Լևոն Շանթ

Լևոն Շանթ; արմտ. հայ.՝ Լեւոն Շանթ
Ծննդյան անուն	արմտ. հայ.՝ Լեւոն Նահաշպետեան (Սեղբոսեան)
Ծնվել է	ապրիլի 6, 1869
Ծննդավայր	Կոստանդնուպոլիս, Օսմանյան կայսրություն
Վախճանվել է	նոյեմբերի 29, 1951 (82 տարեկան)
Վախճանի վայր	Բեյրութ, Լիբանան
Մասնագիտություն	գրող, ուսուցիչ և հասարակական գործիչ
Ազգություն	հայ
Քաղաքացիություն	Օսմանյան կայսրություն, Ռուսական կայսրություն և Հայաստան
Կրթություն	Սկյուտարի ճեմարան, Գևորգյան հոգևոր ճեմարան (1891), Լայպցիգի համալսարան, Ենայի համալսարան և Լյուդվիգ Մաքսիմիլիանի Մյունխենի համալսարան
Անդամակցություն	Վերնատուն
Կուսակցություն	ՀՅԴ
Աշխատավայր	Գայանյան օրիորդաց դպրոց, Երևանի թեմական դպրոց, Կեդրոնական վարժարան և Էսայան վարժարան
	Լևոն Շանթ Վիքիքաղվածքում
	Լևոն Շանթ Վիքիդարանում
	Levon Shant Վիքիպահեստում

Լևոն Շանթ (Նահաշպետյան, ապա հոր՝ Սեղբոսի անունով՝ Սեղբոսյան, ապրիլի 6, 1869(1869-04-06), Կոստանդնուպոլիս, Օսմանյան կայսրություն^[1]^[2] - նոյեմբերի 29, 1951(1951-11-29)^[1]^[2], Բեյրութ, Լիբանան^[1]^[2]), հայ գրող, անվանի դրամատուրգ, մանկավարժ, պետական և հասարակական գործիչ։

Կրթություն

Լևոն Շանթը ծնվել է 1869 թվականի ապրիլի 6-ին գորգի վաճառականի ընտանիքում։ Վաղ հասակում զրկվել է ծնողներից։ Նախնական կրթությունը ստացել է Կ.Պոլսի Սկյուտարի ճեմարանում։ 1884-1891 թվականներին սովորել է Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանում, 1892-1899 թվականներին ուսանել Լայպցիգի, Ենայի, Մյունխենի համալսարաններում՝ խորանալով մանկավարժության և հոգեբանության մեջ։

Գրվեցա ուսանող մանկավարժության, կենդանաբանություն, բնագիտություն և տարրագիտություն սորվելու, որոնց մեջ հետզհետե խորանալով` ամբողջ աշխարհայացքս կզգայի, որ նոր ձև կառներ։

- Լևոն Շանթ, «Ինքնակենսագրություն»

Հ. Թումանյանի և Ս. Լիսիցյանի հետ կազմել ու հրատարակել է «Լուսաբեր» հայոց լեզվի դասագիրքը։ 1911 թվականին անցել է Կ. Պոլիս, դասավանդել Կեդրոնական և Եսայան վարժարաններում։

1915 թվականից ապրել է Եվրոպայում, 1919 թվականին վերադարձել է Հարավային Կովկաս։

1994 թվականին Երևանի № 4 դպրոցն անվանակոչվել է Լևոն Շանթի անունով^[3]։

Հասարակական-քաղաքական գործունեություն

1899 թվականին Հովհանես Թումանյանի նախաձեռնությամբ Թիֆլիսում հիմնադրվեց «Վերնատուն» գրական խմբակը, որի մշակույթային անդամներն էին Ղազարոս Աղայանը, Ավետիք Իսահակյանը, Դերենիկ Դեմիրճյանը, ինչպես նաև Լևոն Շանթը։ Նրանք ժամանակ առ ժամանակ կազմակերպում էին հավաքույթներ։

Կյանքի վերջին տարիներին հիշելով «Վերնատունը»` Շանթն ասում է^[4].

Մինչև հիմա սիրով ու կարոտով կհիշեմ իմ գրական ընկերներուս հետ անցուցաք տաք իրիկունները։

- Լևոն Շանթ

1906-1907 թվականներին անբարենպաստ քաղաքական պայմանների ու անդամների ցրվածության պատճառով «Վերնատունը» դադարեց գործելուց։

1918 թվականի մայիսի 28-ին, Հայաստանի առաջին հանրապետության հռչակումով, երկրի օրենսդիր և գործադիր իշխանությունն իր ձեռքը վերցրեց Հայ Հեղափոխական Դաշնակցությունը, որի անդամներից էր նաև Լևոն Շանթը։ 1918 թվականին նա զբաղեցրեց Հայաստանի խորհրդի փոխնախագահի պաշտոնը, իսկ 1919 թվականին դեկտեմբերի 26-ին ստորագրեց հայերենը պետական լեզու ճանաչելու մասին օրենքը^[5]։

1920 թվականի Ադրբեջանի խորհրդայնացումից հետո (ապրիլի 28), Հայաստանի պատվիրակությունը մայիսին Լևոն Շանթի գլխավորությամբ մեկնեց Մոսկվա՝ վարելու հայ-ռուսական բանակցությունները։ Դրա նպատակը Ռուսաստանի հետ բարեկամական պայմանագիր կնքումն էր ու Ռուսաստանի կողմից Հայաստանի անկախության ճանաչումը^[5]։

Բանակցությունները, որոնք ընթացան հունիս-հուլիս ամիսներին, սպասված արդյունքի չհանգեցին։ Հայկական կողմին ավելի շատ ոգեվորում էր Սևրի պայմանագիրը, իսկ ռուսները համաձայնեցին պայմանագիր ստորագրել միայն այն դեպքում, եթե հայերը տարածքային որոշ զիջումներ անեին Թուրքիային ու Ադրբեջանին։ Սևրի պայմանագիրի կարևորությունը գնահատելով, ինչպես նաև նման պայմանների առկայությամբ Հայաստանը մերժեց ներկայացված պահանջներըն, ու դրանով բանակցությունները ընդհատվեցին^[5]։

Գրական գործունեություն

Շանթի ստեղծագործական ուղին տևել է վեց տասնամյակ։ 1890-ական թվականներին հրատարակել է բանաստեղծություններ և «Լեռան աղջիկը» պոեմը, որոնց գաղափարական հիմքը կյանքի և իդեալի հակադրության, պատրանքի և երազային սիրո գեղեցկության ռոմանտիկական մոտիվներն են, ինչպես նաև գրել է վիպակների մի ամբողջ շարք («Մնաք բարովի իրիկունը», «Երազ օրեր», «Դուրսեցիները», «Վերժին», «Դարձ», «Դերասանուհին», «Կինը»)։ Դրանցում արծարծել է սիրո և աշխատանքի, հասարակական պարտքի և անձնական ձգտումների հակադրության հարցեր։ Շանթի արձակը հարուստ է հոգեբանական նրբերանգներով, քնարական ջերմությամբ, մանավանդ՝ կին հերոսների ներաշխարհի խոր իմացությամբ։

Սակայն Շանթի ստեղծագործության նշանակությունը հայ գրականության և մշակույթի պատմության մեջ կապվում է, ամենից ավելի, նրա դրամատուրգիայի հետ։ «Եսի մարդը» (1904), «Ուրիշի համար» (1906), «Ճամբուն վրա» (1909) դրամաները շոշափում են անհատի և հասարակության փոխհարաբերության, ազգային – ազատագրական պայքարի հարցեր։ «Հին աստվածներ» (1909), «Կայսր» (1916), «Շղթայվածը» (1918), «Ինկած բերդի իշխանուհին» (1921), «Օշին Պայլ» (1932) պատմական դրամաներն իրենց նյութով կապված են հայ միջնադարի տարբեր ժամանակաշրջանների, իսկ «Կայսրը»՝ բյուզանդական պատմության հետ։ Սակայն, ընդհանուր առմամբ, պատմական միջավայրի հոգեբանությունը և կենցաղի ճշմարիտ վերարտադրությունը հեղինակի համար էական խնդիրներ չեն։ Պատմական դեպքերն ու անունները սոսկ պայմանական են, որի միջոցով փաստորեն արծարծվում են ժամանակակից սոցիալ–հոգեբանական խնդիրներ^[6]։

Շանթի պատմական դրամաները, հատկապես «Հին աստվածները»–ն ու «Կայսրը», հայ գրականության և թատրոնի պատմության մեջ սիմվոլիզմի ամենացայտուն դրսևորումներից են։ Սիմվոլիզմը դրանց մեջ երևան է գալիս սյուժեն իրական և երևակայական պլաններով զուգահեռաբար զարգացնելու, կյանքն իբրև մի հավերժական և անիմաստ շրջապտույտ դիտելու, պատկերներից խորհրդանիշներ ստեղծելու և հերոսների խոսքի ենթատեքստային նշանակությունն ընդգծելու մեջ։ «Հին աստվածները» դրամայում, որը Շանթի գլուխգործոցն է, գեղարվեստական մեծ ուժով բարձրացվել են աշխարհիկ և հոգևոր սկզբունքների հավերժական հակադրության, անհատի զգացմունքների և գործողության ազատության, ազգային կյանքի վերածնման ուղիների հարցեր, որոնք խոր արձագանք են գտել հայ հասարակության մեջ։ Այս դրամայի շուրջը 1910–ական թվականներին Անդրկովկասում և Կ.Պոլսում բուռն վեճեր են ծավալվել։ Դրաման ունեցել է տասնյակ բեմական մարմնավորումներ, որոնց մասնակցել են հայ թատրոնի առաջատար ուժեր։ 1916 թվականին «Հին աստվածներ»-ը ռուսերեն թարգմանությամբ (1912) տպագրվել է Մ. Գորկու խմբագրած «Հայ գրականության ժողովածու»-ում^[4]։

Իջե՜ք, իջե՜ք, երազներ,

Իջե՜ք զգո՛ւյշ, երազներ,

Շոյո՜ղ, անո՛ւշ երազներ,

Իջե՜ք քնքո՛ւշ երազներ։

- Լևոն Շանթ, «Հին աստվածներ^[4]»

Ավելի ուշ լույս է տեսել նրա «Հոգիները ծարավի» (1945) հոգեբանական վեպը։

Գրել է նաև հայոց լեզվի քերականության դասագրքեր, գրականագիտական, բանահյուսական, մանկավարժական, գիտահոգեբանական, պատմագիտական բնույթի մի շարք աշխատություններ։

Թարգմանել է Մ. Լերմոնտովի «Մծիրի» (1891) պոեմը, Է. Վոյնիչի «Բոռ» (1906) վեպը, Հ. Իբսենի «Ժողովրդի թշնամին» (1968) դրաման։

Շանթը նաև Նիցշեի գաղափարների կրող է։ Նրա վրա մեծ ազդեցություն են ունեցել Նիցշեի անհատապաշտական սկզբունքները և Գերմարդու գաղափարը, որոնց լրացնում էին Հ. Ւբսենն իր թատերգություններով և Ռ. Վագներն իր երաժշտությամբ^[4]։

Չնայած Շանթի աշխարհայացքի վրա շատ են եղել ազդեցությունները, այնուամենայնիվ, նրա փիլիսոփայությունը բխում է կյանքից, նա ձգտում է ցույց տալ կյանքն այնպիսին, ինչպիսին կա՝ առանց լրացուցիչ գույների ու պատկերների։ Նա համոզված էր, որ մասնավորապես հայ հասարակությունը կարող է զարգացում ապրել՝ ազատվելով ավելորդ նախապաշարումներից։ Ըստ Շանթի՝ մարդը պետք է ազատվի իր ներքին թշնամուց, այսինքն՝ իր թուլություններից, բացասական կողմերից, որպեսզի հասնի ինքնակատարելագործման։ Նրա համար «մարդը մտածող եղեգ մըն է», ինչի շնորհիվ էլ ունի բանականություն ու նպատակասլաց գործունեություն, որոնք նրան ուղղորդում են դեպի կատարելության անվերջ ճանապարհը։

Երկերի մատենագիտություն

Դուրսեցիները, Թիֆլիս, 1896, 217 էջ։
Երազ օրեր, Թիֆլիս, 1896, 169 էջ։
Վերժին, Թիֆլիս, 1897, 220 էջ։
Դարձ, Թիֆլիս, 1898, 144 էջ։
Դերասանուհին, Թիֆլիս, 1899, 148 էջ։
Եսի մարդը, Սանկտ Պետերբուրգ, 1904, 48 էջ։
Վերժին, Կ. Պոլիս, 1911, 172 էջ։
Կինը, Թիֆլիս, 1913, 69 էջ։
Հին Աստվածներ, Թիֆլիս, 1913, 128 էջ։
Ճամբուն վրայ, Կ. Պոլիս, 1914, 72 էջ։
Ուրիշի համար, Թիֆլիս, 1914, 65 էջ։
Կայսր, Թիֆլիս, 1916, 96 էջ։
Հին Աստվածներ, Պոսթըն, 1917, 138 էջ։
Շղթայւածը, Կ. Պոլիս, 1921, 84 էջ։
Շղթայւածը, Թէհրան, 1922, 100 էջ։
Շղթայւածը, Նիւ Եորք, 1922, 78 էջ։
Դարձ, Կ. Պոլիս, 1924, 140 էջ։
Դերասանուհին, Կ. Պոլիս, 1924, 144 էջ։
Կինը, Կ. Պոլիս, 1924, 72 էջ։
Կայսր, Գահիրէ, 1925, 116 էջ։
Մեր անկախութիւնը, Պոսթըն, 1925, 308 էջ։
Կայսր, Գահիրէ, 1926, 116 էջ։
Մանկական աշխարհ, Պոսթըն, 1928, 124 էջ։
Հայրենի աշխարհ, գիրք Ա, Փարիզ, 1930, 144 էջ։
Հայրենի աշխարհ, գիրք Բ, Պէյրութ, 1932, 160 էջ։
Գործնական քերականութիւն արևմտեան հայերենի, Պէյրութ, 1939, 128 էջ։
Մանկական աշխարհ, Պէյրութ, 1943, 144 էջ։
Հոգիները ծարաւի (վէպ), Պէյրութ, 1945, 225 էջ։
Հոգեկան կարողութիւններու զարգացումը մինչև մարդ, Պէյրութ, 1946, 224 էջ։
Երկեր, հատ. Ա. Մնաք բարովի իրիկունը, Լերան աղջիկը, Երազ օրեր, Դուրսեցիները, Երգեր, Պէյրութ, 1946, 368 էջ։
Երկեր, հատ. Բ. Վերժին, Դարձ, Դերասանուհին, Եսի մարդը, Ուրիշի համար, Ճամբուն վրայ, Պէյրութ, 1946, 384 էջ։
Երկեր, հատ. Գ. Հին աստուածներ, Կինը, Կայսր, Շղթայուածը, Ինկած բերդի իշխանուհին, Պէյրութ, 1947, 408 էջ։
Երկեր, հատ. Դ. Օշին պայլ, Հոգիները ծարաւի, Գրական երկերուն դերը, Պէյրութ, 1949, 408 էջ։
Երկեր, հատ. Ե. Ընկերաբանական ու գրաբանական հարցեր, Ազգութիւնը հիմք մարդկային ընկերութեան, Անհավասարութիւնը կեանքի մէջ, Մտավորականութիւն ու կուսակցութիւն, Անկախութիւնը պահանջ ազգային գոյութեան, Սեռը և նիւթը բանահիւսութեան մէջ, Բանահիւսական ճարտարապետութիւն, Պէյրութ, 1948, 468 էջ։
Երկեր, հատ. Զ. Կրթութիւնը ընդհանրապես, Կրթութեան էութիւնն ու բաժանումները, Անվար կրթութիւն, Ընտանեկան ու դպրոցական ղեկավարութիւն, Նպաստ կարողութիւններու բացման, Դաստիարակութիւն, Ուսում, Ինքնակրթութիւն, Պէյրութ, 1951, 284 էջ։
Երկեր, հատ. Է. Ուսում ու կրթութիւն դպրոցական, Դպրոցային արտաքին կազմը, Ներքին կեանք, Ոգի և դաստիարակութիւն, Դպրոցական աշխատանքին կապուած ընդհանուր հարցեր, Դպրոցական չորս շրջանները և ուսուցման նիւթերը, Գիտութիւններու ուսուցումը, Լեզուներու ավանդումը, Գեղարուեստներու մշակումը, Խաղ ու մարզանք, Պէյրութ, 1952, 304 էջ։
Երկեր, հատ. Ը. Ընդհանուր ակնարկ մը հայ բանահիւսութեան վրայ, Գուսանական հեթանոս վիպասանութիւն, Գրաբարի քրիստոնեաց հազարամեակը, Աշխարհականացումը գրաբարի, Բարբառական անգիր գրականութիւն, Անհատական ստեղծագործութիւն բարբառով, Նոր գրականութիւն արդի արևմտեան լեզուով, Նոր գրականութիւն արդի արևելեան լեզուով, Մեր վաղուան գրականութիւնը, Պէյրութ, 1946, 464 էջ։
Մանկական աշխարհ, Պէյրութ, 1955, 128 էջ։
Ընտիր երկեր. Լեռան աղջիկը, Երազ օրեր, Դարձ, Հին աստվածներ, Ինկած բերդի իշխանուհին, Օշին Պայլ, Երևան, 1968, 536 էջ։
Մանկական աշխարհ, Պէյրութ, 1973, 128 էջ։
Ազգութիւնը հիմք մարդկային ընկերութեան։ Ժխտում մեր շուրջի ապազգային քարոզչութեան, Պէյրութ, 1979, 128 էջ։
Հին Աստվածներ, Երևան, 1985։
Երկեր. Երգեր, Լեռան աղջիկը, Երազ օրեր, Դուրսեցիները, Դարձ, Կինը, Հին աստվածներ, Կայսր, Շղթայվածը, Ինկած բերդի իշխանուհին, Օշին Պայլ, Գրքեր ու մարդիկ, Գրական երերուն դերը, Երևան, 1989, 864 էջ։
Երկեր, Անթիլիաս, 1990, 296 էջ։
Անկախությունը պահանջ ազգային գոյության, Երևան, 1991, 160 էջ։
Ազգութիւնը հիմք մարդկային ընկերութեան։ Ժխտում մեր շուրջի ապազգային քարոզչութեան, Երևան, 1999, 64 էջ։
Հին Աստվածներ, Երևան, 2001, 124 էջ։
Ազգութիւնը հիմք մարդկային ընկերութեան։ Ժխտում մեր շուրջի ապազգային քարոզչութեան, Երևան, 2008, 57 էջ։
Երկեր, հատ. Ա. Մնաք բարովի իրիկունը, Լերան աղջիկը, Երազ օրեր, Դուրսեցիները, Երգեր, Պէյրութ, 2008, 352 էջ։
Երկեր, հատ. Բ. Վերժին, Դարձ, Դերասանուհին, Եսի մարդը, Ուրիշի համար, Ճամբուն վրայ, Պէյրութ, 2008, 352 էջ։
Երկեր, հատ. Գ. Հին աստուածներ, Կինը, Կայսր, Շղթայուածը, Ինկած բերդի իշխանուհին, Պէյրութ, 2008, 392 էջ։
Երկեր, հատ. Դ. Օշին պայլ, Հոգիները ծարաւի, Գրական երկերուն դերը, Պէյրութ, 2008, 380 էջ։
Երկեր, հատ. Ե. Ընկերաբանական ու գրաբանական հարցեր, Ազգութիւնը հիմք մարդկային ընկերութեան, Անհաւասարութիւնը կեանքի մէջ, Մտաւորականութիւն ու կուսակցութիւն, Անկախութիւնը պահանջ ազգային գոյութեան, Սեռը եւ նիւթը բանահիւսութեան մէջ, Բանահիւսական ճարտարապետութիւն, Պէյրութ, 2008, 448 էջ։
Երկեր, հատ. Զ. Կրթութիւնը ընդհանրապես, Կրթութեան էութիւնն ու բաժանումները, Անվար կրթութիւն, Ընտանեկան ու դպրոցական ղեկավարութիւն, Նպաստ կարողութիւններու բացման, Դաստիարակութիւն, Ուսում, Ինքնակրթութիւն, Պէյրութ, 2008, 264 էջ։
Երկեր, հատ. Է. Ուսում ու կրթութիւն դպրոցական, Դպրոցային արտաքին կազմը, Ներքին կեանք, Ոգի եւ դաստիարակութիւն, Դպրոցական աշխատանքին կապուած ընդհանուր հարցեր, Դպրոցական չորս շրջանները եւ ուսուցման նիւթերը, Գիտութիւններու ուսուցումը, Լեզուներու ավանդումը, Գեղարուեստներու մշակումը, Խաղ ու մարզանք, Պէյրութ, 2008, 280 էջ։
Երկեր, հատ. Ը. Ընդհանուր ակնարկ մը հայ բանահիւսութեան վրայ, Գուսանական հեթանոս վիպասանութիւն, Գրաբարի քրիստոնեաց հազարամեակը, Աշխարհականացումը գրաբարի, Բարբառական անգիր գրականութիւն, Անհատական ստեղծագործութիւն բարբառով, Նոր գրականութիւն արդի արևմտեան լեզուով, Նոր գրականութիւն արդի արևելեան լեզուով, Մեր վաղուան գրականութիւնը, Պէյրութ, 2008, 464 էջ։
Երկերի ժողովածու, հատ. 1, Երևան, 2011, 572 էջ։
Երկերի ժողովածու, հատ. 2. Դուրսեցիները, Վերժին, Դարձ, Դերասանուհին, Երևան, 2008, 400 էջ։
Երկերի ժողովածու, հատ. 3. Կինը, Հոգիները ծարավի, Երևան, 2008, 340 էջ։
Երկերի ժողովածու, հատ. 4. Դրամատուրգիա, Երևան, 2007, 656 էջ։
Երկերի ժողովածու, հատ. 5, Երևան, 2012, 696 էջ։
Երկերի ժողովածու, հատ. 6, Երևան, 2012, 400 էջ։
Երկերի ժողովածու, հատ. 7, Երևան, 2013, 720 էջ։
Երկերի ժողովածու, հատ. 8, Երևան, 2016, 712 էջ։
Երկերի ժողովածու, հատ. 9. Նամակներ և բացիկներ, Երևան, 2017, 712 էջ։
Մեր անկախութիւնը, Երևան, 2011, 200 էջ։
Ստեղծագործությունների ժողովածու, Երևան, 2012, 252 էջ։
13 պիես, հատ. Ա, Երևան, 2013, 496 էջ։

Քաղվածքներ

«Ինչպես ջուրն է բխում աղբյուրից, այնպես էլ կասկածը՝ չար մարդուց»։
«Ազատությունը չեն տար, ազատությունը կը խլվի»։
«Եթե կուզեք, որ փրթին ձեր բոլոր շղթաները, ընկճեցե՛ք այն բռնակալը, որ կտիրե ձեզմե ամեն մեկուն կուրծքին տակ. մեռցուցեք ձե՛ր միջի բռնակալը»։
«Մեռնելեն վախեցող ժողովուրդը ոչ կրնա ապրիլ ու դիմանալ, ոչ ալ իրավունք ունի ապրելու»։

Մեծերը՝ Լևոն Շանթի մասին

Լևոն Շանթն այն հազվագյուտ ձիրք ունեցող մարդկանցից մեկն է, որի մեծ տաղանդը ազգային հարստություն է, որն այսօր էլ առաջ է մղում մեր արվեստն ու գրականությունը։

- Դավիթ Գասպարյան

Հեղինակի անունը ամենքի բերանում, նրա գրքի եղած օրինակները մի օրում սպառած-այս ամենը երևույթներ են, որ չէր տեսած ո՛չ հայ բեմը, ո՛չ հայ գրականությունը։

- Նիկոլ Աղբալյան

Միջահասակ էր և հանդարտաբարո։ Ինչպես իր բոլոր երկերը, անկախ նրանց բովանդակությունից ու խորությունից, գրված են միշտ խնամքով ու ճաշակով, և ոճի մեջ ոչ մի պոռոտ բան, այդպես էլ ինքը` հագնվում էր խնամքով, ճաշակով։ Բայց անձը ցուցադրելու ոչ մի նշան. միշտ պարկեշտ և միշտ զվարթ։ Անգամ այն ժամանակ՝ 13 և 14 թվականներին, երբ «Հին աստվածները» դղրդում էր մեր քաղաքներում և արվեստի տոն էր տոնում, հեղինակ Շանթը չէր երևում մեջտեղ։

- Ստեփան Զորյան

«Շանթի ուսումնասիրությունների առարկան .... կյանքի պոեզիան է, նրա մաքուր բանաստեղծական և գաղափարական կողմը^[4]»:

- Նիկոլ Աղբալյան

«Բարոյական նկարագրի գեղեցկութունը և արվեստի կոչումը իր մեջ միաձուլված ներդաշնակություն մըն էին դարձած, ահա թե ինչու ան չբաժանեց արվեստը գաղափարեն, գեղեցիկը՝ ճշմարիտեն, երազը՝ իրականութենեն»։

- Մուշեղ Իշխան

Տես նաև

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 ^1,8 Топчян Э. С. Шант // Краткая литературная энциклопедия (ռուս.) — М.: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 8.
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 ^2,12 ^2,13 ^2,14 ^2,15 ^2,16 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 8 (հայ.) — հատոր 8. — էջ 448—449.
↑ «Լևոն Շանթի անվան թիվ 4 դպրոց». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 13-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 6-ին.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 Լևոն Շանթ (1989). Երկեր. Սովետ․ գրող.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Գրիգորյան, Աիդա (2013 թ․ մայիսի 3). «Լևոն Շանթի հասարակական-քաղաքական գործունեությունը». Աիդա Գրիգորյան. Վերցված է 2022 թ․ մարտի 13-ին.
↑ «Երբեք չէր գնում իր պիեսների ներկայացումները դիտելու. Ստ. Զորյանը` Լևոն Շանթի մասին». lurer.com. Վերցված է 2022 թ․ մարտի 13-ին.

Գրականություն

Խորեն Սարգսյան, Լևոն Շանթ, Երևան, Պետհրատ, 1930, 135 էջ։
Արսեն Տերտերյան, Լևոն Շանթ։ Սեռի և դասալքության երգիչը, Վաղարշապատ, 1913։
Վ. Ռ. Գրիգորյան, Շանթի դրամատուրգիան, Ե., 2002, 345 էջ։
Վալերի Փիլոյան, XX դարասկզբի գեղարվեստական մտածողությունը և Լևոն Շանթի ստեղծագործությունը, Երևան 2007.
Լևոն Շանթ, Երկեր, Սովետ․ գրող, 1989թ․, 864 էջ

Արտաքին հղումներ

Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լևոն Շանթ» հոդվածին։

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լևոն Շանթ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լևոն Շանթ» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 448)։

[_9a4996ff5927c6a7-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 ^1,8 Топчян Э. С. Шант // Краткая литературная энциклопедия (ռուս.) — М.: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 8.

[_463178a6ceab9f96-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 ^2,12 ^2,13 ^2,14 ^2,15 ^2,16 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 8 (հայ.) — հատոր 8. — էջ 448—449.

[3] «Լևոն Շանթի անվան թիվ 4 դպրոց». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 13-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 6-ին.

[:0-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 Լևոն Շանթ (1989). Երկեր. Սովետ․ գրող.

[:1-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Գրիգորյան, Աիդա (2013 թ․ մայիսի 3). «Լևոն Շանթի հասարակական-քաղաքական գործունեությունը». Աիդա Գրիգորյան. Վերցված է 2022 թ․ մարտի 13-ին.

[6] «Երբեք չէր գնում իր պիեսների ներկայացումները դիտելու. Ստ. Զորյանը` Լևոն Շանթի մասին». lurer.com. Վերցված է 2022 թ․ մարտի 13-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]