Արփենի

Արփենի
Գյուղ
	Արփենի
	Արփենիի համայնապատկերը
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	Շիրակի
Այլ անվանումներ	Փալութլի
Մակերես	19.8 կմ²
ԲԾՄ	1920 մ
Պաշտոնական լեզու	հայերեն
Բնակչություն	399 մարդ (01.01.2014)
Ազգային կազմ	հայեր
Կրոնական կազմ	կաթոլիկ հայեր
Տեղաբնականուն	փալութլեցի
Ժամային գոտի	UTC+4
Հեռախոսային կոդ	+374 245
	Արփենի Վիքիպահեստում

Արփենի (նախկին անվանումը` Փալութլի), գյուղ Հայաստանի Հանրապետության|ի Շիրակի մարզի Աշոցքի տարածաշրջանում, մարզկենտրոն Գյումրիից մոտ 11 կմ հյուսիս-արևելք։ Արփենի է վերանվանվել 1978 թվականին^[2]։

Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արփենի գյուղի մոտակա գյուղերն են Թորոսգյուղը և Փոքրաշենը (Փոքր Քեթի)։ Գյուղը գտնվում է հիմնականում 1900-1970 մ բարձրությունների վրա։ Ոչ պաշտոնապես բաժանվում է Նոր և Հին Արփենիների։ Նոր Արփենին կառուցվել է 1988 թ.-ի Սպիտակի երկրաշարժից հետո՝ արտասահմանցի շինարարների կողմից։

Գյուղի մոտակայքում գտնվում է Բերդ լեռնագագաթը (այս անունը օգտագործվում է տեղացիների կողմից), որը համարվում է սուրբ լեռ։ Այն մոտ 2255 մ^{[Ն 1]} բարձրություն ունի և լեռան տափարակ գագաթային հատվածում կա աղոթատեղի։ Լեռնագագաթը ԽՍՀՄ օրոք կոչվել է Շիշթափա։

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արփենի գյուղում կլիման բարեխառն է՝ ցուրտ ձմեռներով։ Տեղումները տարեկան 400-700 մմ են կազմում։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գյուղը հիմնադրվել է Արևմտյան Հայաստանի Ալաշկերտ գավառի Իրիցու գյուղից գաղթածների կողմից 1852 թվականին^[3]։ Մինչև 1978 թվականը կրել է թուրքական Փալութլի անվանումը։ Գյուղի տարածքում 1910 թվականին ավարտվել է Աշոցքի շրջանի ամենամեծ եկեղեցիներից մեկի կառուցումը, որը սակայն ԽՍՀՄ օրոք ծառայել է որպես պահեստ և մասամբ տուժել է նաև 1988 թվականի երկրաշարժից և խիստ վերանորոգման կարիք ունի։ 2013 թ.-ի առաջին քառորդում ձյան պատճառով փլուզվել է եկեղեցու տանիքի մեջտեղային հատվածը, իսկ հետագայում նաև՝ տանիքի դիմացի հատվածը։

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ըստ ՀՀ 2011 թ. մարդահամարի արդյունքների` Արփենիի մշտական բնակչությունը կազմել է 276, առկա բնակչությունը` 249 մարդ^[4], բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում` ստորև^[5].

Տարի	1831	1873	1897	1926	1970	1980	1989	2001	2011	2012	2014
Բնակիչ	127^[6]	367^[6]	598	479	404	369	381	373	276^[4]	402	410

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արփենի գյուղում հիմնականում զբաղվում են անասնապահությամբ (տավարաբուծություն, ոչխարաբուծություն, թռչնաբուծություն) և բուսաբուծությամբ (հիմնականում մշակում են կարտոֆիլ, այգեգործությունը բավարար չափով զարգացած չի)։ Արփենիում նաև զարգանում է մեղվաբուծությունը։

Պատմամշակութային կառույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արփենին ունի XIX դարի եկեղեցի։ Այստեղ է գտնվում «Ալբերդ» ամրոցը (մ.թ.ա. V - III դարեր)։

Հասարակական կառույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2009 թ.-ի դեկտեմբեր ամսին Հայաստանի կառավարության որոշմամբ իր պահուստային ֆոնդից Շիրակի մարզպետարանին տրամադրվեց 15 մլն. դրամ, որով հիմնանորոգվեց Արփենի համայնքի միջնակարգ դպրոցի տանիքը։

2011 թ.-ի 2-րդ կեսի ընթացքում վերանորոգվել է Արփենիի Սաբիր Ստեփանյանի անվան մշակութային տունը։ Այն նորոգվել է մոսկվայաբնակ բարերար, մեծահարուստ Վալերի Ռուդակովի անձնական միջոցներով (հատկացվել է 30 միլիոն դրամ)։ Իսկ բացումը կատարվել է 2012 թ.-ի հունվարի 21-ին^[7]։

Հայկական տարազների փառատոն Արփենիում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2014 թ.-ի հունիսի 28-ին Արփենի գյուղում «Հայրենիքի նախաձեռնությունների զարգացման» հիմնադրամի կողմից անցկացվեց «Ավանդական հայկական տարազներ» խորագրով փառատոնը։ Փառատոնի մասնակիցների թվում էր նաև Հայաստանում ԱՄՆ արտակարգ և լիազոր դեսպան Ջոն Հեֆերնը^[8]։

Տարազի փառատոն
Տարազի փառատոնի ժամանակ

Լուսանկարներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայրենական պատերազմի զոհերին նվիրված հուշարձանը
Հայրենական պատերազմի զոհերին նվիրված հուշարձանը «խոշոր պլանով»
Բերդ լեռնագագաթը
Արփենիի գյուղապետարանի նոր պատկերանիշը
Արփենիի բնությունը (1)
Արփենիի բնությունը (2)

Կրոնական կառույցների պատկերներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արփենի գյուղի կաթոլիկ եկեղեցին
2013 թ.-ի մարտ ամսվա պատկեր, ահա ինչի է վերածվել եկեղեցին, տանիքի փլուզումից հետո, լուսանկարը կատարվել է եկեղեցու պատուհանից
Եկեղեցու պատկերը հեռվից
Նորակառույց մատուռ