Բովաձոր
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Բովաձոր (այլ կիրառումներ)
| Գյուղ | |||
|---|---|---|---|
| Բովաձոր | |||
 | |||
| Երկիր |  Հայաստան | ||
| Մարզ | Լոռու մարզ | ||
| Հիմնադրված է | 1818 թ. թ. | ||
| Մակերես | 11.64 կմ² | ||
| ԲԾՄ | 1415 մ | ||
| Պաշտոնական լեզու | Հայերեն | ||
| Բնակչություն | 257[1] մարդ (2008) | ||
| Ազգային կազմ | Հայեր | ||
| Կրոնական կազմ | Հայ Առաքելական եկեղեցի | ||
| Տեղաբնականուն | բովաձորցի | ||
| Ժամային գոտի | UTC+4 | ||
| Պաշտոնական կայք | lori.mtaes.am/about-communities/488/ (հայ.) | ||
| |||
Բովաձոր, գյուղ Հայաստանի Լոռու մարզու՝ մարզկենտրոնից 31 կմ հյուսիս-արևմուտ,՝ Լեջան լեռան ստորոտում, Ուռուտ գետի ստորին հոսանքի ձախ կողմում։
Աշխարհագրություն
Բովաձոր գյուղը հիմնվել է 1818 թ. գեներալ Երմոլովի զինվորների, Սարատովից և Կուրսկից եկած ռուսների կողմից։ Սկզբում այն գտնվել է Էրիվան - Թիֆլիս ճանապարհին կից, որտեղով 1829 թ. հունիսի 11-ին անցել է Ալեքսանդր Պուշկինը, իսկ 2 օր անց այդ նույն ճանապարհով Թիֆլիս են տարել Ալեքսանդր Գրիբոյեդովի դին։ Սակայն առաջին իսկ գարնան ջրհեղեղը մեծ վնասներ է պատճառել գյուղի բնակիչներին, և գյուղը տեղափոխվել է դեպի արևելք, որտեղ էլ գտնվում է մինչ այսօր։ Գյուղը սահմանակից է 4 այլ համայնքների վարչական տարածքներին, որից մեկը Ստեփանավան քաղաքն է։
Պատմություն
Գյուղի կառուցումը տևել է 7 տարի։ Տարածքը կազմել է այժմյան Բովաձորի 1/4 -րդ մասը։ 18 ընտանիք ունեցող գյուղը սկզբում ի պատիվ Կովկասն ազատագրող ռուս ցար Ալեքսանդր I, անվանվում է Նովոալեքսանդրովկա, իսկ 1935 թ. ռուս մեծանուն գրողի պատվին կոչվում է Մաքսիմ Գորկի։ Հայաստանի հանրապետության կազմավորումից հետո՝ 1992 թվին այն ստացավ Բովաձոր անունը։ Գյուղն ունեցել է ծխական դպրոց և եկեղեցի, սակայն վերջինիս տարածքում 1936 թ. կառուցվել է մեկ այլ դպրոց։
Գյուղի թիկունքի բարձրաբերձ լեռներում է գտնվում 15 մետր խորությամբ հանքահորը։ Գյուղի տարածքով է անցնում «Լոռվա ջրանցք» (նախկինում՝ Սարատովկա - Նոյեմբերյան)։ 1971-1972 թթ. գյուղի ճանապարհի մուտքի սկզբնամասում՝ ձորի վրա կառուցվել է կամուրջ։ Ներկայումս գյուղում կա մեկ դպրոց, որը վերանորոգվել է 2000 թ.-ին, մեկ ակումբ, որը վերակառուցվել է 2001 թ.-ին, սակայն 2007 թ.-ից ոչ բարվոք վիճակում է և բուժկետ՝ գերմանական Կարմիր խաչի կողմից։ Գյուղի սկզբնամասում է գտնվում ավելի քան հարյուր տարվա պատմություն ունեցող աղբյուր-հուշարձանը։
Բովաձորը պատերազմերի տարիներին
Ե՛վ առաջին, և՛ երկրորդ համաշխարհային պատերազմներին գյուղից մեկնել են հայ և ռուս զինվորներ։ Բովաձոր գյուղի բնակիչ վետերան 90 ամյակը բոլորած Պյոտր Կոբատենկոյի հավաստմամբ, չնայած գյուղի փոքրությանը, մեկնողների թիվը հասել է 83-ի։ Վերադարձել են միայն 41-ը։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին է զոհվել և հետմահու Սովետական Միության Հերոսի կոչմանն արժանացել գյուղի բնակիչ Բոնդարև Իվան Իվանովիչը։ 1978 թ կառուցված դպրոցը անվանվել է ի պատիվ նրա, իսկ 1984 թ. նույն դպրոցի բակում բացվել է մեծ հերոսի կիսանդրին։
Կլիմա
Բովաձորն ունի խստաշունչ ձմեռ, որի ժամանակ ձյուն քիչ է գալիս։ Գարունը ուշ է գալիս, իսկ ամառներն անձրևային են և քամոտ։
Բնակչություն
Բացի ռուսներից գյուղում ապրել են նաև գերմանացիներ, լեհեր, քրիստոնյա թաթարներ, ուկրաինացիներ։ Գյուղի ստեղծման օրից բնիկները տարածքից քշել են թուրք մեծահարուստ Ղարա-Մամադին և նրա ողջ ցեղախմբին։ 1918 թ. ռուսերը, որոնց թիկունքում կանգնած էր հզոր պետություն, իրենց տան նկուղներում թաքցրել են Արևմտյան Հայաստանից գաղթած հայ ընտանիքների։ Նրանց թվում է եղել նաև Ալավերդի քաղաքի առաջին քարտուղար Բորիս Գյոզալյանի ընտանիքը։ Գյուղում բնակություն հաստատող առաջին հայը եղել է մեծահարուստ Թաթոս Նիկիտիչ Խանաղյանցը։ Նա ունեցել է ձիթահանքեր և պանրի գործարան։ 1922 թ. բոլշևիկների գալուց հետո Խանաղյանցը հեռացել է, իսկ գյուղը հայաբնակ է դարձել հիմնականում 1988 թ. ավերիչ Սպիտակի երկրաշարժից հետո։
Բովաձորի ազգաբնակչության փոփոխությունը[2].
| Տարի | 1831 | 1897 | 1926 | 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2001 | 2004 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Բնակիչ | 18 | 278 | 362 | 427 | 277 | 309 | 301 | 192 | 326 | 297 |
Գյուղատնտեսություն
Բնակչությունը հիմնականում զբաղվում է հողագործությամբ և անասնապահությամբ։
Հասարակական կառույցներ
Բովաձորն ունի մեկ միջնակարգ դպրոց, որը վերանորոգվել է 2000 թ.։ Գյուղն ունի ակումբ, որը վերակառուցվել է 2001 թ., գրադարան, 1991 թ. գերմանական «Կարմիր Խաչի» կողմից բուժկետ[3]։
Տես նաև
Արտաքին հղումներ
- Բովաձոր բնակավայրը «GEOnet Names Server» կայքում։ (որպես Մաքսիմ Գորկի)
- 2001 թվականի Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները, Հայաստանի վիճակագրական կոմիտե
- Brady Kiesling, Rediscovering Armenia, p. 666, available online at the website of the Internet Archive:
Ծանոթագրություններ
- ↑ Լոռու մարզի մարդահամար
- ↑ «Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 49» (PDF). Վերցված է 2013 Նոյեմբերի 15-ին.
- ↑ «Բովաձոր». Վերցված է 2013 Դեկտեմբերի 1-ին.
