Կոստան Զարյան

Կոստան Զարյան
Ծննդյան անուն	Կոստանդին Քրիստափորի Եղիազարյան
Ծնվել է	փետրվարի 2, 1885(1885-02-02)
Ծննդավայր	Շամախի, Բաքվի նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Վախճանվել է	դեկտեմբերի 1, 1969(1969-12-01) (84 տարեկան) կամ դեկտեմբերի 11, 1969(1969-12-11) (84 տարեկան)
Վախճանի վայր	Երևան, Հայկական ԽՍՀ, Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն
Մասնագիտություն	նկարիչ, գրող, լրագրող և բանաստեղծ
Լեզու	ռուսերեն և ֆրանսերեն
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և  Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն
Կրթություն	Սուրբ Ղազար կղզի
Անդամակցություն	ԽՍՀՄ Գրողների միություն
Աշխատավայր	Բարձրավանք, Երևանի պետական համալսարան, Բեյրութի ամերիկյան համալսարան, Եղիշե Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարան և Կալիֆոռնիայի համալսարան, Բերքլի
Ամուսին	Թագուհի Շահնազարյան
Զավակներ	Նվարդ Զարյան և Արմեն Զարյան
Ազգականներ	Ալեքսանդր Շիրվանզադե և Հովհաննես Աբելյան
Կոստան Զարյան Վիքիքաղվածքում
Կոստան Զարյան Վիքիդարանում

Կոստան Քրիստափորի Զարյան (փետրվարի 2, 1885(1885-02-02), Շամախի, Բաքվի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - դեկտեմբերի 1, 1969(1969-12-01) կամ դեկտեմբերի 11, 1969(1969-12-11), Երևան, Հայկական ԽՍՀ, Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն, իսկական անունը՝ Կոստանդին Եղիազարյան), հայ գրող, բանաստեղծ, արձակագիր, արվեստաբան, գրականագետ, ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ 1965 թվականից։

Կենսագրություն

Կոստան և Արմեն Զարյանների հուշատախտակը Երևանի Աբովյան փողոցում

Կոստան Զարյանը ծնվել է Շամախի քաղաքում։ Հայրը՝ Քրիստափոր Եղիազարովը, եղել է ցարական բանակի գեներալ։ 1890 թվականին՝ հոր մահվանից հետո, Եղիազարյանների ընտանիքը տեղափոխվել է Բաքու, որտեղ Կոստանն ընդունվել է ռուսական գիմնազիա։ Այնուհետև ավագ եղբայրը նրան տարել է Փարիզ, տեղավորել Սեն-Ժերմեն քոլեջում, որն ավարտելուց հետո Կոստան Զարյանն ապրել է Կովկասում և մեկնել Բելգիա` ուսումը շարունակելու նպատակով։ Բելգիայում ստացել է փիլիսոփայության դոկտորի աստիճան։ 1910-1913 թվականներին Զարյանն ապրել է Վենետիկում, որտեղ էլ Մխիթարյան միաբանների մոտ սովորել է հայերեն։ Մինչ այդ Զարյանն իր աշխատությունները գրել հրատարակել է տարբեր լեզուներով՝ իտալերեն, ֆրանսերեն և այլն։

Առաջին գիրքը՝ «Երեք երգերը» գրվել է իտալերեն (նույնը հայերեն լեզվով լույս է տեսել 1931 թվականին)։ Այդ պոեմների հիման վրա հետագայում կոմպոզիտոր Օտտորինո Ռեսպիգին ստեղծել է սիմֆոնիա։ Հռոմում մշակութային և գրական իր լայն գործունեության համար Մուսոլինին պետական թոշակ է առաջարկել, որից Կոստան Զարյանը հրաժարվել է։

1914 թվականին, երբ Պոլսում Հեթանոսական շարժմանն էին ներգրավված հայտնի մտավորականներ, Պոլսում Կոստան Զարյանը Դանիել Վարուժանի, Հակոբ Օշականի, Գեղամ Բարսեղյանի և Ահարոն Տատուրյանի հետ միասին հիմնել է «Մեհեան» հանդեսը, որը լույս է տեսել 7 համարով՝ 1914 հունվարից մինչև հուլիս։ 1921-1922 թվականներին ապրել է Կ.Պոլսում, որտեղ Հակոբ Օշականի, Վահան Թեքեյանի, Շահան Պերպերյանի և Գեղամ Գավաֆյանի հետ հրատարակել է «Բարձրավանք» հանդեսը 1922 թվականին։ Նույն թվականին Պոլսում լույս է տեսել Զարյանի հայերեն լեզվով առաջին գիրքը՝ «Օրերի պսակը», իսկ աշնանը Զարյանն ընտանիքով հաստատվել է Երևանում։ 1922-1924 թվականներին համեմատական գրականության պատմություն է դասավանդել Երևանի պետական համալսարանում։ Սակայն 1924 թվականին Զարյանը կրկին մեկնել է Եվրոպա։

1925 թվականին Փարիզում հիմնել և խմբագրել է արվեստի, գրականության և փիլիսոփայության «Բաբելոնի աշտարակ» ամսագիրը (ֆրանսերեն)։ Ապա մեկնել է Իտալիա։ Բոստոնի «Հայրենիք» ամսագրում լույս են տեսել նրա «Անցորդը և իր ճամփան» (1926-1928), «Բանկոոպը և մամութի ոսկորները» (1931-1933), «Երկիրներ և Աստվածներ» (1935-1938), «Կղզին և մի մարդ» (1955) գործերը։ 1944-1946 թվականներին հայագիտություն է դասավանդել Նյու Յորքի Կոլումբիա համալսարանում։ 1946 թվականին Նյու Յորքում հիմնել և խմբագրել է «Հայկական քառամսյակ» անգլերեն հանդեսը։ 1952-1954 թվականներին արվեստի պատմություն է դասավանդել Բեյրութի ամերիկյան համալսարանում։ 1961 թվականին ներգաղթել է Հայաստան։ 1962-1969 թվականներին եղել է Եղիշե Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարանի ավագ գիտաշխատող։ 1965 թվականից եղել է ԽՍՀՄ Գրողների միության անդամ։ Ռուսերեն լույս է տեսել նրա «Նավը լեռան վրա» վեպը (Մոսկվա, 1969 և 1974)։

Տիգրան Մանսուրյանը Զարյանի մի շարք բանաստեղծությունների հիման վրա ստեղծել է վոկալային երաժշտություն։

Ընտանիք

Եղել է դաշնակահար Թագուհի Շահնազարյանի ամուսինը։

Կոստան Զարյանը, Շիրվանզադեն և Հովհաննես Աբելյանը եղել են երեք քույրերի որդիներ։

Երկեր

• Օրերի պսակը, Կ. Պոլիս, 1922, 192 էջ։
• Տատրագոմի հարսը, Պոսթըն, 1930, 68 էջ։
• Երեք երգեր, Վիեննա, 1931, 144 էջ։
• Նաւը լերան վրայ, Պոսթըն, 1943, 549 էջ։
• Նավը լեռան վրա, Երևան, 1963, 544 էջ։
• Օրերու պսակը, Պէյրութ, 1971, 174 էջ։
• Երկեր, Անթիլիաս, 1975, 646 էջ։
• Գիրք դիւցազներգութեանց, Երուսաղէմ, 1978, 280 էջ։
• Տատրագոմի հարսը։ Ոսկեդար, 1982, 79 էջ։
• Երկեր, Երևան, 1985, 576 էջ։
• Բանկօօպը եւ մամութի ոսկորները, Անթիլիաս, 1987, 652 էջ։
• Երկրներ և աստվածներ։ Սպանիա, Երևան, 1999, 378 էջ։
• Նավատոմար, Երևան, 1999, 670 էջ։
• Դեպի Արարատ, Երևան, 2001, 417 էջ։
• Նաւը լերան վրայ, Անթիլիաս, 2002, 554 էջ։
• Միացյալ Նահանգներ։ Երկրներ և աստվածներ, Երևան, 2002, 498 էջ։
• Գիրք դիւցազներգութեանց, Երեւան, 2003, 361 էջ։
• Страны и боги: Испания: Роман-эссе: Гаспринт, 2003, Испания, 368.
• Բառերի ոսկին (բանաստեղծություններ), Երևան, 2009, 686 էջ։
• Անցորդը եւ իր ճամբան, Երևան, 2010, 620 էջ։
• Նաւը լերան վրայ, Երեւան, 2015, 780 էջ։
• Կղզին եւ մի մարդ։ Սարգիս Խաչենց, Պրինտ ինֆո, 2016։ էջ 505։

Գրականություն

• Սեդա Անանյան, Կոստան Զարյան։ հուշագրություն։ 2011։
• Ավագյան Ա., Կոստան Զարյան, Կյանքը և գործը։ Երևան, 1998։
• Գասպարյան Դավիթ, Հայ գրականություն, գիրք 1, Երևան, 2000։
• Կարապետյան Գ., Կոստան Զարյան կամ Չընդհատվող շարական, Երևան, 2005։
• Մատթէոսեան Վ., Կոստան Զարեանի շուրջ, Անթիլիաս, 1998։
• Սնապյան Պ., Ավազախրած նավը, Բեյ­րութ, 1964։

Արտաքին հղումներ

• Կոստան Զարյանը գրապահարանում

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 3, էջ 670)։