Ծովոզնիներ
| Ծովոզնիներ | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 Ծիրանագույն ծովոզնի (Strongylocentrotus purpuratus) | ||||||
| Գիտական դասակարգում | ||||||
|
||||||
| Լատիներեն անվանում | ||||||
| Echinoidea | ||||||
| Ենթադասերն ու կարգերը | ||||||
| ||||||
|
Ծովոզնիներ[1] (լատին․՝ Echinoidea), փշամորթների տիպի անողնաշարավոր կենդանիների դաս։ Մարմինը մինչև 30 սմ է՝ ծածկված կմախքային թիթեղիկների շարքերով, որոնք զրահ են առաջացնում և կրում շարժունակ ասեղներ ու պեդիցելյարներ։ Բաժանվում են 2 ենթադասի՝ կանոնավոր և անկանոն ծովոզնիներ[2]։ Առաջինների բերանն ունի ծամող ապարատ, որով քարերի վրայից քերում, պոկում են ջրիմուռները։ Անկանոն ծովոզնիները սնվում են դետրիտով և չունեն ծամող ապարատ[3]։
Հատակային սողացող կամ տիղմի մեջ ընկղմված կենդանիներ են[4]։ Շարժվում են ամբուլակրալ ոտիկների և ասեղների միջոցով։ Բաժանասեռ են, զարգանում են հատակային էխինոպլուտեուս թրթուրով։ Առանձին ձևեր կենդանածին են[5]։
Հայտնի է ժամանակակից ծովոզնիների ավելի քան 800 տեսակ, որից 40-ը՝ նաև նախկին Խորհրդային Միության տարածքի շրջապատող ծովերում։ Տարածված են բնականոն աղայնություն ունեցող օվկիանոսներում և ծովերում (մինչև 7000 մ խորության վրա)[6]։
Ծովոզնիների որոշ տեսակներ ունեն արդյունագործական նշանակություն, օգտագործվում է խավիարը[7]։
Ծովաշուշաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծովաշուշանները կպչում են հատակին և ավելի շատ նմանվում են բույսերի, նրանք և՛ «ցողունիկ» ունեն, և՛ «ծաղիկ», իսկ «պսակաթերթիկներից» տարածվում են հովհարանման ծոպեր, որոնք ջուրը մղում են դեպի «ծաղկի» «պսակաթերթիկների» մեջ տեղավորված բերանը[8]։ Ջրի հետ ծովաշուշանի բերան են ընկնում մանր կենդանիներ, որոնցով նա սնվում է։ Ծովաշուշանները թշնամու հետ կռվելիս կարող են դեն նետել «ծաղիկը», որը հետագայում նորից աճում է[9]։
Ծովաստղեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծովաստղերը դանդաղ շարժվում են հատակով՝ հերթով շարժելով 5 ճառագայթները[10]։ Այս կենդանիները գիշատիչներ են, որոնց զոհերը հիմնականում փափկամարմիններն են։ Եթե զոհը չափազանց մեծ է, ծովաստղն իր բերանի խոռոչով դուրս է շրջում ստամոքսը, նրանով փաթաթում զոհին և մարսում մարմնից դուրս։ Ծովաստղը թշնամու հետ կռվելիս կարող է կորցնել իր ճառագայթներից մեկը և թաքնվել։ Ճառագայթը հետագայում նորից աճում է մի ճառագայթից կարող է նույնիսկ ամբողջ աստղ աճել[11]։
Ծովագլաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծովագլանների կմախքային թիթեղիկները քիչ են։ Նրանց բերանը շրջապատված է ճյուղավորված 10 շոշափուկներով։ Ծովային մանր կենդանիները կպչում են այդ շոշափուկներին, որոնց ծովագլանը հերթով տանում է բերանը[12]։ Ծովագլանների համար սարսափելի չէ անգամ իրենց մարմնի մեծ մասի (նույնիսկ ներքին օրգանների) կորուստը, որովհետև դրանք վերականգնվում են։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Bolʹshai︠a︡ rossiĭskai︠a︡ ėnt︠s︡iklopedii︠a︡։ Osipov, I︠U︡. S. (I︠U︡riĭ Sergeevich), 1936-, Осипов, Ю. С. (Юрий Сергеевич), 1936-։ Moskva: Большая российская энциклопедия։ 2004-։ ISBN 5-85270-320-6։ OCLC 57660759
- ↑ Ruppert, Edward E.,։ Invertebrate zoology : a functional evolutionary approach։ Barnes, Robert D.,, Fox, Richard S., (Seventh edition ed.)։ Delhi, India։ ISBN 978-81-315-0104-7։ OCLC 970002268
- ↑ Hubbs Carl L (1920)։ «Notes on the Atherine fishes of Colombia»։ Occasional papers of the Museum of Zoology, University of Michigan. 88: 1–6։ ISSN 0076-8413։ doi:10.5962/bhl.part.14454
- ↑ Vandepitte Leen, Vanhoorne Bart, Decock Wim, Lanssens Thomas, Dekeyzer Stefanie, Verfaille Kevin, Hernandez Francisco, Horton Tammy, Kroh Andreas (2018-03-13)։ «10 years of the World Register of Marine Species (WoRMS): where do we stand & where are we heading?»։ dx.doi.org։ Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 27
- ↑ Barnes, Robert D. (1980)։ Invertebrate zoology (4th ed ed.)։ Philadelphia: Saunders College։ ISBN 0-03-056747-5։ OCLC 5830048
- ↑ «Ислам М.С. Сложности и правовые вызовы для устойчивого использования космического пространства во имя мира и на благо всего человечества»։ Исследования космоса 2 (2): 47–63։ 2019-02։ ISSN 2453-8817։ doi:10.7256/2453-8817.2019.2.32150
- ↑ [Wright Anne] (1860)։ The observing eye; or, Letters to children on the three lowest divisions of animal life: the radiated, articulated, & molluscous.։ London,: Jarrold
- ↑ «Alexis Soyer, The Pantropheon or a history of food and its preparation in ancient times, New York and London, Paddington Press, 1977, 8vo, pp. xvi, 470, illus., £6.95.»։ Medical History 22 (2): 219–219։ 1978-04։ ISSN 0025-7273։ doi:10.1017/s0025727300032580
- ↑ Канке, Kankye Viktor (2017-06-08)։ Special and general philosophy of science. Encyclopedic dictionary։ Москва: INFRA-M Academic Publishing LLC.։ ISBN 978-5-16-012809-2
- ↑ Yoshimura Kazuya, Iketani Tomoaki, Motokawa Tatsuo (2012-01-12)։ «Do regular sea urchins show preference in which part of the body they orient forward in their walk?»։ Marine Biology 159 (5): 959–965։ ISSN 0025-3162։ doi:10.1007/s00227-011-1874-5
- ↑ Edible sea urchins : biology and ecology։ Lawrence, John M. (2nd ed ed.)։ Amsterdam: Elsevier։ 2007։ ISBN 978-0-08-046558-6։ OCLC 162587956
- ↑ Frederick Eva (2019-09-18)։ «Rock-munching sea urchins have self-sharpening teeth»։ Science։ ISSN 0036-8075։ doi:10.1126/science.aaz5479
| ||||||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 139)։ 
|