Առաջաձոր (Սյունիքի մարզ)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Առաջաձոր (այլ կիրառումներ)
| Գյուղ | |||
|---|---|---|---|
 Մատուռ | |||
| Երկիր |  Հայաստան | ||
| Մարզ | Սյունիքի | ||
| Գյուղապետ | Սուրեն Օհանջանյան | ||
| Մակերես | 5,49 կմ² | ||
| ԲԾՄ | 1150 մետր | ||
| Պաշտոնական լեզու | հայերեն | ||
| Բնակչություն | ▼163 մարդ (2004)[1] | ||
| Խտություն | 30 մարդ/կմ² | ||
| Ազգային կազմ | Հայեր, | ||
| Կրոնական կազմ | Հայ Առաքելական եկեղեցի | ||
| Տեղաբնականուն | Առաջաձորցի | ||
| Ժամային գոտի | UTC+4 | ||
| |||
Առաջաձոր, գյուղ Հայաստանի Սյունիքի մարզում, մարզկենտրոնից 19 կմ հյուսիս-արևմուտք։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Առաջաձորը Սյունիքի ամենահայտնի գյուղերից մեկն է, որտեղ մարդը բնակություն է հաստատել վաղնջական ժամանակներից, և այստեղով անցել են առևտրական ուղիներ, ինչպիսին է, օրինակ, Տաթև-Բաղաբերդ Ճանապարհը։ Առաջաձորի մասին Ղևոնդ Ալիշանը գրում է, որ այն պտուղներով հարուստ էր, իսկ հավելյալ բերքը ուղարկվում էր Մեղրի և Նախիջևան։ Այստեղ զարգացած էր նաև ձեռագործությունը, որ հայտնի էր Ղափանի կտավ անունով։
Առաջաձորի հիմնադրման մասին ավանդաբար մեր օրերն է հասել հետաքրքիր զրույց։ Գյուղի հիմնադիրն է համարվում Արցախի Առաջաձոր գյուղից Արութ (Հարություն) անունով շնորհալի մի երիտասարդ։ Այս երիտասարդը իր հայրենի գյուղում ուզում էր օծվել քահանա, բայց ամուսնացած չլինելու պատճառով չեն թույլատրում։ Հարութն ամուսնանում է մի գեղեցկուհի աղջկա հետ, օծվում քահանա և ծառայում համայնքին։ Ցավոք, մի օր կինը հանկարծամահ է լինում։ Վշտանում է Հարութը, բայց հաշտվում է կատարվածի հետ։ Նախկինում հոգևորականին երկրորդ անգամ ամուսնանալն արգելվում էր։ Հարութը չի ենթարկվում հոգևոր աշխարհի այս օրենքին։ Եվ մի օր գաղտնի, իր հետ վերցնելով երիտասարդ մի կնոջ ու նրա մանկահասակ որդուն՝ Հակոբին, հեռանում է գյուղից ու հայտնվում Սյունյաց աշխարհում։ Այստեղ բացահայտվում է Արութի կապը այրի կնոջ հետ, մարդիկ սկսում են բամբասել, ատել նրան՝ անվանելով սևերես։ Տեղից տեղ թափառելով՝ Արութը հայտնվում է Աճանանի՝ այսօրվա Առաջաձոր գյուղի տարածքում։ Այստեղ հիմնադրում է բնակավայր՝ կոչելով այն իր հայրենի գյուղի՝ Առաջաձորի անունով։
Ավանդազրույցն ասում է, որ դա տեղի է ունեցել 1620-ական թվականների սկզբին։ Արութը երեխաներ է ունենում, ստեղծում տնտեսություն, կառուցում ջրաղաց, բացում ճանապարհներ, հեռվից փողրակներով ջուր բերում գյուղ։ Նոր հիմնված բնակավայրում զարգանում են բրուտագործությունը, շերամապահությունը։ Գյուղի հյուսիսային թեք լանջին պահպանվում են բրուտի հնոցներ, որտեղ թրծում էին կավե ամաններ։ Պահպանվում է նաև Բրուտի աղբյուրը։
Արութի երեք զավակները շենացնում են Առաջաձոր գյուղը։ Սակայն նրանց վիճակված էր պայքարել նաև թուրք-պարսկական խաների դեմ։ Թշնամին տեղեկանում է, որ գյուղը հարուստ է և բարեկեցիկ։ Ամեն գնով ցանկանում է նվաճել այն, սակայն առաջաձորցիները գյուղից դուրս՝ լեռների վրա, անտառներում, տեղադրում են պահակակետեր, որոնք մեկը մյուսին խարույկի միջոցով անմիջապես հաղորդում էին վտանգի մասին։ Մի անգամ էլ թշնամին հարձակվում է հսկայական ուժերով, և բնակիչները ստիպված ամրանում են գյուղից վեր բարձրացող բերդում. սա մի ամրություն է, որ հարյուրամյակներ շարունակ պաշտպանել է գյուղի բնակիչներին։ Այս ամրության շնորհիվ առաջաձորցիները կարողանում են հաստատուն մնալ տարածքում։ Հետագայում գյուղում հաստատվում են նաև այլ տոհմեր, և Առաջաձորը դառնում է Կապանի ամենաբարեշեն գյուղերից մեկը։
Գյուղը հայտնի է իր մտավորականներով։ Այստեղ կա մի տոհմ, որի բոլոր անդամները ունեն երաժշտական ընդունակություններ։ Դա Ասծատրյանների տոհմն է, որը հայտնի է նաև Ղավալաց տոհմ անունով (Ղավալաց, այսինքն՝ երաժիշտների)։ Ասում են, որ տոհմի արմատները Առաջաձոր են եկել Գողթն գավառից, որ հայտնի էր իր գուսաններով ու երգերով։
Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բնակիչների նախնիների մի մասը 1760-1770 թթ.-ին գաղթել են Արցախի Առաջաձոր գյուղից, 1805-1806 թթ.-ին Գողթից, 1829 թ.-ին Ղարադաղից։
Առաջաձորի ազգաբնակչության փոփոխությունը.[2]
Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բնակչությունը զբաղվում է կաթնաանասնաբուծությամբ։
Պատմամշակութային կառույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Առաջաձորում կա սբ. Ստեփանոս եկեղեցի, իսկ 2 կմ հարավ-արևելք՝ գյուղատեղիների ավերակներ։
Հայտնի անձինք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Հայաստանի Հանրապետության բնակավայրերի բառարան (հայ.) — Երևան: 2008. — 184 p.
- ↑ «Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 24»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-09-12-ին։ Վերցված է 2014 Հուլիսի 15
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Էջը Սյունիքի մարզպետարանի կայքում Archived 2014-01-29 at the Wayback Machine.
- Համայնքի ղեկավարի Էջը Սյունիքի մարզպետարանի կայքում Archived 2014-01-29 at the Wayback Machine.
|
