Իսլամական ահաբեկչություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Նայրոբիում ԱՄՆ դեսպանատան մոտ տեղի ունեցած պայթյունի հետևանքները

Իսլամական ահաբեկչություն[1][2][3][4][5][6][7] (ավելի հազվադեպ օգտագործվում է իսլամիստական ահաբեկչություն տերմինը[8][9]), ընդդիմախոսների (ընդդիմության) հետ բռնի հաշվեհարդարի մարտավարություն, որը գաղափարական հիմնավորում և արդարացում է գտնում դավանանքի մեկնաբանություններում, որոնք ուղղված են իսլամական աշխարհի պաշտպանությանը ոչ մուսուլմանական երկրների և գաղափարախոսությունների, հատկապես արևմտյան աշխարհի ազդեցության կամ ագրեսիայի դեմ։

Իսլամական ահաբեկչությունը միջազգային ահաբեկչության առավել տարածված ձևն է իր դրսևորումների քանակով[10]։ Սովորաբար օգտագործվում է արմատական, ծայրահեղական կազմակերպությունների կողմից, այդպիսի կազմակերպությունների անդամներին կոչում են իսլամիստներ կամ իսլամիստ զինյալներ։

Այս մարտավարությունն արդարացնելու համար սովորաբար օգտագործվում են Ջիհադ վարելու իրավահավասարության պարտականության անորոշ հղումներ, չնայած շատ իսլամական աստվածաբաններ և կրոնագետներ կասկածի տակ են դնում այդ պարտականության մեկնաբանությունը որպես ֆիզիկական հաշվեհարդարի անհրաժեշտություն[11]։

Տերմինաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իսլամ, թե՞ իսլամիզմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հաճախ օգտագործվող «իսլամական ահաբեկչություն» տերմինը համարվում է քաղաքականապես ոչ կորեկտ, քանի որ այն ենթադրում է ահաբեկչության և ամբողջ իսլամի կապը որպես ամբողջություն, ինչը մուսուլմանների մի մասը բացասաբար է ընկալվում․

Մենք խոսում ենք իսլամիզմի մասին որպես քաղաքական պրակտիկա և կիսում ենք իսլամը որպես կրոն և արմատական իսլամը որպես քաղաքական գաղափարախոսություն, որը դիմում է կրոնին, հիմնված է որոշ կրոնական դոգմաների վրա, բայց դա քաղաքական գաղափարախոսություն է, այլ ոչ թե կրոն[12]։

Ըստ որոշ քաղաքական գործիչների՝ իսլամական ահաբեկչություն տերմինը գիտական չէ։ Այսպես, օրինակ, Ռուսաստանի Դաշնության խորհրդի փոխնախագահ Ալեքսանդր Տորշինը կարծում է, որ իսլամական ահաբեկչություն գոյություն չունի[13]։

Բացի այդ, մի շարք իսլամական փիլիսոփաներ և աստվածաբաններ իրենց կարծիքն են հայտնում «իսլամական ահաբեկչության» գոյության անհնարինության մասին, քանի որ դա «հակասում է հենց իսլամին», և, հետևաբար, տերմինն ինքնին «կեղծ և սխալ» է։ Թուրք հայտնի գրող Ադնան Օքթարը (Հարուն Յահյա) այս առիթով գրել է «Իսլամն անիծում է ահաբեկչությունը» գիրքը[14]։

Մյուս կողմից, մի շարք մուսուլմաններ իսլամն ընկալում են ոչ թե որպես կրոն, այլ որպես քաղաքական գաղափարախոսություն, ինչը մեծապես բարդացնում է այսպես կոչված «ավանդական իսլամի» պաշտպանության գծի անցկացման փորձը՝ բացառելով և տարանջատելով քաղաքական բաղադրիչը հենց իսլամից[15]։

Ահաբեկչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իսլամիստներն ու իսլամիստ ահաբեկիչները երկակի կապ ունեն ահաբեկչություն տերմինի հետ։ Մի կողմից կա տերմինի մերժում և թշնամի քաղաքական կողմերի հանդեպ ահաբեկչության մեղադրանք։ Մյուս կողմից, արմատապես տրամադրված մուսուլմանների մի մասը համաձայն է իսլամում ահաբեկչության առկայության հետ՝ որպես փաստարկ դիմելով[16], մասնավորապես, Ղուրանի հետևյալ այային[16]․

Պատրաստեք նրանց դեմ որքան կարող եք ուժ և մարտական ձիեր, որպեսզի վախեցնեք Ալլահի թշնամուն և ձեր թշնամուն, ինչպես նաև նրանց, ում դուք չգիտեք, բայց որոնց Ալլահը գիտի։ Ինչ էլ որ ծախսեք Ալլահի ճանապարհին, ձեզ ամբողջությամբ կվերադարձվի, և ձեզ հետ անարդար չեն վարվի[17]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մի շարք քաղաքագետներ կարծում են, որ իսլամական ահաբեկչությունը սկիզբ է առել Մերձավոր և Միջին Արևելքում Առաջին համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո[18]։

Առաջացման պատճառը ավանդական մուսուլմանական հասարակական կառուցվածքը արագ քայքայումից փրկելու ցանկությունն է՝ արևմտյան քաղաքակրթության արժեքների հետ սերտ սոցիալ-մշակութային շփման միջոցով[19]։

«Մուսուլման եղբայրներ» կազմակերպությունը, որը ստեղծվել է 1928-1929 թվականներին Եգիպտոսում, Սուեզի ջրանցքի գոտում ահաբեկչություններ է կազմակերպել բրիտանական գաղութային իշխանությունների դեմ[18][20]։

Նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իսլամական ահաբեկչությունը կրոնական ահաբեկչության տարբերակներից մեկն է[21]։ Դրա առանձնահատկությունը խաղաղ բնակիչների, այդ թվում՝ կանանց և երեխաների սպանության արդարացումն է, քանի որ նրանք դիտվում են որպես թշնամու համակարգի բաղկացուցիչ մաս՝ բանակը ֆինանսավորելով հարկերով և «իրենց լռությամբ և հավանությամբ»[22], պոտենցիալ զինվորներ են[23]։

Դամասկոսի համալսարանի պրոֆեսոր Սադիկ Ալ Ազմը կարծում է, որ իսլամիզմը գործնականում մտցվում է «Իսլամական ջիհադի (սրբազան պատերազմ) հասկացության վերածննդի միջոցով՝ իր ամենաուժեղ ձևերով», իսկ ահաբեկչությունը իսլամիզմի անբաժանելի մասն է՝ որպես թշնամուն առավելագույն վնաս հասցնելու միջոց՝ առանց հաշվի առնելու ցանկացած երկարաժամկետ հետևանքներ նույնիսկ բուն իսլամի համար[24]։

Ֆրանսիացի քաղաքագետ Թիերի Վոլթոնը նշում է, որ իսլամիստական ահաբեկչությունը միասնական կառույց չէ՝ ընդհանուր կառավարմամբ։ Անհատական խմբեր գոյություն ունեն ինքնավար և կապված չեն միմյանց հետ։ Նա կարծում է, որ ահաբեկչական սպառնալիքի կրճատմանը կարող է նպաստել արաբա-մուսուլմանական տարածաշրջանի ժողովրդավարացումը[25]։ Վոլտոնի նման, քաղաքական գիտությունների դոկտոր Եկատերինա Ստեպանովան բաժանում է տեղական-տարածաշրջանային իսլամիստական խմբավորումները և անդրազգային ահաբեկչական ցանցերը։ Գաղափարական մտերմությունը և նույնիսկ ուղղակի շփումները տեղական խմբավորումներին չեն դարձնում գլոբալ ջիհադի մասնաճյուղ, նրանց նպատակները զգալիորեն տարբերվում են։ Ահաբեկչության այս երկու մակարդակներից յուրաքանչյուրը պահպանում է ինքնավարության զգալի աստիճան և զարգացման սեփական դինամիկա և տրամաբանություն[26]։

Ժամանակակից իսլամիստական ահաբեկչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կարմիր գույնով նշված են այն երկրները, որոնք 2001 թվականի սեպտեմբերի 11-ից մինչև 2011 թվականը ներառյալ ենթարկվել են իսլամիստ ահաբեկիչների հարձակումներին

ԱՄՆ Կենտրոնական հետախուզական վարչությունը կարծում է, որ աշխարհում ահաբեկչական կազմակերպությունների բացարձակ մեծամասնությունը կապ ունի իսլամիզմի հետ։ Այսպես, ԿՀՎ-ի տվյալներով 2004 թվականին 80 միջազգային ահաբեկչական կազմակերպություններից 72-ը ներկայացնում էին մարտնչող իսլամը։ Այդ տարի նրանք իրականացրել են 651 ահաբեկչություն, որոնց հետևանքով զոհվել է 1907 մարդ[10]։

Եվրոպայում 2010 թվականից ի վեր ահաբեկչությունների և սուննի իսլամիստների կողմից իրականացված ահաբեկչությունների զոհերի թվի աճ է նկատվում[27][28]։

ՀԴԲ-ի տվյալներով՝ 2015-2018 թվականներին Եվրոպայում իրականացված ահաբեկչությունների 74 %-ը կատարվել է իսլամական ահաբեկչական կազմակերպությունների կողմից։

Կանանց օգտագործումը որպես ինքնասպան ահաբեկիչներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ժամանակակից իսլամիստական ահաբեկչության կազմակերպիչները սկսել են կանանց ակտիվորեն օգտագործել որպես մահապարտ ահաբեկիչներ, քանի որ նրանք ավելի հեշտ են ենթարկվում մանիպուլյացիայի՝ տղամարդկանց համեմատ իրենց ավելի մեծ խոցելիության պատճառով[29][30][31][32]։ Բացի այդ, կանայք ավելի քիչ կասկած են հարուցում, քան տղամարդիկ, ուստի նրանց համար ավելի հեշտ է ներթափանցել ահաբեկչությունների իրականացման համար նախատեսված վայրեր[33][34]։

Սովորական պրակտիկա է արտամուսնական կապերի մեջ մեղադրվող մուսուլման կանանց ստիպել ինքնասպանությունների ահաբեկչություններ իրականացնել՝ որպես դաժան պատժից (սովորաբար՝ հոր, եղբոր կամ ամուսնու ձեռքով սպանությունից) խուսափելու միակ միջոց և թույլ չտալ, որ հասարակության ամոթը տեղի ունենա նրա ամբողջ ընտանիքի համար[35][36]։ Նման դեպքերում իսլամադավան համայնքներում համարվում է, որ կինը «պատվավոր» մահը գերադասել է «խայտառակությունից»։ Այդ նպատակով օգտագործվում է նաև նախատեսված թեկնածուների դիտավորյալ բռնաբարությունը՝ նպատակ ունենալով բացառել նրանց համար «անարգանքի» փաստի հրապարակման սպառնալիքով հանձնարարությունից հրաժարվելու հնարավորությունը[37]։

Մուսուլմանական ընտանիքներում ապրող կանանցից ոմանք համաձայնում են ինքնասպանություն գործել, որպեսզի ազատվեն ընտանիքում ապրելու անտանելի պայմաններից, քանի որ նրանց համար ամուսնալուծության հնարավորությունը գրեթե բացառված է[38]։ Հաճախակի է դարձել նաև այն երևույթը, երբ իր հոր կողմից տարեց և իր համար նողկալի տղամարդուն «վաճառված» աղջիկը նախընտրում է ցանկացած տեսակի ահաբեկչություն իրականացնել, միայն թե բանտ ընկնի։ Այս դեպքում, երկար ժամանակ անհասանելի դառնալով փեսայի համար, նա սովորաբար դադարում է հետաքրքրություն առաջացնել նրա մեջ[39]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Исламский терроризм в глобальном мире: социально-философский анализ
  2. ↑ Исламский терроризм как транскультурный проект
  3. ↑ Понятие, природа и корни исламского терроризма
  4. ↑ Пакистан как очаг исламского терроризма
  5. ↑ Причины и предпосылки глобализации исламского терроризма
  6. ↑ Индия: будет ли третья волна исламского терроризма?
  7. ↑ О некоторых подходах к определению понятий «Исламский экстремизм» и «Исламский терроризм»
  8. ↑ Что такое исламистский терроризм?
  9. ↑ Исламистский терроризм не сказал последнего слова
  10. ↑ 10,0 10,1 90 % международных террористических организаций — исламистского толка, считают в ЦРУ // Интерфакс-Религия, 29.04.2005 г.
  11. ↑ Алиев А. (2007 թ․ մայիսի 11). «Дагестанский ученый о терроризме как угрозе национальной безопасности». РИА «Дагестан». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 5-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 28-ին.
  12. ↑ Владимир Каинский Кавказ: «перезагрузка терроризма». Историк Сергей Маркедонов // Вечерний Новосибирск, 13.03.2007
  13. ↑ Вице-спикер Совета Федерации А. Торшин: Исламский терроризм меня не волнует. Его нет Արխիվացված 2009-10-18 Wayback Machine // Ислам.ру
  14. ↑ «Ислам категорически осуждает терроризм». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ ապրիլի 3-ին. Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 21-ին.
  15. ↑ Правильная политическая активность мусульман на Западе // Ислам.ру
  16. ↑ 16,0 16,1 Абу Мусаб ас Сури. Боевая программа.
  17. ↑ Коран. Сура 8. Аят 60.
  18. ↑ 18,0 18,1 Истоки терроризма на Ближнем и Среднем Востоке // Добаев И. П., Немчина В. И. Новый терроризм в мире и на Юге России: сущность, эволюция, опыт противодействия. Արխիվացված 2013-03-16 Wayback Machine / Под ред. А. В. Малашенко. — Ростов н/Д: Ростиздат, 2005.
  19. ↑ Гавров С. Н. Национальная культура и модернизация общества: Учебное пособие. — М.: МГУКИ, 2003. — 86 с.
  20. ↑ Ronen A. Cohen. Revolution Under Attack: The Forqan Group of Iran / Palgrave Macmillan; 2015.
  21. ↑ Типология терроризма Արխիվացված 2009-11-22 Wayback Machine // Newsru.com
  22. ↑ Борщев Вадим Эволюция террора (обзор недели) // Prague Watchdog[en]
  23. ↑ Отличительные черты исламского терроризма Արխիվացված 2010-01-22 Wayback Machine // Newsru.com
  24. ↑ Садик Дж. Аль-Азм Что такое Исламизм?
  25. ↑ Коваленко Юрий Французский политолог Тьерри Вольтон: «Исламизм — это вырождение ислама, его деградация» // Известия, 24.01.2006 (копия Արխիվացված 2008-06-14 Wayback Machine)
  26. ↑ Степанова Е. А. Исламистский терроризм сегодняшнего дня: глобальный и локально-региональный уровни // Индекс безопасности. — 2007. — Т. 13. — № 1 (81). — С. 90. — ISSN 1992-9242.
  27. ↑ «National Counterterrorism Center» «2011 NCTC Report on Terrorism» стр. 11. (англ) // «2011 NCTC Report on Terrorism». — 2011.
  28. ↑ Отчет Europol за 2016 год
  29. ↑ Хронология терактов-самоубийств, совершенных палестинскими женщинами за 2002—2004 гг. Արխիվացված 2013-05-23 Wayback Machine // MIGnews.com, 14.01.2004 г.
  30. ↑ Млечин Л. М. Документальный фильм «Живые бомбы. Женщины-смертницы» // ТВЦентр, 2007
  31. ↑ Террористка-смертница взорвала шейха-суннита Արխիվացված 2013-12-19 Wayback Machine // MIGnews.com, 10.03.2008 г.
  32. ↑ Бауэр: СМИ бойкотировали репортаж о «больничной террористке-смертнице» Արխիվացված 2012-01-07 Wayback Machine // Седьмой канал, 23.06.2005 г.
  33. ↑ В Самарии проходят подготовку террористки-смертницы Արխիվացված 2012-01-07 Wayback Machine // Седьмой канал, 22.02.2002 г.
  34. ↑ Смертница-неудачница надеется на второй шанс Արխիվացված 2013-12-19 Wayback Machine // MIGnews.com, 21.12.2011 г.
  35. ↑ Арабские проститутки на службе палестинского отечества Արխիվացված 2012-01-07 Wayback Machine // Седьмой канал, 05.10.2003 г.
  36. ↑ Террористка-смертница изменяла мужу Արխիվացված 2012-01-07 Wayback Machine // Седьмой канал, 18.01.2004 г.
  37. ↑ Юршина Марина «Женщин, которых готовят в смертницы, специально насилуют» // Gzt.ru, 25.01.2011 г.(копия 1), (копия 2(չաշխատող հղում) Արխիվացված 2011-01-31 Wayback Machine)
  38. ↑ Невеста-смертница — новый палестинский тренд Արխիվացված 2013-12-19 Wayback Machine // MIGnews.com, 18.04.2007 г.
  39. ↑ Солдаты предотвратили очередное кровопролитие в Гуш-Эционе Արխիվացված 2011-10-20 Wayback Machine // Седьмой канал, 19.10.2011 г.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Իսլամական_ահաբեկչություն&oldid=9523524» էջից