Էլ Գրեկո

Էլ Գրեկո; հուն․՝ Δομήνικος Θεοτοκόπουλος
Կեղծանուն	Theotocopuli, Dominico
Ծնվել է	հոկտեմբերի 1, 1541
Ծննդավայր	Հերակլիոն
Վախճանվել է	ապրիլի 7, 1614[…] (72 տարեկան)
Մահվան վայր	Տոլեդո, Իսպանիա
Ազգություն	հույն
Քաղաքացիություն	Իսպանիա և Վենետիկի հանրապետություն
Դավանանք	Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի
Մասնագիտություն	նկարիչ, քանդակագործ, ճարտարապետ, գծագրող, դիզայներ և փորագրիչ
Ոճ	Իսպանական վերածնունդ և մաներիզմ
Ժանր	դիմանկար, դիցաբանական գեղանկարչություն, կրոնական նկարչություն, Սրբանկարչութիւն, ժանրային նկարչություն, պատմական գեղանկարչություն, բնանկար և դիմապատկեր
Թեմաներ	գեղանկարչություն
Ուշագրավ աշխատանքներ	Քրիստոսի յարությունը, Տոլեդոյի տեսարան, Կոմս Օրգասի թաղումը, The Nobleman with his Hand on his Chest?, Dormition of the Virgin?, Modena Triptych?, The Martyrdom of St. Maurice?, The Vision of Saint John? և Laocoön?
Աշակերտներ	Luis Tristán? և Diego de Astor?
Համատեղ ապրող	Jerónima de Las Cuevas?
Զավակներ	Խորխե Մանուտժել Թեոտոկոպըլի
	ստորագրություն;
	El Greco Վիքիպահեստում

Էլ Գրեկո (հուն․՝ Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, Domenikos Theotokopoulos, հանդիպում են տարբերակներ Դոմինիկո, Դոմենիկո և Թեոտոկոպուլի իսպ.՝ El Greco, բառացի «հույնը», հոկտեմբերի 1, 1541(1541-10-01)^[1]^[2], Հերակլիոն^[3] - ապրիլի 7, 1614(1614-04-07)^[4]^[5]^[6]^[…], Տոլեդո, Իսպանիա^[7]), իսպանացի նկարիչ՝ ազգությամբ հույն։

«Էլ Գրեկո»-ն նրա ծածկանունն էր, կապված ծագումով հույն լինելու հետ, նկարիչը սովորաբար իր նկարները ստորագրում էր իր ամբողջական անունով, հունարեն տառերով՝ Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (Դոմենիկոս Թեոտոկոպուլոս), հաճախ ավելացնելով՝ Κρής (Կրետե)։

Էլ Գրեկոն ծնվել է Կրետեում, որը այն ժամանակ Վենետիկյան Հանրապետության մի մասն էր կազմում։ Կրետեն իր ժամանակի հետբյուզանդական արվեստի կենտրոնն էր, և Էլ Գրեկոն սովորեց ու այդ ավանդույթների շնորհիվ նախքան 26 տարեկանում Վենետիկ մեկնելը դարձավ իսկական վարպետ^[11]։ 1570 թվականին նա գնում է Հռոմ, որտեղ բացում է արվեստանոց և աշխատում մի շարք կտավների վրա։ Իտալիայում ապրելու տարիներին Էլ Գրեկոն հարստացնում է իր ոճը Իտալական Վերածննդի և Մաներիզմի տարրերով։ 1577 թվականին Էլ Գրեկոն տեղափոխվում է Իսպանիա, այնտեղ էլ մնում և ստեղծագործում է մինչև իր մահկանացուն կնքելը։ Տոլեդոյում նա ստեղծում է մի քանի խոշոր պատվերներ ու նկարում իր հայտնի կտավները։

Էլ Գրեկոյի դրամատիկ և էքսպրեսիոնիստական ոճը իր ժամանակակիցները ընդունում էին տարակուսանքով, սակայն 20-րդ դարում այն ստանում է իր արժանի գնահատականը։ Էլ Գրեկոն համարվում է կուբիզմի և էքսպրեսիոնիզմի հիմնադիրը, նրա անհատականությունն ու կտավները ներշնչման աղբյուր են հանդիսացել այնպիսի մեծ պոետների համար, ինչպիսիք են՝ Ռայներ Մարիա Ռիլկե ու Նիկոս Կազանձակիս^[12]։ Այժմյան արվեստագետների կողմից Էլ Գրեկոն բնորոշվում է որպես այնչափ յուրօրինակ նկարիչ, ով չի պատկանում կերպարվեստի և ոչ մի ավանդական դպրոցի։ Նա ճանաչված է իր չափից դուրս երկարացված պատկերներով և հաճախ անիրական կամ ուրվատեսիլային գունայնությամբ՝ միավորելով բյուզանդական և արևմտաեվրոպական նկարչական ավանդույթները^[13]։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վենետիկ - Հռոմ (1541-1576)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էլ Գրեկոն ծնվել է Կրետեի Ֆոդել գյուղում։ Նրա ծնողների և մանկության մասին շատ քիչ բան է հայտնի, միայն այն, որ նա սովորել է սրբապատկերներ նկարել։ Վաղ շրջանում նա յուրացրել է միջին դարերի բյուզանդական արվեստի ավանդությունները։ Մոտ 1567 թվականին նա տեղափոխվել է Իտալիա, Վենետիկ և սովորել է Տիցիանի արվեստանոցում։ Այստեղ նրա արվեստը ձևավորվել է վենետիկյան գեղանկարչության ազդեցությամբ. ստեղծել է «Կույրի դարմանումը» (մոտ 1565 թ.), «Հիսուսը վտարում է վաճառականներին» (մոտ 1570 թ.), «Ավետում» (1570 –1575 ), «Մարիխով տղան» (մոտ 1576 թ.) և այլ նկարներ։ 1570 թվականին Հռոմում ծառայել է կարդինալ Ֆարնեզին։ Էլ Գրեկոյի գործերը հիմնականում կրոնական, դիցաբանական թեմաներով պատկերներ, դիմանկարներ և բնանկարներ են։ 1577 թվականին տեղափոխվել է Իսպանիա և հաստատվել Տոլեդոյում, այստեղ Էլ Գրեկոն դուրս գալով իտալական գեղանկարչության ազդեցությունից, դրսևորել է իր ինքնատիպ արվեստը, որին բնորոշ են սուր արտահայտչականությամբ, անիրական ուժերի անբնական հզորությամբ օժտված կերպարները «Սուրբ Մավրիկոսի չարչարանքը», (1580 –1582), «Տոլենդոն ամպրոպի պահին» (1596 –1600), «Կոմս Օրգասի թաղումը» (1586 –1588), «Հոգեգալուստ» (1610 –1614), «Պետրոս և Պողոս առաքյալները» (1614) և այլն։

Էլ Գրեկոն 1610 –1614 թվականներին ստեղծել է «Յոթերորդ կնիքի բացումը», «Լաոկոոն», «Տեսարան Տոլեյդոյից», գործերը, որոնք առանձնահատուկ տեղ ունեն նրա արվեստում։

Էլ Գրեկոյի ստեղծագործություններն ամբողջությամբ ներկայացվել են նրա մահից 300 տարի անց՝ 20–րդ դարի սկզբին։

«Տոլեդոյի տեսարան» 1604 —1614. Մետրոպոլիտեն թանգարան, Նյու Յորք

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հովհաննես, Պրադո թանգարան, Մադրիդ.
Մարիա Մագդաղենացին մոտ. 1589, Գեղեցիկ արվեստների թանգարան Բուդապեշտ.
Հիսուսի գլուխը, 1580 - 1585 Սան Անտոնիո, ԱՄՆ.
Խաչված Քրիստոսը մոտ.. 1577, մասնավոր հավաքածու
Պողոս և Պետրոս առաքյալները Էրմիտաժ,
Փրկիչը
մոտ. 1600, Շոտլանդիայի ազգային պատկերասրահ
Երորդություն
Պրադո թանգարան թանգարան

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 Commons Creator page
↑ ^2,0 ^2,1 Gran Enciclopèdia Catalana (կատ.) — Grup Enciclopèdia, 1968.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Deutsche Nationalbibliothek, Staatsbibliothek zu Berlin, Bayerische Staatsbibliothek, Österreichische Nationalbibliothek Record #118722778 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Kunstindeks Danmark (դան.)
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 Itaú Cultural Enciclopédia Itaú Cultural (порт.) — São Paulo: Itaú Cultural, 2001. — ISBN 978-85-7979-060-7
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 ^7,4 ^7,5 ^7,6 ^7,7 RKDartists (նիդերլ.)
↑ Շվեդիայի Ազգային թանգարանի նկարիչների ցանկ — 2016.
↑ https://www.nga.gov/features/slideshows/el-greco-spanish-1541-1614.html
↑ https://www.museodelprado.es/aprende/enciclopedia/voz/greco-el-domenicos-theotocopoulos/d2498a3b-99c4-4603-b4c5-07b6840808d0
↑ J. Brown, El Greco of Toledo, 75–77
↑ «Greco, El»։ Encyclopædia Britannica։ 2002
↑ M. Lambraki-Plaka, El Greco—The Greek, 60

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էլ Գրեկոյի նկարների ցանկ

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 9)։

[_e343d23b9cda40c9-1] 1,0 ^1,1 Commons Creator page

[_77f97468bb777ea5-2] 2,0 ^2,1 Gran Enciclopèdia Catalana (կատ.) — Grup Enciclopèdia, 1968.

[_6e37f5119023eaa1-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Deutsche Nationalbibliothek, Staatsbibliothek zu Berlin, Bayerische Staatsbibliothek, Österreichische Nationalbibliothek Record #118722778 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.

[_074b4c36c8423c83-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_452cb14a940b5466-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Kunstindeks Danmark (դան.)

[_d2ea8fbcdb6a7881-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 Itaú Cultural Enciclopédia Itaú Cultural (порт.) — São Paulo: Itaú Cultural, 2001. — ISBN 978-85-7979-060-7

[_85f911df6df1e0d6-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 ^7,4 ^7,5 ^7,6 ^7,7 RKDartists (նիդերլ.)

[_a5b1bbdee6ce6d14-8] Շվեդիայի Ազգային թանգարանի նկարիչների ցանկ — 2016.

[_6c1d831644dd447f-9] ttps://www.nga.gov/features/slideshows/el-greco-spanish-1541-1614.html

[_370764bde2ab5bb1-10] ttps://www.museodelprado.es/aprende/enciclopedia/voz/greco-el-domenicos-theotocopoulos/d2498a3b-99c4-4603-b4c5-07b6840808d0

[Brown27-11] J. Brown, El Greco of Toledo, 75–77

[Br-12] «Greco, El»։ Encyclopædia Britannica։ 2002

[Plaka53-13] M. Lambraki-Plaka, El Greco—The Greek, 60

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]