացվեց դաշնային գործակալությունների հրատապ ֆինանսավորման համար։ Մարտի 11-ին Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը COVID-19-ի տարածումն աշխարհում հայտարարեց համավարակ, իսկ մարտի 13-ին Թրամփը ճանապարհորդական մասնակի սահմանափակումներ մտցրեց դեպի եվրոպական մի շարք երկրներ։ Նույն օրը Օվալաձև գրասենյակից ամերիկացիներին իր ուղերձի ժամանակ նա առաջին անգամ խոստովանեց, որ վիրուսի տարածումը լուրջ խնդիր է՝ կորոնավիրուսի բռնկումն անվանելով «սարսափելի» և «ժամանակավոր պահ»։ Իր նույն ուղերձում Թրամփը նշեց, որ չկա ֆինանսական ճգնաժամ։ Մարտի 13-ին Թրամփն ԱՄՆ-ում հայտարարեց «արտակարգ դրություն»` դաշնային գործակալություններին ազատություն տալով ռեսուրսների բաշխման հարցում։ Թրամփը կեղծ պնդումներ էր անում այն մասին, որ «յուրաքանչյուր ոք, ով ցանկանում էր թեստավորվել, կարող է թեստ ստանալ», քանի որ սկզբնական շրջանում կորոնավիրուսի թեստերի հասանելիությունը խիստ սահմանափակ էր։

2019 թվականի սեպտեմբերին Թրամփի վարչակազմը դադարեցրեց ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալության «Predict» ծրագիրը, որը համաճարակաբանության ուղղությամբ 200 միլիոն դոլարանոց հետազոտական նախագիծ էր։ Այն մեկնարկել էր 2009 թվականին՝ արտասահմանում համավարակների վերաբերյալ վաղ ահազանգման ու արձագանքման համար։ Արտասահմանյան 60 լաբորատորիաներում ծրագիրը վերապատրաստում էր գիտնականների՝ համարավակի առաջացման պոտենցիալ վտանգ պարունակող վիրուսների հայտնաբերման ու դրանց արձագանքման հարցում։ Այդպիսի լաբորատորիաներից մեկը Չինաստանի Ուհան քաղաքի լաբորատորիան էր, որտեղ առաջին անգամ հայտնաբերվել էր այն վիրուսը, որը դարձել էր COVID-19-ի պատճառ։ 2020 թվականի ապրիլին դրա վերականգնումից հետո ծրագիրը երկու անգամ վեց ամսով երկարաձգվեց՝ ԱՄՆ-ում և մյուս երկրներում COVID-19-ի դեմ պայքարին օգնելու համար։

Ապրիլի 22-ին Թրամփը ստորագրեց գործադիր հրաման, որով սահմանափակում էր դրվում Միացյալ Նահանգներ ներգաղթի որոշ ձևերի վրա։ Գարնան վերջին և ամռան սկզբին, երբ կորոնավիրուսով վարակման ու դրանից մահացության ցուցանիշները շարունակում էին աճել, նա ընտրեց համավարակի ցուցանիշների աճի մեջ նահանգային իշխանություններին մեղադրելու ռազմավարություն՝ փոխարենը խոստովանելու, որ համավարակի ընթացքի վերաբերյալ իր նախնական գնահատականները չափազանց լավատեսական էին, կամ որ նա ի վիճակի չէր ապահովել երկրում համաճարակային գրագետ միջոցառումների իրականացումը։

Սպիտակ տան կորոնավիրուսի հարցով աշխատանքային խումբ

Թրամփը լրագրողների հետ COVID-19-ի թեմայով ճեպազրույց է անցկացնում՝ Սպիտակ տան կորոնավիրուսի հարցով աշխատանքային խմբի անդամների մասնակցությամբ, 2020 թվականի մարտի 15։

Թրամփը 2020 թվականի հունվարի 29-ին ձևավորեց Սպիտակ տան կորոնավիրուսի հարցով աշխատանքային խումբը։ Սկսած մարտի կեսերից Թրամփն ամենօրյա ռեժիմով անց էր կացնում աշխատանքային խմբի մամուլի ասուլիսներ, որին մասնակցում էին նաև բժշկական փորձագետներ և վարչակազմի այլ պաշտոնյաներ։ Թրամփը հաճախ չէր համաձայնվում նրանց հետ՝ առաջ քաշելով բուժման անհիմն մեթոդներ։ Ճեպազրույցների ժամանակ Թրամփը հիմնական խոսնակն էր, որի ընթացքում նա բարձր էր գնահատում իր արձագանքը կորոնավիրուսի համավարակին։ Այդ հայտարարությունները հաճախ քննադատության էին ենթարկվում գալիք նախագահական ընտրություններում Թրամփի հիմնական մրցակցի՝ Ջո Բայդենի ու մամուլի կողմից։ Մարտի 16-ին Թրամփը առաջին անգամ խոստովանեց, որ համավարակը դուրս է վերահսկողությունից, և և որ ամիսներ շարունակ կարող են լինել առօրյա կյանքի խափանումներ ու ռեցեսիա։ Առողջապահական փորձագետները Թրամփին հաճախ քննադատության էին ենթարկում այն պատճառով, որ COVID-19 եզրույթի փոխարեն ԱՄՆ նախագահը հաճախ կիրառում էր «չինական վիրուս» անվանումը։

Ապրիլի սկզբին, երբ համավարակն էլ ավելի տարածվեց, իսկ նախագահի վարչակազմի նկատմամբ քննադատություններն ավելի թեժացան, Թրամփը հրաժարվեց ընդունել որևէ սխալ՝ կորոնավիրուսի բռնկման դեմ պայքարի իր գործողություններում։ Փոխարենը նա սկսեց մեղադրել մեդիային, նահանգների դեմոկրատ նահանգապետներին, Բարաք Օբամայի վարչակազմին, Չինաստանին և Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությանը (ԱՀԿ)։ Ապրիլի վերջին դադարեցվեցին աշխատանքային խմբի ամենօրյա ճեպազրույցները։ Դրա պատճառներից մեկն այն էր, որ վերջին ճեպազրույցներից մեկի ժամանակ Թրամփը վտանգավոր մի գաղափար առաջարկեց՝ COVID-19-ի բուժման համար ախտահանիչ միջոցներ սրսկել։ Այս հայտարարությունը խիստ քննադատության ենթարկվեց բուժաշխատողների և ոլորտի փորձագետների կողմից։

Լեհաստանի նախագահ Անջեյ Դուդան 2020 թվականի հունիսի 24-ին այցելեց Սպիտակ տուն՝ դառնալով օտարերկրյա առաջին առաջնորդը, որն ամերիկյան մայրաքաղաք այցելեց համավարակի մեկնարկից հետո։

Մայիսի սկզբին Թրամփն առաջարկեց փուլ առ փուլ վերացնել կորոնավիրուսի դեմ պայքարի աշխատանքային խումբը և այն փոխարինել մեկ այլ խմբով, որը կենտրոնացած կլիներ տնտեսության վերականգնման վրա։ Բացասական արձագանքի ֆոնին՝ Թրամփը նշեց, որ աշխատանքային խումբն «անվերջ» կշարունակի գործել։ Մայիսի վերջին կորոնավիրուսի աշխատանքային խմբի հանդիպումները կտրուկ կրճատվեցին։

Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն

Համավարակի սկսվելուց առաջ Թրամփը քննադատում էր Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությանը (ԱՀԿ) և միջազգային մյուս մարմիններին, որոնք, ինչպես պնդում էր նա, օգուտ էին քաղում ամերիկյան օգնությունից։ Նրա վարչակազմի՝ 2021 թվականի պլանավորվող դաշնային բյուջեով, որը հրապարակվել էր փետրվարին, առաջարկվում էր ավելի քան կեսով չափ կրճատել ԱՀԿ ֆինանսավորումը։ Ապրիլին և մայիսին Թրամփը ԱՀԿ-ին մեղադրեց «կորոնավիրուսի տարածման խիստ անարդյունավետ կառավարման ու կոծկման» մեջ ու առանց ինչ-որ հիմնավորումների պնդեց, որ կազմակերպությունը եղել է չինական վերահսկողության տակ և հնարավորություն տվել չինական կառավարությանը թաքցնել համավարակի առաջացման պատճառները։ Ավելի ուշ, Թրամփը հայտարարեց, որ դադարեցնում է կազմակերպությանը հատկացվող ֆինանսավորման տրամադրումը։ ԱՀԿ-ի հետ կապված Թրամփի քննադատությունները և գործողությունները դիտարկվել են որպես համավարակի նկատմամբ սեփական անփույթ վերաբերմունքից ուշադրության շեղման փորձեր։ 2020 թվականի հուլիսին Թրամփը հայտարարեց, որ 2021 թվականի հուլիսից Միացյալ Նահանգները պաշտոնապես դուրս կգա այդ կազմակերպությունից։ Որոշումը խստորեն դատապարտվեց առողջապահական և կառավարական պաշտոնյաների կողմից, որոնք այդ որոշումն անվանում էին «կարճատեսական», «անիմաստ» և «վտանգավոր»։

Թեստավորում

Հավելյալ տեղեկություն՝ COVID-19-ի թեստավորումը ԱՄՆ-ում

Հունիսին և հուլիսին Թրամփը մի քանի անգամ հայտարարեց, որ ԱՄՆ-ում կորոնավիրուսի ավելի քիչ դեպքեր կլինեին, եթե ավելի քիչ թվով թեստեր արվեին։ Ըստ նրա՝ հայտնաբերված դեպքերի մեծ մասը «ստիպում է մեզ վատ տեսք ունենալ»։ Հիվանդությունների վերահսկողության և կանխարգելման կենտրոնի այդ ժամանակվա ուղեցույցում ասվում էր, որ յուրաքանչյուր անձ, ում մոտ հայտնաբերվում է կորոնավիրուսը, «պետք է անհապաղ նույնականացվի և թեստավորվի» անգամ, եթե նրանց մոտ ախտանշաններ չկան, որովհետև ասիմպտոմատիկ (ախտանիշներ չունեցող) մարդիկ շարունակում են լինել վիրուսի կրող և տարածում են այն։ 2020 թվականի օգոստոսին ԱՄՆ Հիվանդությունների վերահսկողության և կանխարգելման կենտրոնը փոփոխեց թեստավորման ծավալների մասին իր խորհուրդները՝ նշելով, որ մարդիկ, որոնց մոտ հայտնաբերվել է կորոնավիրուս, բայց նրանք չունեն ախտանիշներ, «պարտադիր չէ, որ թեստ հանձնեն»։ Ուղեցույցներում փոփոխությունն արվել էր Առողջապահության և սոցիալական ծառայությունների նախարարության քաղաքական պաշտոնյաների կողմից՝ Թրամփի վարչակազմի ճնշման ներքո, չնայած որ Հիվանդությունների վերահսկողության և կանխարգելման կենտրոնի գիտնականները դեմ էին այդ փոփոխությանը։ Դրանից մեկ օր անց հայտարարվեց քաղաքական միջամտության մասին, իսկ թեստավորման ուղեցույցը վերադարձվեց իր նախկին տեսքին, որտեղ նշվում էր, որ յուրաքանչյուր անձ, ով շփվել է վարակված անձի հետ, պետք է թեստավորվի։

Ճնշում հրաժարվելու համավարակի մեղմացման միջոցներից

2020 թվականի ապրիլին Հանրապետական կուսակցության հետ առնչվող խմբերը կազմակերպել էին հակալոքդաունային բողոքի ցույցեր ընդդեմ նահանգային կառավարությունների կողմից ձեռնարկված միջոցների, որոնք նպատակամիտված էին պայքարելու կորոնավիրուսի համավարակի դեմ։ Թրամփը Twitter-ում քաջալերում էր ցուցարարներին, չնայած նույնիսկ նրան, որ թիրախավորված նահանգները չէին համապատասխանում լոքդաունից դուրս գալու մասին Թրամփի վարչակազմի սեփական առաջարկություններին։ 2020 թվականի ապրիլին Թրամփը սկզբում աջակցեց, իսկ այնուհետ քննադատեց Ջորջիայի նահանգապետ Բրայան Քեմփի՝ մասնավոր հատվածում որոշ ոչ առաջնային նշանակության ընկերությունների աշխատանքի վերսկսման պլանը։ Գարնան ընթացքում Թրամփն անընդհատ առաջ էր տանում սահմանափակումների վերացման գաղափարը՝ որպես տնտեսությանը հասցված վնասի վերականգնման ճանապարհ։

Հանրային միջոցառումների ժամանակ Թրամփը հաճախ հրաժարվում էր կրել դիմակ, որը հակասում էր հենց իր վարչակազմի՝ 2020 թվականի ապրիլի ուղեցույցին, որտեղ նշվում էր, որ ամերիկացիները պետք է հանրային տարածքներում դիմակ կրեն։ Սա այն դեպքում, երբ բժիշկները գրեթե միաձայն այն կարծիքին էին, որ դիմակները կարևոր են վիրուսի տարածումը կանխելու համար։ Հունիսին Թրամփն ասում էր, թե դիմակները «երկսայր թուր» են, ծաղրում Բայդենին դիմակ կրելու համար, շարունակաբար հայտարարում, որ դիմակների կրումը ըստ ցանկության է։ Բժշկական խորհուրդների նկատմամբ Թրամփի վերապահումները թուլացրեցին համավարակի դեմ պայքարի ազգային ջանքերը։

Չնայած հունիսի կեսերից ԱՄՆ-ում կորոնավիրուսի ռեկորդային թվերին և դրական պատասխանով թեստերի աճող տոկոսներին, Թրամփը շարունակում էր նվազեցնել համավարակի վտանգը։ 2020 թվականի հուլիսի սկզբին Թրամփը կեղծ հայտարարություններ արեց այն մասին, որ կորոնավիրուսով վարակման դեպքերի 99 %-ը «ամբողջությամբ անվնաս են»։ Նա նաև սկսեց պահանջել, որ բոլոր նահանգները պետք է աշնանից վերսկսեն օֆլայն կրթությունը, չնայած հուլիսից դեպքերի կտրուկ աճին։

Քաղաքական ճնշում առողջապահական մարմինների վրա

Հիմնական հոդված՝ Թրամփի վարչակազմի քաղաքական միջամտությունը գիտական գործակալությունների աշխատանքին

Թրամփը բազմիցս ճնշում է գործադրել դաշնային առողջապահական գործակալությունների վրա՝ իր առաջարկներին հավանություն տալու (ինչպես օրինակ չհիմնավորված բուժումների հաստատումը) կամ պատվաստանյութերի հաստատման գործընթացն արագացնելու համար։ Առողջապահության և սոցիալական ծառայությունների նախարարությունում Թրամփի վարչակազմի քաղաքական նշանակումները փորձում էին իրենց ձեռքը վերցնել հասարակության հետ Հիվանդությունների վերահսկողության և կանխարգելման կենտրոնի հաղորդակցությունը, որը հերքում էր Թրամփի պնդումներն այն մասին, որ համավարակը գտնվում է վերահսկողության տակ։ Հիվանդությունների վերահսկողության և կանխարգելման կենտրոնը դիմադրում էր տեղի ունեցող մի շարք փոփոխություններին, սակայն Առողջապահության և սոցիալական ծառայությունների նախարարության աշխատակիցներին աստիճանաբար սկսեց թույլ տալ, մինչ դրանց հրապարակումը, վերանայել հոդվածներն ու փոփոխություններ առաջարկել։ Թրամփն առանց ապացույցների պնդում էր, որ Սննդի և դեղամիջոցների գործակալության աշխատակիցները եղել են իրեն ընդդիմադիր «խորքային պետության» մի մաս ու իրեն քաղաքականապես վնասելու համար ուշացնում էին պատվաստանյութերի ու դեղամիջոցների հաստատումը։

Սպիտակ տանը կորոնավիրուսի բռնկում

Հիմնական հոդված՝ Սպիտակ տանը COVID-19-ի բռնկում

Թրամփը նստում է Թիվ 1 ուղղաթիռ՝ հոսպիտալացվելու համար, հոկտեմբերի 2, 2020 թվական։

2020 թվականի հոկտեմբերի 2-ին Թրամփը Twitter-ում գրառում արեց, որ իր մոտ COVID-19 է հայտնաբերվել։ Նրա կինը, զույգի որդին՝ Բարոնը, աշխատակազմի մի շարք անդամներ ու այցելուներ ևս վարակվել էին։

Նույն օրն ավելի ուշ Թրամփը հոսպիտալացվեց Ուոլթեր Ռիդի անվան ազգային ռազմաբժշկական կենտրոնում։ Նշվում էր, որ հոսպիտալացման պատճառը շնչառության դժվարություններն ու ջերմությունն էին։ Թրամփը բուժվեց հակավիրուսային դեղամիջոցի, փորձարարական հակամարմնային դեղամիջոցների ու ստերոիդների օգնությամբ։ Հոկտեմբերի 5-ին նա վերադարձավ Սպիտակ տուն՝ դեռևս ունենալով հիվանդության ախտանշաններ։ Բուժման ընթացքում ու դրանից հետո նա շարունակեց նսեմացնել վիրուսի դերը։ 2021 թվականին պարզվեց, որ Թրամփի առողջական վիճակն այդ ժամանակ շատ ավելի լուրջ է եղել։ Նրա մոտ եղել է վտանգավոր թերթթվածնարյունություն, բարձր ջերմություն և թոքերի ներկուտակում, ինչը վկայում է այն մասին, որ հիվանդությունն ունեցել է ծանր ընթացք։

Ազդեցությունը 2020 թվականի նախագահական քարոզարշավի վրա

2020 թվականի հուլիսին ԱՄՆ-ում կորոնավիրուսի համավարակի կառավարումը մեծ խնդիր դարձավ 2020 թվականի նախագահական ընտրությունների համար։ Բայդենը փորձում էր համավարակը դարձնել ընտրությունների հիմնական հարցը։ Հարցումները ցույց էին տալիս, որ ընտրողները Թրամփին մեղադրում էին կորոնավիրուսի համավարակին անփույթ արձագանքի համար ու չէին հավատում վիրուսի վերաբերյալ նրա հռետորաբանությանը։ Ipsos/ABC News-ի հարցումները ցույց էին տալիս, որ հարցվածների 65 %-ը հավանություն չէր տալիս համավարկին Թրամփի ու նրա վարչակազմի արձագանքին։ Քարոզարշավի վերջին ամսին Թրամփը հաճախ պնդում էր, որ ԱՄՆ-ն «առաջընթաց է գրանցում» համավարակի կառավարելիության հարցում, չնայած կորոնավիրուսով վարակման ու կորոնավիրուսից մահացության թվերն աճում էին։ Նոյեմբերի 3-ի ընտրություններից մի քանի օր առաջ Միացյալ Նահանգները համավարակի մեկնարկից ի վեր առաջին անգամ հայտարարեց, որ մեկ օրվա ընթացքում ԱՄՆ-ում գրանցվել է կորոնավիրուսով վարակման ավելի քան 100 000 դեպք։

Հետաքննություններ

ԱՄՆ նախագահի պաշտոնն զբաղեցնելուց հետո՝ Թրամփը եղել է Արդարադատության նախարարության ու Կոնգրեսի ուշադրության կենտրոնում։ Հետաքննությունները վերաբերվում էին նրա նախընտրական քարոզարշավին, իշխանության փոխանցմանն ու երդմնակալության արարողությանը, ինչպես նաև նախագահության ընթացքում ձեռնարկած գործողություններին։ Բացի այդ, դրանք իրականացվում էին նաև նրա մասնավոր բիզնեսների, անձնական հարկերի և բարեգործական հիմնադրամի շուրջ։ Թրամփի շուրջ իրականացվել է 30 հետաքննություն, ներառյալ 10 դաշնային քրեական, 8 նահանգային և տեղական նշանակության, ինչպես նաև 12 կոնգրեսական հետաքննություն։

2019 թվականի ապրիլին Ներկայացուցիչների պալատի վերահսկողության և հաշվետվողականության հանձնաժողովը ծանուցագրեր ուղարկեց՝ ֆինանսական մանրամասներ խնդրելով Թրամփի բանկերից, Deutsche Bank-ից և Capital One-ից ու վերջինիս հաշվապահական Mazars USA ընկերությունից։ Ավելի ուշ, Թրամփը դատի տվեց բանկերին, Mazars-ին և հանձնաժողովի ղեկավար Էլայջա Քամինգսին՝ տեղեկատվության բացահայտումը կանխելու համար։ Մայիսին Վաշինգտոնի շրջանային դատարանի դատավոր Ամիթ Մեհթան որոշեց, որ Mazars-ը պետք է ենթարկվի դատարանի ծանուցագրին, իսկ Նյու Յորքի հարավային շրջանային դատարանի դատավոր Էդգարդո Ռամոսը որոշեց, որ բանկերը ևս պետք է ենթարկվեն ծանուցագրին։ Թրամփի փաստաբանները բողոքարկեցին որոշումները։ 2022 թվականի սեպտեմբերին հանձնաժողովը և Թրամփը Mazars-ի հարցով համաձայնության եկան, իսկ հաշվապահական ընկերությունը սկսեց տրամադրել փաստաթղթերը։

Լռելու դիմաց վճարումներ

Հիմնական հոդված՝ Սթորմի Դենիելս-Դոնալդ Թրամփ սկանդալ

Տե՛ս նաև՝ Դոնալդ Թրամփի դատավարություն

2016 թվականի նախագահական քարոզարշավի ժամանակ American Media, Inc.-ն (AMI), որը National Enquirer-ի մայր կազմակերպությունն է, և Քոհենի հիմնադրած ընկերություններից մեկը վճարեցին Playboy-ի մոդել Քարեն Մաքդուգալին և պոռնոդերասանուհի Սթորմի Դենիելսին՝ Թրամփի հետ իրենց սեռական կապի վերաբերյալ լուռ մնալու համար, որոնք տեղի էին ունեցել 2006-2007 թվականների ընթացքում։ 2018 թվականին Քոհենն իրեն մեղավոր ճանաչեց նախընտրական քարոզարշավի ֆինանսավորման մասին օրենքները խախտելու մեջ՝ նշելով, որ երկու վճարումներն էլ արել է Թրամփի կարգադրությամբ, որպեսզի դրանք բացասական ազդեցություն չունենային ապագա նախագահի քարոզարշավի վրա։ Թրամփը ժխտում էր այդ հարաբերությունների փաստը և պնդում, որ տեղյակ չի եղել Դենիելսին Քոհենի վճարման մասին։ Հետաքրքրականն այն էր, որ 2017 թվականին Թրամփը նույնքան գումար փոխհատուցել էր Քոհենին։ Դաշնային դատախազները հայտարարեցին, որ Թրամփը ոչ վաղ, քան 2014 թվականին ներգրավված է եղել լռելու դիմաց գումարի մասին քննարկումներին։ Դատական փաստաթղթերը ցույց են տվել, որ Հետաքննությունների դաշնային բյուրոն համոզված է եղել, որ Թրամփն ուղղակիորեն ներգրավված է եղել Դենիելսին վճարումների մեջ։ Բյուրոն այդ եզրակացության է եկել 2016 թվականի հոկտեմբերին Թրամփի ու Քոհենի հեռախոսազրույցից։ Դաշնային դատախազները հետաքննությունը փակեցին 2019 թվականին, բայց Մանհեթենի շրջանային դատախազությունը ծանուցագիր ուղարկեց The Trump Organization-ին և AMI-ին՝ պահանջելով տրամադրել վճարումների հետ կապված փաստաթղթերը, իսկ Թրամփից ու The Trump Organization-ից՝ 8 տարվա հարկային հայտարարագրերը։ 2022 թվականի նոյեմբերին The New York Times-ը հայտնեց, որ Մանհեթենի դատախազները «նոր լավատեսություն ունեն Թրամփի դեմ գործի զարգացման հարցում»։

Ընտրություններին Ռուսաստանի միջամտություն

Հիմնական հոդվածներ՝ Ռուսաստանի միջամտությունը 2016 թվականի ԱՄՆ նախագահական ընտրություններին և Դոնալդ Թրամփի և ԱՄՆ ընտրություններին Ռուսաստանի միջամտության հետ կապված ժամանակագրություններ

Տե՛ս նաև՝ 2016 թվականի նախագահական ընտրություններին Ռուսաստանի միջամտության վերաբերյալ Սենատի հետախուզական հանձնաժողովի զեկույց և Սթիլի դոսյե

2017 թվականի հունվարին ամերիկյան հետախուզական մարմինները՝ Կենտրոնական հետախուզական վարչությունը, Հետաքննությունների դաշնային բյուրոն և Ազգային անվտանգության գործակալությունը, ի դեմս Ազգային անվտանգության տնօրենի, միացյալ հայտարարություն տարածեցին, որտեղ «բարձր համոզմունք» էին հայտնում այն մասին, որ Ռուսաստանի կառավարությունը միջամտել է 2016 թվականի նախագահական ընտրություններին՝ ի աջակցություն Թրամփի ընտրման։ 2017 թվականի մարտին ՀԴԲ տնօրեն Ջեյմս Քոմեյը Կոնգրեսին հայտարարեց, որ «ՀԴԲ-ն, որպես ամերիկան հակահետախուզական թևի մի մաս, հետաքննում է ռուսական կառավարության ջանքերը միջամտելու 2016 թվականի նախագահական ընտրություններին։ Դա ներառում է Թրամփի քարոզարշավի հետ կապ ունեցող անհատների ու ռուսական կառավարության միջև ցանկացած կապերի բնույթի հետաքննությունը ու արդյոք որևէ համակարգում է եղել քարոզարշավի ու Ռուսաստանի ջանքերի միջև»։ Արդյունքում, բացահայտվել են Թրամփի ենթակաների ու ռուսական պաշտոնյաների ու գործակալների միջև բազմաթիվ կասկածելի կապեր, իսկ ռուսաստանցիների ու Թրամփի թիմի ներկայացուցիչների միջև հարաբերությունները մեծապես լուսաբանվել են մամուլի կողմից։

Թրամփի քարոզարշավի մենեջերներից մեկը՝ Փոլ Մանաֆորթը, 2004 թվականի դեկտեմբերից մինչև 2010 թվականի փետրվար ամիսներն օգնել է ռուսամետ քաղաքական գործիչ Վիկտոր Յանուկովիչին հաղթել ուկրաինական նախագահական ընտրություններում։ Թրամփի մյուս համախոհներից Ֆլինն ու Սթոնը կապեր ունեին ռուսաստանցի պաշտոնյաների հետ։ Նախընտրական քարոզարշավի ընթացքում գաղտնալսվել է, թե ինչպես են ռուսաստանցի գործակալներն ասում, որ կարող են Մանաֆորթին և Ֆլինին օգտագործել Թրամփի վրա ազդելու համար։ Թրամփի քարոզարշավի անդամները, իսկ ավելի ուշ նաև Սպիտակ տան անձնակազմը, մասնավորապես Ֆլինը, նոյեմբերյան ընտրություններից առաջ և հետո կապի մեջ են եղել ռուսաստանցի պաշտոնյաների հետ։ 2016 թվականի դեկտեմբերի 29-ին Ֆլինը պատժամիջոցների թեմայով հանդիպել է ԱՄՆ-ում Ռուսաստանի դեսպան Սերգեյ Կիսլյակի հետ, որոնք սահմանվել էին հենց նույն օրը։ Ֆլինն ավելի ուշ հրաժարական տվեց այն քննարկումների ֆոնին, թե արդյոք ինքը մոլորության մեջ էր գցել փոխնախագահ Մայք Փենսին։ 2017 թվականի մայիսին Թրամփը Կիսլյակին և Սերգեյ Լավրովին ասաց, որ մտահոգված չի եղել ԱՄՆ ընտրություններում Ռուսաստանի միջամտության հանգամանքով։

Թրամփն ու նրա աջակիցները սկսեցին առաջ մղել դավադրապաշտական մի տեսություն, համաձայն որի ավելի շուտ Ուկրաինան, քան Ռուսաստանն է, միջամտել 2016 թվականի ընտրություններին։ Այս մոտեցումը քաջալերվում էր նաև ռուսական կողմից՝ կեղծ մեղադրանքներ առաջ քաշելով Ուկրաինայի վերաբերյալ։ Երբ Դեմոկրատական ազգային համագումարը կիբերհարձակման ենթարկվեց, Թրամփն առաջինը հայտարարեց, որ դեմոկրատները թաքցրել են «իրենց սերվերը» Հետաքննությունների դաշնային բյուրոյից (իրականում կային ավելի քան 140 սերվերներ, որոնց թվային կրկնօրինակները հանձնվել էին ՀԴԲ-ին)։ Բացի այդ, Թրամփը հայտարարեց, որ CrowdStrike ընկերությունը, որը հետազոտում էր սերվերները, գտնվել է Ուկրաինայում ու պատկանել այդ երկրին։ Իրականում այս ընկերությունը գործում էր ԱՄՆ-ում, որի բաժնետերերի մեծ մասն ամերիկյան ընկերություններ են։ Թրամփը նաև պնդեց, թե իբր «սերվերը» թաքցվել է Ուկրաինայում։ Թրամփի վարչակազմի անդամները դեմ են հանդես եկել դավադրության տեսություններին։

ՀԴԲ «Խաչաձև փոթորիկ» հետաքննությունը և հակահետախուզական հետաքննություններ (2017)

2016 թվականի հուլիսին Հետաքննությունների դաշնային բյուրոն հետաքննություն սկսեց, որը ստացել էր «Խաչաձև փոթորիկ» կոդային անվանումը։ Հետաքննության ընթացքում ուսումնասիրվում էր Ռուսաստանը և Թրամփի քարոզարշավի միջև հնարավոր կապերը։ Երբ 2017 թվականի մայիսին Թրամփը հեռացրեց Հետաքննությունների դաշնային բյուրոյի տնօրեն Ջեյմս Քոմեյին, ՀԴԲ-ն հակահետախուզական հետաքննություն սկսեց Թրամփի աշխատակազմի և Ռուսաստանի հետ նրա բիզնես գործարքների շուրջ։ «Խաչակրաց փոթորիկը» ավելի ուշ փոխարինվեց Մյուլերի հետաքննությամբ, բայց գլխավոր դատախազի տեղակալ Ռոդ Ռոզենշթեյնը փակեց Ռուսաստանի հետ Թրամփի ուղիղ կապերի վերաբերյալ հետաքննությունը՝ միաժամանակ բյուրոյի մոտ կեղծ տպավորություն ստեղծելով, թե Մյուլերը կզբաղվի այդ հարցով։

Մյուլերի հետաքննություն

Հիմնական հոդվածներ՝ Հատուկ դատախազ Մյուլերի հետաքննություն, Մյուլերի զեկույց, և Հատուկ դատախազ Մյուլերի հետաքննության արդյունքներով մեղադրանքներ

2017 թվականի մայիսին գլխավոր դատախազի տեղակալ Ռոդ Ռոզենշթեյնը Հետաքննությունների դաշնային բյուրոյի նախկին տնօրեն Ռոբերտ Մյուլերին նշանակեց Արդարադատության նախարարության հատուկ խորհրդական (դատախազ)՝ նրան հանձնարարելով «ուսումնասիրել ցանկացած կապ և/կամ հարաբերություն Ռուսաստանի կառավարության ու Թրամփի նախընտրական շտաբի միջև»։ Մասնավոր հանդիպման ժամանակ նա Մյուլերին հորդորեց սահմանափակել հետաքննությունը քրեական գործերով, որոնք կապված կլինեն 2016 թվականի ընտրություններին Ռուսաստանի միջամտության հետ։ Հատուկ դատախազը հետաքննեց նաև, թե ՀԴԲ տնօրենի պաշտոնից Ջեյմս Քոմիի՝ Թրամփի կողմից հեռացումը հանդիսանում է արդյոք արդարադատության իրականացմանը խոչընդոտում և արդյոք Թրամփի քարոզարշավը կապեր ունեցել է Սաուդյան Արաբիայի, Արաբական Միացյալ Էմիրությունների, Թուրքիայի, Կատարի, Իսրայելի և Չինաստանի հետ։ Թրամփը բազմիցս ուղիներ էր փնտրում Մյուլերին հեռացնելու և հետաքննությունը փակելու համար։ Բայց պարբերաբար նա հրաժարվում էր այդ մտքից, երբ տեսնում էր իր աշխատակազմի դիմադրությունը կամ էլ հենց ինքն էր իր միտքը փոխում։

2019 թվականի մարտին Մյուլերը ամփոփեց իր հետաքննությունը և իր զեկույցը ներկայացրեց գլխավոր դատախազ Ուիլյամ Բարին։ Երկու օր անց Բարը նամակ ուղարկեց Կոնգրեսին, որտեղ հակիրճ շարադրեց զեկույցի հիմնական եզրակացությունները։ Դաշնային դատարանն ու Մյուլերը հայտարարեցին, որ Բարը սխալ է բնութագրել հետաքննության եզրակացությունները և դրանով շփոթության մեջ գցել հանրությանը։ Թրամփը բազմիցս և կեղծորեն պնդել է, որ հետաքննությունն արդարացրել է իրեն։ Այնինչ Մյուլերի զեկույցում ուղիղ ասվում էր, որ զեկույցի արդյունքները չեն արդարացնում Թրամփին։

Զեկույցի խմբագրված տարբերակը հրապարակվեց 2019 թվականի ապրիլին։ Այն պարզել էր, որ Ռուսաստանը, ի աջակցություն Թրամփի թեկնածության, միջամտել է 2016 թվականի ընտրություններին ու խոչընդոտել Հիլարի Քլինթոնին։ Չնայած «Ռուսաստանի կառավարության և Թրամփի նախընտրական շտաբի միջև բազմաթիվ կապերին», զեկույցը պարզեց, որ գերակշռող ապացույցները «չեն հաստատել», որ Թրամփի շտաբի անդամները ուղղորդել կամ համակարգել են ռուսական միջամտությունը։ Զեկույցը բացահայտեց ընտրություններում ռուսական լայնամասշտաբ միջամտությունը և մանրամասն նկարագրեց, թե ինչպես են Թրամփն ու նրա քարոզչական շտաբը ողջունել ու քաջալերել դրանք՝ հավատալով, որ «ռուսական ջանքերի շնորհիվ իրենք կշահեն գողացված և հրապարակված տեղեկատվությունից»։

Զեկույցը նաև պարունակում էր Թրամփի կողմից արդարադատության իրականացման պոտենցիալ խոչընդոտման մի շարք փաստեր, սակայն չի կայացրել «ավանդական դատախազական որոշում» այն մասին, թե արդյոք Թրամփը խախտել է օրենքը։ Ըստ Մյուլերի՝ Կոնգրեսը պետք է նման որոշում կայացներ։ Հետաքննիչները որոշեցին, որ նրանք չեն կարող «կիրառել այնպիսի մոտեցում, որը կարող է դատարանում հանգեցնել այնպիսի դատավճռի կայացման, որը կնշանակի, որ նախագահի կողմից կատարվել են հանցագործություններ», քանի որ հատուկ դատախազի գրասենյակի եզրակացությունն ասում էր, որ գործող նախագահին չի կարող մեղադրանք առաջադրվել։ Զեկույցը եզրակացնում էր, որ Կոնգրեսը, որը լիազորություններ ունի իրավախախտումների պարագայում գործողություններ ձեռնարկել նախագահի դեմ, «կարող է կիրառել խոչընդոտների մասին օրենքները»։ Ներկայացուցիչների պալատն ավելի ուշ, ուկրաինական սկանդալից հետո Դոնալդ Թրամփի դեմ նախաձեռնեց իմպիչմենտի գործընթաց, բայց նույն գործընթացտ չսկսեց Մյուլերի հետաքննության հետ կապված։

Մյուլերի հետաքննության և դրա հետ առնչվող գործերով Թրամփի որոշ համախոհներ մեղավոր ճանաչվեցին կամ դատապարտվեցին, ներառյալ Մանաֆորթը, որին միանգամից 8 կետով մեղադրանք էր առաջադրվել։ Վերը նշված անձանց թվում էին նաև քարոզարշավի ղեկավարի տեղակալ Ռիք Գեյթսը, արտաքին քաղաքական հարցերով խորհրդատու Պապադոպուլոսը և Ֆլինը։ Քոհենը մեղավոր ճանաչվեց Կոնգրեսին ստելու համար։ Նա ստել էր Մոսկվայում Trump Tower-ի կառուցման շուրջ Ռուսաստանի հետ գործարքի հասնելու Թրամփի 2016 թվականի փորձերի մասին։ Քոհենը նշեց, որ ինքը կեղծ հայտարարություններ է արել Թրամփի պահանջով, ով դատական փաստաթղթերում նույնականացվել էր որպես «Անհատ-1»։ 2020 թվականի փետրվարին Սթոնը, Կոնգրեսին ստելու և 2016 թվականի ընտրությունների ընթացքում դեմոկրատների կոտրված էլեկտրոնային նամակների մասին առավել տեղեկատվություն իմանալու փորձերի համար, դատապարտվեց 40 ամսվա ազատազրկման։ Դատավճիռը հրապարակած դատավորը հայտարարեց, որ Սթոնը «պատասխանատվության է ենթարկվել նախագահին կոծկելու համար»։

Առաջին իմպիչմենտ

Հիմնական հոդվածներ՝ Դոնալդ Թրամփի իմպիչմենտ և Թրամփ-Զելենսկի հակասություն

Ներկայացուցիչների պալատի անդամները քվեարկում են իմպիչմենտի երկու հոդվածների օգտին, դեկտեմբերի 18, 2019 թվական։

2019 թվականի օգոստոսին անանուն ազդարարը բողոք ներկայացրեց Հետախուզական մարմինների գլխավոր տեսչություն հուլիսի 25-ին Թրամփի և Ուկրաինայի նախագահ Վոլոդիմիր Զելենսկիի միջև կայացած հեռախոսազրույցի վերաբերյալ, որի ընթացքում, ըստ ազդարարի, Թրամփը ճնշում էր գործադրել Զելենսկիի վրա՝ հետաքննելու CrowdStrike-ի, նախագահի դեմոկրատ թեկնածու Ջո Բայդենի և վերջինիս որդու՝ Հանթեր Բայդենի գործունեությունը։ Ազդարարն ասել էր, որ Սպիտակ տունը փորձել էր թաքցնել պատահարը, և որ հեռախոսազրույցը Թրամփի վարչակազմի ու նրա փաստաբան Ռուդի Ջուլիանիի լայն արշավի մի մասն է, որը հնարավոր է ներառել է 2019 թվականի հուլիսին Ուկրաինայի կողմից ֆինանսական օգնությունից հրաժարումն ու նույն տարվա մայիսին Ուկրաինա ԱՄՆ փոխնախագահ Մայք Փենսի այցի չեղարկումը։

Ներկայացուցիչների պալատի խոսնակ Նենսի Փելոսին սեպտեմբերի 24-ին նախաձեռնեց իմպիչմենտի ֆորմալ գործընթաց։ Թրամփն ավելի ուշ հաստատեց, որ ինքն է Ուկրաինային մերժել տրամադրել ռազմական օգնություն՝ այդ որոշման համար առաջ քաշելով հակասական պատճառներ։ Սեպտեմբերի 25-ին Թրամփի վարչակազմը հրապարակեց հեռախոսազրույցի վերաբերյալ բացատրագիր, որը հաստատեց, որ Զելենսկիի կողմից հակատանկային հրթիռների գնման վերաբերյալ ակնարկից հետո, Թրամփը խնդրում է նրան Ռուդի Ջուլիանիի ու Ուիլյամ Բարի հետ քննարկել Բայդենի ու նրա որդու հետաքննության հարցը։ Գործող վարչակազմի պաշտոնյաների և նախկին պաշտոնյաների բազմաթիվ վկայությունները հաստատում են, որ դա Թրամփի անձնական շահերն առաջ մղելու ավելի լայն ջանքերի մի մասն էր՝ նրան առավելություն տալով առաջիկա նախագահական ընտրություններում։ Հոկտեմբերին Ուկրաինայում ԱՄՆ գործերի ժամանակավոր հավատարմատար Ուիլյամ Թեյլոր կրտսերը կոնգրեսական հանձնաժողովների առաջ վկայություն տվեց՝ նշելով, որ 2019 թվականի հունիսին Ուկրաինա ժամանելուց շատ քիչ ժամանակ անց պարզել է, որ Վոլոդիմիր Զելենսկու նկատմամբ ճնշում է եղել, որը նախաձեռնվել էր Թրամփի ու իրականացվել Ջուլիանիի կողմից։ Թեյլորի ու մյուսների կարծիքով՝ նպատակը եղել է Զելենսկիին ստիպելը, որպեսզի նա հետաքննություն իրականացնելու հանրային պարտավորություն ստանձնի։ Հետաքննությունն իրականացվելու էր այն ընկերության նկատմամբ, որը աշխատանքի էր ընդունել Հանթեր Բայդենին։ Մեկ այլ պատճառ էլ նշվում էր այն, որ որոշ շրջանակներ կարծում էին, որ Ուկրաինան ևս փորձել է 2016 թվականին ազդեցություն ունենալ ամերիկյան նախագահական ընտրությունների վրա։ Դիվանագետը կարծում էր, որ քանի դեռ Զելենսկին նման հայտարարությամբ հանդես չգար, Թրամփի վարչակազմը չէր հաստատի Ուկրաինայի համար նախատեսված ռազմական օգնությունը և Վոլոդիմիր Զելենսկիին չէր հրավիրի Սպիտակ տուն։

Դեկտեմբերի 13-ին Ներկայացուցիչների պալատի դատավարության հարցերով հանձնաժողովը կուսակցական սկզբունքով քվեարկեց իմպիչմենտի երկու հոդվածների ընդունման համար։ Հոդվածներից մեկը վերաբերվում էր իշխանության չարաշահմանը, իսկ մյուսը՝ Կոնգրեսի աշխատանքի խոչընդոտմանը։ Դեկտեմբերի 18-ին կայացած բանավեճից հետո Ներկայացուցիչների պալատը երկու հոդվածներով էլ իմպիչմենտ հայտարարեց Դոնալդ Թրամփին։

Սենատում իմպիչմենտի լսումներ

Հիմնական հոդված՝ Դոնալդ Թրամփի առաջին իմպիչմենտի գործընթաց

2020 թվականի հունվարի լսումների ժամանակ, Ներկայացուցիչների պալատում իմպիչմենտի նախաձեռնողները երեք օրվա ընթացքում ներկայացրեցին իրենց դիրքորոշումը։ Նրանք տեղի ունեցածը բնորոշում էին որպես իշխանության չարաշահում և Կոնգրեսի աշխատանքի տապալման փորձ ու պաշտպանում այն մոտեցումը, որ Թրամփի գործողությունները հենց այն են, ինչ հիմնադիր հայրերն իրենց մտքում ունեցել են, երբ Սահմանադրության մեջ ամրագրել են իմպիչմենտի գործընթացը։

Թրամփը ցուցադրում է The Washington Post-ի «Թրամփը արդարացված է» վերնագրով հրապարակումը։

Հաջորդ երեք օրերի ընթացքում պատասխանելով մեղադրանքներին՝ Թրամփի իրավաբանները չէին ժխտում մեղադրանքների մեջ ներկայացված փաստերը, սակայն նշում, որ Թրամփը չի խախտել որևէ օրենք կամ չի խոչընդոտել Կոնգրեսի գործունեությանը։ Նրանք պնդում էին, որ իմպիչմենտը «սահմանադրական և իրավական տեսանկյունից անվավեր է», որովհետև Թրամփը չի մեղադրվել հանցանքի մեջ, իսկ իշխանության չարաշահումը իմպիչմենտի ենթակա մեղադրանք չէ։

Հունվարի 31-ին Սենատը դեմ քվեարկեց վկաներին կանչելու կամ փաստաթղթերը լսումներին ներկայացնելու միջնորդությանը։ Քվեարկության ժամանակ 51 հանրապետականներ դեմ քվեարկեցին Թրամփին իմպիչմենտ հայտարարելուն։ Այս իմպիչմենտի գործընթացն առաջինն էր ԱՄՆ պատմության մեջ, որի լսումների ժամանակ չի եղել վկաների մասնակցություն։

Սենատում հանրապետական մեծամասնության շնորհիվ Թրամփն արդարացվեց բոլոր երկու մեղադրանքներով։ Իշխանության չարաշահման օգտին կողմ քվեարկեց 48 սենատոր, իսկ դեմ՝ 52-ը, իսկ Կոնգրեսի գործունեության խոչընդոտման մեղադրանքին դեմ քվեարկեց 53-ը, իսկ կողմ՝ 47-ը։ Սենատոր Միթ Ռոմնին միակ հանրապետական էր, որը մեղադրանքներից մեկով (իշխանության չարաշահում) կողմ քվեարկեց Թրամփին իմպիչմենտ հայտարարելուն։ Իր արդարացումից հետո Թրամփն ազատեց իմպիչմենտի վկաներին և քաղաքական ու կարիերային պաշտոնյաների, որոնք, ըստ նրա, բավարար հավատարմություն չէին ցուցաբերել։

2020 թվականի նախագահական քարոզարշավ

Դոնալդ Թրամփը Արիզոնայում իր նախագահական քարոզարշավի ժամանակ, 2020 թվական։

Հիմնական հոդված՝ Դոնալդ Թրամփի նախագահական քարոզարշավ (2020)

Տե՛ս նաև՝ ԱՄՆ նախագահական բանավեճեր (2020)

Խախտելով նախադեպը՝ Թրամփը նախագահի պաշտոնը ստանձնելուց հետո մի քանի ժամվա ընթացքում Դաշնային ընտրական հանձնաժողով է ներկայացնում երկրորդ ժամկետով իր թեկնածությունն առաջադրելու հայտը։ Իր վերընտրման առաջին հավաքը նա անց է կացրել 2017 թվականի փետրվարին, երբ նույնիսկ մեկ ամիս չէր անցել նախագահի պաշտոնն ստանձնելուց հետո։ 2020 թվականի օգոստոսին արդեն Թրամփը դարձավ Հանրապետական կուսակցության միասնական թեկնածուն այդ տարվա նոյեմբերին կայանալիք նախագահական ընտրությունների ժամանակ։

Պաշտոնավարման առաջին երկու տարիներին Թրամփի վերընտրման հանձնաժողովը զեկուցեց 67,5 միլիոն ԱՄՆ դոլարի հանգանակման մասին, իսկ 2019 թվականն սկսեց 19.3 միլիոն ԱՄՆ դոլար կանխիկ գումարով։ 2020 թվականի հուլիսին Թրամփի նախընտրական շտաբն ու Հանրապետական կուսակցությունը կարողացել էին հավաքել 1.1 միլիարդ դոլար ու ծախսել միայն 800 միլիոնը։ Այդուհանդերձ, Ջո Բայդենի նախընտրական շտաբը կարողացել էր ավելի շատ կանխիկ գումար հանգանակել։ Կանխիկի պակասը ստիպեց նախընտրական շտաբին կրճատել գովազդային ծախսերը։

Թրամփի նախընտրական գովազդային արշավը կենտրոնացած էր հանցավորության վրա, որոնք պնդում էին, թե քաղաքները կխրվեն անօրինականության մեջ, եթե Բայդենը հաղթի նախագահական ընտրություններում։ Թրամփը հաճախ աղավաղում էր Բայդենի դիրքորոշումներն ու անցնում ռասիստական կոչերի։

2020 թվականի նախագահական ընտրություններ

Հիմնական հոդված՝ ԱՄՆ նախագահական ընտրություններ 2020

Տե՛ս նաև՝ ԱՄՆ փոստային ծառայության ճգնաժամ (2020)

Սկսած 2020 թվականի գարնանից՝ Թրամփը սկսեց կասկածներ սերմանել ընտրությունների վերաբերյալ՝ առանց պատճառ պնդելով, որ ընկերությունները կեղծվելու են և փոստային տարբերակով ընտրությունների մասնակցության լայնատարած կիրառումը կնպաստի դրանց զանգվածային կեղծմանը։ Հուլիսին Թրամփն առաջ քաշեց ընտրությունների հետաձգման գաղափարը։ Երբ օգոստոսին Ներկայացուցիչների պալատը կողմ քվեարկեց Փոստային ծառայությանը 25 միլիարդ դոլար դրամաշնորհի տրամադրման օգտին, փոստային տարբերակով ընտրություններին մասնակցելու պրակտիկայի աճի պատճառով, Թրամփն արգելափակեց դրամաշնորհի տրամադրումը՝ նշելով, որ ցանկանում է կանխել փոստային տարբերակով քվեարկելու ծավալների աճը։ Նա բազմիցս հրաժարվել է պատասխանել այն հարցին, թե արդյոք պարտության պարագայում կընդունի ընտրությունների արդյունքները և իշխանությունը խաղաղ ճանապարհով կփոխանցի ընտրված նախագահին։

Նախկին փոխնախագահ Ջո Բայդենը նոյեմբերի 3-ին հաղթեց ընտրությունները՝ ստանալով 81,3 միլիոն ձայն (51,3 տոկոս) այն պարագայում, երբ Թրամփի օգտին քվեարկեց 74,2 միլիոն մարդ (46.8 տոկոս)։ Ընտրիչների ընտրության արդյունքում Բայդենը ստացավ 306 էլեկտորալ ձայն, իսկ Թրամփը՝ 232։

Քվեարկության արդյունքների կեղծման վերաբերյալ կեղծ հայտարարություններ, նախագահական լիազորությունների փոխանցման կանխարգելման փորձ

Հավելյալ տեղեկություն՝ Մեծ սուտ, 2020 թվականի նախագահական ընտրությունների չեղարկման փորձեր, Հետընտրական բողոքի ցույցեր ԱՄՆ-ում (2020-2021), և ԱՄՆ-ում ընտրությունների ժխտման շարժում

2020 թվականի նախագահական ընտրություններում ընտրիչների քվեարկության արդյունքները։ Թրամփը ստացել է 232 ձայն, իսկ Ջո Բայդենը՝ 306:

Ընտրությունների ավարտից անմիջապես հետո՝ գիշերը ժամը 02:00-ին, երբ արդյունքները դեռևս անհայտ էին, Թրամփն ազդարարեց իր հաղթանակի մասին։ Օրեր անց, երբ Բայդենը պաշտոնապես ճանաչվեց ընտրությունների հաղթող, Թրամփը հայտարարեց, որ «ընտրություններն ավարտից դեռ շատ հեռու են» ու անհիմն կերպով դրանք հայտարարեց կեղծված։ Թրամփն ու նրա համախոհները ընտրությունների արդյունքների վերաբերյալ մի շարք հայցեր ներկայացրեցին, որոնք նահանգային և դաշնային դատարաններում մերժվեցին առնվազն 86 դատավորների կողմից, ներառյալ այն դաշնային դատավորների, որոնց անձամբ նշանակել էր Թրամփը։ Նրանց պնդմամբ՝ չկար որևէ փաստացի կամ իրավական հիմք։ Զանգվածային ընտրակեղծիքների վերաբերյալ Թրամփի անհիմն պնդումները հերքվել են նաև նահանգային ընտրական մարմինների պաշտոնյաների կողմից։ Երբ Կիբեռանվտանգության և ենթակառուցվածքների անվտանգության գործակալության (CISA) տնօրեն Քրիս Քրեբսը ժխտեց ընտրակեղծիքների մասին պնդումները, Թրամփը նոյեմբերի 17-ին նրան պաշտոնանկ արեց։ Դեկտեմբերի 11-ին ԱՄՆ գերագույն դատարանը մերժեց վարույթ ընդունել Տեխասի գլխավոր դատախազի հայցը, որը դատարանից պահանջում էր չորս նահանգներում, որտեղ հաղթել էր Բայդենը, չեղյալ հայտարարել ընտրությունների արդյունքները։

Ընտրություններին հաջորդած շաբաթների ընթացքում Թրամփը գրեթե չէր մասնակցում հանրային միջոցառումներին։ Սկզբնական շրջանում նա արգելափակում էր գործող պետական պաշտոնյաների քայլերը՝ Բայդենի վարչակազմին իշխանության փոխանցման գործընթացի մասով։ Երեք շաբաթ անց՝ նոյեմբերի 23-ին ԱՄՆ ընդհանուր ծառայությունների վարչության ղեկավար Էմիլի Վ. Մերֆին Բայդենին պաշտոնապես ճանաչեց նախագահական ընտրությունների հաղթող և հանձնարարեց սկսել Բայդենի վարչակազմին լիազորությունների փոխանցման գործընթացը։ Թրամփը դեռևս պաշտոնապես չէր ընդունել պարտությունը, մինչդեռ հայտարարում էր, որ խորհուրդ է տվել Ընդհանուր ծառայությունների վարչությանը սկսել փոխանցման արարողակարգային գործընթացը։

Ընտրիչների կոլեգիալ մարմինը դեկտեմբերի 14-ին օրինականացրեց Բայդենի հաղթանակը։ 2020 թվականի նոյեմբերից 2021 թվականի հունվար ամիսներին Թրամփը բազմիցս օգնություն էր փնտրում՝ չեղարկելու նախագահական ընտրությունների արդյունքերը, անձնապես ճնշումներ գործադրելով տեղական և դաշնային նշանակության պաշտոններ զբաղեցնող հանրապետականների, նահանգային և դաշնային օրենսդիր մարմինների անդամ հանրապետականների, Արդարադատության նախարարության և փոխնախագահ Փենսի վրա՝ կոչ անելով ձեռնարկել տարբեր քայլեր, ինչպես օրինակ փոխարինել նախագահական ընտրիչներին կամ պահանջել Ջորջիայի պաշտոնյաներից՝ «գտնել ձայները և հայտարարել վերահաշվարկված արդյունքները»։ 2021 թվականի փետրվարի 10-ին Ջորջիայի դատախազները քրեական հետաքննություն նախաձեռնեցին Ջորջիայում ընտրությունների արդյունքների վրա Թրամփի ազդեցության փորձերի հիման վրա։

Թրամփը չմասնակցեց Բայդենի երդմնակալության արարողությանը՝ դրանից մի քանի ժամ առաջ Վաշինգտոնից մեկնելով Ֆլորիդա։

Հեղաշրջման հնարավոր փորձի կամ ռազմական գործողության վերաբերյալ մտահոգություններ

2020 թվականի դեկտեմբերին Newsweek-ը գրեց, որ Պենտագոնը բերվել է մարտական պատրաստության վիճակի, իսկ բարձրաստիճան պաշտոնյաները քննարկում էին, թե ինչ կանեն իրենք, եթե Թրամփը որոշի ռազմական դրություն մտցնել։ Պենտագոնը, հղում անելով պաշտպանական գերատեսչության ղեկավար կազմին, հայտարարեց, որ զինված ուժերը որևէ ազդեցություն չունեն և չեն կարող ունենալ ընտրությունների արդյունքների վրա։

Երբ նոյեմբերյան ընտրություններից հետո Թրամփն իր աջակիցներին առաջադրեց Պենտագոնում բարձրաստիճան տարբեր պաշտոների, Շտաբների պետերի միացյալ կոմիտեի ղեկավար Մարք Միլին և Կենտրոնական հետախուզական վարչության տնօրեն Ջինա Հասփելը մտահոգություններ ունեցան, որ կարող է ինքնահեղաշրջման հնարավոր փորձ լինել կամ էլ Թրամփը կարող է ռազմական գործողություններ սկսել Չինաստանի կամ Իրանի դեմ։ Միլին պնդում էր, որ իր հետ պետք է խորհրդակցեն Թրամփի ցանկացած զինվորական հրամանի մասով, ներառյալ միջուկային զենքի օգտագործման, ուստի Հասփելին և Ազգային անվտանգության գործակալության տնօրեն Փոլ Նաքասոնեին հրահանգեց ուշադրությամբ հետևել զարգացումներին։

Հունվարի 6-ին Կապիտոլիումի վրա հարձակում

Հիմնական հոդված՝ ԱՄՆ Կապիտոլիումի վրա հարձակում (2021)

Տե՛ս նաև՝ ԱՄՆ Կապիտոլիումի վրա հունվարի 6-ի հարձակման ժամանակագրություն

2021 թվականի հունվարի 6-ին, մինչ Միացյալ Նահանգների Կապիտոլիումում տեղի էր ունենում նախագահական ընտրությունների արդյունքների կոնգրեսական վավերացումը, Թրամփը կեսօրին հավաք է անցկացնում Վաշինգտոնում Սպիտակ տանը հարակից էլիփսաձև այգում։ Նա պահանջում էր չեղարկել ընտրությունների արդյունքները ու կոչ անում իր աջակիցներին «հետ վերադարձնել մեր երկիրը», քայլերթով գնալ դեպի Կապիտոլիում, «ցուցադրելու ուժն ու պայքարելու բոլոր ուժերով»։ Աջակիցներից շատերը հետևեցին Թրամփի հորդորին՝ միանալով արդեն իսկ այնտեղ գտնվող ամբոխին։ Ժամը 14:15-ի սահմաններում ամբոխը ներխուժեց Կապիտոլիումի շենք, ինչի պատճառով խափանվեց վավերացման գործընթացը, իսկ Կոնգրեսում գտնվողները տարհանվեցին։ Բռնության ժամանակ Թրամփը հեռուստացույց էր դիտում և Twitter-ում գրառումներ անում՝ առանց խռովարարներին ցրվելու կոչեր անելու։ Երեկոյան ժամը վեցին Թրամփը թվիթերյան գրառում արեց՝ նշելով, որ խռովարարները պետք է «սիրով և խաղաղությամբ տուն գնան»։ Թրամփը նրանց «մեծ հայրենասերներ» ու «շատ հատուկ» էր անվանել՝ կրկնելով, որ ընտրություններն իրենից գողացել են։ Երբ ամբոխը հեռացվեց Կապիտոլիումից, Կոնգրեսը վերսկսեց իր աշխատանքը և Բայդենի՝ ընտրություններում հաղթանակը հաստատվեց հաջորդ օրը վաղ առավոտյան։ Արդարադատության նախարարության տվյալներով՝ Կապիտոլիումի վրա հարձակման հետևանքով վիրավորվել էր ավելի քան 140 ոստիկան, իսկ 5-ը՝ զոհվել։

2023 թվականի մարտին Թրամփի նախաձեռնությամբ թողարկվում է «Արդարություն բոլորի համար» երգը, որը նվիրված էր հարձակման հետևանքով բանտարկվածներին։ Հունիսին էլ Թրամփը հայտարարեց, որ ընտրման պարագայում կների բանտարկվածներից շատերին։

Երկրորդ իմպիչմենտ

Հիմնական հոդվածներ՝ Դոնալդ Թրամփի երկրորդ իմպիչմենտ և Դոնալդ Թրամփի երկրորդ իմպիչմենտի գործընթաց

Ներկայացուցիչների պալատի խոսնակ Նենսի Փելոսին ստորագրում է Թրամփի երկրորդ իմպիչմենտը։

2021 թվականի հունվարի 11-ին Ներկայացուցիչների պալատ ներկայացվեց նախագահ Թրամփին իմպիչմենտ հայտարարելու մասին նախագիծը։ Նա մեղադրվում էր ամերիկյան կառավարության դեմ ապստամբության դրդման մեջ։ Հունվարի 13-ին Ներկայացուցիչների պալատում Թրամփին իմպիչմենտ հայտարարելու նախագծին կողմ քվեարկեց 232 կոնգրեսական, դեմ՝ 197-ը։ Այսպիսով, Թրամփը դարձավ ամերիկյան պատմության մեջ առաջին նախագահը, որին Ներկայացուցիչների պալատը երկու անգամ անվստահություն էր հայտնել։ Հանրապետական 10 կոնգրեսականներ կողմ քվեարկեցին Թրամփի իմպիչմենտին։ Սա ամերիկյան պատմության մեջ ամենամեծ թիվն է, երբ օրենսդիր իշխանության ներկայացուցիչները կողմ են քվեարկում սեփական կուսակցությունը ներկայացնող նախագահի իմպիչմենտի օգտին։

Փետրվարի 13-ին, Սենատում հնգօրյա գործընթացից հետո, Թրամփն արդարացվեց, երբ գործընթացին կողմ քվեարկեց 57 սենատոր, իսկ դեմ՝ 43-ը։ Թրամփին իմպիչմենտ հայտարարելու համար, ըստ ամերիկյան օրենսդրության, անհրաժեշտ էր սենատորների ձայների երկու երրորդը։ Գործընթացի համար չբավարարեց 10 ձայն։ Թրամփի իմպիչմենտի օգտին քվերակել էին բոլոր դեմոկրատները, ինչպես նաև հանրապետական յոթ սենատորներ։ Սա դարձավ Սենատի պատմության մեջ իմպիչմենտների գործընթացների ժամանակ գործող կամ նախկին նախագահներին անվստահություն հայտնելու ամենամեծ երկկուսակցական աջակցությունը։ Հանրապետականների մեծ մասը քվեարկեցին Թրամփի արդարացման օգտին, չնայած ոմանք նրան պատասխանատու էին համարում տեղի ունեցածի մեջ։ Այդուհանդերձ սենատորներից ոմանք խոստովանում էին, որ Սենատը որևէ իրավասություն չունի նախկին նախագահների նկատմամբ, քանի որ Թրամփն իր պաշտոնը թողել էր հունվարի 20-ին։ Այս խմբում էր նաև Սենատում հանրապետական փոքրամասնության առաջնորդ Միթչ Մաքքոնելը։

Հետնախագահական շրջան (2021 թվականից մինչ օրս)

Տե՛ս նաև՝ Դոնալդ Թրամփի իրավական հարցեր

Նախագահության ժամկետի ավարտից հետո Թրամփը բնակության համար ընտրեց իրեն պատկանող Մար-ա-Լագո ակումբը, որ գտնվում է Ֆլորիդա նահանգի Փալմ Բիչ քաղաքում։ Ինչպես նախատեսվում է նախկին նախագահների գործունեությունը սահմանող օրենսդրությամբ, Թրամփն այնտեղ գրասենյակ ստեղծեց՝ իր հետնախագահական գործողությունների համակարգման համար։

2020 թվականի նախագահական ընտրությունների վերաբերյալ Թրամփի կեղծ պնդումները մամուլում ու նրա քննադատների կողմից մեծամասամբ դիտարկվում են որպես «մեծ սուտ»։ 2021 թվականի մայիսին Թրամփն ու նրա աջակիցները փորձեցին օգտագործել տերմինը՝ նախորդ տարի կայացած ընտրությունների բնորոշման համար։ Հանրապետական կուսակցությունը կեղծված ընտրությունների վերաբերյալ Թրամփի թեզը կիրառում էր քվեարկության նոր սահմանափակումների վերաբերյալ իր մոտեցումներն առաջ մղելու համար։ 2022 թվականի հուլիսի վերջին Թրամփը շարունակում էր ճնշումներ գործադրել նահանգային օրենսդիր մարմինների ներկայացուցիչների վրա՝ պահանջելով չեղարկել նախագահական ընտրությունների արդյունքներն ու Բայդենի օգտին ընտրիչների ձայները։

Թրամփը վերսկսեց քարոզարշավի ոճի իր հավաքները՝ 2021 թվականի հունիսի 6-ին 85-րոպեանոց ելույթ ունենալով Հյուսիսային Կարոլինայի հանրապետական կուսակցության ամենամյա համագումարի ժամանակ։ Հունիսի 26-ին Թրամփն ունեցավ իր առաջին հանրային հավաքը։ Վերջին անգամ նա նմանատիպ հավաք հրավիրել էր հունվարի 6-ին, երբ ամբոխը շարժվել էր ու ներխուժել Կապիտոլիումի շենք։

Ի տարբերություն մյուս նախագահների, Թրամփը շարունակեց գերակայություն ունենալ կուսակցության ներսում։ Նա հաճախ համեմատվում է ժամանակակից «կուսակցական բոսի» հետ։ Թրամփը շարունակում էր դրամահավաքը, շուրջ երկու անգամ ավելի շատ գումար հավաքելով, քան Հանրապետական կուսակցությունն իր ուժերով։ Նա ակնարկում էր, որ դարձյալ պատրաստվում է առաջադրել իր թեկնածությունը և շահույթ ունենում դրամահավաքներից, որոնք հանրապետական թեկնածուներն անց էին կացնում Մար-ա-Լագոյում։ Թրամփն իր ուշադրությունը հիմնականում կենտրոնացնում էր այն մարդկանց վրա, որոնք պատասխանատու էին ընտտրությունների կազմակերպման համար և նրա վրա, թե ինչպես են դրանք անցկացվում։ 2022 թվականի միջանկյալ ընտրությունների ժամանակ նա իր աջակցությունն է հայտնում տարբեր պաշտոնների համար առաջադրված շուրջ 200 թեկնածուների, որոնց մեծ մասը աջակցում էին Թրամփին այն հարցում, որ 2020 թվականի նախագահական ընտրությունները գողացվել էին նրանից։ Թրամփի աջակցությունը վայելող թեկնածուների մեծ մասը հաղթեցին Հանրապետական կուսակցության նախնական ընտրություններում։

Թրամփը 2021 թվականի փետրվարին նոր ընկերություն գրանցեց։ Trump Media & Technology Group-ը (TMTG) ձևավորվեց՝ «Միացյալ Նահանգների սպառողներին սոցիալական շփման ծառայություններ մատուցելու համար»։ 2021 թվականի հոկտեմբերին Թրամփը հայտարարեց TMTG-ի և Digital World Acquisition-ի նախատեսվող միաձուլման մասին։ Վերջինս հատուկ նշանակության ձեռքբերման ընկերության (անգլ.՝ Special-purpose acquisition company) կարգավիճակ ունի։ SPAC-ի հիմնական հովանավորը Չինաստանում տեղակայված ARC Group-ն է, որը մասնակցել է նախատեսվող միաձուլման գործարքի կազմակերպմանը։ Այս գործարքը գտնվում է ԱՄՆ արժեթղթերի և բորսաների հանձնաժողովի հետաքննության տակ։

2022 թվականի փետրվարին TMTG-ն գործարկեց Truth Social-ը, որը Twitter-ի ձևաչափով սոցիալական մեդիա հարթակ է։ 2023 թվականի մարտի դրությամբ՝ Trump Media-ն, որը շուրջ 8 միլիոն ԱՄՆ դոլար է ստացել Ռուսաստանի հետ կապ ունեցող ձեռնարկություններից, հետաքննվում է դաշնային դատախազության կողմից՝ փողերի հնարավոր լվացման կասկածանքով։

Հետաքննություններ, քրեական մեղադրանքներ, քաղաքացիական հայցեր

Թրամփն իր նախագահությունից առաջ, դրա ընթացքում և հետո բազմաթիվ հետաքննությունների հերոս է դարձել՝ իր գործողությունների և բիզնես գործարքների պատճառով։ 2021 թվականի փետրվարին Ջորջիա նահանգի Ֆուլթոն շրջանի շրջանային դատախազ Ֆանի Ուիլիսը հայտարարեց քրեական գործի հարուցման մասին, որը կապված էր Ջորջիայի քարտուղար Բրեդ Ռաֆենսփերգերին Դոնալդ Թրամփի հեռախոսազանգերի հետ։ Նյու Յորքի նահանգային գլխավոր դատախազի գրասենյակը Մանհեթենի շրջանային դատախազության հետ համատեղ քրեական հետաքննություններ է իրականացնում Թրամփի բիզնես գործունեության վերաբերյալ։ 2021 թվականի մայիսին հատուկ երդվյալ ատենակալները քննում էին մեղադրական եզրակացությունները։ 2021 թվականի հուլիսին Նյու Յորքի դատախազությունը Trump Organization-ին մեղադրեց կառավարությանը խաբելու «15-ամյա սխեմայի մեջ»։ 2023 թվականի հունվարին կազմակերպության գլխավոր ֆինանսական տնօրեն Ալեն Վեյսելբերգը հարկային խարդախությունների համար դատապարտվեց 5 ամիս ազատազրկման և 5 տարի պայմանական ազատազրկման՝ մեղքն ընդունելուց հետո։

ՀԴԲ հետաքննություններ

Հիմնական հոդվածներ՝ Նախագահական փաստաթղթերի նկատմամբ Դոնալդ Թրամփի վերաբերմունքի նկատմամբ ՀԴԲ հետաքննություն, Հետաքննությունների դաշնային բյուրոյի խուզարկությունը Մար-ա-Լագոյում, և Հատուկ իրավախորհրդատու Սմիթի հետաքննություն

Մար-ա-Լագոյում խուզարկության հետևանքով հայտնաբերված գաղտնի հետախուզական փաստաթղթեր

Երբ 2021 թվականի հունվարին Թրամփը լքեց Սպիտակ տունը, նա կառավարական փաստաթղթերն ու նյութերն իր հետ տարավ Մար-ա-Լագո։ 2021 թվականի մայիսին ԱՄՆ ազգային արխիվի և փաստաթղթերի վարչությունը (NARA), որը կառավարական փաստաթղթերի պահման դաշնային գործակալությունն է, պարզեց, որ Թրամփի պաշտոնավարումից հետո կարևոր նշանակություն ունեցող փաստաթղթերը չեն հանձնվել վարչության պահմանը և խնդրեց նրա գրասենյակին գտնել դրանք։ 2022 թվականի հունվարին վարչության աշխատակիցները Մար-ա-Լագոյից վերադարձրեցին Թրամփի նախագահության ժամանակաշրջանի շուրջ 15 տուփ փաստաթուղթ։ ԱՄՆ ազգային արխիվի և փաստաթղթերի վարչությունն ավելի ուշ Արդարադատության նախարարությանը տեղեկացրեց, որ վերադարձված փաստաթղթերի մի մասը գաղտնի գրիֆի տակ է եղել։ 2022 թվականի ապրիլին Արդարադատության նախարարությունը հետաքննություն սկսեց և դիմեց երդվյալ ատենակալների ձևավորման համար։ Արդարադատության նախարարությունը լրացուցիչ նյութեր ստանալու համար մայիսի 11-ին Թրամփին ծանուցագիր ուղարկեց։ Հունիսի 3-ին Արդարադատության նախարարության պաշտոնյաներն այցելեցին Մար-ա-Լագո և Թրամփի իրավաբաններից ստացան որոշ գաղտնի փաստաթղթեր։ Իրավաբաններից մեկը հայտարարություն ստորագրեց, որը վկայում էր, որ գաղտնի գրիֆի տակ գտնվող բոլոր փաստաթղթերն ու նյութերը վերադարձվել են ամերիկյան կառավարությանը։ Այդ ամիս ավելի ուշ ևս մեկ ծանուցագիր ուղարկվեց Թրամփին՝ խնդրելով տրամադրել Մար-ա-Լագոյի տեսանկարահանման ապարատների տեսաձայնագրությունները, ինչը ևս կատարվեց Թրամփի կողմից։

2022 թվականի օգոստոսի 8-ին Հետաքննությունների դաշնային բյուրոյի գործակալները խուզարկեցին Թրամփի նստավայրը, գրասենյակը և Մար-ա-Լագոյի պահեստային տարածքները։ Նպատակը կառավարական փաստաթղթերի ու նյութերի վերադարձն էր, որոնք պաշտոնավարման ժամկետի ավարտից հետո Թրամփն իր հետ տարել էր՝ խախտելով «Նախագահական փաստաթղթերի պահման մասին» օրենքը։ Ընդորում, այդ փաստաթղթերից որոշներն առնչվում էին միջուկային սպառազինությանը։ Խուզարկության օրդերը, որը տրվել էր ԱՄՆ արդարադատության նախարար Մերիք Գարլանդի և հաստատվել դաշնային դատավորի կողմից, ինչպես նաև առգրավված իրերի գրավոր ցանկը հրապարակվեցին օգոստոսի 12-ին։ Խուզարկության օրդերի տեքստից պարզ էր դառնում, որ հետաքննվում է լրտեսության և արդարադատությանը խոչընդոտման մասին օրենսդրության հնարավոր խախտումների փաստը։ Խուզարկության ընթացքում առգրավված իրերը ներառում էին 11 տուփ գաղտնի փաստաթղթեր, որոնցից չորսը «հույժ գաղտնի» գրիֆի տակ էին և մեկը՝ «հույժ գաղտնի/զգայուն գերգաղտնի տեղեկատվություն» գրիֆի, որը գաղտնի տեղեկատվության դասակարգման վերին մակարդակն է։

2022 թվականի նոյեմբերի 18-ին հատուկ իրավախորհրդատուի պաշտոնում Գարլանդը նշանակեց դաշնային դատախազ Ջեք Սմիթին, որը պետք է վերահսկեր ընթացիկ դաշնային քրեական հետաքննությունը՝ Թրամփի կողմից Մար-ա-Լագոյում պետական սեփականություն պահելու և 2021 թվականի հունվարի 6-ին Կապիտոլիումի վրա հարձակման հանգեցրած իրադարձություններում Թրամփի դերի ուսումնասիրության վերաբերյալ։

Հունվարի 6-ի հարցով Ներկայացուցիչների պալատի հատուկ հանձնաժողովի կողմից քրեական գործի ուսումնասիրություն

Հիմնական հոդված՝ Հունվարի 6-ի հարձակման հարցով Ներկայացուցիչների պալատի հատուկ հանձնաժողով

2022 թվականի դեկտեմբերի 19-ին Միացյալ Նահանգների Ներկայացուցիչների պալատի՝ Հունվարի 6-ի հարցով հատուկ հանձնաժողովը խորհուրդ տվեց քրեական մեղադրանք առաջադրել Թրամփի դեմ՝ պաշտոնական վարույթին խոչընդոտելու, Միացյալ Նահանգներին խաբելու նպատակով դավադրության և ապստամբություն հրահրելու կամ դրան աջակցելու համար։

Թրամփի դեմ դաշնային և նահանգային քրեական գործեր

Բիզնես փաստաթղթերի կեղծման համար Նյու Յորքում դատական հետապնդում

Հիմնական հոդված՝ Դոնալդ Թրամփի դատավարություն

2023 թվականի մարտի 30-ին Նյու Յորքի երդվյալ ատենակալների դատարանը բիզնես փաստաթղթերի կեղծման համար 34 կետերով Թրամփին քրեական մեղադրանք առաջադրեց։ Ապրիլի 4-ին նախկին նախագահը ներկայացավ դատարան, որից հետո ձերբակալվեց ու պաշտոնապես կանգնեց դատարանի առաջ։ Մեղադրանքի բոլոր կետերով նրա չընդունեց իր մեղքը և ազատ արձակվեց։ Նախատեսվում է, որ դատավարությունը կսկսվի 2024 թվականի մարտի 25-ին։

Կառավարական և գաղտնի փաստաթղթերի գործ

Հիմնական հոդված՝ Դոնալդ Թրամփի նկատմամբ գաղտնի փաստաթղթերի հետ վարվելու կանոնների խախտման գործով դաշնային քրեական հետապնդում

Հունիսի 8-ին ԱՄՆ Արդարադատության նախարարությունը Մայամիի դաշնային դատարանում Թրամփին 31 կետով մեղադրանք առաջադրեց «Լրտեսության մասին» օրենքի համաձայն ազգային պաշտպանության վերաբերյալ տեղեկատվության միտումնավոր պահպանման, 1 կետով կեղծ ցուցմունքներ տալու և անձնական օգնականի հետ միասին արդարադատությանը խոչընդոտելու, կառավարական փաստաթղթերը թաքցնելու, կոռուպցիայի նպատակով փաստաթղթեր թաքցնելու, դաշնային հետաքննության ընթացքում փաստաթղթեր թաքցնելու և նրանց ջանքերը թաքցնելու համար ինտրիգների նպատակով դավադրության համար։ Մեղադրանքի և որևէ կետով Թրամփը չի ընդունել իր մեղքը։ Հուլիսին ամբողջական մեղադրանքը լրացվեց ևս երեք քրեական կետերով՝ ընդհանուր առմամբ Թրամփին մեղադրանք առաջադրելով 40 կետերով։ Նախատեսվում է, որ դատավարությունը կմեկնարկի 2024 թվականի մայիսի 20-ին։

Ընտրությունների անցկացմանը խոչընդոտելու գործ

Հիմնական հոդված՝ Դոնալդ Թրամփի կողմից ընտրությունների անցկացմանը խոչընդոտելու գործով դաշնային դատական հետապնդում

Օգոստոսի 1-ին Վաշինգտոնի երդվյալ ատենակալների դաշնային դատարանը 4 կետերով Թրամփին մեղադրանք առաջադրեց 2020 թվականի նախագահական ընտրությունների արդյունքների չեղարկման փորձի համար։ Նրան մեղադրանք է առաջադրվել անանուն հանցակիցների հետ դավադրության համար՝ Միացյալ Նահանգներին խաբելու, ընտրիչների կոլեգիայի քվեարկության արդյունքների հաստատմանը խոչընդոտելու և մարդկանց իրենց ձայները հաշվելու քաղաքացիական իրավունքից զրկելու, ինչպես նաև պաշտոնական դատավարությանը խոչընդոտելու համար։ Թրամփը բոլոր մեղադրանքներով դարձյալ չի ընդունել իր մեղքը։ Նախատեսվում է, որ դատարանում այս գործի քննությունը կմեկնարկի 2024 թվականի մարտի 4-ին։

Ջորջիայում ընտրություններին միջամտության գործ

Հիմնական հոդված՝ Դոնալդ Թրամփի և նրա համախոհների կողմից Ջորջիայում ընտրությունների արդյունքների վրա միջամտության գործ

Օգոստոսի 14-ին Ջորջիա նահանգի Ֆուլթոն շրջանի երդվյալ ատենակալների դատարանը Թրամփին ու նրա 18 համախոհներին, ի թիվս այլ մեղադրանքների, նաև ռեկետի մեղադրանք առաջադրեց։ Սա տեղի ունեցավ այն պատճառով, որ Թրամփի նախընտրական շտաբի ներկայացուցիչները, ընտրական հանձնաժողովների անդամների հետ միասին, ընտրական մեքենաներին հասանելիություն էին ստացել։ Օգոստոսի 24-ին Թրամփը ներկայացավ դատարան, ձերբակալվեց և կանգնեց Ֆուլթոնի շրջանային դատարանի առաջ։ Նույն օրը Թրամփը գրավի դիմաց ազատ արձակվեց։ Twitter-ի իր միկրոբլոգում և քարոզարշավի կայքէջում դրամահավաքի առաջարկով Թրամփը հրապարակեց ձերբակալությունից հետո արված իր պաշտոնական լուսանկարը։ Օգոստոսի 31-ին նա հայտարարեց, որ չի ընդունում մեղքը։

Թրամփի դեմ քաղաքացիական հայցեր

Խարդախության համար կոլեկտիվ հայց

Հիմնական հոդված՝ Դոն և մյուսները Trump Corp-ի և այլոց դեմ

2018 թվականին չորս ներդրողներ կոլեկտիվ քաղաքացիական հայց ներկայացրեցին Trump Organization-ի, Դոնալդ Թրամփի և նրա երեք ավագ երեխաների դեմ։ Պատճառն այն էր, որ վերջիններս չէին հայտարարագրել, որ վճարվել են ACN, Inc.-ի կողմից, երբ նրանք այդ ընկերությանը խորհուրդ էին տվել ներդրումներ կատարել «Աշկերտը» ռեալիթի շոուի մեջ։ 2019 թվականի հուլիսին շրջանային դատավորը թույլ տվեց շարունակել հայցը նահանգային մակարդակով՝ խարդախության, կեղծ գովազդի և անբարեխիղճ մրցակցության մեղադրանքներով։ Նախատեսվում է, որ գործը դատավարական փուլ կմտնի 2024 թվականի հունվարի 29-ին։

Նյու Յորք նահանգի քաղաքացիական խարդախության դեպք

Հիմնական հոդված՝ The Trump Organization-ի դեմ Նյու Յորքի քաղաքացիական հետաքննություն

2022 թվականի սեպտեմբերին Նյու Յորքի նահանգային դատախազությունը Թրամփի, նրա երեք ավագ երեխաների ու Trump Organization-ի դեմ խարդախության գործով քաղաքացիական գործ էր հարուցել։ 2021 թվականի դեկտեմբերին դատախազությունը ծանուցագիր էր ուղարկել Թրամփին՝ պահանջելով տրամադրել իր բիզնես գործունեությանն առնչվող փաստաթղթեր։ 2022 թվականի ապրիլին Նյու Յորքի նահանգային դատավորը, պահանջը չկատարելու համար, Թրամփին մեղադրեց դատարանի նկատմամբ անհարգալից վերաբերմունքի մեջ՝ և օրական 10,000 ԱՄՆ դոլարի տուգանք սահմանեց, մինչև նա կկատարեր այդ պահանջը։ Օգոստոսին Թրամփին հրավիրեցին հարցաքննության և նա ավելի քան 400 անգամ օգտվեց իր դեմ ցուցմունք չտալու իրավունքից, որը սահմանված է Սահմանադրության հինգերորդ փոփոխությամբ։ Քաղաքացիական հայցը քննող դատավորը 2023 թվականի սեպտեմբերին որոշեց, որ Թրամփը, նրա չափահաս որդիները և Trump Organization-ը բազմիցս խարդախություններ են կատարել և որոշեց չեղյալ համարել Նյու Յորքում նրանց բիզնեսի վկայականները։ Իսկ առևտրային կազմակերպությունները լուծարման նպատակով փոխանցվեցին մրցութային կառավարման։

Ջին Քերոլի հայցադիմում

Հիմնական հոդված՝ Էլիզաբեթ Ջին Քերոլն ընդդեմ Դոնալդ Թրամփի

2023 թվականի մայիսին Նյու Յորքի երդվյալ ատենակալների դատարանը, լրագրող Էլիզաբեթ Ջին Քերոլն ընդդեմ Դոնալդ Թրամփի դաշնային քաղաքացիական հայցի դիտարկման արդյունքում, Թրամփին մեղավոր ճանաչեց լրագրողի նկատմամբ սեռական ոտնձգությունների և զրպարտության մեջ ու պարտադրեց նրան 5 միլիոն ԱՄՆ դոլար վճարել։ Թրամփը դիմեց շրջանային դատարան՝ խնդրելով անցկացնել նոր դատական գործընթաց կամ նվազեցնել վնասի փոխհատուցման գումարը։ Նա պնդում էր, որ երդվյալ ատենակալներն իրեն մեղավոր չեն ճանաչել բռնաբարության մեջ ու զրպարտության հարցով հակընդդեմ հայց ներկայացրեց Քերոլի դեմ։ Երկու հայցերով էլ հուլիս և օգոստոս ամիսներին դատավորը Թրամփի դեմ որոշումներ կայացրեց։ Երկու որոշումներն էլ Թրամփը բողոքարկեց վերաքննիչ դատարանում։ Զրպարտության գործով դատավարությունը նախատեսվում է, որ կմեկնարկի 2024 թվականի հունվարի 15-ին։

2024 թվականի նախագահական քարոզարշավ

Հիմնական հոդված՝ Դոնալդ Թրամփի նախագահական քարոզարշավ (2024)

2022 թվականի նոյեմբերի 15-ին Դոնալդ Թրամփը հայտարարեց 2024 թվականի նախագահական ընտրություններին իր թեկնածության առաջադրման մասին ու դրամահավաքի հաշիվ բացեց։ 2023 թվականի մարտին արշավը սկսեց նվիրատվությունների 10 տոկոսը ուղղել Թրամփի գլխավորած կոմիտեին, որը 2023 թվականի հունիսին վճարեց նրա շուրջ 16 միլիոն դոլարի իրավաբանական հաշիվները։

Հանրային կերպար

Գիտական գնահատական և հանրային ընկալում

«C-SPAN»-ի արդյունքներով, որը հարցումներ է անցկացրել նախագահության պատմությունն ուսումնասիրող պատմաբանների շրջանում, 2000 թվականից սկսված Թրամփը դասվել է (2021) չորրորդ՝ ամենացածր հորիզոնականում։ Ընդ որում, Թրամփն առաջնորդին բնորոշ հատկանիշների առումով ամենացածր վարկանիշն ունի՝ բարոյական հեղինակություն և կառավարման հմտություններ։ Սիենայի քոլեջի հետազոտական ինստիտուտը 1982 թվականից սկսած յուրաքանչյուր նախագահի պաշտոնավարման երկրորդ տարում հարցում է անցկացրել նախագահության պատմությունն ուսումնասիրող պատմաբանների շրջանում։ 2022 թվականի հարցմամբ Թրամփը 45 նախագահներից զբաղեցրել է 43-րդ հորիզոնականը։ Նա զբաղեցրել է վերջին հորիզոնականը՝ իր ծագման, ազնվության, ինտելեկտի, արտաքին քաղաքականության ոլորտում ունեցած ձեռքբերումների, գործադիր պաշտոններում նշանակումների համար, և նախավերջին տեղը՝ փոխզիջումների գնալու իր կարողության, ղեկավարելու ունակությունների և իրավիճակն ընդհանուր պատկերով տեսնելու ցուցանիշներով։ Նա վերջին հորիզոնականն է զբաղեցրել բոլոր կատեգորիաներով, բացառությամբ՝ հաջողությունը, ռիսկի դիմելու պատրաստակամությունը և կուսակցական առաջնորդությունը։

Ըստ Գելապի ինստիտուտի հարցման՝ Թրամփը միակ նախագահն է եղել, որն իր պաշտոնավարման ընթացքում երբեք չի ստացել 50% կամ ավելի բարձր վարկանիշ։ Նրա վարկանիշը էականորեն տարբերվում էր երկու կուսակցությունների մոտ. հանրապետականների մոտ 88% էր, իսկ դեմոկրատների մոտ՝ 7%։ Մինչև 2020 թվականի սեպտեմբերը վարկանիշները անսովոր կայուն էին՝ առավելագույնը հասնելով 49%-ի, իսկ նվազագույնը՝ 35%-ի։ Թրամփը պաշտոնավարումն ավարտեց 29-34% վարկանիշով, որն ամենացածր ցուցանիշն էր՝ վերջին տասնամյակների ընթացքում, և ռեկորդային ցածր միջին ցուցանիշը՝ 41%՝ իր նախագահության ողջ ընթացքում։

Գելապի տարեկան հարցմամբ, որով ամերիկացիները պետք է նշեին այն մարդուն, որով նրանք ամենաշատն էին հիանում, Թրամփը Օբամայից հետո զբաղեցրել է երկրորդ հորիզոնականը (2017 և 2018 թվականներ), 2019 թվականին առաջին հորիզոնականը կիսել է Օբամայի հետ, իսկ 2020 թվականին՝ միանձնյա է զբաղեցրել այդ հորիզոնականը։ 1948 թվականից ի վեր Թրամփն առաջին նախագահն է, որին պաշտոնավարման առաջին տարում չեն նշել, որպես մի մարդու, որով ամենաշատն են հիանում։

134 երկրներում Գելապի անցկացրած հարցմամբ, որով համեմատվում էին 2016 և 2017 թվականներին ԱՄՆ ղեկավարների վարկանիշները, պարզվեց, որ Թրամփը գերազանցում է Օբամային միայն 29 երկրներում, որոնց մեծ մասը ոչ դեմոկրատական երկրներ էին։ ԱՄՆ ղեկավարի վարկանիշն ընկել էր դաշնակիցների և Մեծ յոթնյակի երկրների շրջանում։ Ընդհանուր վարկանիշները նույնն էին, ինչ Ջորջ Բուշ կրտսերի նախագահության վերջին երկու տարիներին։ 2020 թվականի կեսերին Փյու հետազոտական կենտրոնի կողմից 13 երկրներում անցկացրած հարցման արդյունքներով արտասահմանցիների միայն 16%-ն էր վստահություն հայտնել Թրամփին, ինչը ավելի ցածր էր, քան Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի և Չինաստանի նախագահ Սի Ցզինպինի ցուցանիշները։

Կեղծ կամ ապակողմնորոշող հայտարարություններ

Վաշինգտոն Փոստի, Տորոնտո Սթարի և «CNN»-ի փաստերի ստուգողները տվյալներ են հավաքել «կեղծ կամ ապակողմնորոշող պնդումների» (գազարագույն) և «կեղծ պնդումների» (մանուշակագույն) վերաբերյալ։

Թրամփը հաճախ էր կեղծ հայտարարություններ անում հանրային ելույթների ժամանակ, երբ նախագահ էր կամ նախագահի թեկնածու. դրանց քանակն ԱՄՆ քաղաքական պատմության ընթացքում աննախադեպ չափերի է հասնում։ Այդ կեղծ հայտարարությունները դարձան նրա քաղաքական ինքնության հատկանշական մասը։

Թրամփի կեղծ և ապակողմնորոշող հայտարարություններն արձանագրել են փաստեր ստուգողները՝ ներառյալ Վաշինգտոն Փոստը, որն ընդհանուր առմամբ 30 573 կեղծ կամ ապակողմնորոշող հայտարարություն է հաշվել, որոնք արվել են Թրամփի պաշտոնավարման առաջին ժամկետի ընթացքում։ Ժամանակի ընթացքում կեղծ հայտարարությունների թիվն ավելացել է՝ նրա պաշտոնավարման առաջին տարվա ընթացքում օրական հաշվվում էր վեց կեղծ կամ ապակողմնորոշող հայտարարություն, երկրորդ տարում՝ 16, երրորդում՝ 22, իսկ չորրորդում՝ 39։

Թրամփի որոշ ստեր էական չէին, որոնցից էր «Ամերիկայի պատմության մեջ ամենամարդաշատ երդմնակալության արարողությունը»։ Մյուսները լուրջ հետևանքներ ունեցան, օրինակ՝ մամուլի ասուլիսի ժամանակ և Թվիթերում նա «գովազդում էր» մալարիայի դեմ դեղամիջոցները՝ որպես COVID-19-ի բուժման միջոց, որն ապացուցված չէր։ Այս հայտարարությունը անհետևանք չմնաց ամբողջ աշխարհում. ԱՄՆ-ում այդ դեղերի խիստ պակաս նկատվեց, իսկ Աֆրիկայում և Հարավային Ասիայում մարդիկ, խուճապի ենթարկվելով, սկսեցին արագ գնել դրանք։ Մյուս ապատեղեկատվությունը՝ Անգլիայում և Ուելսում հանցագործությունների թվի աճը «իսլամական արմատական ահաբեկչության տարածմանը» վերագրելը, Թրամփի ներքին քաղաքականությանն էր ծառայում։ Որպես կանոն, Թրամփը ներողություն չէր խնդրում իր ստերի համար։

Չնայած Թրամփը հաճախ էր սուտ խոսում՝ մամուլը հազվադեպ էր դրանք «սուտ» անվանում։ Առաջինը Վաշինգտոն Փոստն էր, որը 2018 թվականի օգոստոսին հայտարարեց, որ Թրամփի որոշ հայտարարություններ՝ մասնավորապես Սթորմի Դենիելսին և Փլեյբոյի մոդել Քարեն ՄակԴուգալին՝ լռելու համար վճարված գումարները, սուտ են։

2020 թվականին Թրամփը փոստով քվեարկելու և COVID-19 համավարակի հետ կապված հարցերում ապատեղեկատվություն տարածող ամենամեծ աղբյուրն էր։ Փոստով քվեաթերթիկներ ուղարկելու և այլ ընտրական գործընթացների վերաբերյալ նրա հարձակողական ելույթները թուլացրին հանրության հավատը, որ 2020 թվականի նախագահական ընտրություններն ազնիվ են անցնելու, իսկ համավարակի վերաբերյալ նրա տարածած ապատեղեկատվությունը դանդացեցրեց և թուլացրեց դրան արձագանքելն ու միջոցառումներ ձեռնարկելը։

Ջորջ Մեյսոնի անվան համալսարանի քաղաքականության և պետական կառավարման պրոֆեսոր Ջեյմս Փֆիֆները 2019 թվականին գրել է, որ Թրամփը նախորդ նախագահներից տարբեր է ստում, որովհետև նա «ակներև սուտ հայտարարություններ է անում, որոնք ակնհայտորեն հակասում են հանրահայտ փաստերին»։ «Այդ ստերը Թրամփի բոլոր ստերից «ամենակարևորներն են»։ Փաստերը կասկածի տակ դնելով՝ մարդիկ չեն կարողանա պատշաճ կերպով գնահատել իրենց կառավարությանը, «քաղաքական իշխանության» կողմից վարվող անտրամաբանական քաղաքականությունը. դա խարխլում է լիբերալ ժողովրդավարությունը»,— գրել է Փֆիֆները։

Դավադրության տեսություններ

Նախքան նախագահ դառնալը և նախագահության տարիներին Թրամփը դավադրության բազմաթիվ տեսություններ է առաջ տարել՝ ներառյալ Օբամայի ծննդավայրի, Քլինթոնի զոհերի ցանկի, QAnon շարժման, գլոբալ տաքացման, Թրամփ Թաուերի գաղտնալսման մեղադրանքների, Ջոն Քենեդու սպանության դավադրության տեսությունները, որը կապված էր նաև Ռաֆայել Քրուսի հետ, հաղորդավար Ջո Սքարբորոյի առնչությունն աշխատակցի մահվան, դատավոր Անտոնին Սքալիայի մահվան, ԱՄՆ ընտրություններին Ուկրաինայի միջամտության, Օսամա բեն Լադենի ողջ լինելու, Օբամայի և Բայդենի կողմից ԱՄՆ ռազմածովային ուժի հատուկ մարտական գործողությունների մշակման խմբի վեց անդամների սպանության հետ կապված դավադրության տեսությունները։ Առնվազն երկու դեպքերում Թրամփը մամուլին պարզաբանել է, որ դրանցում ինքն էլ է հավատում դավադրության տեսություններին։

2020 թվականի նախագահական ընտրությունների ժամանակ և դրանից հետո Թրամփն առաջ էր տանում դավադրության մի շարք տեսություններ՝ որպես ընտրություններում իր պարտվելու պատճառներ. դրանցից էին մահացած մարդկանց քվեարկելը, ընտրական սարքավորումները, որոնք փոխում կամ ջնջում էին Թրամփի ձայները, փոստով քվեարկելու հետ կապված խարդախությունը, Թրամփի ձայների դուրս նետումը և Բայդենի ձայներով լի ճամպրուկներ գտնելը։

Բռնության հրահրում

Ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ Թրամփի հռետորաբանությունը նպաստել է ատելության հողի վրա հանցագործությունների թվի աճին։ 2016 թվականի քարոզարշավի ժամանակ նա դրդում էր կամ հավանություն էր տալիս ցուցարարների կամ լրագրողների դեմ ֆիզիկական հարձակումներին։ Բազմաթիվ մեղադրյալներ, որոնք հետաքննվել կամ դատապարտվել են բռնի գործողությունների և ատելության հողի վրա գործած հանցագործությունների համար, այդ թվում՝ 2021 թվականի հունվարի 6-ին ԱՄՆ Կապիտոլիումի վրա հարձակման մասնակիցները, վկայակոչել են Թրամփի հռետորաբանությունը՝ պնդելով, որ իրենք մեղավոր չեն կամ պետք է ավելի թեթեւ պատիժ կրեն։ 2020 թվականի մայիսին «ABC News»-ի կատարած համազգային ուսումնասիրությունը վեր հանեց առնվազն 54 քրեական գործ՝ հարուցված 2015 թվականի օգոստոսից մինչև 2020 թվականի ապրիլը, որոնցում Թրամփը ներգրավված է որպես սպիտակամորթ տղամարդկանց կողմից բռնության կամ բռնության սպառնալիքների հետ անմիջական առնչություն ունեցող։ Այդ բռնությունները հիմնականում փոքրամասնությունների տարբեր խմբերի դեմ էին։

Սոցիալական մեդիա

Թրամփի ներկայությունը սոցիալական մեդիայում գրավեց ամբողջ աշխարհի ուշադրությունն այն բանից հետո, երբ նա 2009 թվականին գրանցվեց Թվիթերում։ 2016 թվականի ընտրարշավի ժամանակ, ինչպես նաև նախագահի պաշտոնում նա հաճախ էր գրառումներ անում այնտեղ մինչև պաշտոնավարման ժամկետի վերջին մի քանի օրերին Թվիթերը նրան արգելափակեց։ Թրամփը հաճախ էր օգտագործում Թվիթերը որպես հանրության հետ հաղորդակցվելու և մամուլին երկրորդ պլան մղելու միջոց։ 2017 թվականի հունիսին Սպիտակ տան քարտուղարն ասաց, որ Թրամփի գրառումները Թվիթերում պաշտոնական հայտարարություններ են։ Թրամփը հաճախ էր Թվիթերով հայտնում նաև պաշտոնանկությունների մասին։

Մի քանի տարի տևած քննադատություններից հետո, որ Թրամփին թույլ է տրվում ապատեղեկատվություն և սուտ հայտարարություններ տարածել Թվիթերում, վերջինս 2020 թվականի մայիսին սկսեց նրա որոշ գրառումների վրա նշել, որ փաստերի ստուգման կարիք կա։ Ի պատասխան՝ Թրամփը գրառում արեց, որ «սոցիալական մեդիայի հարթակներն ամբողջությամբ լռեցնում են պահպանողական ձայները» և որ նա «խստորեն կկարգավորի այդ հարցը կամ կփակի այդ հարթակները»։ ԱՄՆ Կապիտոլիումի վրա հարձակումից օրեր անց Թրամփն արգելափակվեց Ֆեյսբուքում, Ինստագրամում, Թվիթերում և այլ հարթակներում։ Այդ արգելափակումների շնորհիվ թուլացավ իրադարձությունների ընթացքի վրա նրա ազդեցությունը կամ վերահսկողությունը, ինչպես նաև կտրուկ նվազեց Թվիթերով տարածվող ապատեղեկատվությունը։ Սոցիալական մեդիայում օգտահաշիվները վերականգնելու Թրամփի փորձերը հաջողությամբ չպսակվեցին։ 2022 թվականի փետրվարին նա գործարկեց իր անձնական սոցիալական հարթակը՝ «Truth Social»-ը, որտեղ կարողացավ ներգրավել իր թվիթերյան հետևորդների միայն մի մասին։ Թվիթերի նոր սեփականատեր Իլոն Մասկը 2022 թվականի նոյեմբերին վերականգնեց Թրամփի թվիթերյան օգտահաշիվը։

Թրամփ-ԶԼՄ հարաբերություններ

Թրամփը խոսում է մամուլի հետ, 2017 թվականի մարտ

Իր ամբողջ կարիերայի ընթացքում Թրամփը մեկ սիրում էր ԶԼՄ-ներին, մեկ՝ ատում։ 2016 թվականի նախընտրական քարոզարշավի ժամանակ ԶԼՄ-ներում Թրամփին ռեկորդային քանակով անվճար լուսաբանեցին, ինչի շնորհիվ հանրապետական փրայմերիզներում բարձրացավ նրա վարկանիշը։ Նյու Յորք Թայմսի հեղինակներից Էմի Չոզիքը 2018 թվականին գրեց, որ ԶԼՄ-ներում Թրամփի գերիշխանությունը գերել է հանրությանը և ստեղծվել է «այնպիսի հեռուստատեսություն, որ ամեն ոք պետք է դիտի»։

Որպես նախագահի թեկնածու, այնուհետև նախագահ՝ Թրամփը հաճախ է մամուլին մեղադրել կողմնակալության մեջ՝ վերջիններիս անվանելով «սուտ լուրերի մեդիա» և «ժողովրդի թշնամի»։ 2018 թվականին լրագրող Լեսլի Շտալը փոխանցել է Թրամփի խոսքերը. Թրամփը դիտավորյալ է ստորացրել և վարկաբեկել մամուլին, որպեսզի «երբ նրանք իմ մասին բացասական բաներ գրեն, ոչ ոք չհավատա դրանց»։

Նախագահության տարիներին Թրամփը մտածում էր չեղյալ հայտարարել անընդհատ քննադատող լրագրողների հավատարմագրերը։ Նրա վարչակազմը փորձեց չեղարկել Սպիտակ տան երկու լրագրողների անցագրերը, սակայն վերջիններս դրանք վերականգնեցին դատարանի միջոցով։ 2019 թվականին արտասահմանյան լրագրողներից մեկը ևս նույն մտահոգությունը հայտնեց, ինչ ԱՄՆ լրագրողները. լրագրողների և լրատվամիջոցների կողմից Թրամփի գործողություններին նորմալ վերաբերվելը կարող է հանգեցնել նրա ոչ ճշգրիտ պատկերմանը կամ բնութագրմանը։ 2017 թվականին Սպիտակ տունը մոտ հարյուր պաշտոնական ճեպազրույց էր անցկացրել, 2018 թվականին դրանց թիվը կրճատվեց կիսով չափ, իսկ 2019 թվականին՝ դարձավ ընդամենը երկու հատ։

Թրամփը մամուլին վախեցնելու նպատակով օգտագործում էր նաև իրավական համակարգը։ 2020 թվականի սկզբին Թրամփի նախընտրական շտաբը դատի տվեց Նյու Յորք Թայմսին, Վաշինգտոն Փոստին և «CNN»-ին՝ իրենց հոդվածներում ԱՄՆ ընտրություններին Ռուսաստանի միջամտության վերաբերյալ զրպարտող հրապարակումների համար։ Իրավական հարցերով փորձագետները հայտարարեցին, որ այդ հայցերն անհիմն են և ամենայն հավանականությամբ հաջողություն չեն ունենա։ 2021 թվականի մարտին Նյու Յորք Թայմսի և «CNN»-ի դեմ հայցերը մերժվեցին։

Վերաբերմունքը ռասաներին

Թրամփի մի շարք մեկնաբանություններ և գործողություններ ռասիստական են համարվում։ Համազգային հարցման ժամանակ հարցվածների գրեթե կեսը պատասխանել է, որ Թրամփը ռասիստ է. մի ստվար զանգված էլ համարում է, որ նա խրախուսում է ռասիստներին։ Մի քանի ուսումնասիրություններ և հարցումներ ցույց են տվել, որ ռասիստական վերաբերմունքը նպաստել է Թրամփի քաղաքական վերելքին և ավելի կարևոր դեր են խաղացել Թրամփին կողմ քվեարկողների համար, քան տնտեսական գործոնները։ Ռասիստական և իսլամաֆոբ տրամադրությունները հզոր ցուցիչ են Թրամփին աջակցելու համար։

1975 թվականին Թրամփը համաձայնություն ձեռք բերեց լուծել Արդարադատության նախարարության կողմից իր դեմ ներկայացված հայցը, որով նա մեղադրվում էր սևամորթ վարձակալների նկատմամբ բնակարանային խտրականության մեջ։ Նա մեղադրվել է ռասիզմի մեջ նաև այն պնդման համար, որ մի խումբ սևամորթ և լատինաամերիկացի դեռահասներ մեղավոր են 1989 թվականին Կենտրոնական պարկում վազորդի գործով՝ սպիտակամորթ մի կնոջ բռնաբարելու համար, նույնիսկ այն բանից հետո, երբ նրանք արդարացվեցին 2002 թվականին՝ ԴՆԹ ապացույցների հիման վրա։ 2019 թվականի դրությամբ նա նույն կարծիքին էր։

2011 թվականին, երբ նա դիտարկում էր նախագահի պաշտոնում առաջադրվելու հնարավորությունը, դարձավ Օբամայի ծննդավայրի շուրջ ծավալված ռասիստական դավադրության տեսության վառ կողմնակիցը՝ պնդելով, որ Բարաք Օբաման՝ ԱՄՆ առաջին սևամորթ նախագահը, Միացյալ Նահանգներում չի ծնվել։ Ապրիլին նա ընդունեց, որ ճնշել է Սպիտակ տանը հրապարակել ծննդյան վկայականի ամբողջական տարբերակը, որն ինքը կեղծ էր համարում, իսկ ավելի ուշ հայտարարեց, որ իր այդ արարքն իրեն «շատ հայտնի է» դարձրել։ 2016 թվականի սեպտեմբերին ճնշումների ներքո նա ընդունեց, որ Օբաման ծնվել է ԱՄՆ-ում։ 2017 թվականին մասնավոր զրույցներում նա կրկին կասկածներ է հայտնել այդ առումով։

«Political Science Quarterly» ամսագրում հրապարակված վերլուծության համաձայն՝ Թրամփն իր 2016 թվականի նախագահական քարոզարշավի ժամանակ «ակնհայտ ռասիստական կոչեր է արել սպիտակամորթներին»։ Մասնավորապես, նրա նախընտրական առաջին ելույթը մեծ քննադատության արժանացավ այն պնդումների համար, որ մեքսիկացի ներգաղթյալներն իրենց հետ «բերում են թմրադեղեր, հանցագործություններ, նրանք բռնաբարողներ են»։ Նրա ավելի ուշ արած մեկնաբանությունները մեքսիկական ծագմամբ ամերիկացի դատավորի մասին, որը վարում էր Թրամփ համալսարանի վերաբերյալ քաղաքացիական հայցով գործը, նույնպես դիտարկվեցին որպես ռասիստական և քննադատության արժանացան։

Թրամփը պատասխանում է լրագրողների հարցերին Շառլոտսվիլում ընթացող «Միացյալ աջերի» ցույցի վերաբերյալ։

2017 թվականին Շառլոտսվիլում ընթացող ծայրահեղ աջերի ցույցի վերաբերյալ մեկնաբանությունները, որոնք դատապարտում էին «բոլոր կողմերից եկող ատելության, մոլեռանդության և բռնության այս սարսափելի դրսեւորումը» և այն հայտարարությունը, որ «երկու կողմից էլ կան շատ լավ մարդիկ», լայնորեն քննադատության արժանացան, քանի որ այդ արտահայտությունները բարոյական հավասարության տպավորություն ստեղծեցին սպիտակամորթ ցուցարարների (որոնք ատելություն և մոլեռանդություն էին քարոզում) և հակացուցարարների միջև (որոնք դեմ էին նման գաղափարախոսություններին)։

2018 թվականի հունվարին Օվալաձև աշխատասենյակում կայացած հանդիպման ժամանակ, որտեղ քննարկվում էր ներգաղթի մասին օրենքը, Թրամփը Սալվադորը, Հայիթին, Հոնդուրասը և աֆրիկյան պետություններն անվանել է «հետույքային երկրներ»։ Նրա արտահայտությունները քննադատվել են որպես ռասիստական։

2019 թվականի հուլիսին Թրամփը Թվիթերում գրեց, որ չորս դեմոկրատ կոնգրեսական կանայք (բոլորը փոքրամասնություն հանդիսացող խմբերի ներկայացուցիչներ), որոնցից երեքը ծնունդով ամերիկացիներ են, պետք է «վերադառնան» այն երկրները, որտեղից «եկել են»։ Երկու օր անց Ներկայացուցիչների պալատը 240-187 հարաբերակցությամբ քվեարկությամբ դատապարտեց նրա «ռասիստական մեկնաբանությունները»։ Սպիտակ ազգայնական հրապարակումները և սոցիալական ցանցերը բարձր գնահատեցին նրա խոսքերը, որոնք շարունակվեցին նաև հաջորդ օրերին։ Թրամփը շարունակեց նմանատիպ արտահայտություններ անել նաև 2020 թվականի իր քարոզարշավի ժամանակ։

Կնատյացություն և սեռական ոտնձգությունների մեղադրանքներ

Թրամփը ԶԼՄ-ների հետ շփումներում և սոցիալական ցանցերում բազմիցս վիրավորել և ստորացրել է կանանց։ Նա անպարկեշտ մեկնաբանություններ է արել, ծաղրել կանանց արտաքին տեսքը և նրանց անվանել «շուն», «խելագար», «ոռնացող անհաջողակ», «խոզի մռութ» կամ «ձիու դունչ»։

Առնվազն 26 կին հրապարակայնորեն Թրամփին մեղադրել է բռնաբարության, առանց համաձայնություն ստանալու համբուրելու և փաղաքշելու, կիսաշրջազգեստի տակ նայելու, ինչպես նաև դեռահասների գեղեցկության մրցույթի ժամանակ անակնկալ կերպով սենյալ մտնելու մեջ, որտեղ մասնակիցները մերկ են եղել։ Թրամփը չի ընդունել մեղադրանքները։

2016 թվականի հոկտեմբերին՝ երկրորդ նախագահական բանավեճից երկու օր առաջ, 2005 թվականի մի ձայնագրություն հայտնվեց, որտեղ լսվում էր, թե ինչպես է Թրամփը գլուխ գովում, որ համբուրել և փաղաքշել է կանանց՝ առանց նրանց համաձայնության՝ ասելով, որ «երբ դու աստղ ես, նրանք դա թույլ են տալիս քեզ։ Դու կարող ես ամեն ինչ անել...»։ Այդ միջադեպը լայնորեն լուսաբանվեց մամուլում, ինչի արդյունքում Թրամփն առաջին անգամ հանրայնորեն ներողություն խնդրեց քարոզարշավի ժամանակ։ Միջադեպը վրդովվեցրեց նաև ամբողջ քաղաքական դաշտին։

Փոփ մշակույթում

Թրամփը հեռուստատեսությամբ, ֆիլմերում և կոմիքսներում պարոդիայի, կատակների և նմանակումների առարկա է դարձել։ Նրա անունը 1980-ականներից մինչև 2015 թվականը նշվել է հարյուրավոր հիփ-հոփ երգերում։ Այդ հիշատակումների մեծ մասը դրական լույսի ներքո է ներկայացրել Թրամփին, բայց նախագահի պաշտոնում առաջադրվելուց հետո դրանք հիմնականում դարձան բացասական։

Գրականություն

• Blair, Gwenda (2015) [2001]. The Trumps: Three Generations That Built an Empire. Simon & Schuster. ISBN 978-1-5011-3936-9.
• Pacelle, Mitchell (2001). Empire: A Tale of Obsession, Betrayal, and the Battle for an American Icon. John Wiley & Sons. ISBN 978-0-471-23865-2.
• Kranish, Michael; Fisher, Marc (2017) [2016]. Trump Revealed: The Definitive Biography of the 45th President. Simon & Schuster. ISBN 978-1-5011-5652-6.
• O'Donnell, John R.; Rutherford, James (1991). Trumped!. Crossroad Press Trade Edition. ISBN 978-1-946025-26-5.

Արտաքին հղումներ

• Դոնալդ Թրամփի թվիթերյան գրառումների արխիվ
• Appearances on C-SPAN
• Դոնալդ Թրամփ Internet Movie Database կայքում
• Դոնալդ Թրամփը «Internet Archive»-ում
• Դոնալդ Թրամփի էջը Սպիտակ տան կայքում
• 10 պոպուլիստական միտք ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփից

Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Դոնալդ Թրամփ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Դոնալդ Թրամփ» հոդվածին։