Արշակ Չոպանյան
Արշակ Չոպանյան արմտ. հայ.՝ Արշակ Չոպանեան | |
---|---|
![]() | |
Ծնվել է | հուլիսի 15, 1872[1] |
Ծննդավայր | Բեշիքթաշ, Կոստանդնուպոլիս, Օսմանյան կայսրություն |
Վախճանվել է | հունիսի 8, 1954 (81 տարեկան) |
Վախճանի վայր | Փարիզի 4-րդ շրջան, Փարիզ[2] |
Գերեզման | Հայ մտավորականների դամբարան[3] |
Մասնագիտություն | դրամատուրգ, գրական քննադատ, լրագրող, գրող, բանաստեղծ, գրականագետ, թարգմանիչ և գլխավոր խմբագիր |
Լեզու | ֆրանսերեն և արևմտահայերեն |
Ազգություն | հայ |
Քաղաքացիություն | ![]() ![]() |
Կրթություն | Կեդրոնական վարժարան (1891) |
Անդամակցություն | Հայ ազգային պատվիրակություն և Bureau des réfugiés arméniens? |
Աշխատավայր | Անահիտ, Արևելք, Վերածնունդ, Ապագայ և Մասիս |
Պարգևներ | |
Արշակ Չոպանյան Վիքիքաղվածքում | |
Արշակ Չոպանյան Վիքիդարանում | |
![]() |
Արշակ Հովհաննեսի Չոպանյան (հուլիսի 15, 1872[1], Բեշիքթաշ, Կոստանդնուպոլիս, Օսմանյան կայսրություն - հունիսի 8, 1954, Փարիզի 4-րդ շրջան, Փարիզ[2]), հայ գրող, քննադատ, բանասեր, լրագրող և հասարակական գործիչ է։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արշակ Չոպանյանը ծնվել է 1872 թ. հուլիսի 15-ին Կ. Պոլսում։ Սովորել է Կոստանդնուպոլսի Մաքրուհյան դպրոցում, ապա՝ Կեդրոնական վարժարանում։ Աշխատակցել է «Արևելք», «Մասիս», «Հայրենիք» պարբերականներին։ 1895 թվականին սկսել է «Ծաղիկ» հանդեսի հրատարակությունը, լույս է ընծայել մի քանի համար և ահաբեկված համիդյան բռնություններից՝ նույն տարում փախչելով՝ հաստատվել է Փարիզում, ուր և անցկացրել է իր հետագա ամբողջ կյանքը։ Մահացել է 1954 թ. հունիսի 8-ին Փարիզում։
Ստեղծագործական աշխատանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1898-1911 և 1929-1949 թթ. հրատարակել է հայտնի «Անահիտ» հանդեսը[4]։ Հասարակական, լրագրական-հրատարակչական աշխատանքներին զուգընթաց զբաղվել է արվեստի, բանասիրության, գրականագիտության և գրաքննադատության հարցերով, հրապարակախոսությամբ, գրել է արձակ ու չափածո գեղարվեստական գործեր, կատարել է թարգմանություններ։
Առանձնակի նշանակություն ունի Չոպանյանի քննադատական և գիտական բանասիրական գործունեությունը։ Նա նորովի է մեկնաբանել հայ գրականության շատ երևույթներ։ Հրատարակել է «Նահապետ Քուչակի դիւանը» 1902 թվականին, «Նաղաշ Հովնաթան աշուղը և Հովնաթան Հովնաթանյան նկարիչը» 1910 թվականին, «Հայ էջեր» 1912 թվականին, «Հայրեններու բուրաստանը» 1940 թվականին և այլ ուսուսմնասիրություններ։ Կազմել և լույս է ընծայել Պ. Դուրյանի (1894) և Մ. Պեշիկթաշլյանի (1907) երկերը, որոնց նվիրել է նաև ուսումնասիրություններ։ Առաջինն է Գրիգոր Նարեկացու ժառանգությունը վերլուծել որպես գեղարվեստական ստեղծագործություն և նրան դրել համաշխարհային գրականության հսկաների կողքին։ Անդրադարձել է գրական նոր երևույթներին՝ հաճախ առաջինը տալով դրանց հեղինակների (Վ. Թեքեյան, Սիամանթո, Դ. Վարուժան, Ե. Չարենց, Մ. Զարիֆյան և ուրիշներ) ստեղծագործական ինքնատիպության բնութագիրը։ Հոդվածներ է նվիրել նաև արևմտաեվրոպական և ռուս գրողներին։
Չոպանյանը մեծ աշխատանք է կատարել հայ գրականությունը Եվրոպայում ներկայացնելու և Հայ դատը պաշտպանելու ուղղությամբ։ Թարգմանել ու ֆրանսերեն հրատարակել է հին և նոր շրջանի հայ բանաստեղծների գործերից, որոնք ամփոփվել են «Վարդենիք Հայաստանի» (հ. 1-3, 1918-29) ժողովածուում։
Երկերի մատենագիտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Արշալոյսի ձայներ, Կ. Պոլիս, 1891, 217 էջ։
- Թուղթի փառք (վիպակ), Կ. Պոլիս, 1892, 136 էջ։
- Պետրոս Դուրեան, Թիֆլիս, 1894, 196 էջ։
- Մկրտիչ Պէշիկթաշլեանի կեանքն ու գործը, Փարիզ, 1907, 256 էջ։
- Քերթուածներ, Փարիզ, 1908, 144 էջ։
- Տղու հոգիներ, Փարիզ, 1923, 81 էջ։
- Դէմքեր, Փարիզ, 1924, 168 էջ։
- Թուղթի փառք (վիպակ), Կ. Պոլիս, 1924, 108 էջ։
- Դէմքեր, Փարիզ, 1929, 192 էջ։
- Պատկերներ, Փարիզ, ա. թ., 112 էջ։
- Հայրէններու բուրաստանը, Փարիզ, 1940, 552 էջ։
- Կեանք և երազ, Փարիզ, 1945, 110 էջ։
- Բանաստեղծութիւններ, Փարիզ, 1949, 343 էջ։
- Բամբասանք (թատերախաղ), Փարիզ, 1950, 106 էջ։
- Հրաշքը (թատերգութիւն), Պէյրութ, 1952, 98 էջ։
- Երկեր, Երևան, 1966, 576 էջ։
- Պետրոս Դուրյանի կյանքն ու գործը, Երևան, 1967, 241 էջ։
- Նամականի, Երևան, 1980, 504 էջ։
- Երկեր. Քերթվածներ, Տեսիլներ, Արշալույս, Ծովուն մոտ, Անձկություն, Փշրված սիրո եղերերգը, Խավարին մեջ, Բլուրին վրա, Տղու հոգիներ, Պատկերներ, Զատկական պատկերներ, Կյանք և երազ, Արձակ բանաստեղծություններ, Գրական դեմքեր, Երևան, 1988, 864 էջ։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 http://armradioarchive.am/ar/8a9cQiV
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Deutsche Nationalbibliothek, Staatsbibliothek zu Berlin, Bayerische Staatsbibliothek, Österreichische Nationalbibliothek Record #102028079 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
- ↑ https://www.geneanet.org/cimetieres/view/3466480
- ↑ «ԱՆԱՀԻՏ»։ tert.nla.am։ Վերցված է 2021 թ․ մարտի 26 - Անահիտ հանդեսի բոլոր համարները ցանկով սկսած 1898 թվականից մինչև 1949 թվականը
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Կոմիտասի նամակը Արշակ Չոպանյանին 1912, 25 դեկտեմբերի, Կ. Պոլիս
- «ԱՆԱՀԻՏ»։ tert.nla.am։ Վերցված է 2021 թ․ մարտի 26 - Անահիտ հանդեսի բոլոր համարները ցանկով սկսած 1898 թվականից մինչև 1949 թվականը
|
- Հուլիսի 15 ծնունդներ
- 1872 ծնունդներ
- Ստամբուլ քաղաքում ծնվածներ
- Հունիսի 8 մահեր
- 1954 մահեր
- Փարիզ քաղաքում մահացածներ
- Անձինք այբբենական կարգով
- Գրողներ այբբենական կարգով
- Հայկական գիր և գրականություն
- Ֆրանսահայ գրականագետներ
- Ֆրանսահայ արձակագիրներ
- Ֆրանսահայ բանաստեղծներ
- 19-րդ դարի Օսմանյան կայսրության գրողներ
- Ֆրանսիայում օսմանյան ներգաղթյալներ
- Հայ գրողներ
- Հայ քննադատներ
- Հայ լրագրողներ
- Հայ հասարակական գործիչներ
- Հայ դրամատուրգներ
- Հայ թարգմանիչներ
- Հայ բանասերներ