Jump to content

Կատարո վանք

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Կատարո վանք
Հիմնական տվյալներ
Տեսակվանք
ԵրկիրԱրցախի Հանրապետություն Արցախի Հանրապետություն
ՏեղագրությունՄարտունու շրջան
ԴավանանքՀայ Առաքելական եկեղեցի Հայ Առաքելական եկեղեցի
ԹեմԱրցախի թեմ
Հոգևոր կարգավիճակչգործող
Ներկա վիճակվերածված է ռազմական հենակետի
Ճարտարապետական ոճհայկական ճարտարապետություն
Շինանյութավազաքար
Քարտեզ
Քարտեզ
 Katarovank Վիքիպահեստում

Կատարո վանք (Ինչպես նաև Կատարավանք), հայկական հոգևոր կառույց, մատուռ, հիմնվել է 4-րդ դարում, ներկայիս շինության կառուցումն ավարտվել է 17-րդ դարում, գտնվում է Արցախի Հանրապետության Հադրութի շրջանում, ծովի մակերևույթից ավելի քան 2400 մետր բարձրության վրա՝ Դիզափայտ լեռան (2478) գագաթին։ Վանքը հանրապետության տարածքում հանդիպող ամենաբարձրադիր հուշարձանն է, ունի ուղղանկյուն հատակագիծ՝ երկթեք ծածկով (չափերը՝ 11,7 x 6,7մ)։ Ինչպես Արցախի մյուս շրջանները, Հադրութի շրջանը ևս հարուստ պատմամշակութային ժառանգություն ունի, այստեղ հաշվվում են 400-ից ավելի պատմաճարտարապետական հուշարձաններ, որոնցից շատերը դեռևս ուսումնասիրված չեն։

Կատարո վանքի տաճարի հատակագիծ

Կատարո վանքի մասին առաջին անգամ գրել է Փավստոս Բուզանդը «Պատմություն Հայոցը» աշխատության մեջ։ Ըստ նրան 335 թվականին պարսից արքան հրամայում է մազքթաց արքա Սանեսանին հավաքել Աղվանք երկրի կիսավայրի ցեղերին և հարձակվել հայոց աշխարհի վրա։ Սանեսանը հարձակվում է վանքում այդ պահին գտնվող իր 3 որդու և 3870 ճգնավորների վրա, կոտորում նրանց։ Հետո դիզում է նրանց դիակները լեռան կատարին և այրում։ Այստեղից էլ լեռան անունը կոչվում է Դիզափայտ[1]։ Հայտնի է, որ հետագայում Կատարո վանքը և մոտակա մատուռ-վկայարանները վառվել են թշնամու կողմից։

Ըստ Լեոյի Կատարո վանքը եղել է Դիզակ գավառի առաջնորդանիստը։

Միանավ բազիլիկա է՝ կառուցված կիսամշակ տեղական կրաքարով։ Միակ մուտքը բացվում է արևմուտքից, պատուհանները՝ արևելյան և հարավային կողմերից։ Ըստ բարավորի վրայի արձանագրության Սբ. տաճարը վերաբերում է Հակոբին և վերաշինվել է, ըստ էության, 19-րդ դարում։ Բուն հուշարձանը, դատելով տեղում պահպանված խաչքարերի մնացորդներից, վերաբերում է 17-րդ դարին։ Եկեղեցուց հարավ կից շինություն է (չափերը՝ 9,8 x 3,8մ), որի ստորին լեռնալանջին պահպանվում են մի շարք շինությունների մնացորդներ։

Աշխարհագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ճանապարհը Քոշի աղբյուրից մինչև Կատարո վանքն անցնում է լեռան ուղղագիծ լանջերով, Դիզափայտի «Հայսմավուրքում» հիշատակվող Աստղաբլուրի մոտով, ապա թեքվում դեպի արևմուտք՝ Արջի աղբյուր, հետո նորից օձագալար բարձրանում վեր և հասնում սարի կատարը։ Դիզափայտի Կատարո վանք կոչվող այս կոթողը Ղարաբաղի տարածքում հանդիպող ամենաբարձր հուշարձանն է։ Կատարո վանքի եկեղեցու կտուրից նայողի առջև բացվում է մի համայնապատկեր, որի մեջ ընկած են Արաքս գետը, Ղարադաղի լեռները, Արցախի դաշտը, Զանգեզուրի լեռները, Մեծ Մռավի կատարները[1]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. 1,0 1,1 Մկրտչյան, Շահեն (1985). ԼՂՀ պատմաճարտարապետական հուշարձաններ. Երևան: Հայաստան. էջեր 121–122.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • The Epic Histories: Attributed to P'awstos Buzand. Columbia University Press, Department of Near Eastern Languages and Civilizations, 1989
  • Movses Kalankatuatsi. History of the Land of Aluank, translated from Old Armenian by Sh. V. Smbatian. Yerevan: Matenadaran (Institute of Ancient Manuscripts), 1984, Book I, chapter 14, in Russian.
  • (in Italian) Documenti di architettura armena, Alexandr L. Jakobson - 1986 - 73 p.