Արշակ Չոպանյան

Արշակ Չոպանյան; արմտ. հայ.՝ Արշակ Չոպանեան
Ծնվել է	հուլիսի 15, 1872
Ծննդավայր	Բեշիքթաշ, Կոստանդնուպոլիս, Օսմանյան կայսրություն
Վախճանվել է	հունիսի 8, 1954 (81 տարեկան)
Վախճանի վայր	Փարիզի 4-րդ շրջան, Փարիզ
Գերեզման	Հայ մտավորականների դամբարան
Մասնագիտություն	դրամատուրգ, գրական քննադատ, լրագրող, գրող, բանաստեղծ, գրականագետ, թարգմանիչ և գլխավոր խմբագիր
Լեզու	ֆրանսերեն և արևմտահայերեն
Ազգություն	հայ
Քաղաքացիություն	Օսմանյան կայսրություն և Ֆրանսիա
Կրթություն	Կեդրոնական վարժարան (1891)
Անդամակցություն	Հայ ազգային պատվիրակություն և Bureau des réfugiés arméniens?
Աշխատավայր	Անահիտ, Արևելք, Վերածնունդ, Ապագայ և Մասիս
Պարգևներ	Langlois prize? և Prix d'Académie?
	Արշակ Չոպանյան Վիքիքաղվածքում
	Արշակ Չոպանյան Վիքիդարանում
	Arshag Chobanian Վիքիպահեստում

Արշակ Հովհաննեսի Չոպանյան (հուլիսի 15, 1872(1872-07-15)^[1], Բեշիքթաշ, Կոստանդնուպոլիս, Օսմանյան կայսրություն - հունիսի 8, 1954(1954-06-08), Փարիզի 4-րդ շրջան, Փարիզ^[2]), հայ գրող, քննադատ, բանասեր, լրագրող և հասարակական գործիչ է։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արշակ Չոպանյանը ծնվել է 1872 թ. հուլիսի 15-ին Կ. Պոլսում։ Սովորել է Կոստանդնուպոլսի Մաքրուհյան դպրոցում, ապա՝ Կեդրոնական վարժարանում։ Աշխատակցել է «Արևելք», «Մասիս», «Հայրենիք» պարբերականներին։ 1895 թվականին սկսել է «Ծաղիկ» հանդեսի հրատարակությունը, լույս է ընծայել մի քանի համար և ահաբեկված համիդյան բռնություններից՝ նույն տարում փախչելով՝ հաստատվել է Փարիզում, ուր և անցկացրել է իր հետագա ամբողջ կյանքը։ Մահացել է 1954 թ. հունիսի 8-ին Փարիզում։

Ստեղծագործական աշխատանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1898-1911 և 1929-1949 թթ. հրատարակել է հայտնի «Անահիտ» հանդեսը^[4]։ Հասարակական, լրագրական-հրատարակչական աշխատանքներին զուգընթաց զբաղվել է արվեստի, բանասիրության, գրականագիտության և գրաքննադատության հարցերով, հրապարակախոսությամբ, գրել է արձակ ու չափածո գեղարվեստական գործեր, կատարել է թարգմանություններ։

Առանձնակի նշանակություն ունի Չոպանյանի քննադատական և գիտական բանասիրական գործունեությունը։ Նա նորովի է մեկնաբանել հայ գրականության շատ երևույթներ։ Հրատարակել է «Նահապետ Քուչակի դիւանը» 1902 թվականին, «Նաղաշ Հովնաթան աշուղը և Հովնաթան Հովնաթանյան նկարիչը» 1910 թվականին, «Հայ էջեր» 1912 թվականին, «Հայրեններու բուրաստանը» 1940 թվականին և այլ ուսուսմնասիրություններ։ Կազմել և լույս է ընծայել Պ. Դուրյանի (1894) և Մ. Պեշիկթաշլյանի (1907) երկերը, որոնց նվիրել է նաև ուսումնասիրություններ։ Առաջինն է Գրիգոր Նարեկացու ժառանգությունը վերլուծել որպես գեղարվեստական ստեղծագործություն և նրան դրել համաշխարհային գրականության հսկաների կողքին։ Անդրադարձել է գրական նոր երևույթներին՝ հաճախ առաջինը տալով դրանց հեղինակների (Վ. Թեքեյան, Սիամանթո, Դ. Վարուժան, Ե. Չարենց, Մ. Զարիֆյան և ուրիշներ) ստեղծագործական ինքնատիպության բնութագիրը։ Հոդվածներ է նվիրել նաև արևմտաեվրոպական և ռուս գրողներին։

Չոպանյանը մեծ աշխատանք է կատարել հայ գրականությունը Եվրոպայում ներկայացնելու և Հայ դատը պաշտպանելու ուղղությամբ։ Թարգմանել ու ֆրանսերեն հրատարակել է հին և նոր շրջանի հայ բանաստեղծների գործերից, որոնք ամփոփվել են «Վարդենիք Հայաստանի» (հ. 1-3, 1918-29) ժողովածուում։

Երկերի մատենագիտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արշալոյսի ձայներ, Կ. Պոլիս, 1891, 217 էջ։
Թուղթի փառք (վիպակ), Կ. Պոլիս, 1892, 136 էջ։
Պետրոս Դուրեան, Թիֆլիս, 1894, 196 էջ։
Մկրտիչ Պէշիկթաշլեանի կեանքն ու գործը, Փարիզ, 1907, 256 էջ։
Քերթուածներ, Փարիզ, 1908, 144 էջ։
Տղու հոգիներ, Փարիզ, 1923, 81 էջ։
Դէմքեր, Փարիզ, 1924, 168 էջ։
Թուղթի փառք (վիպակ), Կ. Պոլիս, 1924, 108 էջ։
Դէմքեր, Փարիզ, 1929, 192 էջ։
Պատկերներ, Փարիզ, ա. թ., 112 էջ։
Հայրէններու բուրաստանը, Փարիզ, 1940, 552 էջ։
Կեանք և երազ, Փարիզ, 1945, 110 էջ։
Բանաստեղծութիւններ, Փարիզ, 1949, 343 էջ։
Բամբասանք (թատերախաղ), Փարիզ, 1950, 106 էջ։
Հրաշքը (թատերգութիւն), Պէյրութ, 1952, 98 էջ։
Երկեր, Երևան, 1966, 576 էջ։
Պետրոս Դուրյանի կյանքն ու գործը, Երևան, 1967, 241 էջ։
Նամականի, Երևան, 1980, 504 էջ։
Երկեր. Քերթվածներ, Տեսիլներ, Արշալույս, Ծովուն մոտ, Անձկություն, Փշրված սիրո եղերերգը, Խավարին մեջ, Բլուրին վրա, Տղու հոգիներ, Պատկերներ, Զատկական պատկերներ, Կյանք և երազ, Արձակ բանաստեղծություններ, Գրական դեմքեր, Երևան, 1988, 864 էջ։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 http://armradioarchive.am/ar/8a9cQiV
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Deutsche Nationalbibliothek, Staatsbibliothek zu Berlin, Bayerische Staatsbibliothek, Österreichische Nationalbibliothek Record #102028079 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
↑ https://www.geneanet.org/cimetieres/view/3466480
↑ «ԱՆԱՀԻՏ»։ tert.nla.am։ Վերցված է 2021 թ․ մարտի 26 - Անահիտ հանդեսի բոլոր համարները ցանկով սկսած 1898 թվականից մինչև 1949 թվականը

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կոմիտասի նամակը Արշակ Չոպանյանին 1912, 25 դեկտեմբերի, Կ. Պոլիս
«ԱՆԱՀԻՏ»։ tert.nla.am։ Վերցված է 2021 թ․ մարտի 26 - Անահիտ հանդեսի բոլոր համարները ցանկով սկսած 1898 թվականից մինչև 1949 թվականը

[_2f7e7b6e33417725-1] 1,0 ^1,1 http://armradioarchive.am/ar/8a9cQiV

[_265d109b46c33059-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Deutsche Nationalbibliothek, Staatsbibliothek zu Berlin, Bayerische Staatsbibliothek, Österreichische Nationalbibliothek Record #102028079 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.

[_43e6c465206ded9b-3] ttps://www.geneanet.org/cimetieres/view/3466480

[4] «ԱՆԱՀԻՏ»։ tert.nla.am։ Վերցված է 2021 թ․ մարտի 26 - Անահիտ հանդեսի բոլոր համարները ցանկով սկսած 1898 թվականից մինչև 1949 թվականը

[1]

[2]

[3]

[4]