Ադրբեջանի ներխուժում Արցախ (2023)
| Ադրբեջանի ներխուժում Արցախ | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Հայ-ադրբեջանական հակամարտություն | |||||||||||
 | |||||||||||
| |||||||||||
| Հակառակորդներ | |||||||||||
 Արցախի Հանրապետություն •  Արցախի Հանրապետության Պաշտպանության բանակ
|
 Ադրբեջան Ադրբեջանի Հանրապետություն •  Ադրբեջանի Հանրապետության զինված ուժեր
Աջակցություն |
 Ռուսաստանի Դաշնություն • .svg){kind=small} Արցախում ռուսական խաղաղապահ անձնակազմ
| |||||||||
| Հրամանատարներ | |||||||||||
| Սամվել Շահրամանյան (Արցախի նախագահ) Կամո Վարդանյան (Արցախի ՊԲ հրամանատար)
|
Իլհամ Ալիև (Ադրբեջանի նախագահ) Զաքիր Հասանով (ԱՀ ՊՆ նախարար) Աջակցություն |
Վլադիմիր Պուտին (Ռուսաստանի նախագահ) Կիրիլ Կուլակով (Արցախում ռուսական զորակազմի հրամանատար) | |||||||||
| Ռազմական կորուստներ | |||||||||||
| Հայկական աղբյուրներ՝ | Հայկական աղբյուրներ՝
Ադրբեջանական պնդումներ՝ | ||||||||||
Ադրբեջանի ներխուժում Արցախի Հանրապետություն, Ադրբեջանի Հանրապետության զինված ուժերի կողմից մեկնարկված լայնամասշտաբ ռազմական ագրեսիա[6] ընդդեմ Արցախի Հանրապետության, որը սկսվել է 2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ին[7][8] ժամը 13-00-ի սահմաններում[9][10][11][12][13][14][15][16] և ուղեկցվել հայ ազգաբնակչության նկատմամբ իրականացվող էթնիկ զտումներով[17]։ Հարձակումը սկսվել է զանգվածային հրթիռա-հրետակոծությամբ[9][10][12][14][15][18][19][20][21][22], ապա օգտագործվել է անօդաչու թռչող սարքեր[8][15][23], որին զուգահեռ առաջնագծի միջդիրքային հատվածում ընթացել են ինտենսիվ մարտեր[15]։ Իբրև թե առաջնահերթ թիրախներ են ընտրվել տարբեր ռազմական օբյեկտները[16][23], որոնց ուղղությամբ, տարբեր միջոցներով, զինատեսակներով կրակ է բացվել[2][20][22]։ Ստեփանակերտում հայտարարվել է օդային տագնապ[2][21][24]։ Հրետակոծովել են մայրաքաղաք Ստեփանակերտը[25], այլ քաղաքներն ու գյուղերը[6][7][10][11][12][13][14][15][16]։ Մարտական գործողություններ են սկսվել շփման գծի ողջ երկայնքով[23]։ Արցախի պաշտպանության բանակը ծանր մարտեր է մղել ճակատի տարբեր ուղղություններում, մի շարք հատվածներում ինտենսիվ կրակով կասեցվել է ադրբեջանական բանակի մխրճումը[15][26]։ Ադրբեջանական կողմը տարբեր վայրերում թիրախավորել էր կապի ամբողջական համակարգը[23]։ Բացի ռազմական օբյեկտներից, հրետանու, անօդաչու թռչող սարքերի, և որոշակի հրթիռային համակարգերի միջոցով թիրախավորվել են նաև քաղաքացիական տարբեր օբյեկտներ[23]։ Ադրբեջանական զինված ուժերը շփման գծի ողջ երկայնքով իրականացնելով հրթիռահրետանային նախապատրաստություն փորձել են առաջանալ Արցախի Հանրապետության Պաշտպանության Բանակի պաշտպանության խորքը[27]։ Հայկական զորքերը ցուցաբերել են համառ դիմադրություն[27]։ Հայկական կողմում կան վիրավորներ[2]։
Հարձակմանը նախորդել է Ադրբեջանի ԱԳՆ-ի կողմից կեղծ տեղեկատվության տարածում ականապատման և դիվերսիոն գործողությունների մասին[16]։ Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարությունը հաղորդագրություն է տարածել այն մասին, որ Արցախի Հանրապետության տարածքում՝ ռուսական խաղաղապահ զորակազմի պատասխանատվության գոտում սկսում է տեղային բնույթի «հակաահաբեկչական միջոցառումներ՝ սահմանադրական կարգի վերականգնման նպատակով»[16][28][29][30]։ Ձեռնարկված միջոցառումների մասին, ըստ ադրբեջանական կողմի հարղորդագրության, տեղեկացվել են ռուսական խաղաղապահ զորակազմի հրամանատարությունը, ինչպես նաև համատեղ գործող՝ ռուս-թուրքական մոնիտորինգային կենտրոնը»[7][16][29]։ Ռուսաստանի ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան հաստատել է ադրբեջանական կողմից իրազեկված լինելու փաստը[26][29]։
Արցախի Հանրապետության իշխանությունները հայտարարել են, որ Ադրբեջանը ցանկացել է Արցախում իրականացնի հայերի էթնիկ զտումներ և վարում է ցեղասպան քաղաքականություն[31]։
Նախապատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Արցախի շրջափակում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Արցախի վերաբերյալ իրազեկումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Սեպտեմբերի 19
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ին Վիետնամի մայրաքաղաք Հանոյում անցկացված Միջխորհրդարանական միության երիտասարդ պատգամավորների 9-րդ գլոբալ համաժողովին մասնակցած 179 երկրների թվում եղել է նաև Հայաստանի Ազգային ժողովի պատվիրակության անդամ Հասմիկ Հակոբյանը, ով խորհրդարանականներին է ներկայացրել Արցախում առկա իրավիճակը․ «Լեռնային Ղարաբաղում ընթացող հակամարտության մասին, որտեղ բնակչությունը զրկված է կրթության հիմնարար իրավունքից։ COVID-19-ից հետո ավելի ու ավելի դժվար է դարձել կրթությունը պատկերացնել առանց թվային տեխնոլոգիաների ինտեգրման։ Ցավոք, իրադրությունն ավելի է սրվում Ղարաբաղում բնակվող 20․000 սովորողների համար, որտեղ նրանց հասանելիությունն այս կարևոր թվային ռեսուրսներին սահմանափակված է Ադրբեջանի կողմից։ Ցավով եմ հայտնում այն մտահոգող փաստը, որ 2022 թվականի դեկտեմբերից սկսած արդեն 9 երկար ամիսներ Ադրբեջանը շրջափակման է ենթարկել 120․000 էթնիկ հայերի՝ զրկելով նրանց կենսական անհրաժեշտության սնունդից, առաջին անհրաժեշտության դեղորայքից և վառելիքից։ Ավելին՝ այդ մարդիկ դիմանում են գազի, էլեկտրաէներգիայի և ինտերնետ ծառայությունների պարբերական ընդհատումներին։ Այս իրավիճակը ոչ միայն կրթության իրավունքի լուրջ խախտում է, այլ նաև խաթարում է կայուն զարգացման և մշակութային բազմազանության սկզբունքները»[32]։
Բերձորի միջանցք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սեպտեմբերի 17
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ադրբեջանի ԱԳՆ մամուլի քարտուղար Այհան Հաջիզադեն լրագրողների հետ հանդիպմանը հայտնում է, որ Ադրբեջանը պատրաստ է կազմակերպել Ակնա-Ստեփանակերտ և Բերձոր-Ստեփանակերտ ճանապարհների զուգահեռ օգտագործումը դեպի Արցախ ապրանքների առաքման համար, որը սակայն պետք է համապատասխանի Ադրբեջանի օրենսդրության պահանջներին[33]։
Սեպտեմբերի 18
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեն Բերձորի միջանցքով և Ակնայի ճանապարհով ալյուր և բժշկական կարևոր պարագաներ է հասցրնում՝ Արցախում կարիքի մեջ գտնվող անձանց[34]։
Սեպտեմբերի 19
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Արցախի Հանրապետության առողջապահության նախարարության «Հանրապետական բժշկական կենտրոն» ՓԲԸ-ից 7 բուժառու՝ ուղեկցողների հետ միասին, անհետաձգելի մասնագիտացված բժշկական օգնություն ստանալու համար, Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի միջնորդությամբ և ուղեկցությամբ տեղափոխվել են Հայաստանի մասնագիտացված բժշկական կենտրոններ[35]։ Արցախի ԱՆ-ից հայտնում են, որ նախատեսվում է օրվա ընթացքում ԿԽՄԿ-ի միջնորդությամբ Արցախ վերադարձնել 6 բուժառուների՝ ուղեկցողների հետ միասին, ովքեր ժամանակին պետական պատվերի շրջանակներում ուղեգրվել են Հայաստան բուժում ստանալու համար[35]։ Ստեփանակերտում գտնվող «Արևիկ» բուժմիավորումում այս պահին ստացիոնար բուժում է ստանում 28 երեխա, 6-ը գտնվում է նորածնային և վերակենդանացման բաժանմունքում[35]։ «Հանրապետական բժշկական կենտրոն» ՓԲԸ-ում ստացիոնար բուժում է ստանում 67 հիվանդ, 7 բուժառու գտնվում է վերակենդանացման բաժանմունքում, որից 4-ը ծայրահեղ ծանր վիճակում[35]։
Հայաստանում Եվրոպական միության պատվիրակության ղեկավար, դեսպան Վասիլիս Մարագոսը անդրադառնալով դիտարկմանը, որ թեև Բերձորի միջանցքով և Ակնայով Արցախ է հասել հումանիտար բեռ, սակայն Ադրբեջանը թույլ չի տալիս Բերձորի միջանցքի լիակատար վերագործարկումը։ Դեսպանը կարևորել է բնակչությանը մարդասիրական աջակցության տրամադրման համաձայնությունը, դրա իրականացումը, որին աջակցում է Եվրամիությունը[34]։ Մարագոսը հավելել, որ ինքը Հայաստանում է՝ աջակցելու Հայաստանի և Եվրամիության միջև հարաբերություններին և Հայաստանի կառավարության բոլոր ջանքերին, երբ խոսքը քննարկումների, բարեփոխումների գործընթացի մասին է՝ ապահովելով, որ ամբողջ տարածաշրջանն ապրի խաղաղության մեջ[34]։
Նախորդող իրադարձություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հարձակման նախապատրաստում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ադրբեջանական կողմը իրականացնում է բանակային տեղաշարժեր և տարբեր զինատեսակների կուտակումներ, որոնք ուղեկցվում են ինտեսիվ տեղեկատվական-քարոզչական աշխատանքներով՝ հող նախապատրաստելով Արցախի դեմ լայնածավալ ագրեսիայի համար[36]։
Սեպտեմբերի 17
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Արցախի Հանրապետության Պաշտպանության բանակի մամուլի ծառայությունից հաղորդում են, որ ժամը 18։ 20-ի սահմաններում ադրբեջանական զինված ուժերը Մարտակերտի շրջանում խախտել են հրադադարը՝ կիրառելով հրաձգային զենք և ԶՈւ 23-2 կայանք[36]։ Հրադադարի խախտման հետևանքով հայկական կողմում կա մեկ վիրավոր, ում կյանքին վտանգ չի սպառնում[36]։ Միջադեպի մասին հաղորդվում է ռուսական խաղաղապահ զորակազմի հրամանատարությանը[36]։ Միևնույն ժամանակ Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարությունը հաղորդագրություն է տարածում այն մասին, թե իբր Պաշտպանական բանակի զտորաբաժանումները ժամը 17։ 45-ի սահմաններում կրակ են բացել Մարտակերտի շրջանի օկուպացված տարածքներում տեղակայված ադրբեջանական դիրքերի ուղղությամբ[36]։ Արցախի Հանրապետության Պաշտպանական բանակի մամուլի ծառայությունը Ադրբեջանի ՊՆ-ի տարածած հաղորդագրությունը համարում է ապատեղեկատվություն և սեփական ստորաբաժանումների կողմից հրադադարի խախտման դեպքը հիմնավորելու փորձ[36]։
Սեպտեմբերի 18
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Արցախի Հանրապետության Պաշտպանության բանակը հայտնում է, որ Ադրբեջանի ՊՆ տարածած հաղորդագրությունն այն մասին, թե իբր պաշտպանության բանակի ստորաբաժանումները սեպտեմբերի 17-ին՝ ժամը 23։ 15-ի սահմաններում փորձել են Ասկերանի շրջանում կատարել ամրաշինական աշխատանքներ, որոնք իբրև թե խափանվել են ադրբեջանական ստորաբաժանումների գործողությունների արդյունքում, հերթական ապատեղեկատվությունն է[37]։
Սեպտեմբերի 19
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Արցախի Հանրապետության Պաշտպանության բանակը հայտնում է, որ 2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ին՝ ժամը 11։ 10-ի սահմաններում ադրբեջանական զինված ուժերը կիրառելով ականանետ, խախտում են հրադադարը Արցախի Հանրապետության Ասկերանի շրջանում[38]։ Հրադադարի խախտման հետևանքով հայկական կողմում տուժածներ չկան[5][38]։
Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարությունը հաղորդագրություն է տարածում, համաձայն որի իբր սեպտեմբերի 19-ին ժամը 11։ 45-ի սահմաններում Արցախի Հանրապետության Պաշտպանության բանակի ստորաբաժանումները Ասկերանի շրջանում խախտել են հրադադարի պահպանման ռեժիմը՝ կիրառելով ականանետեր ու հրաձգային զենք, ինչի հետևանքով վիրավորում են ստացել ադրբեջանական զինված ուժերի 2 զինծառայողներ, որը սակայն Պաշտպանության բանակը որակում է ամբողջովին սուտ և իրականությանը չհամապատասխանող[5]։ Պաշտպանության բանակը վերհիշեցնում է, որ ադրբեջանական կողմն է նշված ուղղությամբ խախտել հրադադարը[5]։
Հայաստանի Ազգային ժողովի «Պատիվ ունեմ» խմբակցության քարտուղար Տիգրան Աբրահամյանը նշում է, որ «Ադրբեջանն առավոտվանից ակտիվ տեղեկատվական գրոհ է սկսել Արցախի նկատմամբ՝ մեկ մեղադրելով քաղաքացիական ավիացիայի վրա ՌԷՊ միջոցներով ազդելու, մեկ էլ՝ ահաբեկչություն իրականացնելու մեջ։ Վերջին դեպքի հետ կապված նշվում է, թե իբր հայկական դիվերսիոն խումբը ականապատել է ադրբեջանական ճանապարհը, որի հետևանքով Ադրբեջանը 4 կորուստ է ունեցել։ Իրականությունը սակայն այն է, որ Ադրբեջանն իր ագրեսիվ գործողությունները «հիմնավորելու» համար նախ փորձում է Արցախը ներկայացնել որպես ագրեսոր, ահաբեկչական երկիր, ապա գործողություններ ծավալել սահմանագծի այս կամ այն ուղղությամբ»[39]։
Ադրբեջանական կողմը ապատեղեկատվություն է տարածում, որ իբր թե արցախյան կողմը ականապատել և դիվերսիոն գործողություններ է իրականացրել[16], հրետակոծության ենթարկել ադրբեջանական դիրքերը[28]։ Ադրբեջանական կողմը հայտնում է ականների պայթյունների հետևանքով զոհված ադրբեջանցիների մասին[40]։ Որոշ ժամանակ անց նրանք տարածում են տեղեկատվություն, որ սկսել են այսպես կոչված «հակաահաբեկչական գործողություն»[28]։
Հարձակում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Սեպտեմբերի 19
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Արցախի Հանրապետության Պաշտպանության բանակը հաղորդում է, որ ժամը 13։ 00֊ի սահմաններում ադրբեջանական զինված ուժերը շփման գծի ողջ երկայնքով խախտել է հրադադարը` հասցնելով հրթիռահրետանային հարվածներ[9][10][12][13][14]՝ Պաշտպանության բանակի դիրքերին, կարևորագույն օբյեկտներին, որից հետո սկսել է Պաշտպանության բանակի պաշտպանությունը ճեղքելու փորձեր ձեռնարկել[41][42]։
Արցախի Հանրապետության նախկին պետնախարար Ռուբեն Վարդանյանը գրում է․ «Մեզ մոտ զանգվածային հրետակոծություն է սկսվել»[18][19][21]։
Արցախի Հանրապետության Ազգային ժողովի պատգամավոր Մետաքսե Հակոբյանը հաղորդում է, որ գնդակոծում են Ստեփանակերտը․ «Պատերազմ է։ Երեխեքս դպրոցում են։ Մոտ կես ժամ է՝ կրակում են։ Գնդակոծում են։ Կապ չկա, չենք կարողանում կապի դուրս գալ։ Բոլորը երեխեքին կորցրել ենք, ավտոմեքենաներ չկան, որ գնանք վերցնենք դպրոցից»[19]։ Ավելի վաղ գնդակոծության մասին հաղորդել էր նաև Արցախի Հանրապետության նախկին պետնախարար Ռուբեն Վարդանյանը[19]։
Հայաստանի Ազգային ժողովի «Պատիվ ունեմ» խմբակցության քարտուղար Տիգրան Աբրահամյանը գրում է, որ «Ադրբեջանը կեղծ ահաբեկչական մեղադրանքը հնչեցնելով Արցախի հասցեին, այս պահին տարբեր ռազմական օբյեկտների ուղղությամբ, տարբեր միջոցներով, զինատեսակներով կրակ է բացել։ Առաջնահերթ թիրախներ են ընտրվել, որոնք այս պահին կրակի տակ են։ Այս պահին հստակ չի, թե քաղաքացիական օբյեկտները ևս թիրախավորվո՞ւմ են, թե՞ ոչ, բայց հարվածները շարունակվում են»[20]։
ժամը 13։ 40-ի դրությամբ Ստեփանակերտում օդային տագնապ է հայտարարված[21]։ Քաղաքում լսվում են հրետանու ձայներ, սակայն հայտնի չէ, թե որ ուղղությամբ են կրակոցները[21]։
Արցախի Հանրապետության ներքին գործերի նախարարության խոսնակ Հունան Թադևոսյանը հայտնում է, որ Ստեփանակերտում օդային տագնապի ազդանշաններն են միացել․ «Կրակոցները միանգամից սկսվեց։ Էս պահին էլ չեն դադարում կրակոցները, օդային տագնապի ազդանշաններն են միացել։ Դեռ էս պահին էլ հստակ տեղյակ չենք, թե որ կողմերի վրա են խփում»[24]։
Ստեփանակերտում բնակվող լուսանկարիչ Մարութ Վանյանը Facebook-ի իր էջում տեսանյութ է տեղադրել ու գրում է․ «Ստեփանակերտի տան իմ պատուհանից ծուխ եմ տեսնում դիմացի բլուրի վրա։ Ավտոմատի կրակոցներ մոտիկ, դրոնի ձայն եմ լսում.... Հրետանին արդեն մոտ քառասուն րոպե ԱՆԴԱԴԱՐ կրակում է։ ՇԱՏ ՄՈՏԻԿ ԼՍՈՒՄ ԵՄ»[43]։
Ամերիկացի վերլուծաբան Միքայել Հորովիցը հայտնում է, որ ադրբեջանական կողմն օգտագործում է կամիկաձե դրոններ (ենթադրաբար՝ իսրայելական Harop)[44]:
Հայաստանի Ազգային ժողովի «Պատիվ ունեմ» խմբակցության քարտուղար Տիգրան Աբրահամյանը Facebook-ի իր էջում գրում է, որ Արցախի պաշտպանության բանակը ծանր մարտեր է մղում ճակատի տարբեր ուղղություններում, մի շարք հատվածներում ինտենսիվ կրակով կասեցվել է թշնամու մխրճումը[26]։
«Մայր Հայաստան» դաշինքի համակարգող Անդրանիկ Թևանյանը հաղորդում է, որ Մարտակերտի շրջանի Դրմբոն գյուղի ուղղությամբ որոշակի հարձակումներ կան[2]։
Արցախի տեղեկատվական շտաբը հայտարարություն է տարածում է, որ Ադրբեջանը լայնամասշտաբ հարձակում է սկսել Արցախի Հանրապետության նկատմամբ, օգտագործում է հրետանային միջոցներ և անօդաչու թռչող սարքեր[8]։
Արտակ Բեգլարյանը հաղորդում է, որ ադրբեջանական կողմը կապի ամբողջական համակարգն է թիրախավորել տարբեր վայերում, և չկան կապի բավարար միջոցներ[23]։ Բացի ռազմական օբյեկտներից, հրետանու, անօդաչու թչռող սարքերի, և որոշակի հրթիռային համակարգերի միջոցով թիրախավորվում են նաև քաղաքացիական տարբեր օբյեկտներ[23]։
Ադրբեջանական զինված ուժերը շփման գծի ողջ երկայնքով իրականացնելով հրթիռահրետանային նախապատրաստություն փորձում է առաջանալ Արցախի Հանրապետության Պաշտպանության Բանակի պաշտպանության խորքը[27]։ Հայկական զորքերը ցուցաբերում են համառ դիմադրություն[27]։
Համաձայն Արցախի Հանրապետության Պաշտպանության բանակի տարածած հաղորդագրության՝ ժամը 19։ 40-ի դրությամբ մարտերը շարունակվում են շփման գծի ամբողջ երկայնքով։ Ադրբեջանի զինված ուժերի կողմից կիրառվում են հրթիռային և հրետանային միջոցներ, հարվածային ԱԹՍ-ներ, մարտական ավիացիա[45]։
Հարակից իրադարձություններ Հայաստանում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Սեպտեմբերի 19
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հայաստանի պաշտպանության նախարարությունը հաղորդում է, որ ժամը 14:00-ի դրությամբ իրադրությունը Հայաստանի սահմաններին հարաբերականորեն կայուն է[10]։
Հայաստանի պաշտպանության նախարարությունը հայտարարություն է տարածում, ըստ որի ադրբեջանական պաշտոնական հաղորդագրություններում և ԶԼՄ-ներում շարունակում է տեղ գտնել այն կեղծ պնդումը, համաձայն որի Լեռնային Ղարաբաղում առկա են ՀՀ ԶՈՒ ստորաբաժանումներ, ռազմական տեխնիկա և անձնակազմ[12]։ Նույն կեղծիքը հերքում է նաև Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարությունը[16]։
Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորությամբ տեղի է ունենում Անվտանգության խորհրդի նիստ։ Նիստի օրակարգում քննարկվում են Ադրբեջանի կողմից Արցախի նկատմամբ սանձազերծած լայնածավալ ռազմական գործողությունները[46]։
Ռուսաստանի Դաշնության պարտավորությունները և գործողությունները
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]2020 թվականի նոյեմբերի 9-ին Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Վլադիմիկր Պուտինի, Ադրբեջանի Հանրապետության նախագահ Իլհամ Ալիևի և Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի համատեղ ստորագրած համաձայնագրով Արցախի Հանրապետության իշխանությունների վերահսկողությանը մնացած տարածքներում տեղակայվել են Ռուսաստանի զինված ուժերի ստորաբաժանումներ խաղաղապահական առաքելությամբ, որոնց պարտավորություններից է թույլ չտան ռազմական գործողություններ և պահպանել խաղաղությունը[47]։
Այնուամենայնիվ, սեպտեմբերի 19-ին Ադրբեջանի կողմից Արցախի Հանրապետության դեմ սկսած պատերազմական գործողությունների մեկնարկից հետո Ռուսաստանի Դաշնության Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Մարիա Զախարովան նույն օրը մոտավորապես ժամը 14։ 00-ին ճեպազրույցի ժամանակ հայտարարել է, որ «Ռուսաստանն այս պահին շփումների մեջ է Լեռնային Ղարաբաղում իրավիճակի հարցով, այդ թվում ադրբեջանական կողմի հետ»[48]։ Զախարովան նաև ասել է հետևյալը․ «Ստեղծված իրավիճակում ուս խաղաղապահ զորակազմը շարունակում է իրականացնել իր առաջադրանքները։ Մենք ելնում ենք նրանից, որ բոլոր կողմերն անվերապահորեն կապահովեն մեր խաղաղապահների անվտանգությունը»[49]։
Ռուսաստանի Դաշնության զինված ուժերի անգործության և պարտավորությունների չկատարելու մասին է հայտարարել Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարությունը՝ կոչ անելով նաև ռուսական կողմին պատերազմը կանգնեցնելու քայլեր ձեռնարկել[50]։
Արցախում ռուսական խաղաղապահների գործունեություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարում է, որ «ռուսական խաղաղապահ զորակազմը չի կատարել խնդիրը Լեռնային Ղարաբաղում»[51]։ Ռուսաստանի ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան հայտարարում է, որ ռուսական խաղաղապահ զորակազմի հրամանատարությունը մշտական շփման մեջ է արցախահայերի ներկայացուցիչների և ադրբեջանական իշխանությունների հետ՝ կրակը դադարեցնելու և հիշատակված բարձրամակարդակ եռակողմ պայմանավորվածությունների իրականացմանը վերադառնալու նպատակով[52]։
Ռուսաստանի հակահայկական քարոզչություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Սեպտեմբերի 19
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ռուսաստանի ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան ամենշաբաթյա ճեպազրույցի ժամանակ պատասխանելով այն հարցին, թե «արդյոք Բաքուն Ղարաբաղի տարածքում այսպես կոչված հակաահաբեկչական միջոցառումների անցկացման մասին տեղեկացրել է Մոսկվային, և ինչպես այդ միջոցառումները կանդրադառնան տարածաշրջանում Ռուսաստանի խաղաղապահ ջանքերի վրա», պատասխանել է, որ «այժմ շփումներ են ընթանում, այդ թվում՝ ադրբեջանական կողմի հետ։ Ես կարծում եմ, որ մոտ ժամանակներս տեղի ունեցած շփումների արդյունքում համապատասխան հայտարարություն կարվի արտաքին գործերի նախարարության գծով։ Ինչ վերաբերում է ծանուցմանը, մենք այդ տեղեկությունը ստանում ենք ադրբեջանական կողմից»[53]։ Ճեպազրույցի ժամանակ Մարիա Զախարովան հայտարարել է․ «Ռուսաստանը Թուրքիայից պաշտոնական դիմում չի ստացել Ղարաբաղի հարցով քառակողմ հանդիպում կազմակերպելու վերաբերյալ։ Մենք այդ կապակցությամբ ԶԼՄ-ներում նյութեր ենք տեսել, սակայն թուրքական կողմի պաշտոնական դիմում չենք ստացել։ Մենք սերտ երկխոսություն ենք պահպանում Անկարայի հետ միջազգային օրակարգի տարբեր ասպեկտների, այդ թվում՝ Հարավային Կովկասում իրավիճակի և 3+3 խորհրդատվական տարածաշրջանային հարթակի շրջանակներում համատեղ աշխատանքի պարամետրերի շուրջ»[54]։ Պատասխանելով հարցին, թե ինչպես են Ռուսաստանի ԱԳՆ-ում գնահատում Հայաստանի վարչապետի հայտարարությունն այն մասին, որ «ռուսական խաղաղապահ զորակազմը չի կատարել խնդիրը Լեռնային Ղարաբաղում», Մարիա Զախարովան պատասխանել է, որ «Մենք գիտենք՝ ինչ է պետք անել իրավիճակը կարգավորելու համար»։ Նա պարզաբանել է, որ պետք է կատարել այն ամենը, ինչի մասին պայմանավորվել են, չհրահրել իրավիճակը, աշխատել այն հանդարտեցնելու և կարգավորելու ուղղությամբ, պատասխանատու լինել ստանձնած պարտավորությունները կատարելու առումով[51]։ Ըստ նրա՝ այդ մասին խոսում են բոլորը, ովքեր բանակցային գործընթացին մասնակցում են որպես միջնորդ ռուսական կողմից[51]։ Խոսել է նաև Երևանից հնչած տարբեր հայտարարությունների մասին․ «Օրինակ՝ նույն Հայաստանի վարչապետը 2020 թվականի հոկտեմբերի 7-ին հայտարարել է, որ «Լեռնային Ղարաբաղը չի կարող և երբեք չի լինի Ադրբեջանի կազմում»։ Իսկ հիմա նա այլ բան է հայտարարում»[51]։
Մարիա Զախարովան Տելեգրամի իր ալիքում գրում է․ «ԶԼՄ-ներում տեղեկություններ են տարածվում այն մասին, թե, իբր, ադրբեջանական կողմը ռուս խաղաղապահներին «նախապես» զգուշացրել է Լեռնային Ղարաբաղում այսօրվա «հակաահաբեկչական գործողության» մասին։ Դա չի համապատասխանում իրականությանը։ Տեղեկությունը ռուսական զորախմբին է հասցվել ռազմական գործողությունների սկսվելուց րոպեներ առաջ»[29]։
Թուրքիայի հակահայկական քարոզչություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Սեպտեմբերի 19
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ադրբեջանի պաշտպանության նախարար, գեներալ-գնդապետ Զաքիր Հասանովի և Թուրքիայի ազգային պաշտպանության նախարար Յաշար Գյուլերի միջև տեղի է ունենում հեռախոսազրույց[1]։ Զաքիր Հասանովը տեղեկացնում է գործընկերոջը այսպես կոչված տեղական բնույթի «հակաահաբեկչական միջոցառումների մասին, որոնք իրականացվում են Ադրբեջանի կողմից «Ղարաբաղի շրջանում»[1]։ Յաշար Գյուլերն էլ նշել է, որ այսօր Թուրքիան, ինչպես և միշտ, Ադրբեջանի կողքին է[1]։
Հայ ազգաբնակչության Էթնիկ զտումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Պայթյուն Ստեփանակերտի բենզինի պահեստում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կողմերի կորուստներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հայկական կողմ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]| Հ/հ | Լուսանկար | Անուն, ազգանուն, հայրանուն | Ծննդյան օրը | Ծննդավայրը | Մահվան օրը | Մահվան վայրը | Մասնակցության ձևը | Զբաղեցրած պաշտոնը և կոչումը | Պարգևներ | Այլ նշումներ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Աբաղյան Վիտալի Արմիկի | 1981 | Մեծ Թաղեր, Հադրութի շրջան, Արցախ
|
20.09.2023 | Սոս («Լուսնյակ» տեղանք), Մարտունու շրջան, Արցախ
|
պայմանագրային | Քառօրյա և 44-օրյա պատերազմների մասնակից։ Զոհվել է «Լուսնյակ» կոչվող տեղանքում։ | |||
| 2 | Ադամյան Բաբկեն Վալերիի | 1984 | Ճարտար, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Ճարտար («Կոհակ» բարձունք), Մարտունու շրջան, Արցախ |
սպայական կազմ | սպայական կազմ | 2005-ից ծառայել է Արցախի ՊԲ-ում, եղել է ուսումնական մասի տեխնիկ, ապա` դասակի հրամանատար։ Մասնակցել է 44-օրյա պատերազմին։ | ||
| 3 | Ադամյան Էդվարդ Համբարձումի | 1996 | Արցախ
|
19.09.2023 | Արցախ
|
սպայական կազմ | Արցախի ԱԱԾ ենթասպա | Քառօրյա և 44-օրյա («Եղնիկներ») պատերազմների մասնակից։ | ||
| 4 | Ադամյան Նիկոլայ Աշոտի | 1997 | Արցախ
|
27.09.2023 | Արցախ
|
շարքային | Ծանր վիրավորվել է, ութ օր անց, այդպես էլ գիտակցության չգալով, մահացել։ | |||
| 5 | Ազիզյան Արմեն Շահենի | 1967 | Արցախ
|
19.09.2023 | Ճարտար, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
աշխարհազորային | ենթասպա | Զոհվել է դիպուկահարի կրակոցից[55]։ | ||
| 6 | Աթաբեկյան Արմո Արտաշի | 1964 | Մարտակերտ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Մարտակերտ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
աշխարհազորային | Արցախյան ազատամարտի մասնակից։ Զոհվել է Մարտակերտի դիրքերում։ | |||
| 7 | Աթայան Սերգեյ Նելսոնի | 1992 | Մարտակերտ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Մարտակերտ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
աշխարհազորային | Զոհվել է սեպտեմբերի 19-ին` Մարտակերտից դեպի Նոր Կարմիրավան տանող ճանապարհին։ | |||
| 8 | Ալթունյան Սուրեն Արթուրի | 2004 | Մեծ Թաղեր, Հադրութի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Ասկերան, Ասկերանի շրջան, Արցախ
|
ժամկետային | կրտսեր սերժանտ | Զոհվել է Դ-20 հրետանային մարտկոցի կրակային դիրքում։ | ||
| 9 | Ահարոնյան Ռաման Ռոմայի | 1987 | Վանք, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Խաչենի կամուրջ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
աշխարհազորային | կրտսեր սերժանտ | Մասնակցել է քառօրյա և 44-օրյա պատերազմներին։ Զոհվել է Խաչենի կամրջի մոտ։ | ||
| 10 | Աղամալյան Սամվել Վալերիկի | 1979 | Ճարտար, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
20.09.2023 | Սոս («Լուսնյակ» տեղանք), Մարտունու շրջան, Արցախ
|
պայմանագրային | Մասնակցել է քառօրյա և 44-օրյա պատերազմներին։ Զոհվել է «Լուսնյակ» կոչվող տեղանքում։ | |||
| 11 | Աղասյան Արայիկ Մարտիկի | 1975 | Առաջաձոր, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Խաչենի կամուրջ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
պայմանագրային | Մասնակցել է քառօրյա և 44-օրյա պատերազմներին։ Զոհվել է Խաչենի կամրջի մոտ։ | |||
| 12 | Աղասյան ժորա Բորիկի | 1985 | Առաջաձոր, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Կիչան, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
պայմանագրային | վաշտի հրամանատար | Մասնակցել է քառօրյա և 44-օրյա պատերազմներին։ Մարտակերտի շրջանի Կիչան գյուղի դիրքերում։ | ||
| 13 | Աղավելյան Արայիկ Արթուրի | 1985 | Կոլխոզաշեն, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
20.09.2023 | «Թողլայիր», Մարտունու շրջան, Արցախ
|
պայմանագրային | հրետանային մարտկոցի հրանոթի նշանառու | Մասնակցել է քառօրյա և 44-օրյա պատերազմներին։ Զոհվել է «Թողլայիր» կոչվող մարտական դիրքում։ | ||
| 14 | Այվազյան Անդրեյ Արթուրի | 1995 | Շահմասուր, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Նոր Ղազանչի, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
պայմանագրային | Քառօրյա և 44-օրյա պատերազմների մասնակից։ Զոհվել է Մարտակերտի շրջանի Նոր Ղազանչի գյուղի «706» մարտական դիրքում։ | |||
| 15 | Այվազյան Ռուսլան Լենուրի | 28.10.1978 | Մարտակերտ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Մարտակերտ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
աշխարհազորային | Մասնակցել է քառօրյա և 44-օրյա պատերազմներին։ Զոհվել է Մարտակերտի «720» մարտական դիրքում։ | |||
| 16 | Անանյան Լեռնիկ Գագիկի | 1989 | Մեծշեն, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
20.09.2023 | Տոնաշեն, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
պայմանագրային | սերժանտ | Զոհվել է Մարտակերտի «Եղնիկներ» տեղանքում։ | ||
| 17 | Անտոնյան Գոռ Սոսի | 20.07.2002 | Մարտակերտ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
20.09.2023 | Մարտակերտ («Պուշկին Յալը»), Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
ենթասպայական կազմ | Արցախի ԱԱԾ, ենթասպա | 2021-2023 թվականներին ծառայել է ՊԲ-ում, 2023-ից` Արցախի ԱԱԾ-ում` որպես ենթասպա։ Զոհվել է սեպտեմբերի 20-ին Մարտակերտի «Պուշկին յալ» կոչվող դիրքերում՝ լուսադեմին[56]։ | ||
| 18 | Անդրեասյան Վալերի Բարմենի | 1971 | Առաջաձոր, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Խաչենի կամուրջ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
աշխարհազորային | Մասնակցել է Արցախյան ազատամարտին, որում զոհվել են նրա երկու եղբայրները։ Զոհվել է Խաչենի կամրջի պաշտպանության մարտերում։ | |||
| 19 | Առաքելյան Արմեն Ներիկի | 1987 | Առաջաձոր, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
20.09.2023 | Մաղավուզ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
պայմանագրային | շարքային | «Արիության» մեդալ | Մասնակցել է քառօրյա (Թալիշ) և 44-օրյա պատերազմներին (Մատաղիս, Հաթերք)։ Զոհվել է ավիահարվածից` Դ-30 հրետանային մարտկոցի կրակային դիրքում։ | |
| 20 | Առաքելյան Իշխան Թարխանի | 1983 | Վերին Հոռաթաղ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Ճանկաթաղ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
աշխարհազորային | Մասնակցել է քառօրյա և 44-օրյա պատերազմներին։ Զոհվել է Մարտակերտի շրջանի Ճանկաթաղ գյուղի դիրքերում։ | |||
| 21 | Առաքելյան Ստեփան | 1984 | Վերին Հոռաթաղ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Գետավան, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
պայմանագրային | սերժանտ | Զոհվել է Մարտակերտի շրջանի Գետավան գյուղում։ | ||
| 22 | Առստամյան Արսեն Էռնեստի | 2004 | Ասկերան, Ասկերանի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Ասկերան, Ասկերանի շրջան, Արցախ
|
ժամկետային | հրետանավոր | Զոհվել է Ասկերանի մոտակայքում` վիրավոր ընկերոջն օգնելիս։ | ||
| 23 | Առստամյան Նվեր Բարմիկի | 2004 | Ճարտար, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Ճարտար («Կոհակ» բարձունք), Մարտունու շրջան, Արցախ
|
պայմանագրային | Մասնակցել է 44-օրյա պատերազմին։ Զոհվել է Մարտունու «Կոհակ» բարձունքում։ | |||
| 24 | Առուստամյան Արմեն | անհայտ | Սարուշեն, Ասկերանի շրջան, Արցախ
|
20.09.2023 | Սարուշեն, Ասկերանի շրջան, Արցախ
|
|||||
| 25 | Ավանեսյան Գևորգ Գենիկի | 1979 | Քյուրաթաղ, Հադրութի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Խալիփալու, Շուշիի շրջան, Արցախ
|
Քառօրյա և 44-օրյա պատերազմների մասնակից։ | ||||
| 26 | Ավանեսյան Նվեր Արարատի | 1987 | Ստեփանակերտ, Արցախ
|
19.09.2023 | Շուշիի շրջան, Արցախ
|
սպայական կազմ | ավագ լեյտենանտ | Հայրը` Արարատ Յուրիի Ավանեսյանը, զոհվել է Արցախյան ազատամարտում` 1994 թվականին։ 2005-2023 թվականներին ծառայել է Արցախի ՊԲ-ում։ Մասնակցել է քառօրյա և 44-օրյա պատերազմներին, Հադրութի շրջանում վիրավորվել է։ Զոհվել է Շուշիի շրջանի 35-րդ դիրքում։ | ||
| 27 | Ավանեսյան Վալերիկ Գրիշայի | 1992 | Արցախ
|
19.09.2023 | Հաթերք, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
Զոհվել է ավիահարվածից։ | ||||
| 28 | Ավանեսյան Վլադիմիր Արամայիսի | 1977 | Վարդաձոր, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Կաշենի հանքավայր, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
աշխարհազորային | Մասնակցել է քառօրյա պատերազմին։ Զոհվել է Կաշենի հանքի դիրքերում։ | |||
| 29 | Ավանեսյան Տիգրան Կարենի | 15.05.1996 | Ասկերան, Ասկերանի շրջան, Արցախ
|
20.09.2023 | Մարտակերտ («Պուշկին Յալը»), Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
ԱՀ ԱԱԾ հատուկ նշանակության ջոկատի հրամանատար | Քառօրյա պատերազմի մասնակից[57]։ | |||
| 30 | Ավետիսյան Ռոբերտ | անհայտ | Սարուշեն, Ասկերանի շրջան, Արցախ
|
19.09/20.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 31 | Ավետիսյան Ռոման Խաչիկի | 1987 | Արցախ
|
19.09/20.09.2023 | Մռավ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
պայմանագրային | նռնականերտորդ, ավագ սերժանտ | Մասնակցել է քառօրյա և 44-օրյա պատերազմներին։ Զոհվել է Մռավի լեռներում։ | ||
| 32 | Ավետիսյան Տիգրան Արսենի | 2002 | Ստեփանակերտ, Արցախ
|
19.09/20.09.2023 | Վանք, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
Մասնակցել է 44-օրյա պատերազմին, Հադրութում վիրավորվել։ 2022 թվականից պայմանագրային զինծառայող է եղել։ Զոհվել է Մարտակերտի շրջանի Վանք գյուղի դիրքերում։ | ||||
| 33 | Ավշարյան Արսեն | անհայտ | Սարուշեն, Ասկերանի շրջան, Արցախ
|
19.09/20.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 34 | Արզումանյան Արթուր Բորիկի | 1986 | Առաջաձոր, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Խաչենի կամուրջ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
աշխարհազորային | Մասնակցել է քառօրյա և 44-օրյա պատերազմներին։ Զոհվել է Խաչենի կամրջի մոտ։ | |||
| 35 | Բաբայան Արմեն Վալերիի | անհայտ | Արցախ
|
19.09/20.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 36 | Բալայան Գրիգորի Էդիսոնի | 1999 | Ճարտար, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
19.09/20.09.2023 | Ճարտար («Սյուն Գյունե» տեղամաս), Մարտունու շրջան, Արցախ
|
պայմանագրային | գնդացրորդ, շարքային | 44֊օրյա պատերազմի մասնակից։ Զոհվել է «Սյուն Գյունե» կոչվող տեղամասում։ | ||
| 37 | Բաղդասարյան Արտյոմ Արկադիի | 1976 | Շուշի, Շուշիի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Արցախ
|
պայմանագրային | Մասնակցել է Շուշիի ազատագրմանը, Քառօրյա (Թալիշում) և 44-օրյա (Մատաղիսում) պատերազմներին։ | |||
| 38 | Բաղդասարյան Գոռ Սամվելի | 1993 | Մարտունի, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Ճարտար («Կոհակ» բարձունք), Արցախ
|
աշխարհազորային | Մասնակցել է 44-օրյա պատերազմին։ Զոհվել է Մարտունու «Կոհակ» կոչվող բարձունքում` դիպուկահարի կրակոցից։ | |||
| 39 | Բաղդասարյան Մելսիկ Արսենի | 1957 | Վանք, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Վանք, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
պահեստազորային | Մասնակցել է Արցախյան ազատամարտին, Քառօրյա և 44-օրյա պատերազմներին։ | |||
| 40 | Բաղդասարյան Վրեժ Ալեքսանդրի | 1976 | Ավետարանոց, Ասկերանի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Արցախ
|
աշխարհազորային | Քառօրյա և 44֊օրյա պատերազմների մասնակից։ | |||
| 41 | Բաղիրյան Կամո | 1986 | Արցախ
|
20.09.2023 | Հաթերք, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
սպայական կազմ | ավագ լեյտենանտ | Քառօրյա և 44-օրյա պատերազմների մասնակից։ Զոհվել է մարտական դիրքում։ | ||
| 42 | Բաղմանյան Մխիթար Էդուարդի | 1979 | Արցախ
|
19.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 43 | Բաղմանյան Ներսես Բարմենի | 1973 | Ջրաբերդ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
20.09.2023 | Մարտակերտ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
ենթասպայական կազմ | ՊԲ ավագ ենթասպա | Մասնակցել է Արցախյան ազատամարտին և 44-օրյա պատերազմին, պաշտպանել հայրենի Մարտակերտը։ Զոհվել է Մարտակերտը պաշտպանելիս։ | ||
| 44 | Բաղմանյան Վարդան Ռաֆայելի | 2002 | Վաղուհաս, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 45 | Բաղրամյան Բաղդան Սարմենի | 2000 | Վանք, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 46 | Բաղրամյան Երեմ Բորիկի | 1991 | Հարությունագոմեր, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
19.09/20.09.2023 | Չարեքտար, Շահումյանի շրջան, Արցախ
|
աշխարհազորային | 44-օրյա պատերազմի մասնակից, զոհվել է ականանտետի կրակից։ | |||
| 47 | Բարսեղյան Էդուարդ Յուրիկի | 1971 | Բաքու, Ադրբեջանական ԽՍՀ | 19.09.2023 | Կոլխոզաշեն, Շուշիի շրջան, Արցախ
|
աշխարհազորային | 1991 թվականին հաստատվել է Արցախի Մարտունու շրջանի Կոլխոզաշեն գյուղում, մասնակցել Արցախյան ազատամարտին։ Զոհվել է Կոլխոզաշենի պաշտպանության մարտերում։ | |||
| 48 | Բարսեղյան Սերգեյ Թամերլանի | 1979 | Ստեփանակերտ, Արցախ
|
19.09.2023 | Շուշի, Շուշիի շրջան, Արցախ
|
աշխարհազորային | Զոհվել է Շուշիին մերձակա դիրքում։ | |||
| 49 | Բեկնազարյան Օնիկ Արտեմի | 1962 | Վաղուհաս, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
20.09.2023 | Արցախ
|
աշխարհազորային | Զոհվել է մարտական դիրքում։ | |||
| 50 | Գաբրիելյան Աբել | անհայտ | Արցախ
|
19.09.2023 | Արցախ
|
աշխարհազորային | ||||
| 51 | Գաբրիելյան Գառնիկ Արտավազդի | 1968 | Մաճկալաշեն, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
20.09.2023 | Արցախ
|
աշխարհազորային | «Մարտական ծառայություն» մեդալ | Մասնակցել է Արցախյան ազատամարտին։ | ||
| 52 | Գաբրիելյան Նվեր Հրաչյայի | 1988 | Արցախ
|
19.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 53 | Գաբրիելյան Սամվել Ռաֆիկի | 1984 | Վարդաձոր, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Ճանկաթաղ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
աշխարհազորային | Մասնակցել է քառօրյա և 44-օրյա պատերազմներին։ 2023 թվականի սեպտեմբերի 15-ից աշխարհազորային մարտական հերթապահության է եղել։ Զոհվել է Ճանկաթաղի դիրքերում։ | |||
| 54 | Գասպարյան Արմեն | անհայտ | Սարուշեն, Ասկերանի շրջան, Արցախ
|
19.09/20.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 55 | Գասպարյան Վալերի | անհայտ | Սարուշեն, Ասկերանի շրջան, Արցախ
|
19.09/20.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 56 | Գասպարյան Վրեժ | 1997 | Սարուշեն, Ասկերանի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Սարուշեն, Ասկերանի շրջան, Արցախ
|
աշխարհազորային | Քառօրյա և 44-օրյա պատերազմների մասնակից։ | |||
| 57 | Գարախանյան Ալեքսանդր Կարենի | 2002 | Հադրութ, Հադրութի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Ճանկաթաղ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
Արցախի ԱԱԾ զինծառայող | 44-օրյա պատերազմի մասնակից։ Զոհվել է մարտական դիրքում։ | |||
| 58 | Գրիգորյան Մարատ Մուրադի | 1988 | Արցախ
|
19.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 59 | Գրիգորյան Շաբո | անհայտ | Սարուշեն, Ասկերանի շրջան, Արցախ
|
19.09/20.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 60 | Գրիգորյան Սևակ Գարիկի | 1981 | Արցախ
|
19.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 61 | Գևորգյան Կառլեն Սիմոնի | 11.09.1988 | Գյումրի, Շիրակի մարզ, Հայաստան, 
|
19.09.2023 | Մարտակերտ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
Զոհվել է Մարտակերտի պաշտպանության ժամանակ[58]։ | ||||
| 62 | Գևորգյան Սասուն Ալեքսեյի | 1980 | Արցախ
|
19.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 63 | Դադալյան Վաչագան Վալերայի | 20.07.1998 | Մարտունի, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Սոս («Լուսնյակ» տեղանք), Մարտունու շրջան, Արցախ
|
պայմանագրային | ավագ սերժանտ, դասակի հրամանատար | Քառօրյա և 44-օրյա պատերազմների մասնակից։ | ||
| 64 | Դադամյան Վարդան Լևոնի | 1987 | Ճարտար, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
20.09.2023 | Ճարտար («Կոհակ» բարձունք), Մարտունու շրջան, Արցախ
|
պայմանագրային | 44-օրյա պատերազմի մասնակից։ Զոհվել է Ճարտարի դիրքերը պաշտպանելիս` «Կոհակի» մատույցներում։ | |||
| 65 | Դադայան Մհեր Լեռնիկի | 1991 | Ճարտար, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Ճարտար, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
պայմանագրային | Քառօրյա և 44-օրյա պատերազմների մասնակից։ Զոհվել է Ճարտար քաղաքի դիրքերում։ | |||
| 66 | Դանիելյան Զորի Ալբերտի | 1986 | Ստեփանակերտ, Արցախ
|
19.09.2023 | Ճարտար, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
պայմանագրային | ՊԲ հակատանկային հաշվարկի հրամանատար | Քառօրյա և 44-օրյա պատերազմների մասնակից[59]։ | ||
| 67 | Դանիելյան Էդուարդ | 2002 | Արցախ
|
19.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 68 | Եսայան Գուրգեն Էդուրադի | 1985 | Արցախ
|
19.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 69 | Զաքարյան Ամրամ Աշոտի | 1982 | Արցախ
|
19.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 70 | Զաքարյան Մարատ Արթուրի | 1987 | Արցախ
|
19.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 71 | Թովմասյան Սամվել Արթուրի | 1992 | Թաղավարդ, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
20.09.2023 | Սոս («Լուսնյակ» տեղանք), Մարտունու շրջան, Արցախ
|
պայմանագրային | Քառօրյա և 44-օրյա պատերազմների մասնակից[60]։ | |||
| 72 | Թումանյան Հրաչյա Լիպարիտի | 1973 | Բերդ, Տավուշի մարզ, Հայաստան
|
19.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 73 | Թևանյան Դավիթ | 1995 | Արցախ
|
19.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 74 | Ժելեզնյակ Ռոբիկ Օլեգի | 1998 | Արցախ
|
19.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 75 | Իսրայելյան Անդրեյ | անհայտ | Սարուշեն, Ասկերանի շրջան, Արցախ
|
19.09/20.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 76 | Իսրայելյան Արամ Միքայելի | 1999 | Արցախ
|
19.09.2023 | Մարտակերտ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
|||||
| 77 | Իսրայելյան Արտակ Կարոյի | 1987 | Սարուշեն, Ասկերանի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Սարուշեն, Ասկերանի շրջան, Արցախ
|
աշխարհազորային | Արցախյան ազատամարտին մասնակցած Կամո Իսրայելյանի որդին, 44-օրյա պատերազմի մասնակից։ | |||
| 78 | Իսրայելյան Գոռ Մասիսի | 1994 | Սարուշեն, Ասկերանի շրջան, Արցախ
|
22.09.2023 | Արցախ
|
Ծանր վիրավորում է ստացել սեպտեմբերի 20-ին` Ստեփանակերտում, մահացել է սեպտեմբերի 22-ին։ | ||||
| 79 | Իսրայելյան Վարդան | անհայտ | Սարուշեն, Ասկերանի շրջան, Արցախ
|
19.09/20.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 80 | Խաչատրյան Լևոն Գագիկի | 1995 | Արցախ
|
19.09/20.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 81 | Խաչատրյան Ռազմիկ Վլադիմիրի | 2000 | Արցախ
|
19.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 82 | Կարապետյան Գրիգորի Արկադիի | 1991 | Արցախ
|
19.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 83 | Կաֆյան Գեղամ Յուրիկի | 1975 | Արցախ
|
19.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 84 | Կիրակոսյան Պողոս | անհայտ | Ավան, Արագածոտնի մարզ, Հայաստան,
|
20.09.2023 | Խնապատ, Ասկերանի շրջան, Արցախ
|
սպայական կազմ | № զորամասի գումրատակի շտաբի պետ, մայոր | Քառօրյա և 44-օրյա պատերազմների մասնակից։ Զոհվել է դիրքում` արկի հարվածից։ | ||
| 85 | Հակոբյան Գագիկ Արսենի | 1984 | Արցախ
|
20.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 86 | Հակոբյան Յուրա Գուրգենի | 1984 | Արցախ
|
20.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 87 | Հակոբջանյան Ռոման Սարույի | 1975 | Արցախ
|
19.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 88 | Հայրապետյան Գրիգորի | 2000 | Հաթերք, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
20.09.2023 | Հաթերք, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
աշխարհազորային | Զոհվել է Հաթերքի պաշտպանության համար մղվող մարտում։ | |||
| 89 | Հայրապետյան Վանիկ Ռուբիկի | 1984 | Ճարտար, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
20.09.2023 | Ճարտար, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
սպայական կազմ | ավագ լեյտենանտ | 44-օրյա պատերազմի մասնակից։ Զոհվել է Ճարտարի դիրքերը պաշտպանելիս։ | ||
| 90 | Հայրիյան Աբրահամ Արկադիի | 1981 | Արցախ
|
19.09/20.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 91 | Հայրիյան Լավրենտ Կարենի | 1997 | Մարտակերտ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
20.09.2023 | «Եղնիկներ», Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
Մասնակցել է 44-օրյա պատերազմին։ Զոհվել է «Եղնիկների» դիրքերում։ | ||||
| 92 | Հարությունյան Անդրանիկ Կարենի | 1994 | Արցախ
|
20.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 93 | Հարությունյան Արմեն Գեորգիի | 1970 | Մաճկալաշեն, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Սոս («Լուսնյակ» տեղանք), Մարտունու շրջան, Արցախ
|
«Մարտական ծառայություն» մեդալ | Քառօրյա և 44-օրյա պատերազմների մասնակից։ | |||
| 94 | Հարությունյան Գարեգին | անհայտ | Արցախ
|
19.09/20.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 95 | Հարությունյան Ռաֆայել | 1990 | Սարուշեն, Ասկերանի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Նոր Կարմիրավան, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
ԱՀ ԱԱԾ հատուկ նշանակության վարչություն | Քառօրյա և 44-օրյա պատերազմների մասնակից[61]։ | |||
| 96 | Հարությունյան Սամվել | 2003 | Արցախ
|
19.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 97 | Հարությունյան Փայլակ Սերգեյի | 1993 | Արցախ
|
20.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 98 | Հովսեփյան Անդրանիկ Արկադիայի | 1993 | Հաթերք, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Արցախ
|
պայմանագրային | Մասնակցել է 44-օրյա պատերազմին։ | |||
| 99 | Ղազարյան Գեղամ | անհայտ | Սարուշեն, Ասկերանի շրջան, Արցախ
|
19.09/20.09.2023 | Արցախ
|
|||||
| 100 | Ղուկասյան Սոս Մուշեղի | 1999 | Ճարտար, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Ամարասի վանք, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
սպայական կազմ | լեյտենանտ | 
|
Սովորել է Վազգեն Սարգսյանի անվան ռազմական համալսարանում։ 44-օրյա պատերազմի մասնակից։ Զոհվել է Ամարասի մատույցներում՝ փրկելով իր 5 մարտական ընկերների կյանքը։ | |
| 101 | Մազուլյան Սերոբ Մարատի | 1997 | Արցախ
|
20.09.2023 | Վանք, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
Զոհվել է Վանք գյուղի պաշտպանական դիրքում։ | ||||
| 102 | Մաթևոսյան Արայիկ Գագիկի | անհայտ | անհայտ | ենթ․՝ 19.09.2023 | Արցախ
|
պայմանագրային | 44-օրյա պատերազմի մասնակից[62]։ | |||
| 103 | Մաթևոսյան Հրայր Սերոբի | 1971 | Կոլխոզաշեն, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
20.09.2023 | Մսմնա, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
աշխարհազորային | Զոհվել է Շոշկավանք վանական համալիրի մոտ։ | |||
| 104 | Մամունց Վահե Սարուխանի | 04.04.2001 | Մարտակերտ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Մարտակերտ («Պուշկին Յալը»), Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
պայմանագրային | Արցախի ԱԱԾ | 44-օրյա պատերազմի մասնակից։ 2022 թվականից ծառայում էր Արցախի ԱԱԾ-ում։ Զոհվել է Մարտակերտի «Պուշկեն յալ» կոչվող բարձունքում։ | ||
| 105 | Մանուկյան Միքայել Պավելի | 1988 | Զարդախաչ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
20.09.2023 | Հաթերք, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
աշխարհազորային | գնդացրորդ | Կամավոր մասնակցել է 44-օրյա պատերազմին։ Հայրը` Պավելը զոհվել է 1993-ին` Արցախյան ազատամարտում։ Զոհվել է դիրքերում` զինակից ընկերոջն օգնություն ցուցաբերելիս։ | ||
| 106 | Մարտիրոսյան Կարեն Էրիկի | 1999 | անհայտ | 20.09.2023 | Հաթերք, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
պայմանագրային | սերժանտ | Քառօրյա մարտերի և 44-օրյա պատերազմի («Եղնիկներ») մասնակից։ Զոհվել է մարտական դիրքում` թշնամու ավիահարվածից։ | ||
| 107 | Միքայելյան Գենադի Քաջիկի | 1981 | անհայտ | 19.09/20.09.2023 | Արցախ
|
44-օրյա պատերազմի մասնակից։ Զոհվել է մարտական դիրքում՝ ռմբակոծությունից։ | ||||
| 108 | Միքայելյան Մասիս Սամվելի | 20.02.2000 | Ջրակուս, Հադրութի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Ստեփանակերտ, Արցախ
|
Որպես կամավորական` մասնակցել է 44-օրյա պատերազմին, ապա Պաշտպանական բանակում անցել պայմանագրային զինծառայության։ Զոհվել է Ստեփանակերտի մատույցներում։ | ||||
| 109 | Միրզաբեկյան Վահագ Ռոբերտի | 1997 | Վերին Հոռաթաղ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Արցախ
|
պայմանագրային | սերժանտ | 2018-2020 թվականներին ծառայել է Արցախի ոստիկանությունում, 2020-2023 թվականներին եղել է ՊԲ պայմանագրային զինծառայող։ Մասնակցել է 44-օրյա պատերազմին։ | ||
| 110 | Մկրտչյան Մարտիրոս Մերուժանի | 1997 | Գառնի, Կոտայքի մարզ, Հայաստան,
|
19.09/20.09.2023 | Արցախ
|
սպայական կազմ | 44-օրյա պատերազմի մասնակից։ | |||
| 111 | Մովսեսյան Մհեր Ռազմիկի | 1977 | Առաքել, Հադրութի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Նարեշտար, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
սպայական կազմ | Արցախյան ազատամարտի, քառօրյա և 44-օրյա պատերազմների մասնակից։ Զոհվել է Նարեշտար գյուղի դիրքերում։ | |||
| 112 | Մուսայելյան Խոսրով Ալեքսեյի | 29.06.1971 | Բաքու, Ադրբեջանական ԽՍՀ | 20.09.2023 | Հաթերք, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
Ավագ որդին` Վալերին, զոհվել է 44-օրյա պատերազմում։ Մասնակցել է քառօրյա և 44-օրյա պատերազմներին։ Զոհվել է Հաթերքի մարտական դիրքերում։ Հուղարկավորվել է Ստեփանակերտի զինվորական պանթեոնում։ | ||||
| 113 | Նազարյան Ֆուրման Հակոբի | 1978 | Նոր Հայկաջուր, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Մարտակերտ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
աշխարհազորային | 1996-1999 թվականներին ծառայել է Արցախի պաշտպանական բանակում։ Մարտակերտի պաշտպանական մարտերում։ | |||
| 114 | Չալյան Առնոդիկ Արամի | 1955 | Հերհեր, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
20.09.2023 | Մարտունի, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
աշխարհազորային | Զոհվել է արկի պայթյունից։ | |||
| 115 | Պողոսյան Նելսոն Համոյի | 1977 | Բերդաշեն, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Ճարտար («Կոհակ» բարձունք), Մարտունու շրջան, Արցախ
|
1994-ին անցել է զինծառայության, մինչև 1999-ը Իվանյանի տանկային զորամասում ծառայել որպես սերժանտ։ Մասնակցել է 44-օրյա պատերազմին։ Զոհվել է «Կոհակ» բարձունքում։ Հայրը` Համո Պողոսյանը զոհվել է 1992-ին` Արցախյան ազատամարտում։ | ||||
| 116 | Ջավադյան Ղարիբ Սերժիկի | 1984 | Արցախ
|
19.09.2023 | Չարեքտար, Շահումյանի շրջան, Արցախ
|
սպայական կազմ | ավագ լեյտենանտ | 44-օրյա պատերազմի մասնակից։ Զոհվել է դիպուկահարի կրակոցից։ | ||
| 117 | Սաղյան (կամ՝ Սաղիյան) Ազնավուր | 1989 | Արցախ
|
19.09.2023 | Մարտունի, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
Մարտունու քաղաքապետ (2022-2023), 44-օրյա պատերազմի մասնակից։ Զոհվել է հրետակոծությունից՝ քաղաքի ինքնապաշտպանությունը կազմակերկելիս։ | ||||
| 118 | Սարգսյան Դավիթ Հենրիկի | անհայտ | ենթ․ Հարությունագոմեր, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Արցախ
|
ժամկետային | Սամվել Սարգսյանի հայրը։ | |||
| 119 | Սարգսյան Էդվարդ Սևակի | 2004 | Հերհեր, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
20.09.2023 | Ղազախալի տեղամաս, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
ժամկետային-պայմանագրային | հետախույզ-դիպուկահար, շարքային | Զոհվել է Ղազախալի կոչվող տեղամասում[63]։ | ||
| 120 | Սարգսյան Սամվել Դավիթի | անհայտ | ենթ․ Հարությունագոմեր, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Արցախ
|
ժամկետային | Դավիթ Սարգսյանի որդին։ | |||
| 121 | Սարգսյան Վարդան Արմավիրի | 1998 | Արցախ
|
20.09.2023 | Հաթերք, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
պայմանագրային | շարքային | «Արիության» մեդալ | Քառօրյա մարտերի (Մարտունի) և 44-օրյա պատերազմի (Մատաղիս, «Եղնիկներ») մասնակից։ Զոհվել է մարտական դիրքում` թշնամու ավիահարվածից։ | |
| 122 | Սարգսյան Վիտալի Գենադիի | 1995 | Կաղարծի, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
20.09.2023 | Հացի, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
պայմանագրային | ավագ սերժանտ | Մասնակցել է քառօրյա և 44-օրյա պատերազմներին։ | ||
| 123 | Սարիբեկյան Վահրամ Ֆեդրիկի | 1972 | Վերին Գետաշեն, Գեղարքունիքի մարզ, Հայաստան
|
19.09.2023 | Մարտունի, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
Մասնակցել է Արցախյան ազատամարտին, նաև 44-օրյա պատերազմին։ Զոհվել է Մարտունի քաղաքի պաշտպանության մարտերում` անօդաչուի հարվածից։ | ||||
| 124 | Սիմոնյան Վիտալի Բորիսի | 1981 | Արցախ
|
19.09.2023 | Հաթերք, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
պայմանագրային | Կամավոր մասնակցել է Քառօրյա և 44֊օրյա պատերազմներին։ Զոհվել է մարտական դիրքում[64]։ | |||
| 125 | Ստեփանյան Արսեն | 2004 | Մարտակերտ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Արցախ
|
ժամկետային | Սամվել Ստեփանյանի եղբայրը[65]։ | |||
| 126 | Ստեփանյան Սամվել | անհայտ | Մարտակերտ, Մարտակերտի շրջան, Արցախ
|
20.09.2023 | Արցախ
|
ժամկետային | Արսեն Ստեփանյանի եղբայրը[65]։ | |||
| 127 | Ցականյան Սարգիս Մեխակի | անհայտ | անհայտ | 19.09.2023 | Արցախ
|
2014 թվականի հունիսի 29-ին ադրբեջանցի դիվերսանտներ՝ Դիլհամ Ասկերովի և Շահբազ Գուլիևի կողմից առևանգված և սպանված 17-ամյա Սմբատ Ցականյանի եղբայրը։ | ||||
| 128 | Փարամազյան Արաբո Արարատի | 1997 | Մուշկապատ, Մարտունու շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Ճարտար («Կոհակ» բարձունք), Մարտունու շրջան, Արցախ
|
պայմանագրային | Պայմանագրային զինծառայող (2019-2023), Քառօրյա և 44-օրյա պատերազմների մասնակից։ Զոհվել է «Կոհակ» բարձունքը պաշտպանելիս։ | |||
| 129 | Օհանջանյան Յուրի Վարուժանի | 2004 | Տումի, Հադրութի շրջան, Արցախ
|
19.09.2023 | Ասկերան, Ասկերանի շրջան, Արցախ
|
ժամկետային | շարքային | Ադրբեջանական ագրեսիայի ժամանակ ոչնչացրել է մի քանի թիրախ։ Զոհվել է Դ֊20 հրետանային մարտկոցի կրակային դիրքում` ընկերոջն օգնության շտապելիս։ |
Ադրբեջանական կողմ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]2023 թվականի սեպտեմբերի 27-ին Ադրբեջանը պաշտոնապես հայտարարեց սեպտեմբերի 19-ին սկսված ռազմական գործողությունների հետևանքով իր կրած կորուստների թվաքանակը։ Ըստ հայտարարության՝ Ադրբեջանը պաշտոնապես ընդունել է, որ ունի 192 զոհ, որից՝ 180-ը ՊՆ զինծառայողներ, 12-ը՝ ՆԳՆ-ից, մեկը՝ քաղաքացիական անձ, ինքնությունը չպարզված 11 անձ[66]։ Վիրավորում է ստացել 511 ադրբեջանցի զինվորական, 1 քաղաքացիական անձ[66]։
Ավելի ուշ Ադրբեջանի իշխանությունները հայտնել են, որ պատերազմի հետևանքով զոհվել է 198 ադրբեջանցի, որոնցից 186-ը ադրբեջանզի զինծառայողներ[4]։
Արձագանք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հակամարտող կողմեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Արցախ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արցախի Հանրապետության նախկին պետնախարար Ռուբեն Վարդանյան․
- «Հայաստանի ղեկավարությունը պետք է ճանաչի Արցախը և միանա իր քաղաքացիների պաշտպանությանը։ Մենք բոլորս պետք է պաշտպանենք մեր հայրենիքը»[67]։
- «Ադրբեջանական զինուժը հրետակոծում է Ստեփանակերտը. 120 հազար խաղաղ բնակչության, այդ թվում՝ 30 հազար երեխաների կյանքը հենց հիմա վտանգի տակ է։ Այս իրավիճակում Հայաստանի իշխանությունը պետք է ճանաչի Արցախը և պաշտպանի իր քաղաքացիներին։ Ողջ հայկական աշխարհը պետք է Արցախի ու արցախահայության կողքին լինի։ Աշխարհը չպետք է թույլ տա երկրորդ Հայոց ցեղասպանության կրկնություն»[25]։
- Արցախի նախագահի խորհրդական Արտակ Բեգլարյան․ «Ալիևի ցեղասպան ռեժիմը տևական սովից հետո սկսեց արցախցիների ցեղասպանության արյունալի փուլը։ Սրանք են ձեր իրավունքների ու անվտանգության երաշխիքները, Ռուսաստան, ԱՄՆ, ԵՄ»[68]։
- «Ադրբեջանական կողմը կապի ամբողջական համակարգն է թիրախավորել տարբեր վայերում, չկան կապի բավարար միջոցներ։ Միանշանակ լայնածավալ պատերազմ է։ Մարտական գործողություններ են շփման գծի ողջ երկայնքով։ Եվ՛ ռազմական, և՛ քաղաքացիական տարբեր օբյեկտներ թիրախավորվել են հրետանիով, անօդաչու թչռող սարքերով, որոշակի հրթիռային համակարգերով»[23]։
- Հայաստանում Արցախի ներկայացուցչություն. «Ադրբեջանը լայնամասշտաբ հարձակում է սկսել Արցախի Հանրապետության դեմ։ Ներկա պահին հրետակոծովում են մայրաքաղաք Ստեփանակերտը, այլ քաղաքներն ու գյուղերը»[7]։
- Արցախի ԱԳ նախարար Սերգեյ Ղազարյան. «Վերջին շրջանում ամենօրյա ռեժիմով Ադրբեջանական կողմը իրականացրել է բանակային տեղաշարժեր և տարբեր զինատեսակների կուտակումներ, որոնք ուղեկցվել են ինտեսիվ տեղեկատվական-քարոզչական աշխատանքներով՝ հող նախապատրաստելով Արցախի դեմ լայնածավալ ագրեսիայի համար։ Արցախյան կողմը շարունակաբար բոլոր դերակատարներին նախազգուշացրել է 2020 թվականի պատերազմից հետո Ադրբեջանի կողմից աննախադեպ ռազմական ուժի կուտակումների անհերքելի փաստի և հնարավոր սադրանքների մասին, այդ թվում՝ լայնամասշտաբ ռազմական գործողությունների կանխման ակնկալիքով։ Ինչպես տեղյակ եք՝ վերջին 24 ժամվա ընթացքում ադրբեջանական կողմը ապատեղեկատվություն է տարածել, որ իբր թե արցախյան կողմը դիվերսիոն գործողություններ է իրականացրել, հրետակոծության ենթարկել ադրբեջանական դիրքերը։ Իսկ քիչ անց նրանք տարածել են տեղեկատվություն, որ սկսել են այսպես կոչված «հակաահաբեկչական գործողություն», ինչը վկայում է նրա մասին, որ այս բոլոր քայլերը նախապես ծրագրավորված են եղել։ Սա լրիվությամբ տեղավորվում է վերջին ամիսների ընթացքում հայկական կողմի՝ Արցախի և նրա ժողովրդի նկատմամբ Ադրբեջանի ցեղասպանական գործողությունների մասին հաղորդումներին։ Այժմ մենք ականատեսն ենք, թե ինչպես է Ադրբեջանը իր ցեղասպան քաղաքականության իրականացման գործում անցնում խաղաղ բնակչության ֆիզիկական բնաջնջմանը և քաղաքացիական օբյեկտները ոչնչացնելու գործողություններին։ Միջազգային դերակատարներին բազմիցս հայտնել ենք, որ կոչերով անհնար է զսպել Ադրբեջանի նման ռազմատենչ և հանցավոր կեցվածքը։ Մենք պահանջում ենք, որ միջազգային հանրությունը շատ կարճ ժամանակահատվածում գործուն քայլեր ձեռնարկի՝ Ադրբեջանի ագրեսիան դադարեցնելու համար»[28]։
- Արցախի մարդու իրավունքների պաշտպան Գեղամ Ստեփանյան. «Ադրբեջանը լայնածավալ հարձակում է նախաձեռնել Արցախի/Լեռնային Ղարաբաղի դեմ. թիրախավորվում է նաև քաղաքացիական բնակավայրերի շրջակայքը, այդ թվում՝ Ստեփանակերտը։ Սա ցեղասպանություն է, ուրիշ ոչինչ։ Իսկ միջնորդները մեզ իրավունք ու անվտանգություն են խոստանում Ադրբեջանի կազմում»[13]։
- Արցախի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարարություն. «Միջազգային դերակատարների կողմից Արցախում շրջափակման վերացման ու ցեղասպանության կանխման ձախողումը Ադրբեջանին կանաչ լույս է տվել՝ շրջափակված Արցախում 120 հազար մարդու դեմ ռազմական հարձակում սկսելու համար»[14]։
Ադրբեջան
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հայաստան
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հայաստանի Ազգային ժողովի «Պատիվ ունեմ» խմբակցության քարտուղար Տիգրան Աբրահամյան․
- «Ադրբեջանը հայտարարել է Արցախում «լոկալ օպերացիայի» իրականացման մասին, իսկ թե դա որքանով է լոկալ՝ այս պահին նման տպավորություն չունեմ։ Ադրբեջանը նաև հայտարարել է Արցախի ռազմական օբյեկտները թիրախավորելու մասին, սակայն կիրառվող հրետանային-հրթիռային համակարգերը լուրջ սպառնալիք են նաև խաղաղ բնակավայրերի ու օբյեկտների համար, դեռ չեմ խոսում այն մասին, որ որպես կանոն, նախկինում այդ «հիմնավորման» տակ նաև խաղաղ բնակչությանն են թիրախավորում։ Դեռևս անհայտ է, թե ինչով են զբաղված միջազգային հիմնական դերակատարները, իսկ Հայաստանի իշխանությունն իր դիրքորոշումն ու կեցվածք ավելի վաղ էր արտահայտել՝ փախուստ իր առաքելությունից ու պարտականություններից»[22]։
- «Ռուսաստանի Դաշնությունը, ով ռազմական ներկայություն ունի Արցախում պետք է հստակ ու առարկայական գործողություններ իրականացնի` պատերազմը կանգնեցնելու և Ադրբեջանին բանակցությունների սեղան վերադարձնելու համար։ ՌԴ-ն դեռ չի արձագանքել պաշտոնական Բաքվի այն պնդումներին, որ օպերացիայից առաջ տեղեկացրել են նաև ռուս խաղաղապահներին»[26]։
- «ԱԹՍ-ների, հրթիռա-հրետանայի հարվածներին զուգահեռ առաջնագծի միջդիրքային հատվածում ինտենսիվ մարտեր են։ Ադրբեջանը նախ տարբեր միջոցներից հարվածներ է հասցնում ՊԲ մարտական դիրքերին, ապա փորձում գրոհել։ Մեր զինծառայողներն անձնազոհ գործողությունների միջոցով փորձում են կասեցնել թշնամու գրոհները»[15]։
- «Մայր Հայաստան» դաշինքի համակարգող Անդրանիկ Թևանյան․ «Իմ տեղեկություններով՝ Արցախում ունենք վիրավոր, ռմբակոծում են ՊԲ դիրքերին և Ստեփանակերտի հարակից շրջաններին։ Ստեփանակերտում հայտարարված է օդային տագնապ։ ՊԲ դիրքերին են հարվածում, իմ ինֆորմացիայով՝ մերոնք էլ են պատասխանում։ Դրմբոնի ուղղությամբ որոշակի հարձակումներ կան։ Եթե լայնամասշտաբ պատերազմ է սկսվելու, ապա Նիկոլ Փաշինյանը ցանկացած պարագայում չի կարող պատերազմը ղեկավարել, որովհետև նա մեկ անգամ մեզ տարել է պարտության, նա պետք է վռնդվի։ Փաստացի, օրեր առաջ Նիկոլ Փաշինյանն Էրդողանի հետ հեռախոսազրույց ունեցավ, որի արդյունքում ծնվեց այսպես կոչված՝ 2+2 կամ 3+1 ֆորմատը, համաձայն որի՝ հայ-ադրբեջանական հարաբերությունները պետք է քննարկվեն Թուրքիա-Ռուսաստան-Ադրբեջան-Հայաստան տիրույթում։ Սա նշանակում էր նախ Իրանին դուրս բերել այս տարածաշրջանային զարգացումներից, և երկրորդը՝ ի վնաս Հայաստանի և Արցախի՝ վերանայել նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությունը, որը մեր երազանքների հայտարարությունը չէր, բայց որոշակի բալանսավորում էր ենթադրում. Այժմ դրա դեմ են աշխատում։ Փաստացի, Փաշինյանը համաձայնել է Էրդողանի ու Ադրբեջանի պահանջներին և աշխատում է Հայաստանի ու Արցախի դեմ։ Ինչու հենց այսօր տեղի ունցավ այդ հարձակումը»[2]։
- Հայաստանի ՊԵԿ նախկին նախագահ Դավիթ Անանյան․ «Արցախում պատերազմ է սկսվել. Նախկին ու ներկա զինվորականնե՛ր, գեներալնե՛ր, հրամանատարնե՛ր, ասելիք ու անելիք չունե՞ք։ Կազմակերպե՛ք համազգային մոբիլիզացիա, առաջնորդե՛ք մեզ։ Քաղաքական նախկիննե՛ր ու ներկանե՛ր, պահն օրհասական է, միգուցե շարժվե՞ք տեղներիցդ»[69]։
- ՀՀ մարդու իրավունքների պաշտպան Անահիտ Մանասյան․ «Ադրբեջանի զինված ուժերի կողմից սանձազերծված ռազմական ագրեսիան Ստեփանակերտի և այլ քաղաքացիական բնակավայրերի ուղղությամբ ձևախեղում է մարդու իրավունքների պաշտպանության ժամանակակից համակարգի հիմքում ընկած բոլոր արժեքները»[6]։
-
«Ապրելու երկիր» կուսակցություն․ «Արդեն մի քանի ժամ է՝ ադրբեջանական զորքերը ռմբակոծում են Արցախի գրեթե ամբողջ տարածքը, այդ թվում, մայրաքաղաք Ստեփանակերտը. Ակնհայտ է, որ Ադրբեջանի նպատակը Արցախի ամբողջական հայաթափումն է՝ ցեղասպանության գնով։ Մենք Արցախի մեր հայրենակիցների կողքին ենք։ Պահանջում ենք Հայաստանի կառավարությունից անհապաղ ճանաչել Արցախի Հանրապետության անկախությունը և ռազմական աջակցություն ցուցաբերել Արցախին։ Պահանջում ենք միջազգային հանրությունից, առաջին հերթին Ռուսաստանի Դաշնությունից, անհապաղ միջոցներ ձեռնարկել դադարեցնելու Արցախի բնակչության նկատմամբ իրականացվող ցեղասպանությունը»[11]։ -
Հայաստանի Պաշտպանության նախարարություն. «Ինչպես նախորդիվ, այնպես էլ այժմ ադրբեջանական պաշտոնական հաղորդագրություններում և ԶԼՄ-ներում շարունակում է տեղ գտնել այն կեղծ պնդումը, համաձայն որի Լեռնային Ղարաբաղում առկա են ՀՀ ԶՈՒ ստորաբաժանումներ, ռազմական տեխնիկա և անձնակազմ։ ՀՀ ՊՆ-ն բազմիցս, այժմ ևս հայտարարում է, որ ՀՀ-ն Լեռնային Ղարաբաղում բանակ չունի»[12]։ - Հատուկ հանձնարարություններով Հայաստանի դեսպան Էդմոն Մարուքյան. «Օրեր առաջ ԱՄՆ Սենատի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովում Յուրի Քիմը՝ պետքարտուղարի եվրոպական հարցերով օգնականի պաշտոնակատարը, հայտարարել է, որ Միացյալ Նահանգները չի հանդուրժի Լեռնային Ղարաբաղից հայերի էթնիկ զտման որևէ փորձ։ Այժմ Ադրբեջանը լայնածավալ ագրեսիա և ռազմական գործողություն է սկսել Լեռնային Ղարաբաղի խաղաղ բնակչության դեմ։ Այժմ ԱՄՆ-ի հերթն է՝ որոշելու, թե ինչ միջոցներ կձեռնարկվեն թակարդում հայտնված և սոված մարդկանց վրա ագրեսիան և ռազմական հարձակումը կասեցնելու համար։ Բնականաբար, Ադրբեջանը կատարում է ևս մեկ ռազմական հանցագործություն՝ էթնիկ զտումներից բացի՝ սպանելով խաղաղ և անպաշտպան մարդկանց։ Այս ամենը պետք է դատապարտվի և դադարեցվի՝ դրանից բխող բոլոր հետևանքներով»[70]։
-
ՀՀ արտաքին գործերի նախարարություն. «Սեպտեմբերի 19-ին Ադրբեջանը սանձազերծել է հերթական լայնածավալ ագրեսիան Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի նկատմամբ՝ նպատակ ունենալով ավարտին հասցնել էթնիկ զտումների իր քաղաքականությունը։ Առաջնորդվելով անպատժելիության զգացումով՝ Ադրբեջանը բացահայտորեն ստանձնել է ագրեսիայի պատասխանատվությունը։ Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարությունը հայտարարել է, որ Լեռնային Ղարաբաղում՝ ՌԴ խաղաղապահ զորախմբի պատասխանատվության գոտում սկսում է «հակաահաբեկչական միջոցառումներ», որի վերաբերյալ, ըստ ադրբեջանական կողմի պաշտոնական հաղորդագրության, տեղեկացվել են ՌԴ խաղաղապահ զորակազմի հրամանատարությունը, ինչպես նաև ռուս-թուրքական մոնիտորինգային կենտրոնը։ Խստագույնս դատապարտում ենք Ադրբեջանի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի նկատմամբ ագրեսիան և զանգվածային ոճրագործությունը, որը ճիշտ երեք տարի առաջ՝ 2020 թվականի սեպտեմբերին ԼՂ դեմ Ադրբեջանի կողմից սանձազերծված լայնամասշտաբ ուժի կիրառման շարունակությունն է։ «Ռազմական օբյեկտների ոչնչացման» սին պատրվակով Ադրբեջանի կողմից հրետակոծության են ենթարկվում քաղաքացիական բնակավայրեր, Ստեփանակերտ քաղաքը, այլ քաղաքներ ու գյուղեր։ Հայկական կողմը բազմիցս ահազանգել է, որ ԼՂ դեմ Ադրբեջանի շարունակական ագրեսիվ գործողությունները, ռազմատենչ անթաքույց հռետորաբանությունը, ԼՂ բնակչությանը «ահաբեկիչներ» որակելու բացարձակապես կեղծ և դատապարտելի քարոզչությունը հետապնդում է մի նպատակ՝ ուժի կիրառման միջոցով ԼՂ-ի բնակչությանն էթնիկ զտումների ենթարկել, զրկել իր հայրենիքում ազատ և արժանապատիվ ապրելու ու արարելու իրավունքից։ Նույն նպատակն են հետապնդել 2020 թվականի դեկտեմբերից Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստանին կապող միակ ճանապարհի՝ Լաչինի միջանցքի ապօրինի արգելափակումը եւ ԼՂ լիակատար շրջափակումը։ Հարձակմանը նախորդել է այդ թվում Ադրբեջանի ԱԳՆ կողմից կեղծ տեղեկատվության տարածում ականապատման և դիվերսիոն գործողությունների մասին, ինչը վկայում է հարձակման պլանավորման և տեղեկատվական դաշտի ապահովման մասին։ Կրկին հայտարարում ենք, որ Լեռնային Ղարաբաղում տեղակայված չեն Հայաստանի զինված ուժեր և ռազմական տեխնիկա, ականապատման և դիվերսիոն գործողությունների մասին բոլոր լուրերը կեղծ են և շինծու։ Կոչ միջազգային գործընկերներին, միջազգային խաղաղության և անվտանգության պահպանման համար առաջնային պարտավորություն ունեցող ՄԱԿ Անվտանգության խորհրդի անդամներին, այդ թվում՝ Հայաստանի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի ղեկավարների կողմից ստորագրված 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության հիման վրա ԼՂ-ում տեղակայված ՌԴ խաղաղապահ զորակազմին՝ ձեռնարկել հստակ և աներկբա քայլեր Ադրբեջանի ագրեսիային վերջ դնելու նպատակով»[16]։ - Հայաստանի արդարադատության նախկին նախարար Գևորգ Դանիելյան. «Արցախը հրետակոծվում է՝ իբր Ադրբեջանի սահմանադրական կարգը վերականգնելու և ահաբեկչության դեմ պայքարելու միջոց։ Արցախի զինուժը դիմակայում է։ Այս ամենը վաղուց սպասելի էր, իսկ զորքը Հայաստանի սահմաններին կուտակելը թելադրված էր որևէ օգնություն բացառելու հաշվարկով։ Արցախի անկախությունը ճանաչելու կոչերն արդեն անիմաստ են։ Այս պահին միակ իրավաքաղաքական ուղին համարում եմ Արցախի օրինական իշխանությունների կողմից, որպես միջազգային իրավունքի սուբյեկտի, անմիջապես ՄԱԿ-ին դիմելը և, ընդհանրապես՝ միջազգային հարաբերություններում լիարժեք անմիջական և առարկայական բանակցություններ վարելը։ Միջազգային հանրության համար Արցախը դեռևս չճանաչված պետություն է, ուստի այդ կարգավիճակով չի կարող հանդես գալ, որպես միջազգային իրավունքի սուբյեկտ, սակայն որպես ազգային ազատագրական շարժում, անկախ ճանաչված լինելու հենքից, միջազգային իրավունքի լիարժեք սուբյեկտ է և իրավասու է հանդես գալ այդ կարգավիճակով։ Արցախի իշխանություններին կոչ եմ անում չհապաղել և միջազգային դիմումներում ընդգծել, որ որևէ այլ պետություն, առանց իրենց համաձայնության, իրավասու չէ իրենց անունից որոշումներ կայացնել»[71]։
.jpg){kind=small}
Ռուսաստան
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ռուսաստանի ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովա․ «Տեղեկություններ են ստացվում ադրբեջանական զինված ուժերի կողմից գործողությունների, ինչպես հայտարարում է Բաքուն՝ հակաահաբեկչական գործողություններ տարածաշրջանում և տեղի հայկական զինված կազմավորումների պատասխան գործողություններ սկսելու մասին։ Ռուսական կողմը կոչ է անում հակամարտող կողմերին դադարեցնել արյունահեղությունը, անհապաղ դադարեցնել ռազմական գործողությունները և վերադառնալ քաղաքական-դիվանագիտական կարգավորման ուղի։ Բոլոր քայլերը ղարաբաղյան խնդրի խաղաղ կարգավորման համար գրված են Ռուսաստանի, Ադրբեջանի և Հայաստանի ղեկավարների եռակողմ հայտարարությունների համալիրում, որոնք ընդունվել են 2020-2022 թվականներին։ Ռուսական խաղաղապահ զորակազմի հրամանատարությունը մշտական շփման մեջ է արցախահայերի ներկայացուցիչների և ադրբեջանական իշխանությունների հետ՝ կրակը դադարեցնելու և հիշատակված բարձրամակարդակ եռակողմ պայմանավորվածությունների իրականացմանը վերադառնալու նպատակով»[52]։
Թուրքիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թուրքիայի ազգային պաշտպանության նախարար Յաշար Գյուլեր. «Թուրքիան այսօր և ինչպես միշտ Ադրբեջանի կողքին է»[1]։
Այլ երկրներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ֆրանսիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ադրբեջանի սկսած պատերազմի վերաբերյալ հայտարարություն է տարածել Ֆրանսիայի Արտաքին գործերի նախարարությունը, որտեղ մասնավորապես, ասվում է․ «Ոչ մի հիմնավորում չի կարող արդարացնել նման միակողմանի գործողությունները, որոնք սպառնում են հազարավոր քաղաքացիական անձանց, որոնք արդեն տուժել են ամիսներ շարունակ ապօրինի շրջափակումներից և հակասում են միջազգային հանրության ջանքերին՝ հասնելու բանակցային լուծման։ Ֆրանսիան Ադրբեջանին կոչ է անում անհապաղ դադարեցնել իր հարձակումը և վերադառնալ միջազգային իրավունքի պահանջներին։ Բաքուն Լեռնային Ղարաբաղի խաղաղ բնակչության ճակատագրի համար պատասխանատվությունը կրելու է միանձնյա։ Ֆրանսիան կոչ է անում շտապ հրավիրել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի նիստ։ Փարիզը սերտորեն համագործակցում է իր եվրոպացի և ամերիկացի գործընկերների հետ՝ այս անընդունելի հարձակմանը վճռական պատասխան ապահովելու համար՝ հաշվի առնելով այն ռիսկերը, որ այն ներկայացնում է տարածաշրջանային անվտանգության համար»[72]։
Ավստրիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ադրբեջանի սկսած պատերազմի վերաբերյալ X սոցիալական ցանցում գրառում է կատարել Ավստրիայի Արտաքին գործերի նախարարությունը, որտեղ մասնավորապես, ասվում է․ «Ծայրաստիճան մտահոգված ենք Հարավային Կովկասում հարձակման կապակցությամբ։ Կոչ ենք անում Ադրբեջանին անհապաղ դադարեցնել ցանկացած ռազմական գործողություն։ Անհրաժեշտ է դե-էսկալացիա»[73]
Միջազգային կառույցներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հարավային Կովկասում Եվրամիության հատուկ ներկայացուցիչ Տոյվո Կլաար․ «Ողբերգական հաղորդումներ այսօրվա ականների պայթյունների հետևանքով ադրբեջանցիների զոհերի մասին։ Սակայն շարունակվող ռազմական գործողությունները միայն կվատթարացնեն իրավիճակը։ Բաքվի և Ղարաբաղի հայության միջև իրական երկխոսության ապահովման համար անհապաղ հրադադարի հրատապ անհրաժեշտությունը խաղաղ գոյակցության հասնելու միակ միջոցն է»[40][74]։-
Ադրբեջանի սկսած պատերազմական գործողությունների վերաբերյալ հայտարարություն է տարածել նաև Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելը։ Նա հայտարարել է․ «Ադրբեջանի ռազմական գործողությունները պետք է անհապաղ դադարեցվեն՝ Բաքվի և Ղարաբաղի հայերի միջև իրական երկխոսություն ապահովելու համար»[75]։
Կրոնական կառույցներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին․ «Խոր անհանգստությամբ տեղեկացանք, որ Ադրբեջանը «հակաահաբեկչական գործողության» իրականացման կեղծ պատճառաբանություններով ռազմական լայնածավալ գորժողություններ է սկսել Արցախի նկատմամբ, հրետակոծությունների ենթարկելով Արցախի խաղաղ բնակավայրերը, թիրախավորելով մայրաքաղաք Ստեփանակերտը։ Խստորեն դատապարտում ենք Ադրբեջանի հերթական թշնամական այս գործողությունը և կոչ անում միջազգային բոլոր կառույցներին զսպել Ադրբեջանի իշխանություններին և համարժեքորեն արձագանքել Ադրբեջանի ցեղասպան գործողություններին»[76]։
Այլ հայտնի մարդիկ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ամերիկացի լրագրող Նիլ Հաուեր․ «Ադրբեջանը նոր պատերազմ է սանձազերծել Լեռնային Ղարաբաղում։ Բազմաթիվ տեսանյութերում պատկերված է Ստեփանակերտի հրետակոծությունը»[44]։
Տես նաև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- 44-օրյա պատերազմ
- Արցախի Հանրապետության շրջափակում (2022-2023)
- Արցախի Հանրապետության բնակչության էթնիկ զտումներ (2023)
- Պայթյուն Ստեփանակերտի բենզինի պահեստում
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 «Ադրբեջանի եւ Թուրքիայի պաշտպանության նախարարները հեռախոսով քննարկել են իրադարձություններն Արցախում». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 23-ին.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 «Իմ տեղեկություններով՝ ունենք վիրավոր, ռմբակոծում են ՊԲ դիրքերին եւ Ստեփանակերտի հարակից շրջաններին․ Անդրանիկ Թեւանյան». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ «Բազմաթիվ զոհեր և վիրավորներ կան խաղաղ բնակչության շրջանում» հոդված hraparak.am կայքում, (արխիվացված 19․09․2023 թվականին)։
- ↑ 4,0 4,1 4,2 «Ադրբեջանը Արցախի դեմ սեփական ագրեսիայի հետևանքով 198 կորուստ ունի» հոդված factor.am կայքում, (արխիվացված 29․09․2023 թվականին)։
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 ««Ամբողջովին սուտ է». ՊԲ-ն հերքում է ադրբեջանցի երկու զինծառայողի վիրավորվելու մասին լուրը». news.am. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 1-ին.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 «Ադրբեջանի ԶՈՒ ագրեսիվ վարքագիծն իրական վտանգ է ներկայացնում քաղաքացիական բնակչության կյանքի իրավունքի համար․ ՀՀ ՄԻՊ». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 22-ին.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 «Ադրբեջանը լայնամասշտաբ հարձակում է սկսել Արցախի դեմ. ՀՀ-ում ԱՀ ներկայացուցչություն». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 «Ադրբեջանն օգտագործում է հրետանային միջոցներ և անօդաչու թռչող սարքեր. Տեսանյութեր մի հրապարակեք. շտաբ». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 22-ին.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 «Ադրբեջանական զինուժը շփման գծի ողջ երկայնքով խախտել է հրադադարը` հասցնելով հրթիռահրետանային հարվածներ. ՊԲ». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 «14:00-ի դրությամբ Հայաստանի սահմանների հարաբերականորեն կայուն է. Հայաստանի ՊՆ». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 «Պահանջում ենք միջազգային հանրությունից, առաջին հերթին ՌԴ-ից, անհապաղ միջոցներ ձեռնարկել. «Ապրելու երկիր»». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 22-ին.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 «ՀՀ ՊՆ-ն բազմիցս, այժմ ևս հայտարարում է, որ ՀՀ-ն Լեռնային Ղարաբաղում բանակ չունի. ՀՀ ՊՆ». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 23-ին.
- ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 «Սա ցեղասպանություն է, իսկ միջնորդները մեզ իրավունք ու անվտանգություն են խոստանում Ադրբեջանի կազմում. Արցախի ՄԻՊ». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 23-ին.
- ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 «Միջազգային ակտորների կողմից Արցախում շրջափակման վերացման ձախողումը Բաքվին կանաչ լույս է տվել հարձակում սկսելու. ԱՀ ԱԳՆ». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 23-ին.
- ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 15,5 15,6 «ԱԹՍ-ների, հրթիռա-հրետանայի հարվածներին զուգահեռ առաջնագծի միջդիրքային հատվածում ինտենսիվ մարտեր են. Աբրահամյան». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 23-ին.
- ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 16,4 16,5 16,6 16,7 16,8 «Ձեռնարկել հստակ եւ աներկբա քայլեր Ադրբեջանի ագրեսիային վերջ դնելու նպատակով. ՀՀ ԱԳՆ-ի հայտարարությունը». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 23-ին.
- ↑ «Էթնիկ զտումներ Լեռնային Ղարաբաղում՝ ԵՄ-ի հավանությամբ. «Եվրոպացիներն հանուն Արցախի» նախաձեռնության նամակը Շառլ Միշելին». armenpress.am. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.
- ↑ 18,0 18,1 «Մեզ մոտ զանգվածային հրետակոծություն է սկսվել. Ռուբեն Վարդանյան». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 «Կես ժամ է՝ Ստեփանակերտի վրա գնդակոծում են, բոլորս երեխեքին կորցրել ենք. Մետաքսե Հակոբյան». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ 20,0 20,1 20,2 «Այս պահին Ադրբեջանը Արցախում տարբեր ռազմական օբյեկտների ուղղությամբ կրակ է բացել. Տիգրան Աբրահամյան». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 21,4 «Ստեփանակերտում հրետանու ձայներ են լսվում, հայտնի չէ, թե որ ուղղությամբ են կրակոցները». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ 22,0 22,1 22,2 «Ադրբեջանը հայտարարել է Արցախում «լոկալ օպերացիայի» մասին. տպավորություն չունեմ, թե լոկալ է. Տիգրան Աբրահամյան». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ 23,0 23,1 23,2 23,3 23,4 23,5 23,6 23,7 «Ադրբեջանական կողմը կապի ամբողջական համակարգն է թիրախավորել տարբեր վայերում, չկան կապի բավարար միջոցներ. Բեգլարյան». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 23-ին.
- ↑ 24,0 24,1 «Կրակոցները չեն դադարում. Ստեփանակերտում օդային տագնապի ազդանշաններն են միացել. Հունան Թադեւոսյան». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ 25,0 25,1 «120 000 խաղաղ բնակչության կյանքը վտանգի տակ է. Աշխարհը չպետք է թույլ տա 2-րդ Հայոց ցեղասպանության կրկնություն.Վարդանյան». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ 26,0 26,1 26,2 26,3 «Արցախի ՊԲ-ն ծանր մարտեր է մղում, մի շարք հատվածներում կասեցվել է թշնամու մխրճումը. Տիգրան Աբրահամյան». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 «Ադրբեջանի ԶՈՒ-ն փորձում է առաջանալ Արցախի ՊԲ պաշտպանության խորքը. ՊԲ». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 25-ին.
- ↑ 28,0 28,1 28,2 28,3 «Կոչերով անհնար է զսպել Ադրբեջանի նման ռազմատենչ եւ հանցավոր կեցվածքը. Արցախի ԱԳ նախարարի արձագանքը». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ 29,0 29,1 29,2 29,3 «Զախարովա․ Բաքուն ԼՂ-ում ռազմական գործողությունների սկսվելուց րոպեներ առաջ է զգուշացրել ռուսական զորախմբին». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 25-ին.
- ↑ «Բաքուն հայտնում է Արցախում իբր «հակաահաբեկչական գործողությունների» մասին». hraparak.am. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.
- ↑ «Ադրբեջանի գործողությունները ոչ այլ ինչ են, քան էթնիկ զտման և ցեղասպան քաղաքականություն». hraparak.am. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.
- ↑ «Վիետնամում անցկացվող գլոբալ համաժողովում ՀՀ ԱԺ պատվիրակության անդամը ներկայացրել է Արցախում տիրող իրավիճակը». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ «Բաքուն պատրաստ է կազմակերպել Աղդամի և Լաչինի ճանապարհների զուգահեռ օգտագործումը». news.am. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 1-ին.
- ↑ 34,0 34,1 34,2 «Շարունակում ենք հետևել իրավիճակին՝ ի շահ այս տարածաշրջանում խաղաղության. ԵՄ դեսպան Մարագոս». news.am. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 1-ին.
- ↑ 35,0 35,1 35,2 35,3 «7 բուժառու Կարմիր խաչի ուղեկցությամբ տեղափոխվել են Հայաստան». news.am. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 1-ին.
- ↑ 36,0 36,1 36,2 36,3 36,4 36,5 «Կոչերով անհնար է զսպել Ադրբեջանի նման ռազմատենչ եւ հանցավոր կեցվածքը. Արցախի ԱԳ նախարարի արձագանքը». news.am. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 1-ին.
- ↑ «ՊԲ ստորաբաժանումներն Ասկերանի շրջանում ամրաշինական աշխատանքներ չեն կատարել. Արցախի ՊՆ». news.am. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 1-ին.
- ↑ 38,0 38,1 «Ադրբեջանի զինուժը Ասկերանի շրջանում խախտել է հրադադարը` կիրառելով ականանետ. Արցախի ՊԲ». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ «Իրադրությունն Արցախում, ընդհանուր առմամբ, լարված է. չի բացառվում, որ Ադրբեջանը ագրեսիվ քայլերի կգնա. Տիգրան Աբրահամյան». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ 40,0 40,1 «Անհապաղ հրադադար պետք է լինի. Տոյվո Կլաարը` Ադրբեջանի և Ղարաբաղի միջև երկխոսության մասին». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 22-ին.
- ↑ «Ադրբեջանի ԶՈՒ-ն փորձում է առաջանալ Արցախի ՊԲ պաշտպանության խորքը». hraparak.am. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.
- ↑ «Ադրբեջանական զինուժը փորձում է առաջանալ ԱՀ ՊԲ պաշտպանության խորքը՝ շփման գծի ողջ երկայնքով իրականացնելով հրթիռահրետանային նախապատրաստություն. ԱՀ ՊՆ». aravot.am. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.
- ↑ «Ավտոմատի կրակոցները մոտիկ են, դրոնի ձայն եմ լսում. Անընդհատ կրակում են. Մարութ Վանյան». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ 44,0 44,1 «Նիլ Հաուեր. Ադրբեջանը նոր պատերազմ է սանձազերծել Լեռնային Ղարաբաղում». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ «Ադրբեջանական ԶՈՒ կողմից կիրառվում է հրետանային ու հրթիռային միջոցներ․ Արցախի ՊԲ ԿԻՐԱՌՎՈՒՄ ԵՆ ՀՐԵՏԱՆԱՅԻՆ ՈՒ ՀՐԹԻՌԱՅԻՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐ․ ԱՐՑԱԽԻ ՊԲ» հոդված hraparak.am կայքում, (արխիվացված 19․09․2023 թվականին)։
- ↑ «Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորությամբ տեղի է ունենում Անվտանգության խորհրդի նիստ». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 25-ին.
- ↑ "Заявление Президента Азербайджанской Республики, Премьер-министра Республики Армения и Президента Российской Федерации", официальном сайте Президента России, (արխիվացված 12․12․2021թ․)(ռուս.)
- ↑ «Ռուսաստանի ԱԳՆ-ն շփումների մեջ է ադրբեջանական կողմի հետ. Զախարովա» մասին» հոդված aravot.am կայքում, (արխիվացված 19․09․2023 թվականին)։
- ↑ «Ելնում ենք նրանից, որ մեր խաղաղապահների անվտանգությունն անվերապահորեն կապահովվի․ Զախարովա» մասին» հոդված aravot.am կայքում, (արխիվացված 19․09․2023 թվականին)։
- ↑ «ՀՀ ԱԳՆ-ն կոչ է անում միջազգային գործընկերներին, այդ թվում՝ ՌԴ խաղաղապահ զորակազմին ձեռնարկել հստակ և աներկբա քայլեր Ադրբեջանի ագրեսիային վերջ դնելու նպատակով» մասին» հոդված aravot.am կայքում, (արխիվացված 19․09․2023 թվականին)։
- ↑ 51,0 51,1 51,2 51,3 «Զախարովա․ Մենք գիտենք՝ ինչ է պետք անել Լեռնային Ղարաբաղում իրավիճակի կարգավորման համար». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 22-ին.
- ↑ 52,0 52,1 «ՌԴ ԱԳՆ-ն հայտարարել է, որ անհանգստացած է Արցախում իրավիճակի կտրուկ սրացմամբ». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 23-ին.
- ↑ «ՌԴ ԱԳՆ․ այժմ շփումներ են ընթանում, այդ թվում՝ ադրբեջանական կողմի հետ». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ «Ռուսաստանը Ղարաբաղի հարցով Թուրքիայից պաշտոնական դիմում չի ստացել․ Զախարովա». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ «Արմեն Ազիզյան. զոհվել է սեպտեմբերի 19-ին` թշնամու դիպուկահարի կրակոցից». livenews.am. Վերցված է 2023 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
- ↑ ««Գոռի մասին պատմելու շատ բան կա։ Ամեն տեղ առաջինն էր ու լավագույնը, բայց երբեք իր արածի համար չէր պարծենում»». aravot.am. Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 21-ին.
- ↑ «Որ Արցախը մնար». hhtert.am. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 9-ին.
- ↑ «Արևմտյան Հայաստանի զավակները․Կառլեն Սիմոնի Գևորգյան». westernarmeniatv.com. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 26-ին.
- ↑ ««Կլուբի դուռ, պատուհան ջարդեցին, դագաղներ սարքեցին, տարան Ճարտար»․արցախցի զինվորականի այրու հուշերից». forrights.am. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 19-ին.
- ↑ «Սամվել Թովմասյան․ զոհվել է սեպտեմբերի 20-ին՝ «Լուսնյակ» կոչվող բարձունքում». livenews.am. Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 22-ին.
- ↑ «Վերջին մարտը Արցախի համար». hetq.am. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 26-ին.
- ↑ «Ընկերս զոհվեց․․․հերոսի վերջն անմահությունն է, սգալ չկա․․․». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 23-ին.
- ↑ «Էդվարդ Սարգսյան․ զոհվել է սեպտեմբերի 20-ին`Մարտակերտի շրջանի Ղազախալի կոչվող տեղամասում». livenews.am. Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 22-ին.
- ↑ «Վիտալի Սիմոնյան․ զոհվել է սեպտեմբերի 19-ին՝ Հաթերքի դիրքերում». livenews.am. Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 22-ին.
- ↑ 65,0 65,1 «Երկու որդիների կորստից հետո Ալլան Եռաբլուրին մոտ է ուզում ապրել». hetq.am. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.
- ↑ 66,0 66,1 «Ադրբեջանը հրապարակել է սեպտեմբերի 19-ի հարձակման հետևանքով զոհերի թիվը» հոդված tert.am կայքում, (արխիվացված 27․09․2023 թվականին)։
- ↑ «ՀՀ ղեկավարությունը պետք է ճանաչի Արցախը և միանա իր քաղաքացիների պաշտպանությանը. Ռուբեն Վարդանյան». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ «Ալիևի ցեղասպան ռեժիմը տեւական սովից հետո սկսեց արցախցիների ցեղասպանության արյունալի փուլը. Արտակ Բեգլայան». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ «Քաղաքական նախկիննե՛ր ու ներկանե՛ր, պահն օրհասական է, միգուցե շարժվե՞ք տեղներիցդ. Դավիթ Անանյան». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ «Մարուքյանը ԱՄՆ-ին հիշեցրել է Լեռնային Ղարաբաղում էթնիկ զտումներ թույլ չտալու մասին հայտարարությունները». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 23-ին.
- ↑ «Այս պահին միակ իրավաքաղաքական ուղին Արցախի օրինական իշխանությունների կողմից անմիջապես ՄԱԿ-ին դիմելն է. Գևորգ Դանիելյան». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 25-ին.
- ↑ «Ֆրանսիան դատապարտել է Ադրբեջանի նոր ագրեսիան․ ՄԱԿ-ի ԱԽ նիստ է հրավիրում» հոդված aravot.am կայքում, [ (արխիվացված 19․09․2023 թվականին)]։
- ↑ «Ավստրիան Ադրբեջանին ռազմական գործողություններն անհապաղ դադարեցնելու կոչ է անում» հոդված 168.am կայքում, (արխիվացված 19․09․2023 թվականին)։
- ↑ «Ողբերգական տեղեկություններ ենք ստացել այսօր ականների պայթյուններից ադրբեջանցի զոհերի վերաբերյալ. Տոյվո Կլաար». aravot.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 22-ին.
- ↑ «Ադրբեջանի գործողությունները պետք է անհապաղ դադարեցվեն․ Շառլ Միշել» հոդված aravot.am կայքում, (արխիվացված 19․09․2023 թվականին)։
- ↑ «Կոչ ենք անում միջազգային բոլոր կառույցներին համարժեքորեն արձագանքել Ադրբեջանի ցեղասպան գործողություններին. Մայր Աթոռ». news.am. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 25-ին.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]| Արցախյան ազատամարտ | ||||
|---|---|---|---|---|
| Պատմություն | Վայրեր | Քաղաքական առաջնորդներ | Ռազմական առաջնորդներ | Արտաքին օգնություն |
|
Ծագում
Զինադադարից ի վեր |
Արցախ, հյուսիս Արցախ, կենտրոնական Արցախ, հարավ Արցախի ազատագրված տարածքներ նրանց նախկին Ադրբեջանական անվանումներով |
Ռազմական օգնություն՝ Արցախի Ռազմական օգնություն՝ Ադրբեջանի Հակամարտության միջամտություն | ||
.svg){kind=small}
