Պաբլո Ներուդա

Պաբլո Ներուդա
Ծննդյան անուն	Ricardo Eliezer Neftalí Reyes y Basoalto
Ծնվել է	հուլիսի 12, 1904({{padleft:1904|4|0}}-{{padleft:7|2|0}}-{{padleft:12|2|0}})
Ծննդավայր	Պառալ
Վախճանվել է	սեպտեմբերի 23, 1973({{padleft:1973|4|0}}-{{padleft:9|2|0}}-{{padleft:23|2|0}}) (69 տարեկանում)
Վախճանի վայր	Սանտյագո, Չիլի
Գրական անուն	Pablo Neruda
Մասնագիտություն	բանաստեղծ, դիվանագետ, քաղաքական գործիչ, գրող և ինքնակենսագիր
Լեզու	իսպաներեն
Քաղաքացիություն	Չիլի
Կրթություն	Չիլիի համալսարան
Ժանրեր	չափածո
Անդամակցություն	Ժամանակակից լեզվի միություն, ԳԴՀ Արվեստների ակադեմիա և Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա
Կուսակցություն	Չիլիի կոմունիստական կուսակցություն
Պարգևներ	Գրականության Նոբելյան մրցանակ և Չիլիի գրականության ազգային մյցանակ
Պաբլո Ներուդա Վիքիքաղվածքում
Pablo Neruda Վիքիպահեստում

Պաբլո Ներուդա (իսպ.՝ Pablo Neruda - հիմնական անվան տեղն ընդունված կեղծանուն. ի ծնե անունը՝ Ռիկարդո Էլիեսեր Նեֆտալի Ռեյես Բասոալտո, իսպ.՝ Ricardo Eliécer Neftalí Reyes Basoalto) (1904 թ. հուլիսի 12 - 1973 թ. սեպտեմբերի 23), չիլիացի բանաստեղծ, դիվանագետ և քաղաքական գործիչ։ Չիլիի հանրապետության սենատոր, Չիլիի կոմունիստական կուսակցության անդամ։ Գրականության Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր (1971)։

Կենսագրություն

Մանկություն

Երիտասարդ Ներուդան (ստորագրված է որպես Ռիկարդո Ռեյես)

Պաբլո Ներուդան երկաթուղային աշխատավոր Խոսե դել Կարմեն Ռեյես Մորալեսի և դպրոցի ուսուցչուհի Ռոսա Նեֆտալի Բասոալտո Օպասոյի որդին էր։ Նրա մայրը մահացավ տուբերկուլոզից, երբ Պաբլոն դեռ մեկ ամսական էր։. 1906 թվականին նրա ընտանիքը տեղափոխվեց Տեմուկո, որտեղ Պաբլոյի հայրն ամուսնանում է երկրորդ անգամ Տրինիդադ Կանդիա Մարվերդեի հետ, որին Պաբլոն անվանում էր Մամադրե։ Պաբլո Ներուդան ընդունվում է արական լիցեյ, որտեղ 6 տարում ստանում է հումանիտար կրթություն՝ ավարտելով 1920 թվականին։ Տեմուկոյի տպավորիչ շրջակա միջավայրը՝ անտառները, լճերը, գետերը ու սարերը ընդմիշտ նախանշելու էին Ներուդայի պոետիկ ներաշխարհը։

1917 թվականին հրատարակում է իր առաջին հոդվածը՝ «Խանդավառություն և համառություն» վերնագրով՝ «Տեմուկոյի առավոտը» օրաթերթի համար։ Հենց այս քաղաքում է գրում իր աշխատությունների մեծ մասը, որոնք էլ ընդգրկվում են բանաստեղծությունների իր առաջին՝ «Մայրամուտների հավաքածու» ժողովածուի մեջ։ 1919 թվականին գրավում է երրորդ տեղը Մոլեի Ծաղկային խաղերում՝ «Կատարյալ նոկտյուրն» բանաստեղծության համար։ 1920 թվականին, սկսում է թղթակցել «Հարավային անտառ» գրական թերթին։ Այդ նույն ժամանակահատվածում հանդիպում է Գաբրիելա Միստրալին, ում մասին թողել է հետևյալ հիշատակությունը. «Նրա շնորհիվ ես կարդացի ռուս գրականության ականավոր ներկայացուցիչների գործերը, որոնք հետագայում շատ մեծ ազդեցություն ունեցան ինձ վրա»։

1921 թվականից սկսած, 17 տարեկան հասակում, սկսում է իր աշխատանքները բացառապես Պաբլո Ներուդա գրական կեղծանվամբ՝ իր հորը բանաստեղծ որդի ունենալու անհարմարությունից ազատելու նպատակով։ Ներուդան, այնուամենայնիվ, երբեք չի լուսաբանել իր գրական կեղծանվան ծագումը, երբեք չի հերքել կամ հաստատել այն վարկածը, որ այդ կեղծանունը ընտրել է ի պատիվ չեխ գրող Ժան Ներուդայի, ում հեղինակած պատմվածքներից մեկը ժամանակին նրա վրա խորը տպավորություն է թողել։ Հարկ է նշել, որ Ժանի ստեղծագործությունը լույս է տեսել 1857-1883 թվականներն ընկած ժամանակահատվածում և քիչ հավանական է, որ 1921 թվականին Ներուդային հասանելի են եղել թարգմանությունները։ Այնուամենայնիվ, առավել հավանական է, որ Ներուդայի կեղծանվան ընտրության հարցում վճռորորշ է եղել Արթուր Քոնան Դոյլի՝ 1887 թվականին տպագրված «Ալ կարմիր գույներով էտյուդը» վեպի հերոսներից մեկը, որտեղ, հինգերորդ գլխում, Շերլոք Հոլմսի հերոսը ներկա է գտնվում Նորման-Ներուդայի համերգին, ով նույն ինքը հայտնի ջութակահարուհի Գիլերմինա Մարիա Ֆրանսիսկա Ներուդան է՝ շվեդ երաժիշտ Լյուդվիգ Նորմանի կինը, ով այդ ժամանակ առավել հայտնի էր Վիլմա Նորման-Ներուդա անվան տակ։

1921 թվականին տեղափոխվում է Սանտիագո և Չիլիի համալսարանի մանկավարժության ֆակուլտետում սկսում է ֆրանսերեն լեզվի ուսուցչի իր ուսումը։ Հենց այդ ժամանակ Գարնան ծաղկային խաղերի ժամանակ շահում է առաջին մրցանակը՝ «Տոնական երգ» բանաստեղծության համար, որը այնուհետև տպագրվում է Երիտասարդական թերթում։

1923 թվականին հրատարակում է «Մայրամուտների հավաքածու»-ն, որը գովասանքի է արժանանում այնպիսի գրողների կողմից, ինչպիսիք են՝ Էռնան Դիաս Առիետան, Ռաուլ Սիլվա Կաստրոն և Պեդրո Պրադոն։ 1924 թվականին լույս է տեսնում նրա հայտնի՝ «Սիրո քսան բանաստեղծություն և հուսահատության մեկ երգը», որոնց մեջ դեռ նկատվում է մոդեռնիզմի շունչը։ Հաջորդիվ լույս ընծայված նրա 3 ստեղծագործություններում նկատվում է առավել թարմ ավանգարդիստական շարժման ազդեցությունը. «Բնակիչը և իր հույսը», «Անիլոս» (Թոմաս Լագոյի հետ համատեղ), «Անվերջ մարդու փորձը»։ 1927 թվականից սկսում է դիվանագետի իր տևական կարիերան՝ աշխատելով Բիրմայում որպես հյուպատոս, որտեղ նամակագրական կապ է հաստատում արգենտինացի գրող Հեկտոր Էանդիի հետ։ Այնուհետև հյուպատոս է նշանակվում Շրի Լանկայում, Ճավայում, Սինգապուրում, Բուենոս Այրեսում (որտեղ ծանոթանում է Ֆեդերիկո Գարսիա Լորկայի հետ), Բարսելոնում (որտեղ հանդիպում է Ռաֆայել Ալբերտիին) և Մադրիդում։ Հրապարակում է իր՝ այդ ժամանակվա պոետիկ հայացքները՝ դրանք անվանակոչելով «անմաքուր պոեզիա», ինչպես նաև կիրառում է սյուռեալիզմի հզոր և ազատատենչ գաղափարները։

1930 թվականի դեկտեմբերի 6-ին ամուսնանում է նիդեռլանդացի Մարիա Անտոնիա Հագենար Վոգելզանգի՝ Մարուկայի հետ՝ նրան դիմելով Մարուկա Ռեյես և Մարուկա Ներուդա։ 1934 թվականին, նրանց ամուսնությունից ծնված աղջիկը՝ Մալվա Մարինա Տրինիդադը, 1943 թվականին 8 տարեկան հասակում մահանում է գլխուղեղի հիվանդությունից։ Ներուդան և Հագենարը բաժանվում են 1936 թվականին, իսկ պաշտոնապես ամուսնալուծվում են 1942 թվականին Մեքսիկայում։ Չիլիական արդարադատությունը ադյպես էլ չի ընդունում այդ ամուսնալուծությունը։

1935 թվականին Մանուել Ալտոլագիրեն Ներուդային պատմում է «Պոեզիայի կանաչ ձի» թերթի մասին, որտեղ համագործակցում է 27-ի սերնդի բանաստեղծների հետ։ Նույն տարում լույս է տեսնում «Բնակություն երկրի վրա» գրքի մադրիդյան հրատարակությունը։

Հիշողություն

Պաբլո Ներուդայի անվանական նամականիշը Գերմանիայում, 1974 թվական

• Ներուդայի պատվին է անվանվել «Pablo Neruda» լցանավը:
• Մերկուրիի խառնարաններից մեկը անվանակոչվել է Ներուդայի պատվին
• Ուկրաինայի Կրիվոյ Ռոգ քաղաքի փողոցներից մեկը իր անվանում ստացել է Պաբլո Ներուդայի անունից
• Պաբլո Ներուդան 1994 թվականին նկարահանված «Փոստատարը» գեղարվեստական ֆիլմի հերոսներից մեկն է: Այդ ֆիլմը ստացել է Օսկար 5 անվանակարգում, այդ թվում նաև տարվա լավագույն ֆիլմ:
• Աշխարհի բազմաթիվ երկրներում թողարկվեցին նամականիշեր՝ նվիրված Պաբլո Ներուդային
• Պաբլո Ներուդայի անունն է կրում Մոսկվայի № 1568 լիցեյը (նախկինում № 1237 դպրոցը, որտեղ խորությամբ ուսումնասիրում էին իսպաներեն)
• Ներուդայի մասին է գրկվել «Հանքարդյունաբերության սենատոր» (Յուլիյ Աննենկով, 1962 թվական) գիրքը, նրա մասին բանաստեղծություններ են գրել Բելլա Ահմադուլինան, Մարգարիտա Ալիգերը, Լեոնիդ Մարտինովը, Միխայիլ Լուկոնինը, Էդուարդս Մեժելայտիսը:
• 2004 թվականին Մոսկվայում բացվեց «Ներուդայի պատկերները: Պաբլո Ներուդան ու Ռուսաստանը» ցուցահանդեսը: Այնտեղ ցուցադրվում էին պոետի կողմից գրված ու ստացած նամակները, նրա կտավներն ու ստորագրությունները, եզակի նկարները: Ցուցահանդեսը դարձավ չիլիացի պոետի մեծարման ծրագրի մասնիկը, նրան հաջորդեցին լեկցիաներ ու ներկայացումներ ռուսական հրատարակիչների կողմից, նաև ցուցադրվեցին փաստագրական ֆիլմեր Ներուդայի կյանքի մասին:
• Մոսկվայի Мир փողոցում՝ 180 տանը, գտնվում է Պաբլո Ներուդայի անվան գրադարանը:

Ստեղծագործություններ

• Crepusculario / Մայրամուտների ժողովածու (1922)
• Veinte poemas de amor y una canción desesperada / Քսան բանաստեղծություն սիրո մասին և մեկ երգ՝ հիասթափության (1924)
• El habitante y su esperanza / Բնակիչը և նրա հույսը (1926)
• Anillos / Մատանիներ (1926, Թոմաս Լարգոյի հետ միասին)
• Tentativa del hombre infinito / Անվերջանալի մարդու փորձը (1926)
• El hondero entusiasta, 1923—1924 / Հիացած պարսատիկավորը(1933)
• Residencia en la tierra / Բնակավայրը Երկիր (1933, 1935)
• España en el corazón / Իսպանիան սրտում (1937)
• Nuevo canto de amor a Staingrado / Նոր սիրո երգ Ստալինգրադին (1943)
• Tercera residencia / Երրորդ բնակավայրը (1947)
• Canto general / Համընդհանուր երգ (1950)
• Los versos del capitán: Poemas de amor / Հրամանատարի բանաստեղծությունները (1952)
• Las uvas y el viento / Խաղողի այգիները և քամին (1954)
• Odas elementales / Ներբողներ հնադարյան իրերին (1954)
• Nuevas odas elementales / Նոր ներբողներ հնադարյան իրերին(1955)
• Tercer libro de las odas / Ներբողների երրորդ գիրքը(1957)
• Estravagario / Էստրավագարիո (1958)
• Cien sonetos de amor / Հարյուր սոնետ սիրո մասին (1959)
• Navegaciones y regresos / Լող և վերադարձ (1959)
• Las piedras de Chile / Չիլիի քարերը (1960)
• Canción de gesto / Հերոսական երգ (1960)
• Cantos ceremoniales / Ծիսական երգեր (1962)
• Plenos poderes / Լիազոր ներկայացուցիչ (1962)
• Memorial de Isla Negra / Սև կղզու հուշարձանը (1964)
• Arte de pájaros / Թռչունների արվեստը (1966)
• Una casa en la arena / Տուն ավազի վրա (1966)
• Fulgor y muerte de Joaquín Murieta / Հոակին Մուրիետայի աստեղային ժամն ու մահը (1967)
• La Barcarola / Բարկարոլա (1967)
• Las manos del día / Օրվա ձեռքերը (1968)
• Maremoto / Մարեոմոտո (1968)
• Aun / Եվ միևնույնն է (1969)
• Fin de mundo / Աշխարհի վերջը (1969)
• Las piedras del cielo / Երկնքի քարերը (1970)
• La espada encendida / Կրակե սուրը (1972)
• Geografía infructuosa / Անպտուղ աշխարհագրություն (1972)
• Incitación al Nixonicidio y alabanza de la revolución chilena / Նիքսոնի ճնշման կոչը և չիլիական հեղափոխության գովքը (1973)
• La rosa separada / Առանձնացված վարդը (1973)
• El mar y las campanas / Ծովը և զանգերը (1973)
• Corazón amarillo / Դեղին սիրտը (1974)
• 2000 (1974)
• Elegía / Էլեգիիա (1974)
• Defectos escogidos / Ընտրյալ թերություններ (1974)
• Libro de las preguntas / Հարցերի գիրք (1974)
• Jardín de invierno / Ձմեռային այգի (1974)
• Confieso que he vivido / Ընդունում եմ. ես ապրել եմ (1974)

Ծանոթագրություններ

Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են

Պաբլո Ներուդային