Գտչավանք

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Գտչավանք
Գտչավանքը

Հիմնական տեղեկություններ
Տեղագրություն	Արցախ Հադրութի շրջան, Տող գյուղի մոտ
Կոորդինատներ	39°35′36.76″ հս. լ. 46°56′30.99″ ավ. ե. / 39.593547, 46.94194439.593547, 46.94194439°35′36.76″ հս. լ. 46°56′30.99″ ավ. ե. / 39.593547, 46.941944
Տարածք	Պատմական Արցախ նահանգ
Մարզ	Հադրութի շրջան
Հոգևոր կարգավիճակ	Չգործող
Ներկա վիճակ	Վերականգնվում է
Կայք	[1]
Ճարտարապետական նկարագրություն
Ճարտարապ. ոճ	Հայկական
Կառուցման սկիզբ	1241 թ.
Կառուցման ավարտ	1248 թ.

Գտչավանք միջնադարյան վանքային համալիրը գտնվում է Արցախի Հադրութի շրջանի Տող գյուղի մոտ։

Իբրև եպիսկոպոսանիստ՝ պատմական աղբյուրներում հիշատակվում է սկսած V դարից։ VIII դ վերջից համանուն բերդի հետ գտնվում էր Առանշահիկներ իշխանական տոհմի Դիզակի ճյուղի հովանավորության ներքո։

Այժմյան համալիրի գլխավոր եկեղեցին կառուցել են Սարգիս և Վրթանես եպիսկոպոս եղբայրները, 1241 թ.-ին։ Եկեղեցուն արևմուտքից կից է կիսամշակ բազալտից կառուցված թաղածածկ գավիթը, որը ծառայել է որպես իշխանական տոհմական տապանատուն։

Համալիրի հյուսիսային կողմում կանգուն է միանավ, թաղածածկ երկրորդ եկեղեցին, իսկ արևմտյան կողմում մնացել են բնակելի շինությունների և պարսպի ավերակները։ Վանքի համալիրը հարուստ է խաչքարերով, վիմական արձանագրություններով։ Պահպանվել են Գտիչի վանքում ստեղծված ձեռագրեր։ Եկեղեցին ներկայումս վերականգնվում է։

Գրականություն[խմբագրել]

Բարխուդարյանց Մ․, Արցախ, Բաքու, 1895
Բ․ Ուլուբաբյան, Մ․ Հասրաթյան Գտիչի վանքի (1241) ընդհանուր տեսքը հարավ-արևելքից

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Հայկական սովետական հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

դ • ք • խ Պատմական հայկական վանքեր և եկեղեցիներ

Հայաստանի Հանրապետություն	Ախթալա • Աղավնավանք • Աղջոց • Առաքելոց • Ավանի մատուռներ • Կաթողիկե Ծիրանավոր • Արենի • Արծվաշենի Սուրբ Հովհաննես • Արծվաշենի Սուրբ Մինաս • Արտավազիկ • Արուճ • Բարձրաքաշ • Բղենո-Նորավանք • Գեթսեմանի մատուռ • Գեղարդի վանք • Գլաձոր • Գյումրիի Սուրբ Ամենափրկիչ • Գնդեվանք • Գոշավանք • Դդմաշենի Սուրբ Թադևոս • Եղիպատրուշ • Եղվարդ • Երերույքի տաճար • Երևանի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի • Երևանի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ մայր տաճար • Զորավանի Զորավոր եկեղեցի • Զվարթնոց • Էջմիածնի Մայր Տաճար • Թալինի Կաթողիկե • Թանահատ • Թարգմանչաց վանք • Լմպատ • Խոտակերաց վանք • Խոր Վիրապ • Խորանաշատ • Խորակերտ • Խուճապ • Ծաղկեվանք • Ծիրանավոր եկեղեցի (Աշտարակ) • Կաթողիկե (Սուրբ Աստվածածին) եկեղեցի (Երևան) • Կարբիի Սուրբ Աստվածածին • Կարմրավոր • Կեչառիս • Կիրանց • Կոթավանք • Հաղարծին • Հաղպատ • Հայրավանք • Հառիճի վանք • Հավուց Թառ • Հարանց անապատ • Հնեվանք • Հոգեվանք • Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոց Եկեղեցի • Սուրբ Հովհաննես • Հովհաննավանք • Հորոմայրի • Մաթոսավանք • Մակարավանք • Մաշտոց Հայրապետ եկեղեցի • Մարիամ Մայրի (Նավուր) • Մարմաշեն • Մաքենյաց վանք • Մաքրավանք • Մորո Ձորո • Նոր Վարագավանք • Նորադուզ • Նորավանք • Շխմուրադի վանք • Շողակաթ • Որոտնավանք • Պեմզաշենի եկեղեցի • Պտղնիի տաճար • Ջուխտակ • Սաղմոսավանք • Սամսոնավանք • Սանահին • Սպիտակավոր • Սրվեղի վանք • Սուրբ Աստվածածին (Արծվաբերդ) • Սուրբ Աստվածածին (Տավուշ գյուղ) • Սուրբ Աստվածածին (Կոթի) • Սուրբ Աստվածածին (Մովսեսգյուղ) • Սուրբ Աստվածածին (Ոսկեպար) • Սուրբ Աստվածածին (Նորաշեն, Տավուշի մարզ) • Սուրբ Աստվածածին (Հացառատ) • Սուրբ Գայանե • Սուրբ Գևորգ եկեղեցի • Սուրբ Գևորգ (Սվերդլով) • Սուրբ Գևորգ (Մովսեսգյուղ) • Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ (Բերդ) • Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ (Գյումրի) • Սուրբ Երրորդություն • Սուրբ Զորավոր Աստվածածին • Սուրբ Խաչ • Սուրբ Յոթ Վերք • Սուրբ Նշան • Սուրբ Կաթողիկե • Մաստարայի Սուրբ Հովհաննես • Սուրբ Հռիփսիմե • Սուրբ Մարիանե • Սուրբ Մարիամ Աստվածածին • Սուրբ Հովհաննես • Չորաթանի Սուրբ Հովհաննես • Այգեձորի Սուրբ Հովհաննես • Սուրբ Հովհաննես-Կարապետ • Սուրբ Պողոս-Պետրոս • Սուրբ Պողոս-Պետրոս (Զովունի) • Սուրբ Սարգիս (Աշտարակ) • Սուրբ Սարգիս (Դովեղ) • Սուրբ Սարգիս (Ուշի) • Սևանավանք • Վահանավանք • Վահրամաշեն • Վանեվան • Վերնաշենի Սպիտակավոր • Տաթևի Անապատ • Տաթևի վանք • Տեղեր • Տեղ • Ցախաց քար • Քոբայր • Վարդենիկի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի • Օձուն

Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն (Արցախ)	Ամարաս • Գանձասար • Գտչավանք • Դադիվանք • Եղիշե առաքյալի վանք • Երից Մանկանց • Ծիծեռնավանք • Կանաչ Ժամ • Կարմիրավան • Կուսանաց • Հանդաբերդ • Հակոբավանք • Հոռեկա վանք • Սուրբ Ամենափրկիչ (Ղազանչեցոց) եկեղեցի • Սուրբ Աստվածածին (Խույլու) • Սուրբ Աստվածածին (Ծար) • Սուրբ Գևորգ (Ստեփանակերտ) • Սուրբ Հակոբ (Ստեփանակերտ)

Ադրբեջան այդ թվում՝ Նախիջևան	Բարսամ ճգնաւոր Մատուռ (Փիփ) • Գագա Սուրբ Սարգիս վանք • Գարդման վանք • Դասնո վանք • Դաստափորի եկեղեցի • Եկեղեցաձորի եկեղեցի • Երի վանք • Երմողիա քահանայի վանք • Թարգմանչաց անապատ վանք • Թարգմանչաց վանք (Խաչակապ) • Խունիսավանք • Ծաղկոց Անապատ • Կաղնի խաչ • Կովախեղդի վանք • Հարանց մատուռ • Հարանց վանք • Ձեռնավոր Սրբատեղի մատուռ • Մածնաբերդի վանք • Շահփեքարի վանք • Չարեք վանք • Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (Բանանց) • Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (Գանձակ) • Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի (Բանանց) • Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի (Գանձակ) • Սուրբ Թադևոս եկեղեցի (Գանձակ) • Սուրբ Թարգմանչաց եկեղեցի (Վերին Քարհատ) • Սուրբ Հովհաննես եկեղեցի (Գանձակ) • Սուրբ Հրեշտակապետաց վանք • Սուրբ Սարգիս եկեղեցի (Գանձակ) • Սուրբ Ստեփանոս եկեղեցի (Փիփ) • Սուրբ Փեփրոնյա եկեղեցի (Փիփ) • Սուրբ Քրիստոս Ամենափրկիչ եկեղեցի (Գանձակ) • Քարհանի վանք • Օխտը եղցի • Ջուղայի գերեզմանատուն • Նախիջևանի եկեղեցիների ցանկ • Լիանոսի վանք • Պահեստ գյուղի եկեղեցի • Սուրբ Թովմա առաքյալ (Ագուլիս) • Սուրբ Աստվածածին վանք (Օծոփ) • Սուրբ Խաչ վանք (Շամեն) • Սուրբ Գրիգոր եկեղեցի (Քյոլք) • Սուրբ Խաչ (Շամեն) • Սուրբ Կարապետ (Ապրակունիս) • Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ (Մեսրոպավան) • Սուրբ Հովհաննես (Ճահուկ) • Սուրբ Շողակաթ եկեղեցի (Ճահուկ) • Սուրբ Ստեփանոս (Նավիշ) • Սուրբ Ստեփանոս (Ագուլիս) • Սուրբ Ստեփանոս (Որդուար) • Սուրբ Քրիստափոր (Ագուլիս) • Սուրբ Քրիստոս Ամենափրկիչ (Ջուղա) • Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչի եկեղեցի (Բաքու) • Սուրբ Եղիշե եկեղեցի

Թուրքիա այդ թվում՝ Արևմտյան Հայաստան Կիլիկիա	Ակոռիի Սուրբ Հակոբ վանք • Աղթամարի Սուրբ Խաչ եկեղեցի • Ամենափրկիչ վանք (Տրապիզոն) • Անիի Սուրբ Աստվածածին • Բանակ վանք • Գագիկաշեն • Գլակա վանք • Գոմքի Սուրբ Գևորգ վանք • Դիարբեքիրի Սուրբ Կիրակոս • Եղեգնամոր վանք • Եղրդուտի վանք • Երազգավորսի Սուրբ Ամենափրկիչ • Խծկոնք վանք • Կարմրավանք • Կարսի Սուրբ Առաքելոց • Կտուց • Հոգոց • Հոռոմոս • Ձորադիրի Սուրբ Էջմիածին • Մրեն • Նարեկավանք • Սուրբ Առաքելոց • Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի • Սուրբ Աստվածածին վանք • Սուրբ Բարդուղոմեոսի վանք • Կեսարիայի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ • Սուրբ Մարինե եկեղեցի • Սուրբ Մարինոս վանք •Սեբաստիո Սուրբ Նշան • Զմյուռնայի Սուրբ Ստեփանոս • Վարագավանք • Սքանչելագործ վանք • Վարզահան վանք • Տեկոր • Օշկվանք• Հոռոմոսի վանք

Վրաստան այդ թվում՝ Ջավախք	Պաշավանք • Նորաշեն • Բեթղեհեմի Սուրբ Աստվածածին • Վերա Սուրբ Խաչ • Գեղարդավանք • Ջիգրաշեն Ավետյաց • Ձորաբաշ Սուրբ Գևորգ • Զրկինյանց Սուրբ Գևորգ եկեղեցի • Կամոյանց Սուրբ Գևորգ եկեղեցի • Կուկի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի • Մուղնոյ Սուրբ Գևորգ եկեղեցի • Սուրբ Աստվածածին (Ցխինվալ) • Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ • Սուրբ Գևորգ • Սուրբ Կարապետ • Սուրբ Մինաս եկեղեցի • Հրեշտակապետաց եկեղեցի • Չուգուրեթի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի

Իրան	Սուրբ Ամենափրկիչ վանք (Նոր Ջուղա) • Ծոր Ծոր • Սուրբ Թադևոսի վանք • Սուրբ Ստեփանոս վանք • Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի • Սուրբ Սարգիս • Նոր Ջուղա • Բեթղեհեմ • Սուրբ Մինաս • Սուրբ Սարգիս • Սուրբ Ստեփանոս եկեղեցի (Նոր Ջուղա) • Սուրբ Ամենափրկիչ վանք (Նոր Ջուղա)

Սփյուռք	Յաֆայի Սուրբ Նիկողայոս • Սուրբ Թորոս եղեկեցի • Սուրբ Հակոբյանց եկեղեցի • Սուրբ Հեղինե • Սուրբ Ղազար Կղզի • Լվովի Հայկական տաճար • Սուրբ Խաչ վանք

Ճարտարապետություն	Գավիթ • Ժամատուն • Մատուռ • Խաչքար

Հայ Առաքելական եկեղեցի