Կոստան Զարյան

Կոստան Զարյան
Ծնվել է	փետրվարի 2, 1885({{padleft:1885|4|0}}-{{padleft:2|2|0}}-{{padleft:2|2|0}})
Ծննդավայր	Շամախի
Վախճանվել է	դեկտեմբերի 11, 1969({{padleft:1969|4|0}}-{{padleft:12|2|0}}-{{padleft:11|2|0}}) (84 տարեկանում)
Վախճանի վայր	Երևան
Մասնագիտություն	նկարիչ, գրող և լրագրող
Լեզու	ֆրանսերեն, իտալերեն և հայերեն
Ազգություն	հայ
Անդամակցություն	ԽՍՀՄ Գրողների միություն
Աշխատավայր	Բարձրավանք, Երևանի պետական համալսարան, Բեյրութի ամերիկյան համալսարան և Եղիշե Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարան
Ամուսին	Թագուհի Շահնազարյան
Զավակներ	Նվարդ Զարյան և Արմեն Զարյան
Ազգականներ	Ալեքսանդր Շիրվանզադե և Հովհաննես Աբելյան
Կոստան Զարյան Վիքիքաղվածքում

Կոստան Զարյան (փետրվարի 2, 1885, Շամախի - դեկտեմբերի 11, 1969, Երևան, իսկական անունը՝ Կոստանդին Եղիազարյան), հայ գրող։

Կենսագրություն

Կոստան և Արմեն Զարյանների հուշատախտակը Երևանի Աբովյան փողոցում

Կոստան Զարյանը ծնվել է Շամախի քաղաքում։ Հայրը՝ Քրիստափոր Եղիզարովը, եղել է ցարական բանակի գեներալ։ 1890 թվականին՝ հոր մահվանից հետո, Եղիազարյանների ընտանիքը տեղափոխվել է Բաքու, որտեղ Կոստանն ընդունվել է ռուսական գիմնազիա։ Այնուհետև ավագ եղբայրը նրան տարել է Փարիզ, տեղավորել Սեն-Ժերմեն քոլեջում, որն ավարտելուց հետո Կոստան Զարյանն ապրել է Կովկասում և մեկնել Բելգիա` ուսումը շարունակելու նպատակով։ Բելգիայում ստացել է փիլիսոփայության դոկտորի աստիճան։ 1910-1913 թվականներին Զարյանն ապրել է Վենետիկում, որտեղ էլ Մխիթարյան միաբանների մոտ սովորել է հայերեն։ Մինչ այդ Զարյանն իր աշխատությունները գրել հրատարակել է տարբեր լեզուներով՝ իտալերեն, ֆրանսերեն և այլն։

Առաջին գիրքը՝ «Երեք երգերը» գրվել է իտալերեն (նույնը հայերեն լեզվով լույս է տեսել 1931 թվականին)։ Այդ պոեմների հիման վրա հետագայում կոմպոզիտոր Օտտորինո Ռեսպիգին ստեղծել է սիմֆոնիա։ Հռոմում մշակութային և գրական իր լայն գործունեության համար Մուսոլինին պետական թոշակ է առաջարկել, որից Կոստան Զարյանը հրաժարվել է։

1914 թվականին, երբ Պոլսում Հեթանոսական շարժմանն էին ներգրավված հայտնի մտավորականներ, Պոլսում Կոստան Զարյանը Դանիել Վարուժանի, Հակոբ Օշականի, Գեղամ Բարսեղյանի և Ահարոն Տատուրյանի հետ միասին հիմնել է «Մեհեան» հանդեսը, որի առաջին համարը լույս է տեսել 1914 թվականի հունվարին։ 1919-1922 թվականերին ապրել է Կ.Պոլսում, որտեղ 1922 թվականին, Գ. Գալֆայանի, Վահան Թեքեյանի և Շահան Պերպերյանի հետ հրատարակել է «Բարձրավանք» հանդեսը։ 1922 թվականին Պոլսում լույս է տեսել Զարյանի հայերեն լեզվով առաջին գիրքը՝ «Օրերի պսակը»։ Նույն թվականի աշնանը Զարյանն ընտանիքով հաստատվել է Երևանում` հայրենիքում ընդմիշտ հաստատվելու նպատակով։ 1922-1924 թվականներին համեմատական գրականության պատմություն է դասավանդել Երևանի պետական համալսարանում: Սակայն Խորհրդային Միության ազգակործան քաղաքականության պատճառով 1924 թվականին Զարյանը կրկին մեկնել է Եվրոպա, եղել Միացյալ Նահանգներում, Մերձավոր Արևելքում։

1925 թվականին Փարիզում հիմնել և խմբագրել է արվեստի, գրականության և փիլիսոփայության «Բաբելոնի աշտարակ» ամսագիրը (ֆրանսերեն)։ Ապա մեկնել է ԱՄՆ։ Բոստոնի «Հայրենիք» ամսագրում լույս են տեսել նրա «Անցորդը և իր ճամփան» (1927), «Բանկոոպը և մամութի ոսկորները» (1931-1934), «Երկիրներ և Աստվածներ» (1935-1938), «Կղզին և մի մարդ» (1955 թ.) գործերը։ 1944-1946 թվականներին հայագիտություն է դասավանդել Նյու Յորքի Կոլումբիա համալսարանում։ 1946 թվականին Նյու Յորքում հիմնել և խմբագրել է «Հայկական քառամսյակ» անգլերեն հանդեսը։ 1952-1954 թվականներին արվեստի պատմություն է դասավանդել Բեյրութի ամերիկյան համալսարանում: 1961 թվականին ներգաղթել է Հայաստան: 1962-1969 թվականներին եղել է Եղիշե Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարանի ավագ գիտաշխատող։ 1965 թվականից եղել է ԽՍՀՄ Գրողների միության անդամ։ Ռուսերեն լույս է տեսել նրա «Նավը լեռան վրա» վեպը (Մոսկվա, 1969 և 1974)։

Տիգրան Մանսուրյանը Զարյանի մի շարք բանաստեղծությունների հիման վրա ստեղծել է վոկալային երաժշտություն։

Ընտանիք

Եղել է դաշնակահար Թագուհի Շահնազարյանի ամուսինը։

Կոստան Զարյանը, Շիրվանզադեն և Հովհաննես Աբելյանը եղել են երեք քույրերի որդիներ։

Երկեր

• Օրերու պսակը, Կ. Պոլիս, 1922, 192 էջ:
• Երեք երգեր, Վիեննա, 1931, 144 էջ:
• Նաւը լերան վրայ, Պոսթըն, 1943, 549 էջ:
• Նավը լեռան վրա, Երևան, 1963, 544 էջ:
• Օրերու պսակը, Պէյրութ, 1971, 174 էջ:
• Երկեր, Անթիլիաս, 1975, 646 էջ:
• Գիրք դիւցազներգութեանց, Երուսաղէմ, 1978, 280 էջ:
• Երկեր, Երևան, 1985, 576 էջ:
• Բանկոպը եւ մամութի ոսկորները, Անթիլիաս, 1987, 652 էջ:
• Երկրներ և աստվածներ: Սպանիա, Երևան, 1999, 378 էջ:
• Նավատոմար, Երևան, 1999, 670 էջ:
• Դեպի Արարատ, Երևան, 2001, 417 էջ:
• Նաւը լերան վրայ, Անթիլիաս, 2002, 554 էջ:
• Միացյալ Նահանգներ: Երկրներ և աստվածներ, Երևան, 2002, 498 էջ:
• Գիրք դիւցազներգութեանց, Երեւան, 2003, 361 էջ:
• Բառերի ոսկին (բանաստեղծություններ), Երևան, 2009, 686 էջ:
• Անցորդը և իր ճամբան, Երևան, 2010, 620 էջ:
• Նաւը լերան վրայ, Երեւան, 2015, 780 էջ:

Տես նաև

• Նավը լեռան վրա
• Տատրագոմի հարսը

Ծանոթագրություններ

Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են

Կոստան Զարյան հոդվածին