Սուրբ Գրիգոր եկեղեցի (Արուճ)

Սուրբ Գրիգոր եկեղեցի;
Հիմնական տվյալներ
Տեսակ	եկեղեցի
Երկիր	Հայաստան
Տեղագրություն	Հայաստան Արագածոտնի մարզ, Արուճ
Հոգևոր կարգավիճակ	Կանգուն քանդված է միայն գմբեթը
Ներկա վիճակ	Չգործող
Ժառանգության կարգավիճակ	ՀՀ պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձան
Ճարտարապետական նկարագրություն
Ճարտարապետական ոճ	Հայկական
Կառուցման ավարտ	660-ական թթ.
Հիմնադրված	7-րդ դար
Գմբեթ	1
	Կոորդինատներ: 40°17′20.680800100013″ հս․ լ. 44°4′50.059200099988″ ավ. ե. / 40.28907800002777861° հս․. լ. 44.08057200002777165° ավ. ե.

Անվան այլ կիրառումների համար տես՝ Սուրբ Գրիգոր եկեղեցի (այլ կիրառումներ)

Արուճ գյուղի գլխավոր վանքային համալիրը Սուրբ Գրիգոր եկեղեցին է, որը գտնվում է Արագած լեռան արևմտյան լանջի ստորոտում, Արագածոտնի մարզում։ Արուճի տաճարը (Ս.Գրիգոր եկեղեցի) հայկական հոգևոր և ճարտարապետական նշանավոր կոթողներից է։^[2] Ըստ շինարարական արձանագրությանի Արուճի եկեղեցին կառուցել է Գրիգոր Ա Մամիկոնյանը VIIդ. 60-ական թթ։ Տաճարը գտնվում է թեև կանգուն, բայց կիսավեր վիճակում։ Նախկինում ներիսց պատված է եղել Համբարձման տեսարանը ներկայացնող որմնանկարներով, որոնք այժմ գրեթե անհետացել են։ Արուճում պահպանվել են նաև բրոնզի դարի դամբարանների, հին ամրոցի, քարավանատան (XIIIդ) և այլ հուշարձանների ավերակներ։ Ավագ խորանի գմբեթարդում մոտ 7 մ բարձրությամբ պատկերված է Քրիստոսը՝ ձախ ձեռքին մագաղաթագալար։ Պատվանդանի տակ գրված է նկարչի անունը՝ Ստեփանոս։ Մատենագրական աղբյուրներում հիշատակված պալատը, որ նույնպես կառուցել է Գրիգոր Մամիկոնյանը տաճարի հարավարևելյան կողմում, բացվել է 1948-1951 թթ-ի պեղումների ժամանակ։ Վաղ միջնադարի աշխարհիկ ճարտարապետության այս հուշարձանախումբը բաղկացած է երկու առանձին շենքերից, որոնցից մեկը սյունազարդ է և իր հատակագծով ու մանրամասներով (սյուներ, խարիսխներ, խոյակներ) նման է Դվինի կաթողիկոսարանին։ Երկրորդ շենքը գտնվում է առաջինից արևելք։

Իր չափերով Արուճի եկեղեցին վաղ միջնադարյան Հայաստանի ամենամեծ պատմամշակությային կոթողներից է։^[3]։