Բերձոր
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Բերձոր (այլ կիրառումներ)
| Քաղաք | ||
|---|---|---|
| Բերձոր | ||
 Բերձոր քաղաքի համայնապատկերը, 11․08․2010թ․ | ||
| Երկիր |  Արցախի Հանրապետություն | |
| Շրջան | Քաշաթաղի շրջան | |
| ԲԾՄ | 889 մետր | |
| Պաշտոնական լեզու | Հայերեն | |
| Բնակչություն | 2247[1][Ն 1] մարդ (2005 թվական) | |
| Ազգային կազմ | Հայեր (մինչև 2020 թվականի դեկտեմբերի 1) | |
| Կրոնական կազմ | Հայ Առաքելական եկեղեցի (մինչև 2020 թվականի դեկտեմբերի 1) | |
| Ժամային գոտի | UTC+4 | |
| Հեռախոսային կոդ | +374 47732[Ն 2] | |
| Պաշտոնական կայք | - | |
| ||
Բերձոր (բնակավայրի ադրբեջանական անունը Լաչին է), քաղաք Արցախի Հանրապետության Քաշաթաղի շրջանում[3][4], որը ներկայում գտնվում է Ռուսաստանի Դաշնության զինված ուժերի խաղապահ զորամիավորման վերահսկողության ներքո։ Ըստ Արցախի Հանրապետության վարչատարածքային բաժանման՝ այն հանդիսանում է Քաշաթաղի շրջանի վարչական կենտրոնը, իսկ ըստ Ադրբեջանի վարչաատարածքային բաժանման՝ համարվում է Լաչինի շրջանի վարչական կենտրոնը։ Գտնվում է մայրաքաղաք Ստեփանակերտից 50 կմ հեռավորության վրա։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բերձորը Արցախի Հանրապետության հնագույն բնակավայրերից մեկն է։ Այդ մասին են վկայում քաղաքի տարածքում պահպանված հայ մշակույթի հետքերը։Այստեղ հաստատված թուրքերն ու քրդերը ոչնչացրել են այն ամենը, ինչ հայկական է։ Արձանագիր և թվագիր խաչքարերը ջարդելով՝ նրանք կառուցել են իրենց տները, որոնց մասին դեռևս 1980-ական թվականներին գրել են հայ գրողներն ու գիտնականները։ Բնակավայրը հնում կրել է Սարալանջ անունը։ 18-րդ դարի վերջերին և 19-րդ դարի սկզներին Ղարաբաղի թուրք խաների և քրդական ցեղերի ճնշման տակ տարածաշրջանի բնակավայրերը հայաթափվել էին։ 19-րդ դարի սկզբներին այստեղ հաստատվել էին թրքախոս քրդեր և բնակավայրը անվանափոխել, դարձնելով Աբդալար։ 1813 թվականին Արցախի՝ Ռուսաստանի գերիշխանության տակ անցնելուց հետո, հայերի մի քանի ընտանիքներ նորից վերադարձել էին իրենց օջախները։ Լաչինի պատմությունը ուսումնասիրող Ամինե Ավդալը գտնում էր, որ խորհրդային տարիներին Լաչինում ապրում էին քրդեր, ադրբեջանցիներ և հայեր։ 1914 թվականին Աբդալլարում 124 թրքախոս քուրդ էր ապրում։
Արցախահայությանը օգնելու նպատակով Անդրանիկի զորքերը 1918 թվականին նոյեմբերի 29-30-ը,հաղթահարելով քրդերի և թուրք-թաթարների դիմադրությունը, հասնում են Մարքիզ գյուղը, իսկ դեկտեմբերի 1-ին՝ Ավդալլար։ Այստեղ էլ Անդրանիկը ստանում է գեներալ Թոմսոնի հայտնի նամակը և վերադառնում Գորիս։ Խորհրդային տարիներին Ավդալարն ու հարակից հայկական բնակավայրերը հանձնվեցին Ադրբեջանին։
1923 թվականին Ավդալլարը անվանափոխվեց և դարձավ Լաչին։ Վերջինս հանդիսանում էր Կարմիր Քուրդիստանի վարչական կենտրոնը։ 1903 թվականին բնակավայրը դարձավ Լաչինի շրջկենտրոնը։ Լաչինը գ,տնվելով ԼՂԻՄ-ը ՀԽՍՀԽԱՀ-ին կապող ամենամոտ հատվածում, Բաքվի իշխանությունների կողմից արագաթափ կառուցապատվում է։ Լաչինում հաստատվողների համար պետության կողմից սահմանվել էին արտոնյալ պայմաններ։ ԱԽՍՀ տարբեր բնակավայրերից շրջկենտրոն տեղափոխվեցին բազմաթիվ ադրբեջանցի ընտանիքներ։ Շուտով շրջկենտրոնը ստացավ քաղաքի կարգավիճակ, և օրեցօր նրա սահմանները սկսեցին ավելի ընդլայնել՝ ԼՂԻՄ-ը առավել կտրելով ՀԽԱՀ-ից։ Եկան նոր ժամանակներ, և հայկական բանակի հարվածների տակ կործանվեց արհեստածին այդ պատնեշը։
1992 թվականին մայիսի 18-ին ԱՀ Պաշտպանության բանակի ստորաբաժանումները մտան Լաչին։ Մինչև պատերազմի ավարտը՝ 1994 թվականին փետրվարից սկսած Ադրբեջանից բռանագաղթած հայ ընտանիքներ հաստատվեցին Լաչինում։ Հետագա տարիներին ՀՀ տարբեր բնակավայրերից, մասնավորապես Աբովյան, Հրազդան, Չարենցավան քաղաքներից, այստեղ հաստատվեցին նոր վերաբնակիչներ։ Բնակավայրը ստացավ Բերձոր անունը և դարձավ ԱՀ Քաշաթաղի շրջկենտրենը։ Ի տարբերություն մյուս վերաբնակեցվող տարածքների՝ կյանքը Բերձորում ավելի արագ կանոնավոր հունի մեջ մտավ։ 1994 թվականին սեպտեմբերի 1-ից 35 աշակերտներով և 12 ուսուցիչներով իր գործունեությունը սկսեց Բերձորի թիվ 1 միջնակարգ դպրոցը։ 2009 թվականից դպրոցը կրում է Վահան Թեքեյանի անունը։ 2015-2016 ուսումնական տարում դպրոցում սովորում էր 197 աշակերտ, դասավանդում՝ 27 ուսուցիչ։ Տարիների ընթացքում դպրոցը բոլոր առումներով կայացել է։ Նրա սաները ԱՀ, ՀՀ մարզական, մշակույթային, ինտելեկտուալ մրցույթներում, առարկայական օլիմպիադներում բազմիցս արժանացել են պարգևների, մրցանակների։ Տարբեր տարիների դպրոցը ղեկավարել են Անդրանիկ Երվանդյանը, Ալբերտ Մխիթարյանը, Դավիթ Դավթյանը, Արմեն Շահինյանը, Անահիտ Քոսակյանը։ Բերձորի Վահան Զատիկյանի անվան թիվ 2 միջնակարգ դպրոցը հիմնադրվել է 1996 թվականին։ Դպրոցում սովորում էր 52 աշակերտ, դասավանդում՝ 18 ուսուցիչ։ Տարեցտարի աշակերտների թվաքանակը ավելացել է[5]։
Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Համայնքը լեռնային է, ունի 1670,4 հա տարածք, որից 809,2 հա գյուղատնտեսական նշանակության, 351,95 հա անտառային հողեր։ Բերձոր համայնքի սահմանային գոտով հոսում է Հագարի գետի վտակը։ Համայնքի տարածքում խմելու ջրի համար առկա են թվով 6 գործող արտեզյան ջրհորներ։ Քաղաքը գտնվում է ԱՀ արևմտյան հատվածում՝ Քաշաթաղի շրջանում՝ նախկինում՝ Արցախի Բերդաձոր գավառում։ Բնակավայրը տեղաբախշված է Գորիս-Ստեփանակերտ մայրուղու վրա՝ Հագարիի միջին հոսանքի ձախափնյա բլրապատ լանջին։
Առկա են քրոմի և պղնձի հանքային պաշարներ։
Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2015 թվականին Բերձոր համայնքի բնակչության թվաքանակը կազմում էր 2061 մարդ, կար 597 տնտեսություն։
Բնակավայրի ազգաբնակչության փոփոխությունը[6].
| Տարի | 2008 | 2009 | 2010 |
|---|---|---|---|
| Բնակիչ | 2013 | 1788 | 1656 |
Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բնակչությունը հիմնականում աշխատում էր տարբեր պետական հիմնարկներում, շրջկենտրոնի պետական և մասնավոր հիմնարկ-ձեռնարկություններում, ինչպես նաև զբաղվում է գյուղատնտեսությամբ` հողագործությամբ և անասնապահությամբ։
Պատմամշակութային կառույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բերձորն ունի 1998 թվականին կառուցված Ս. Համբարձում անունով եկեղեցի։
Հասարարակական կառույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2015-2016 թվականներին ուսումնական տարում դպրոցում սովորում էր 182 աշակերտ, դասավանդում՝ 26 ուսուցիչ։ Տարբեր տարիների դպրոցի տնօրեններ են աշխատել Ժ ․Հակոբյանը, Հ․Հակոբյանը, Հ․Արզանյանը։ Քաշաթաղի շրջանի վարչակազմի առաջին ղեկավար Ալեքսան Հակոբյանի նախաձեռնությամբ Բերձորում 1996-1998 թվականներին կառուցվել է ՍԲ․ Համբարձման եկեղեցին։ Քաղաքն էլեկտրաֆիկացված և գազաֆիկացված է։ Բնակավայրն ունի խմելու ջրագիծ։ Հեռուստատեսությունը, ռադիոն, բջջային կապի համակարգը, անլար հեռախոսակապը, ինտերնետ ծառայությունը բնակչությանը հասանելի էին։ Համայնքում գործում էին քաղաքապետարան, շրջանային նորակառույց հիվանդանոց, 4 ատամնաբուժարան, 2 միջնակարգ դպրոցներ, գիշերօթիկ դպրոց,«Բերձորի արվեստի և սպորտի դպրոց» ՊՈԱԿ-ներ, մանկապարտեզ, գրադարան, պատմաերկրագիտական թանգարան, պատկերասրահ, մշակույթի պալատ, փոստային բաժանմունք, երկու հյուրատուն, կաթի նախնական վերամշակման գործարան, 2 բանկերի մասնաճյուղեր, մետաղամշակման և փայտամշակման, գորգագործական արտադրամասեր, կենցաղսպասարկման, առևտրի կետեր, խանութներ։ Բերձորի խաղաղության հրապարակին հարակից բլրի վրա կառուցվել է փառքի հուշահամալիր[7]։
Նշումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ին սկսված հայ-ադրբեջանական պատերազմի ընթացքում Ադրբեջանի Հանրապետության նախագահ Իլհամ Ալիևի, Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Վլադիմիր Պուտինի համատեղ ստորագրված համաձայնագրով Քաշաթաղի շրջանը, այդ թվում՝ Բերձոր քաղաքը հայաթափվել է, իսկ քաղաքը 2020 թվականի դեկտեմբերի 1-ից անցել է Ռուսաստանի Դաշնության զինված ուժերի խաղապահ զորամիավորման վերահսկողության ներքո։
- ↑ Բերձորում քաղաքային հեռախոսային ցանցը չի գործում։ 2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ին սկսված հայ-ադրբեջանական պատերազմի ընթացքում Ադրբեջանի Հանրապետության նախագահ Իլհամ Ալիևի, Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Վլադիմիր Պուտինի համատեղ ստորագրված համաձայնագրով Քաշաթաղի շրջանը, այդ թվում՝ Բերձոր քաղաքը հայաթափվել է, իսկ քաղաքը 2020 թվականի դեկտեմբերի 1-ից անցել է Ռուսաստանի Դաշնության զինված ուժերի խաղապահ զորամիավորման վերահսկողության ներքո։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 2005 թվականի Արցախի Հանրապետության մարդահամար։
- ↑ Արցախի տարածքները համարվում են օկուպացված Ադրբեջանի կողմից. ԱՀ ԱԺ հայտարարությունը, (արխիվացված 05․04․2021թ․)
- ↑ Հակոբ Ղահրամանյան, Տեղեկատու Արցախի Հանրապետության վարչատարածքային միավորների սոցիալ-տնտեսական բնութագրերի, Երևան, Ճարտարագետ, 2015 թ.։
- ↑ «Արցախի Հանրապետության բնակավայրերի ցանկը հանրապետության Ազգային ժողովի կայքում (Արցախի Հանրապետության օրենքը երկրի վարչատարածքային բաժանման մասին, 25 մարտի 2005 թ., ք.Ստեփանակերտ, ՀՕ-178, ստորագրված նախագահ Ա․Ղուկասյանի կողմից)։»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին։ Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 12
- ↑ Բալայան Վահրամ (2020)։ ԱՐՑԱԽԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՈՒՐՎԱԳԾԵՐ։ Երևան: ԶԱՆԳԱԿ։ էջեր 590–292
- ↑ «Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն. Բնակչություն ըստ համայնքների»։ Վերցված է 2021 Մայիսի 1
- ↑ Ղահրամանյան Հակոբ (2015)։ Տեղեկաատու Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վարչատարածքային միավորների սոցիալ-տնտեսական բնութագրերի։ Երևան։ էջ 320
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Բերձոր կատեգորիայում։ |
