Դավիթ Բեկ (գյուղ)

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Դավիթ Բեկ (այլ կիրառումներ)

Գյուղ
Դավիթ Բեկ
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	ՍյունիքիՍյունիքի մարզ
Շրջան	Կապանի շրջան
Գյուղապետ	Բենիամին Պողոսյան
Մակերես	23.08 կմ²
ԲԾՄ	1150 մ
Պաշտոնական լեզու	Հայերեն
Բնակչություն	746 մարդ (2018)
Ազգային կազմ	Հայեր,
Կրոնական կազմ	Հայ Առաքելական եկեղեցի
Տեղաբնականուն	դավիթբեկցի
Ժամային գոտի	UTC+4
Հեռախոսային կոդ	+374 (285)
Դավիթ Բեկ Վիքիպահեստում

Դավիթ Բեկ, նախկինում Զեյվա, գյուղ Հայաստանի Սյունիքի մարզում, Կապանի շրջանում, մարզկենտրոնից 28 կմ հյուսիս-արևելք, Բարգուշատի լեռների հյուսիսային ստորոտում, Քաշունի գետի հովտում։

Տարածք

Գյուղը գտնվում է ՀՀ Սյունիքի մարզի Կապան խոշորացված համայնքի կազմում, Կապան քաղաքից 25 կմ հյուսիս արևելք, ծովի մակարդակից 1150 մ բարձրության վրա։ Գյուղը պայմանականորեն բաժանված է մի քանի շրջանների՝ վերին, ներկին, Ենգիջյա։ Դավիթ Բեկի մոտակայքում՝ անտառի եզրին, 1700 մ բարձրության վրա գտնվում է Կարմրաքար (Ղզլդաշ) հանգստյան տունը և ամառանոցը (գործում էր ՀՍՍՀ տարիներին)։ Հանգստյան տնից 3-4 կմ հյուսիս-արևմուտք կա ավերված եկեղեցի Բերդիկ ունունով և Մեծ Հայքի Սյունիք աշխարհի Բերդիկ (Բիրդիք) գյուղի ավերակները։ Կանգուն են պարիսպների խոշոր և անտառ քարերով շարված հիմնապատերը։ Ենթադրվում է, որ դա Բաղքի Անդոկաբերդն է, որն ըստ Օրբելյանի պաշտպանական դեր է կատարել 7-12-րդ դդ։

Պատմություն

Գյուղը Դավիթ Բեկ է վերանվանվել 1949 թվականին։ Ըստ որոշ հեղինակների գյուղը հիմնադրվել է 18-րդ դարում, Դավիթ Բեկի ցուցումով՝ Ղարաբաղից տեղափոխված մի քանի ընտանիքների կողմից։ Սակայն տեղացիները նշում են, որ մինչև այդ էլ արդեն եղել է Զեյվա անունով բակավայրը։ Ասյտեղ եղել է նաև մուսուլմանական կառույց (գյուղացիները կոչում են շըխ), որի տեղում մինչ այդ եղել է կարմիր եկեղեցի։ Հետագայում՝ 19-րդ դ գյուղին են միացել շրջակա Տախ, Սիսավան (Ենգիջա), Ակն, Խաթուն, Փակահան, Բաղ գյուղերի բնակիչները։ 1915 թվականին գյուղում բնակություն են հաստատել նաև Վասպուրականից ներգաղթած ընտանիքներ։ Ինչպես գյուղացիներն են պատմում, Ղարաբաղից եկել են 7 տոհմեր՝ Դերանց, Պուղուսաց, Եղիազարաց, Մելքումաց, Ակուց, Մսկամաց և Տերեցվաց, որոնք իրենց հերթին ունեն ճյուղավորումներ։

1919-1921թթ գյուղը հիմնականում շրջապատված էր թուրքերով, որոնց հետ ընդհարումներ են եղել։ 1919 թվականի աշնան վերջին Գարեգին Նժդեհը իջևանել է գյուղում և գյուղի վաշտապետ նշանակել Մոսուց Բուղդանին, որը մինչև Նժդեհի գալը տեղում գլխավորում էր պայքարը։ Առաջին ընդհարումը եղել է Աին բնակավայրում։ Այնուհետև Նժդեհը գյուղացիների հետ թուրքերին քշել են գյուղի շրջակայքից մինչև Խոջանան։

1879 թվականին Դավիթ Բեկում է ծնվել ազգային-ազատագրական և քաղաքական գործիչ, առաջին հանրապետության հիմնադիրներից Արամ Մանուկյանը։ Արամը 1750-ական թվականներին Մարտակերտի շրջանի Հիլից գյուղից այստեղ տեղափոխված ընտանիքի սերունդներից է։ Սակայն նրանց ընտանիքը գյուղից տեղափոխվում է Շուշի, երբ Արամը դեռ փոքր էր։ Ինչպես գյուղացիներն են ասում պատճառն այն էր, որ հոր մահից հետո մայրն երկրորդ անգամ է ամուսնացել։ Այդպես Հովհաննիսյանը ազգանունը փոխարինվել է Մանուկյանով։ Արամ Մանուկյանի անունն է կրում գյուղի միջնակարգ դպրեցը, իսկ Հայաստանի առաջին հանրապետության 100-րդ տարեդարձի օրը գյուղում կանգնեցվեց նրա կիսանդրին։

Գյուղը մասնակցել է նաև հայ-ադրբեջանական պատերազմին՝ ռմբակոծվելով դեռևս 1992 թվականի հունվարից, որից վնասվեցին գյուղի որոշ տներ։ Իսկ ղարաբաղի ինքնապաշտպանական մարտերի ժամանակ զոհվեց 9 գյուղացի։

Բնակչություն

Դավիթ Բեկի ազգաբնակչության փոփոխությունը.

Տարի	1897	1926	1939	1959	1970	1979	2001	2004	2018
Բնակիչ	714	761	859	815	931	800	809	771	746

Տնտեսություն

Բնակչությունը զբաղվում է հացահատիկի, բանջարաբոստանային կուլտուրաների մշակությամբ, պտղաբուծությամբ և անասնապահությամբ, սովետական տարիներին նաև ծխախոտի մշակմամբ։ 1981 թվականին գյուղում բացվել է կոշիկի «Մասիս» արտադրական միավորման Ղափանի մասնաճյուղ (գործել է ՀՍՍՀ տարիներին)։ Ոռոգման նպատակով կառուցվել է ջրամբար։

Պատմամշակութային կառույցներ

Հայրենական պատերազմի մասնակիցներին նվիրված հուշարձանը Դավիթբեկ գյուղի կենտրոնում

Սուրբ Ստեփանոս եկեղեցին

Դավիթ Բեկի արևելյան կողմում կա 10-րդ դարի կիսավեր մահարձան, նույն կողմում, 3 կմ հեռավորության վրա, «Տախ» եկեղեցին է համանուն ավերակ գյուղում, որի բնակիչները Դավիթ Բեկ են տեղափոխվել 19-րդ դարում։

Գյուղի մոտակայքով անցնող Քաշունի գետի վրա 1902 թվականին գյուղի բարերար Գևորգ Եղիազարյանը կառուցեց կամուրջ։

Սուրբ Գայանե եկեղեցին

Արցախյան ազատամարտում զոհված դավիթբեկցիներին նվիրված հուշաքարը

Գյուղում կա սրբատեղի՝ Սուրբ Ստեփանոս եկեղեցին։ Այն կառուցվել է 1866 թվականից, որի տարածքում նախկինում եղել է փայտե եկեղեցի։ Սուրբ Ստեփանոսը սովետական տարիներին փակ էր և օգտագործվում էր որպես պահեստ։ Հետագայում այն վերականգնվել և բարեկարգվել է գյուղացիների ջանքերով։

Գյուղն ունի ևս մեկ սրբատեղի՝ սուրբ Գայանե եկեղեցին, որը կառուցել է գյուղացի բարերար, մոսկվայաբնակ Միրիկ Մնացականյանը։ Բարերարը եկեղեցու հարևանությամբ կառուցել է նաև հանդիսությունների սրահ։

Եկեղեցիների հարևանությամբ կանգնած է հայրենական պատերազմին մասնակցած հերոսներին նվիրված հուշաքարը։ Պատերազմին մասնակցած գյուղացիներից 106 զոհվեցին ճակատում, մնացած 140-ին տարավ ժամանակը։

2011 թվականին Գագիգ Գևորգյանի հովանավորությամբ կանգնեցվեց հուշաքար նվիրված Ղարաբաղի ինքնապաշտպանական մարտերի ժամանակ զոհվեց 9 գյուղացիների հիշատակին։

2018 թվականին՝ Հայաստանի առաջին հանրապետության 100-րդ տարեդարձի օրը գյուղում՝ ՀՅԴ Արամ Մանուկյան կոմիտեի նախաձեռնությամբ և ԱԺ նախկին պատգամավոր Գագիկ Գևորգյանի հովանավորությամբ կանգնեցվեց Հայաստանի Առաջին հանրապետության հիմնադիրներից մեկի՝ Արամ Մանուկյանի կիսանդրին։ Մտադրություն կա Արամի հայրական բնակարանը վերանորոգել ու վերածել տուն-թանգարանի։ Ըստ Կապանի Դաշնակցության «Արամ Մանուկյան» կոմիտեի պատանեկան կազմակերպության պատասխանատու Վահագն Մովսիսյանի, Գլենդելի հայ համայնքը հանգանակություն է խոստացել՝ կառուցելու տուն-թանգարանը ու մնում է միայն լուծել հողհատկացման հարցը։

Տես նաև

• Դավիթ Բեկի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Սյունիքի մարզ)

Արտաքին հղումներ

• Էջը Սյունիքի մարզպետարանի կայքում Archived 2014-01-29 at the Wayback Machine.
• Համայնքի ղեկավարի Էջը Սյունիքի մարզպետարանի կայքում Archived 2014-01-29 at the Wayback Machine.