Թանահատի վանք (Վերնաշեն)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս Թանահատ (այլ կիրառումներ) և Կարմիր վանք (այլ կիրառումներ):
| Թանահատի վանք | |
|---|---|
 Թանահատը | |
| Հիմնական տվյալներ | |
| Տեսակ | վանք |
| Երկիր |  Հայաստան |
| Տեղագրություն | Հայաստան Վայոց ձորի մարզ, Վերնաշեն |
| Հասցե | 7 կմ աե[1] |
| Դավանանք | Հայ Առաքելական Եկեղեցի |
| Թեմ | Վայոց ձորի թեմ |
| Հոգևոր կարգավիճակ | չգործող |
| Հիմնական ամսաթվերը | 13-րդ դար |
| Ներկա վիճակ | Կանգուն |
| Կազմված է | Եկեղեցի Սբ. Ստեփանոս, Եկեղեցի Վարագա Սբ. Նշան, Համալսարանի շենք. Գլաձորի համալսարանը, Տնտեսական շինություններ, Գերեզմանոց, Գերեզմանոց և Գերեզմանոց |
| Ժառանգության կարգավիճակ | մշակութային հուշարձան Հայաստանում[1] |
| Ճարտարապետական ոճ | Հայկական |
| Կառուցման սկիզբ | 8-րդ դար |
| Կառուցման ավարտ | 13-րդ դար |
| Հիմնադրված | 13-րդ դար |
| Առաջին հիշատակում | 8-րդ դար |
| Գմբեթ | 1 |
 | |
 | |
 Tanahat Վիքիպահեստում | |
Թանահատի վանք, վաղ միջնադարյան եկեղեցական համալիր Հայաստանի Վայոց ձորի մարզի Վերնաշեն գյուղից մոտ 7 կմ հարավ-արևելք[2]։ Պատմիչները հիշատակում են 8-րդ դարից։ Կոչվել է նաև Կարմիր վանք՝ կարմիր քարից կառուցված լինելու պատճառով։ Վանքը կառուցվել է հեթանոսական մեհյանի տեղում, որը նվիրված է եղել հայոց աստվածուհի Անահիտին։ 5-րդ դարում այստեղ հիմնադրվել է քրիստոնեական տաճար։ Վանքին կից սփռված է վաղ միջնադարյան գերեզմանատունը։ Թանահատի վանքը գործել է մինչև ուշ միջնադար և այժմ լավ վիճակում է։
Ըստ պատմիչ Ստեփանոս արքեպիսկոպես Օրբելյանի, 735 թվականին Թանադե վանքում ամփոփել են Ստեփանոս Սյունեցու դին և գերեզմանի վրա փոքրիկ մատուռ կառուցել։ 1273–1279 թվականներին մատուռի տեղում, Պռոշ իշխանի և նրա ընտանիքի հովանավորությամբ, շրջակայքի բնակիչների ուժերով մուգ կապտավուն բազալտի սրբատաշ քարերով կառուցվել է ներքուստ խաչաձև, չորս անկյուններում ավանդատներով (արևելյան կողմինները՝ երկհարկ), արտաքուստ ուղղանկյուն, գմբեթավոր հորինվածքով սուրբ Ստեփանոս եկեղեցին։
Գմբեթի հովանոցաձև վեղարով բազմանիստ թմբուկը զարդարված է բարձրաքանդակներով, հարավային լուսամուտից վերև Պռոշյանների զինանշանն է՝ թևատարած արծիվ, մագիլներում՝ խոյ, վեղարի տակ՝ եզան գլուխ, ցուլի վրա հարձակվող առյուծ, թռչուն, հարավային պատին՝ արևի ժամացույցի վրա քանդակված են գավաթից ջուր խմող երկու սիրամարգ, նրանցից ձախ՝ թռչունը ձագի հետ են։ Սուրբ Ստեփանոս եկեղեցուն հյուսիսից կից է 13-րդ դարի, սրբատաշ բազալտից միանավ Սուրբ Նշան կամ Վարագա Սուրբ Նշան կոչվող եկեղեցին (հավանաբար, որոշ ժամանակ այստեղ է պահվել Վարագավանքի հռչակավոր սուրբ Նշանը)։ Նրա արևմտյան մուտքի ճակատակալ քարին քանդակված է Պռոշյան իշխանական տոհմից երիտասարդ հեծյալ, որը նիզակը խրել է առյուծի երախը, իսկ նրանցից վերև տարբեր թռչուններ են պատկերված։ Թանադե վանքի քանդակները միջնադարյան հայկական աշխարհիկ պատկերաքանդակների արժեքավոր նմուշներ են։
Թանադե վանքը 14-րդ դարում ստացել է բազմաթիվ նվիրատվություններ՝ հողամասեր, այգիներ, դրամ։ 1335 թվականին Հայրուտը վանքում «աղոթանոց» է կառուցել։ Թանադե վանքի շուրջը կան 13-16-րդ դարերի խաչքարեր և տապանաքարեր։ 1971 թվականին Թանադե վանքի տարածքը պեղվել է, և բացվել են վանքի գավթի, հարավային կողմում՝ խոշոր միանավ եկեղեցու և նրա գավթի ու աշխարհիկ շինությունների հիմքեր (ենթադրվում է, որ այս շենքերում է գործել Գլաձորի համալսարանը)։ 1984 թվականին նորոգվել են սուրբ Ստեփանոս և սուրբ Նշան եկեղեցիները, և Թանադե վանքի տարածքը բարեկարգվել է։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 Wiki Loves Monuments monuments database — 2017.
- ↑ ՀՀ խմբ․ հանձնաժողով՝ Կ․ Ս․ Խուդավերդյան (գլխ․ խմբ) և ուրիշ, Հայկական համառոտ հանրագիտարան, հ. 2 (ՀՀ գլխ․ խմբ․), Երևան, «Հայկական հանրագիտարանի գլխավոր խմբագրություն», 1995, էջ 264 — 768 էջ. — 10000 հատ, ISBN 5-89700-003-5։
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 137)։ 
|
| Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատված վերցված է Քրիստոնյա Հայաստան հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո:
|