Խաթրավանք
| Խաթրավանք | |
|---|---|
 | |
| Հիմնական տվյալներ | |
| Տեսակ | վանք և մշակութային արժեք |
| Երկիր |  Արցախ |
| Տեղագրություն | Քելբաջարի շրջան |
| Ճարտարապետական ոճ | հայկական ճարտարապետություն |
| Կառուցման սկիզբ | 12-րդ դար |
| Հիմնադրված | 1204 |
Խաթրավանք, Խադավանք, ճարտարապետական հուշարձան Արցախի Հանրապետության Մարտակերտի շրջանի Վաղուհաս գյուղից արևմուտք, Դադիվանքից հարավ-արևելք, Թարթառ գետի աջ ափին[1]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնադրվել է վաղ միջնադարում։ 12-րդ դարում ավերվել է երկրաշարժից, ապա՝ սելջուկների արշավանքից։ Համալիրի այժմյան եկեղեցին 1204 թ.-ին կառուցել է Հովհաննես եպիսկոպոս Խաչենեցին։
Ճարտարապետություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Խաթրավանքը եղել է միջնադարյան ճարտարապետական նշանավոր վանական համալիր։
Այնտեղ գտնվում է խաչքարերի արժեքավոր հավաքածու։ Խաթրավանքի պատերի մեջ ագուցվել են հին խաչքարեր և վիմագիր արձանագրություններ, պատմական հիշատակների հետ կապված իրեր և առարկաներ։
Վանքը բաղկացած է.
- Եկեղեցի
- Զանգակատուն
- Սեղանատուն
- Օժանդակ շինություններ
Պահպանվել է Խաթրավանքի 1204 թվականին գրված շինարարական վիմագիր արձանագրությունը։ Այնտեղ նշվում է, որ եկեղեցին կառուցվել է Հովհաննես Խաչենեցին, ով հավաքել է խաչեր ու խարարձաններ, ձեռագիր մատյաններ և այլ սրբություններ, որոնք նվիրել է վանքին[2]։
Եկեղեցի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ներսից խաչաձև, արտաքինից ուղղանկյուն, չորս անկյուններում ավանդատներով հորինվածք ունի։ Հատակագիծը անհամաչափ է։ Աղոթասրահի մեջ ներառված են ուղղանկյուն բեմ ունեցող միանավ թաղածածկ երկու մատուռ-ավանդատները։ Ներսի սյուները սրբատաշ գորշ քարից են, զարդարված քանդակներով։ Չորս սյուներից երկուսը ամբողջական են, իսկ մյուս երկուսը կազմված են երկու կտոր քարից։ Խարիսխները քանդակված են ավետարանիչների խորհրդանիշներ։
Բեմը ավագ խորանով տեղավորված է արևելյանպատի կիսաշրջանի մեջ։ Կան նաև երկու մեծ և երկու փոքր խորաններ։ Ներսից պատերը ծեփված են կրաշաղախով։
Զանգակատուն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Եկեղեցուն կից է փլված զանգակատունը։ Կիսավեր պատերից երևում է, որ զանգակատունը եղել է կրկնհարկ՝ տորոնագույն քարով երեսպատված։
Սեղանատուն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Զանգակատան հյուսիսային մասում գտնվում է սեղանատունը։ Այն թաղածածկ դահլիժ է։ Հարավարևելքից- հյուսիսարևմուտք ձգվող սեղանատան դիրքը կարևոր դեր է խաղում համալիրի ճարտաչապետության ընդհանուր լուծման մեջ։ Այն լավ է պահպանված։ Պատերը և թաղը կառուցված են տեղական կոպտատաշ քարերից, կրաշաղախով միայն թաղակիր կամարները և որմնասյուներն են շարված սրբատաշ քարերով։
Բաղկացած է երկու դահլիճից։ Մեծ դահլիճն ունի բուխարի (օջախ), պատերի մեջ պահարաններ (խորշեր) և մեկ լուսամուտ։ Իսկ մյուս դահլիճը ունի միայն մեկ պտրահան։
Օժանդակ շինություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Եկեղեցու հյուսիսարևելյան թևում է գտնվում մեկ այլ շինություն, որը կազմվեծ է երկու սրահից։ Առաջին մեծ սրահը շինված է ժամատներին հատուկ ոճով և նմանությամբ։ Կամարակապ, երդիկավոր ծածկը քառանիստ է։
Պարսպապատերը, խցերը և այլ շինությունները գտնվում են բուսածածկույթների տակ, այդ իսկ պատճառով վանական համալիրի ամբողջական գլխավոր հատակագծի պատկերը անհնար է տալ։ Նույնիսկ շինությունների տանիքներն են ծածկված ծառերով ու թփուտներով։ Մեծ եկեղեցու երկթեք ծածկը լիովին ծածկված է ծառերով։
Խաթրավանքից արևմուտք՝ ժայռի մեջ, գտնվում է Խաթրա բերդը։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ՀՀ վանական համալիրների ցանկ
- Հայաստանի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ
- ՀՀ տաճարների ու եկեղեցական համալիրների ցանկ
- Արցախի վանական համալիրների ցանկ
- Խաթրավանքի զույգ խաչքարեր
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 703)։ 
|