Սուրբ Ստեփանոս եկեղեցի (Ուրմիա)

Սուրբ Ստեփանոս եկեղեցի;
	Եկեղեցու արտաքին տեսքը
Հիմնական տվյալներ
Տեսակ	եկեղեցի
Երկիր	Իրան
Տեղագրություն	Արևելյան Ադրբեջան
Թեմ	Ատրպատականի հայոց թեմ (Կիլիկիո Կաթողիկոսություն)
Ներկա վիճակ	գործող
Ճարտարապետական տիպ	բազիլիկա
Կառուցման ավարտ	18-րդ դար

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ սուրբ Ստեփանոս եկեղեցի (այլ կիրառումներ)

Սուրբ Ստեփանոս եկեղեցի, հայ առաքելական եկեղեցի Իրանի Արևմտյան Ադրբեջան նահանգի Ուրմիա քաղաքում։ Պատկանում է Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսության Ատրպատականի հայոց թեմին։ Քաղաքի հիմնական եկեղեցին է։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայերն Ուրմիայում և նրա շրջակայքում բնակվել են դեռ վաղ միջնադարից՝ ասորիների հետ միասին։ Շրջակա գավառների հայությունը 20-րդ դարի սկզբին կազմել է մինչև 6000 բնակիչ, այդ թվում գավառի կենտրոն Ուրմիա քաղաքում՝ 350 հոգի (1905)։ Հայկական և հայաբնակ գյուղերի թիվը հասնում էր երեք տասնյակի, որոնցից մինչև այժմ իր ինքնությունը մասամբ պահել է Գարդաբադը։ Թեև հայկական գյուղերից որոշներն ունեցել են փոքր եկեղեցիներ կամ մատուռներ, հիմնական եկեղեցին եղել է սուրբ Ստեփանոսը՝ կառուցված 18-րդ դարում^[1]։

Առաջին համաշխարհային պատերազմի ընթացքում թուրքական բանակը մտնում է Ուրմիա, կոտորածի ենթարկում հայ և ասորի բնակչությանը։ Հայերի մոտ կեսը տեղափոխվում է Հայաստան։ 1948 թվականին Ուրմիայի 29 գյուղերում ապրել է շուրջ 3 հազար հայ (մեծ մասը 1946 թվականին ներգաղթել է հայրենիք)։ 21-րդ դարի սկզբին Ուրմիայում շարունակում են ապրել սակավաթիվ հայկական ընտանիքներ։ Տեղացի Էդիկ Մեջլումյանի միջոցներով 2002 թվականին վերաբացվում է հարյուրամյա հայկական եկեղեցին, նոր շունչ առան տեղի հայկական դպրոցն ու մանկապարտեզը^[2]։ Մեծի Տանն Կիլիկիո Արամ Ա կաթողիկոսի կարգադրությամբ բարերարը պարգևատրվել է կաթողիկոսության Ասպետի շքանշանով^[3]։ Դրանից հետո եկեղեցի են այցելում ոչ միայն հայ ուխտավորներ, այլև բարձրաստիճան պաշտոնյաներ^[4]^[5]։

Ճարտարապետություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սուրբ Ստեփանոսը բազիլիկ կառույց է, երեսպատված ծիրանագույն քարով։ Ունի մեկ զանգակատուն, որը հիմնական շենքի ձախ կողմում է։ Եկեղեցու կենտրոնական հատվածում բարձրանում է ութանիստ թմբուկով գմբեթը։ Ներսից եկեղեցին ամբողջությամբ գիպսապատ է, ունի եռակամար խորան։ Կենտրոնական հատվածում է Մարիամ Աստվածածնի պատկերը՝ մանուկ Հիսուսը ձեռքին^[6]։

Եկեղեցուն կից կառուցված է մարզադահլիճ, մշակութային հանդիսությունների սրահ^[7], որտեղ պարբերաբար կազմակերպվում են միջոցառումներ^[8], ինչպես նաև՝ հարգանքի հիշատակի տուրքեր^[9]։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սուրբ Ստեփանոս վանք, Դարաշամբ

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբանական տարբերակը վերցված է «Հայ Սփյուռք» հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

[1] Ատրպատականի հայոց թեմ, «Արտազ» ամսագիր, Հայերն Ուրմիայում

[2] Ուրմիայի «Նայիրի» մանկապարտէզը ընտրեց իր ծնողական խորհուրդը

[3] Ուրմիայում օծվել է Ս.Ստեփանոս վերակառուցված եկեղեցին

[4] ԻԻՀ Մշակոյթի փոխնախարարի այցը՝ Ուրմիայի Ս. Ստեփանոս եկեղեցի

[5] Քաղդէացիների պատրիարքը այցելեց Ուրմիայի հայոց Ս. Ստեփանոս եկեղեցի

[6] «Տասն կուսանաց»-ի խորհրդալից արարողութիւն Ատրպատականի հայոց թեմում

[7] Միջինքի հաւաքոյթ Հ.Օ.Մ.-ի Ուրմիայի մասնաճիւղի կազմակերպութեամբ

[8] Հայ Մշակոյթի տօնի առթիւ կազմակերպւած շքեղ միջոցառում՝ Ուրմիայում

[9] Ապրիլեան նահատակաց տօնը հանդիսաւոր սբ. պատարագով նշւեց Ուրմիայում

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]