Կրետե

հունարեն՝ Κρήτη Կրետե
Տեղագրություն	Միջերկրական ծով
կոորդինատներ	35.35, 25.51666735°21′00″ հս. լ. 25°31′00″ ավ. ե.35.35° հս. լ. 25.516667° աե. ե.
Տարածք	8261 կմ²
Ամենաբարձր կետ	2456 մ
Երկիր	Հունաստան
Շրջան	Կրետե
Բնակչություն (2005)	623666
	Վիքիպահեստում

35.35, 25.516667

Կրետե (հուն.՝ Κρήτη Կրիտի), Հունաստանի ամենախոշոր և Միջերկրական ծովի մեծությամբ հինգերորդ կղզին։ Հեռավորությունը Եվրոպայից 110 կմ է, Ասիայից` 175 կմ և Աֆրիկայից 300 կմ: Կենտրոնն է Իրակլիոն քաղաքը: Կրետեի Մինոսյան քաղաքակրթությունը, որ գոյատևել է մ.թ.ա. 2600-ից առ մ.թ.ա. 1400 թ-ը, համարվում Եվրոպայի ամենահին քաղաքակրթություններից մեկը:
Ներկայումս Կրետեն Հունական հանրապետության տասներեք մարզերից մեկն է եւ համարվում է երկրի տնտեսական եւ մշակութային կենտրոններից մեկը:

Աշխարհագրական բնութագիրը

Կղզու մակերեսը կազմում է 8261 կմ² (Գավդոս եւ Դիա կղզիների հետ միասին` 8336 կմ²)։
Բնակչությունը կազմում է 623 հազար մարդ։

Էլ Գրեկո

Կրետեն առասպելաբանության մեջ

Կրետեն ունի հարուստ դիցաբանություն, որը մեծապես կապված է հին հունական աստվածների և մասամբ նաև՝ մինոսյան քաղաքակրթության հետ։

• Իդա լեռան Իդայոն քարանձավում է ծնվել Զեւս աստվածը, ում մայրը՝ Հռեան փախել էր իր ամուսին Քրոնոսից։
• Պաքսիմադիա կղզիները Արտեմիս ստվածուհու և Ապոլոն աստծո ծննդավայրն են։ Փաիստոսում տարածված էր նրանց մոր՝ Լետոն աստվածուհու պաշտամունքը։
• Աթենաս աստվածուհին լողացել է Վուլիսմենի լճում։
• Զևս աստվածը Կրետեում շանթահարեց կղզին ահաբեկող հսկա մողեսին։ Մողեսը վայրկենապես քարացավ և դարձավ Դիա անունով կղզին։ Կղզին երևում է Կնոսոսից և ունի հսկայական մողեսի ձև։
• Լեֆկաի կղզյակները սիրենների և մուսաների մրցույթի հետևանք են։ Մուսաներն այնքան էին վշտացել պարտության համար, որ պոկոտեցին իրենց մրցակիցների թևերի փետուրները։ Սիրենները սպիտակեցին և թափվեցին ծովի մեջ Ապտերայի («անփետուր») մոտ և Լեֆկաի ծովախորշում ձևավորեցին կղզիներ։
• Հերակլեսն իր հրաշագործություններից մեկի ժամանակ Կրետեի ցուլին տարավ Պելոպոնես։
• ևրոպայի ու Զևսի ամուսնությունից ծնվեցին երեք որդի՝ Մինոսյան քաղաքակրթության հիմնադիրներ Հռադամանթիսը և Մինոսը և Լիկիայում իր պետությունը հիմնած Սարպեդոնը։
• Մահից հետո Մինոս թագավորը դարձավ Հադեսի մեռյալների դատավոր։
• Կնոսոսի պալատի լաբիւրինթոսի հետ է կապված Թեսեւսի և Մինոտավրոսի առասպելը, որում Թեսևսը տապալում է Մինոտավրոսին։
• Մինոս արքայի մոտ գերի ընկած Իկարուսն ու Դեդալոսը նրանից ազատվելու համար պատրաստեցին թևեր, ամրացրեցին իրենց վրա և թռան երկինք։

Կրետեում ծնված նշանավոր մարդիկ

• Էլ Գրեկո` Վերածննդի դարաշրջանի նկարիչ;
• Նանա Մուսկուրի` երգչուհի;
• Օդիսեաս Էլիտիս` բանաստեղծ, 1979թ. գրականության Նոբելյան մրցանակակիր;
• Գեորգիոս Սամարաս` ֆուտբոլիստ;
• Էլեֆթերիոս Վենիզելոս՝ Հունաստանի նախկին վարչապետ։