Դավիթ Բեկ (գյուղ)
Անվան այլ կիրառումների համար տես՝ Դավիթ Բեկ (այլ կիրառումներ)
| Գյուղ | |||
|---|---|---|---|
| Դավիթ Բեկ | |||
| ռուս.՝ Зейва | |||
.jpg) | |||
| Կոորդինատներ: 39°19′05″ հս․ լ. 46°29′43″ ավ. ե. / 39.31806° հս․. լ. 46.49528° ավ. ե. | |||
| Երկիր |  Հայաստան | ||
| Մարզ | Սյունիքի | ||
| Շրջան | Կապանի շրջան | ||
| Գյուղապետ | Բենիամին Պողոսյան | ||
| Մակերես | 23.08 կմ² | ||
| ԲԾՄ | 1150 մ | ||
| Պաշտոնական լեզու | Հայերեն | ||
| Բնակչություն | 746 մարդ (2018) | ||
| Ազգային կազմ | Հայեր, | ||
| Կրոնական կազմ |  Հայ Առաքելական եկեղեցի | ||
| Տեղաբնականուն | դավիթբեկցի | ||
| Ժամային գոտի | UTC+4 | ||
| Հեռախոսային կոդ | +374 (285) | ||
| |||
Դավիթ Բեկ, նախկինում Զեյվա, գյուղ Հայաստանի Հանրապետության Սյունիքի մարզում, Կապանի շրջանում, մարզկենտրոնից 28 կմ հյուսիս-արևելք, Բարգուշատի լեռների հյուսիսային ստորոտում, Քաշունի գետի հովտում։
Բովանդակություն
Տարածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գյուղը գտնվում է ՀՀ Սյունիքի մարզի Կապան խոշորացված համայնքի կազմում, Կապան քաղաքից 25 կմ հյուսիս արևելք, ծովի մակարդակից 1150 մ բարձրության վրա: Գյուղը պայմանականորեն բաժանված է մի քանի շրջանների՝ վերին, ներկին, Ենգիջյա: Դավիթ Բեկի մոտակայքում՝ անտառի եզրին, 1700 մ բարձրության վրա գտնվում է Կարմրաքար (Ղզլդաշ) հանգստյան տունը և ամառանոցը (գործում էր ՀՍՍՀ տարիներին): Հանգստյան տնից 3-4 կմ հյուսիս-արևմուտք կա ավերված եկեղեցի Բերդիկ ունունով և Մեծ Հայքի Սյունիք աշխարհի Բերդիկ (Բիրդիք) գյուղի ավերակները: Կանգուն են պարիսպների խոշոր և անտառ քարերով շարված հիմնապատերը: Ենթադրվում է, որ դա Բաղքի Անդոկաբերդն է, որն ըստ Օրբելյանի պաշտպանական դեր է կատարել 7-12-րդ դդ[1]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գյուղը Դավիթ Բեկ է վերանվանվել 1949 թվականին: Ըստ որոշ հեղինակների գյուղը հիմնադրվել է 18-րդ դարում, Դավիթ Բեկի ցուցումով՝ Ղարաբաղից տեղափոխված մի քանի ընտանիքների կողմից: Սակայն տեղացիները նշում են, որ մինչև այդ էլ արդեն եղել է Զեյվա անունով բակավայրը: Ասյտեղ եղել է նաև մուսուլմանական կառույց (գյուղացիները կոչում են շըխ), որի տեղում մինչ այդ եղել է կարմիր եկեղեցի: Հետագայում՝ 19-րդ դ գյուղին են միացել շրջակա Տախ, Սիսավան (Ենգիջա), Ակն, Խաթուն, Փակահան, Բաղ գյուղերի բնակիչները: 1915 թվականին գյուղում բնակություն են հաստատել նաև Վասպուրականից ներգաղթած ընտանիքներ: Ինչպես գյուղացիներն են պատմում, Ղարաբաղից եկել են 7 տոհմեր՝ Դերանց, Պուղուսաց, Եղիազարաց, Մելքումաց, Ակուց, Մսկամաց և Տերեցվաց, որոնք իրենց հերթին ունեն ճյուղավորումներ:
1919-1921թթ գյուղը հիմնականում շրջապատված էր թուրքերով, որոնց հետ ընդհարումներ են եղել: 1919 թվականի աշնան վերջին Գարեգին Նժդեհը իջևանել է գյուղում և գյուղի վաշտապետ նշանակել Մոսուց Բուղդանին, որը մինչև Նժդեհի գալը տեղում գլխավորում էր պայքարը: Առաջին ընդհարումը եղել է Աին բնակավայրում: Այնուհետև Նժդեհը գյուղացիների հետ թուրքերին քշել են գյուղի շրջակայքից մինչև Խոջանան:
1879 թվականին Դավիթ Բեկում է ծնվել ազգային-ազատագրական և քաղաքական գործիչ, առաջին հանրապետության հիմնադիրներից Արամ Մանուկյանը: Արամը 1750-ական թվականներին Մարտակերտի շրջանի Հիլից գյուղից այստեղ տեղափոխված ընտանիքի սերունդներից է: Սակայն նրանց ընտանիքը գյուղից տեղափոխվում է Շուշի, երբ Արամը դեռ փոքր էր: Ինչպես գյուղացիներն են ասում պատճառն այն էր, որ հոր մահից հետո մայրն երկրորդ անգամ է ամուսնացել: Այդպես Հովհաննիսյանը ազգանունը փոխարինվել է Մանուկյանով: Արամ Մանուկյանի անունն է կրում գյուղի միջնակարգ դպրեցը, իսկ Հայաստանի առաջին հանրապետության 100-րդ տարեդարձի օրը գյուղում կանգնեցվեց նրա կիսանդրին:
Գյուղը մասնակցել է նաև հայ-ադրբեջանական պատերազմին՝ ռմբակոծվելով դեռևս 1992 թվականի հունվարից, որից վնասվեցին գյուղի որոշ տներ: Իսկ ղարաբաղի ինքնապաշտպանական մարտերի ժամանակ զոհվեց 9 գյուղացի:
Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դավիթ Բեկի ազգաբնակչության փոփոխությունը[2].
| Տարի | 1897 | 1926 | 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 2001 | 2004 | 2018 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Բնակիչ | 714 | 761 | 859 | 815 | 931 | 800 | 809 | 771 | 746 |
Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բնակչությունը զբաղվում է հացահատիկի, բանջարաբոստանային կուլտուրաների մշակությամբ, պտղաբուծությամբ և անասնապահությամբ, սովետական տարիներին նաև ծխախոտի մշակմամբ: 1981 թվականին գյուղում բացվել է կոշիկի «Մասիս» արտադրական միավորման Ղափանի մասնաճյուղ (գործել է ՀՍՍՀ տարիներին): Ոռոգման նպատակով կառուցվել է ջրամբար:
Պատմամշակութային կառույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դավիթ Բեկի արևելյան կողմում կա 10-րդ դարի կիսավեր մահարձան, նույն կողմում, 3 կմ հեռավորության վրա, «Տախ» եկեղեցին է համանուն ավերակ գյուղում, որի բնակիչները Դավիթ Բեկ են տեղափոխվել 19-րդ դարում։
Գյուղի մոտակայքով անցնող Քաշունի գետի վրա 1902 թվականին գյուղի բարերար Գևորգ Եղիազարյանը կառուցեց կամուրջ:
Գյուղում կա սրբատեղի՝ Սուրբ Ստեփանոս եկեղեցին: Այն կառուցվել է 1866 թվականից, որի տարածքում նախկինում եղել է փայտե եկեղեցի: Սուրբ Ստեփանոսը սովետական տարիներին փակ էր և օգտագործվում էր որպես պահեստ: Հետագայում այն վերականգնվել և բարեկարգվել է գյուղացիների ջանքերով:
Գյուղն ունի ևս մեկ սրբատեղի՝ սուրբ Գայանե եկեղեցին, որը կառուցել է գյուղացի բարերար, մոսկվայաբնակ Միրիկ Մնացականյանը: Բարերարը եկեղեցու հարևանությամբ կառուցել է նաև հանդիսությունների սրահ:
Եկեղեցիների հարևանությամբ կանգնած է հայրենական պատերազմին մասնակցած հերոսներին նվիրված հուշաքարը: Պատերազմին մասնակցած գյուղացիներից 106 զոհվեցին ճակատում, մնացած 140-ին տարավ ժամանակը:
2011 թվականին Գագիգ Գևորգյանի հովանավորությամբ կանգնեցվեց հուշաքար նվիրված Ղարաբաղի ինքնապաշտպանական մարտերի ժամանակ զոհվեց 9 գյուղացիների հիշատակին:
2018 թվականին՝ Հայաստանի առաջին հանրապետության 100-րդ տարեդարձի օրը գյուղում՝ ՀՅԴ Արամ Մանուկյան կոմիտեի նախաձեռնությամբ և ԱԺ նախկին պատգամավոր Գագիկ Գևորգյանի հովանավորությամբ կանգնեցվեց Հայաստանի Առաջին հանրապետության հիմնադիրներից մեկի՝ Արամ Մանուկյանի կիսանդրին: Մտադրություն կա Արամի հայրական բնակարանը վերանորոգել ու վերածել տուն-թանգարանի։ Ըստ Կապանի Դաշնակցության «Արամ Մանուկյան» կոմիտեի պատանեկան կազմակերպության պատասխանատու Վահագն Մովսիսյանի, Գլենդելի հայ համայնքը հանգանակություն է խոստացել՝ կառուցելու տուն-թանգարանը ու մնում է միայն լուծել հողհատկացման հարցը[3]։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Հայաստանի եւ հարակից շրջանների տեղանունների բառարան։ Երեւանի Համալսարանի Հրատարակչություն։ 1988։ էջ 669
- ↑ «Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 54»։ Վերցված է 2014 Հուլիսի 22
- ↑ Արամ Մանուկյանի հայրենի գյուղում կկառուցվի տուն-թանգարան
| ||||||||||||||||||||||||||||
