Մովսեսաշեն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Մովսեսաշեն (այլ կիրառումներ)
Գյուղ
Մովսեսաշեն
ԵրկիրԱրցախ Արցախ
Շրջան Քաշաթաղ
Համայնք Արախիշ համայնք
ԲԾՄ1741 մետր
Պաշտոնական լեզուադրբեջաներեն
Բնակչություն566 մարդ (2009)
Ազգային կազմհայեր
Ժամային գոտիUTC+4
Ավտոմոբիլային կոդ041
Մովսեսաշեն (Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն)##
Մովսեսաշեն (Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն)
Արցախի Հանրապետության քարտեզը, որտեղ մուգ շագանակագույնով պատկերված են Ադրբեջանի զինված ուժերի վերահսկողության ներքո գտնվող տարածքները, իսկ մարմնագույնով՝ Արցախի վերահսկողության ներքո գտնվող տարածքները 2021 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ[1]

Մովսեսաշեն, գյուղ Արցախի Հանրապետության Քաշաթաղի շրջանում։ Աղբրաձոր, Գահանիստ, Հայթաղ, Արախիշ, Վազգենաշեն և Քարաբակ գյուղերի հետ միասին կազմում է Արախիշ համայնքը։

Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գյուղը տեղակայված է Արցախի Հանրապետության արևմտյան թևում՝ Քաշաթաղի շրջանում՝ նախկինում՝ Արցախի Վայկունիք գավառում։ Մովսեսաշենը տեղաբաշխված է Շալվա գետի վերին հոսանքում՝ նրա Րախիշ վտակի ձախափնյա անտառապատ ձորալանջին[2]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

18-րդ դարի վերջերին և 19-րդ դարի սկզբներին Ղարաբաղի խաների և քրդական ցեղերի ճնշման տակ տարածաշրջանի բնակավայրերը հայաթափվել են։ Այս հանգամանքն էլ պատճառ դարձավ, որ գյուղի պատմության և անվան մասին հետք անգամ չմնա։

19-րդ դարի սկզբներին ներկայիս Մովսեսաշենում հայտնվել էին քուրդ խաշնարած մի քանի ընտանիքներ։ Հայկական բնակավայրը նրանք անվանակոչեցին Քյուրդ-Հաջի։ Նպատակ ունենալով տարածաշրջանից վերացնել հայկական հետքը՝ մի քանի տասնամյակի ընթացքում գյուղում հաստատված քրդերը հողին են հավասարեցրել հայկական պատմամշակութային ժառանգությունը։ Այնուամենայնիվ Մովսեսաշենում միջնադարյան հայկական հետքը տեսանելի է[2]։

Գյուղի հարավային ծայրին պահպանվում են գերեզմանատան մասնիկները։ Մովսեսաշենում քրդերի կողմից կառուցված անասնագոմերի պատերի մեջ տապանաքարեր են ագուցված։ Գյուղից 2,5 կմ հարավ տեղակայված է Խաչինտակ կամ Խաչինյալ գյուղատեղին։ Ադրբեջանում խորհրդային կարգերի հաստատվելուց հետո այս տարածքները բռնակցվեցին ԱԽՍՀ-ին[2]։

Մովսեսաշենը 1923 թվականին գտնվում էր ԱԽՍՀ Կարմիր Քուրդիստանի օկրուգի, իսկ 1930 թվականին՝ Լաչինի շրջանի կազմի մեջ։

1993 թվականին Արցախի Հանրապետության Պաշտպանության բանակի հարվածների տակ գյուղը ազատագրվեց[2]։

1995 թվականին այստեղ սկսվեց բնակավայրի վերաբնակեցման գործընթացը։ Այստեղ հաստատվեցին Ադրբեջանից բռնագաղթված մի քանի ընտանիքներ և Հայաստանի բնակավայրերից քաղաքացիներ։ Գյուղը ստացավ Մովսեսաշեն անվանումը։ Բնակավայրը գտնվում է Արախիշ համայնքի կազմում[2]։

2020 թվականի Արցախյան երկրորդ պատերազմի հետևանքով բնակավայրը հայաթափվել և անցել է Ադրբեջանի հսկողության տակ[3]։

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2015 թվականին Մովսեսաշեն գյուղում բնակվում էր 19 մարդ, կար 5 տնտեսություն[4]։

Բնակավայրի ազգաբնակչության փոփոխությունը[5].

Տարի 2008 2009 2010
Բնակիչ 25 25 17

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Հակոբ Ղահրամանյան, ՏԵՂԵԿԱՏՈւ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վարչատարածքային միավորների սոցիալ-տնտեսական բնութագրերի, Երևան, Ճարտարագետ, 2015 թ.

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. Արցախի տարածքները համարվում են օկուպացված Ադրբեջանի կողմից. ԱՀ ԱԺ հայտարարությունը, (արխիվացված 05․04․2021թ․)
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Բալայան, Վահրամ (2020). ԱՐՑԱԽԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՈՒՐՎԱԳԾԵՐ. Երևան: Զանգակ. էջ 625.
  3. «Արցախը հրապարակել է Ադրբեջանի հսկողության տակ անցած համայնքների և բնակավայրերի ցանկը». Ազատություն Ռադիոկայան. 2020 թ․ դեկտեմբերի 10.
  4. Ղահրամանյան, Հակոբ (2015). Տեղեկաատու Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վարչատարածքային միավորների սոցիալ-տնտեսական բնութագրերի. Երևան. էջ 335.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  5. «Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն. Բնակչություն ըստ համայնքների». Վերցված է 2021 Մայիսի 1-ին.