Եվրոպա (դիցաբանություն)

Եվրոպա;
Տեսակ	Հին հունական դիցաբանության կերպար և գեղարվեստական անձ
Դիցաբանություն	հին հունական դիցաբանություն
Սեռ	իգական
Երևի համընկնում է	Եվրոպա
Ծննդավայր	Տյուրոս
Հայր	Ագենոր
Մայր	Տելեֆասսա, Alphesiboea? և Perimede?
Քույր/Եղբայր	Կիլիկոս, Կադմոս (առասպելական հերոս), Ֆենիքս և Thrace?
Ամուսին	Ասթերիոն
Կողակից	Զևս
Զավակներ	Մինոս, Ռադամանտուս, Կարնուս, Դոդոն, Սարպեդոն, Ալագոնիա և Hydarnis?
Ասպարեզ	Եվրոպա
	Europa (mythology) Վիքիպահեստում

Եվրոպա (հին հունարեն՝ Εὐρώπη), հին հունական դիցաբանության մեջ փյունիկյան թագավորի դուստրը^[5]։ Նրա անունը ենթադրաբար ծագում է փյունիկերեն «մուտք» բառից՝ Արևմուտք»^[6]։

Ընդհանուր բնութագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ըստ ստուգված վարկածների՝ նա Կադմոսի քույրն էր, բայց հոր վերաբերյալ կան տարբեր կարծիքներ։ Համաձայն մեկ վարկածի՝ նա Ֆենիքսի դուստրն է՝ Փյունիկիայի Տյուրոս քաղաքի թագավոր Ագենորի թոռնուհին, ըստ մյուսի՝ Ագենորի դուստրն է^[7], ըստ հազվագյուտ վարկածի՝ Թիթիուսի դուստրը։

Հին հունական առասպելաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ըստ առասպելի՝ սադափե կոտոշներ ունեցող ձյան պես ճերմակ ցլի կերպարանքով Զևսը առևանգում է Եվրոպային, որը ընկերների հետ խաղում էր ծովափին։ Թեպետ Զևսը սիրում էր Եվրոպային, նա գիտեր, որ իր աստվածային կերպարանքը կվախեցներ արքայադստերը։ Տանելով Կրետե՝ ընդունում է իր իրական կերպարանքը, գայթակղում արքայադստերը, տիրանում նրան՝ դարձնելով իր տիրուհին։ Այս միությունից ծնվում են Մինոսը, Ռադամանտուսը և Սարպեդոնը^[8]։

Այնուհետև Եվրոպան ամուսնանում է Կրետեի արքա Ասթերիոնի հետ, որը, մնալով անզավակ, մահանում է՝ իր իշխանությունը թողնելով Եվրոպայի և Զևսի որդիներին։

Կադմոսի պատմությունը նույնպես կապված է Եվրոպայի առասպելի հետ։ Երբ Զևսը առևանգում է Եվրոպային, Ագենորը ուղարկում է իր որդիներին որոնելու նրան՝ հրամայելով առանց նրա չվերադառնալ։ Սակայն Ապոլլոնի Դելփյան պատգամախոսը Կադմոսին ասում է, որ նա չանհանգստանա Եվրոպայի համար։ Այդպես էլ չգտնելով քրոջը՝ նա դադարեցնում է որոնումները և հիմնում Թեբե քաղաքը։

Եվրոպայի հայրը՝ Ագենորը, շատ վշտացավ իր դստեր կորստից։ Եվ նա որոշեց գտնել նրան։ Քանի որ ինքն արդեն ծեր էր, ուղարկեց իր որդիներին։ Եվ Ագենորի որդիները՝ Կադմոսը, Ֆենիքսը, Կիլիկոսը, Ֆասոսը, գնացին տարբեր ուղղություններով՝ իրենց քրոջը որոնելու։ Ֆենիքսը ուղևորվեց դեպի Էգեյան ծովի մի քանի կղզիներ, Աֆրիկա, թափառեց Տյուրոսի մոտակայքում։ Կիլիկը բնակություն հաստատեց Փոքր Ասիայի հարավ-արևելքում՝ այն տարածքում, որը նրա անունով հետագայում կոչվեց Կիլիկիա։ Ֆասոսը բնակություն հաստատեց մի կղզում, որը նույնպես անվանվեց նրա անունով։ Իսկ Կադմոսը, երկար արկածներից հետո լինելով Թրակիայում, Էգեյան ծովի հյուսիսային ափին և նրա մի շարք կղզիներում, հասավ Հունաստան^[9]։

Եվրոպան արվեստում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կոնստանտին Ֆեդինի վեպերից մեկը նվիրված է Եվրոպայի առևանգմանը։
«Եվրոպայի առևանգումը» թեմայով շատ կտավներ են ստեղծվել (Տիցիան, Պաոլո Վերոնեզե, Ռեմբրանդ վան Ռեյն, Գվիդո Ռենի, Կլոդ Լորեն, Ֆրանսուա Բուշե, Գյուստավ Մորո, Վալենտին Սերով, Ֆրանչեսկո Ալբանի, Լուկա Ջորդանո և այլք)։
Մոսկվայում՝ «Կիևյան» երկաթուղային կայարանի հարևանությամբ գտնվող Եվրոպայի հրապարակում, կառուցվել է այսպես կոչված «Եվրոպայի առևանգումը» շատրվան․ նիկելի, քրոմի և տիտանի համաձուլվածքից պատրաստված խողովակները խորհրդանշում են լողացող ցուլի եղջյուրները^[10]։ Ըստ այլ աղբյուրների՝ չժանգոտվող խողովակները խորհրդանշում են ցուլի գլուխը` Զևսին, և աղջկան` Եվրոպային, որը փակված է նրա եղջյուրներում^[11]։ Այն ստեղծվել է բելգիական ավանգարդ գեղանկարիչ Օլիվյե Ստրեբելի կողմից^[12]։
Օդեսայում՝ Մեծ շատրվանի ճանապարհին (Մեծ շատրվանի 9-րդ կայան) քաղաքի 200-ամյակի պատվին տեղադրվել է «Եվրոպայի առևանգումը» ցայտաղբյուրը (1994 թ., քանդակագործ՝ Ա. Պ. Տոկարև, ճարտարապետ՝ Վ.Ն Չեպելև)։
Կրետեում կառուցվել է Ցուլ-Զևսի և Եվրոպայի արձանը։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Եվրոպայի առևանգումը»
Տիցիան, 1560–1562
«Եվրոպայի առևանգումը»
Ռեմբրանդ, 1632
«Եվրոպայի առևանգումը»
Գվիդո Ռենի, 1637–1639
«Եվրոպայի առևանգումը»
Լուկա Ջորդանո, 1675—1676
«Եվրոպայի առևանգումը»
Ջովանի Բատիստ, 1720–1722
«Եվրոպայի առևանգումը»
Ֆրանցիսկո Գոյա, 1772
«Եվրոպայի առևանգումը»
Վալենտին Սերով, 1910
«Եվրոպայի առևանգումը» by Ֆելիքս Վալոթոն, 1908

Աստղագիտության մեջ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1610 թվականին Գալիլեո Գալիլեյի կողմից հայտնաբերված Յուպիտերի արբանյակներից մեկը և 1858 թվականին հայտնաբերված աստերոիդը անվանվել են ի պատիվ Եվրոպայի։

Եվրոպա աշխարհագրական տերմին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եվրոպայի առևանգման պատմությունը ավելի ուշ սկսվել է դիտարկվել որպես ծագումնաբանական առասպել, որը բացատրում է «Եվրոպա» անվան առաջացման պատմությունը, քանի որ Եվրոպա աշխարհամասը իր անունը ստացել է հենց թագուհու անունից։ Անվանումը կազմված է εὐρύς (էուրուս)՝ «լայն, ընդարձակ», և ὤψ (օփս, նաև ὠπός, օփոս)՝ «աչք, դեմք, կերպարանք», արմատներից։ Հետևաբար նրանց համակցություն համարվող «Eurṓpē» (Եվրոպա) անվանումը նշանակում է «ակնասևեռ» կամ «լայնատարած»։

Եվրոպա անվանումը՝ որպես աշխարհագրական տերմին, շրջանառության մեջ են դրել հին հույն աշխարհագրագետները։

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Եվրոպան հունական դիցաբանության մեջ». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 Любкер Ф. Europa (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 508.
↑ Любкер Ф. Minos (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 873.
↑ Любкер Ф. Rhadamanthys (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 1152.
↑ Сарпедон (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1900. — Т. XXVIIIа. — С. 444.
↑ Լոսև, 1987
↑ Ի. Ռ. Տանտլևսկի, Իսրայելի և Հրեաստանի պատմությունը Առաջին տաճարի ոչնչացումից առաջ, 2005։
↑ Օվիդ, «Մետամորֆոզ» II 858, Գիգին, «Առասպելներ» 155, Լուչիան, «Ծովային խոսակցություն» 15, 1
↑ Ապոլոդորուս, Դիցաբանական գրադարան II 5, 7
↑ Յու. Ցիրկին, «Առասպելներ Փյունիկիայի և Ուգարիտի մասին», 2003
↑ «Wikimapia - Եկեք նկարագրենք ամբողջ աշխարհը։». wikimapia.org. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 23-ին.
↑ «Եվրոպայի հրապարակ» (ռուսերեն). Optima Tours. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հոկտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2009 թ․ փետրվարի 21-ին.
↑ Կ. Յաբլոչկին (2014 թ․ մայիսի 20). «Մոսկվայի ամենագեղեցիկ շատրվանները». «Аргументы и факты». Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 14-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Եվրոպա (դիցաբանություն)» հոդվածին։

[_9b0a6e27e124409f-1] 1,0 ^1,1 Любкер Ф. Europa (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 508.

[_cfbdf4ee3f465235-2] Любкер Ф. Minos (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 873.

[_6c105cd92faa06c6-3] Любкер Ф. Rhadamanthys (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 1152.

[_902081f506c72d06-4] Сарпедон (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1900. — Т. XXVIIIа. — С. 444.

[5] Լոսև, 1987

[6] Ի. Ռ. Տանտլևսկի, Իսրայելի և Հրեաստանի պատմությունը Առաջին տաճարի ոչնչացումից առաջ, 2005։

[7] Օվիդ, «Մետամորֆոզ» II 858, Գիգին, «Առասպելներ» 155, Լուչիան, «Ծովային խոսակցություն» 15, 1

[8] Ապոլոդորուս, Դիցաբանական գրադարան II 5, 7

[9] Յու. Ցիրկին, «Առասպելներ Փյունիկիայի և Ուգարիտի մասին», 2003

[:02-10] «Wikimapia - Եկեք նկարագրենք ամբողջ աշխարհը։». wikimapia.org. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 23-ին.

[hotels2-11] «Եվրոպայի հրապարակ» (ռուսերեն). Optima Tours. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հոկտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2009 թ․ փետրվարի 21-ին.

[:12-12] Կ. Յաբլոչկին (2014 թ․ մայիսի 20). «Մոսկվայի ամենագեղեցիկ շատրվանները». «Аргументы и факты». Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 14-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]